1
00:00:03,149 --> 00:00:07,240
Chào, tôi là Craig và đây là Crash Course.
Hôm nay chúng ta tìm hiểu về

2
00:00:07,024 --> 00:00:09,120
một khái niệm căn bản, 
Chủ Nghĩa Liên Bang.

3
00:00:10,002 --> 00:00:14,351
Xin lỗi. Mày không còn là động vật
đang bị đe dọa nữa.

4
00:00:14,549 --> 00:00:18,390
CN liên bang khá là rắc rối
vì nó bao gồm chữ Liên Bang như

5
00:00:18,039 --> 00:00:21,408
chính phủ liên bang, chỉ toàn bộ
chính phủ Hoa Kỳ.

6
00:00:21,759 --> 00:00:26,230
nó hoàn toàn trái ngược với
CN Liên Bang. Khó hiểu ư? Google nhé.

7
00:00:26,023 --> 00:00:29,052
Trong video này sẽ giải thích.
Vậy nên hãy xem video này.

8
00:00:29,259 --> 00:00:35,510
Hãy theo giõi nhé.

9
00:00:35,051 --> 00:00:38,063
[Giới thiệu]

10
00:00:38,063 --> 00:00:41,150
Vậy, cn liên bang là gì?
Nói đơn giản, quyền lực được chia sẻ

11
00:00:42,005 --> 00:00:45,047
giữa chính phủ liên bang
và chính phủ của các tiểu bang.

12
00:00:45,092 --> 00:00:48,126
Chính phủ quốc gia hay còn gọi là
chính phủ liên bang

13
00:00:49,026 --> 00:00:52,071
và chính phủ tiểu bang thì luôn
gọi là chính phủ tiểu bang.

14
00:00:52,071 --> 00:00:55,144
Bởi vì Hoa Kỳ là một liên hiệp của 
các bang.

15
00:00:56,044 --> 00:00:59,086
Riêng đối với tôi, liên bang
nghĩa là sandwich thịt hun khói.

16
00:00:59,086 --> 00:01:04,153
Cho tôi một liên bang, một mặt có
sốt cà chua. Cảm ơn.

17
00:01:05,009 --> 00:01:08,066
Trong hệ thống liên bang, chính phủ
quản lý một số thứ, ví dụ:

18
00:01:05,053 --> 00:01:05,090
khá là ngu ngốc.

19
00:01:09,047 --> 00:01:12,068
chiến tranh và chuyển phát thư,
trong khi cp tiểu bang quản lý

20
00:01:12,068 --> 00:01:16,165
giấy phép lái xe, giấy phép săn bắn,
giấy phép đi bar, giấy phép nha sỹ

21
00:01:17,065 --> 00:01:21,103
giấy phép giết - ko, đó là James Bond, Anh
Tôi hi vọng các tiểu bang không làm thế.

22
00:01:22,003 --> 00:01:22,050


23
00:01:22,005 --> 00:01:25,029
Khá đơn giản? Có lẽ không
có một số khía cạnh được quản lý

24
00:01:25,074 --> 00:01:29,089
bởi cả chính phủ quốc gia và tiểu bang.
Thuế là một ví dụ.

25
00:01:29,089 --> 00:01:32,144
Có thuế của tiểu bang và của liên bang.
Nhưng nó còn phức tạp hơn

26
00:01:33,044 --> 00:01:36,071
bởi có nhiều loại liên bang
tùy vào gai đoạn lịch sử

27
00:01:36,071 --> 00:01:42,112
mà chúng ta đang nói đến.
Ugh! Stan! Sao lịch sử lại phức tạp vậy?

28
00:01:43,012 --> 00:01:47,045
mày có nói cho tao không? Stan?

29
00:01:47,045 --> 00:01:49,144
Cơ bản, có 2 loại chủ nghĩa liên bang,

30
00:01:50,044 --> 00:01:53,111
không liên quan tới Aaron Burr,
thường chỉ thời kỳ trong lịch sử

31
00:01:54,011 --> 00:01:58,035
từ khi lập quốc đến 
thời Chính sách mới (New Deal)

32
00:01:58,035 --> 00:02:01,414
bắt đầu được áp dụng từ 1930s.
Hãy bắt đầu từ cái đơn giản

33
00:02:01,729 --> 00:02:03,710
với Bong Bóng Suy Nghĩ.

34
00:02:03,071 --> 00:02:09,009
Bắt đầu từ 1788 đến 1937, nước Mỹ
sống dưới một chế độ của song liên bang,

35
00:02:09,649 --> 00:02:12,790
quyền lực chính phủ được phân phối
giữa các tiểu bang và liên bang.

36
00:02:12,079 --> 00:02:15,084
Chú ý rằng tôi không dùng từ phân chia,
bởi tôi không muốn

37
00:02:16,029 --> 00:02:19,268
nhầm lẫn giữa cn liên bang 
và phân chia quyền lực.

38
00:02:19,529 --> 00:02:22,576
Trong song liên bang, có một số thứ
chỉ có cp tiểu bang quản lý.

39
00:02:22,999 --> 00:02:24,054
Đó là Lập pháp.

40
00:02:24,549 --> 00:02:27,604
CP Quốc gia có quyền lập pháp
đối với các công trình xuyên quốc gia

41
00:02:28,099 --> 00:02:32,108
như giao thông, kênh đào, trợ cấp,
và thuế nhập khẩu thuộc vào

42
00:02:32,189 --> 00:02:35,287
chính sách đối ngoại.
CP Liên bang sở hữu đất công

43
00:02:36,169 --> 00:02:39,234
và quản lý cấp bằng sáng chế
để bảo vệ cho các nhà sáng chế

44
00:02:39,819 --> 00:02:42,980
của tất cả các tiểu bang.
Và bởi vì bạn muốn 1 đô ở Delaware

45
00:02:42,098 --> 00:02:45,173
cũng giá trị như 1 đô ở Georgia,
CPLB cũng kiểm soát tiền tệ.

46
00:02:46,073 --> 00:02:50,482
CPTB kiểm soát luật tài sản, thừa kế,
thương mại, ngân hàng

47
00:02:51,139 --> 00:02:55,590
công ty, bảo hiểm, hôn nhân gia đình
các luật về đạo đức

48
00:02:55,059 --> 00:02:58,658
như là nude nơi công cộng. 
Các vấn đề y tế, giáo dục

49
00:02:59,189 --> 00:03:03,223
luật hình sự bao gồm cái gì thuộc
hình sự và xử như thế nào,

50
00:03:03,529 --> 00:03:07,590
luật sử dụng đất đai, bao gồm cả nước 
và khoáng sản. Luật bầu cử nội bang

51
00:03:07,059 --> 00:03:10,878
và luật về cấp giấy phép, 
kiểu như cần gì để lái xe,

52
00:03:11,409 --> 00:03:13,590
hay để mở quán bar, 
hay để trở thành James Bond.

53
00:03:13,059 --> 00:03:16,958
Vậy dưới chế độ song liên bang, tiểu bang
có quyền lập pháp trên nhiều mặt

54
00:03:17,489 --> 00:03:21,490
hơn liên bang. Những quản lý về
ý tế và đạo đức đôi khi gọi là

55
00:03:21,499 --> 00:03:24,568
quyền cảnh sát thường thuộc về tiểu bang.
Bởi vì sự phân rõ ràng ngặt giữa 2 loại chính phủ,

56
00:03:25,189 --> 00:03:29,253
song liên bang đôi khi còn gọi là 
chiếc bánh nhiều lớp. Ngon.

57
00:03:29,829 --> 00:03:32,916
Và nó nhất quán đối với truyền thống
giới hạn chính phủ mà nhiều người Mỹ ủng hộ.

58
00:03:33,699 --> 00:03:34,480
Cảm ơn Bong bóng suy nghĩ.

59
00:03:34,048 --> 00:03:37,017
Bây giờ, nhiều người trong số bạn sẽ tự hỏi,
ở đâu liên bang có quyền lực

60
00:03:37,449 --> 00:03:40,930
làm mọi việc của tiểu bang? 
Nói chung là, hiến pháp Mỹ

61
00:03:40,093 --> 00:03:45,212
Chương I, Khoản 8, Điều 3 cho quốc hội
quyền điều hành thương mại

62
00:03:46,049 --> 00:03:49,140
với nước ngoài, và giữa các tiểu bang
và với các bộ lạc."

63
00:03:49,959 --> 00:03:52,968
Đây còn gọi là luật thương mại,
và nó là cơ sở

64
00:03:53,049 --> 00:03:55,052
cho song liên bang và hợp tác liên bang.

65
00:03:55,349 --> 00:03:57,436
Trong thế kỷ 19, tòa án tối cao
quyết định

66
00:03:58,219 --> 00:04:02,266
hầu hết các hoạt động của bất cứ một
chính phủ nào, liên bang hay tiểu bang

67
00:04:02,689 --> 00:04:05,711
căn cứ vào luật thương mại.
Điều này về cơ bản nghĩa là

68
00:04:05,909 --> 00:04:07,928
có rất ít kiểm soát về kinh doanh.
Tự do !

69
00:04:08,099 --> 00:04:11,650
Đây là lý do tại sao mọi thứ hoạt động
trong hệ thống song liên bang với rất ít

70
00:04:11,065 --> 00:04:15,134
điều phối của chính phủ.
Chính phủ chỉ lo việc chiến tranh

71
00:04:15,719 --> 00:04:18,690
hay mua hoặc chinh phục lãnh thổ mới
và chuyển phát thư tín.

72
00:04:18,069 --> 00:04:21,132
Đến thời Đại Khủng Hoảng, Roosevel
và quốc hội thi hành chính sách mới,

73
00:04:22,033 --> 00:04:25,682
thay đổi vai trò của chính phủ liên bang.
Chính sách mới mang đến chính phủ hợp tác liên bang.

74
00:04:25,979 --> 00:04:29,430
lúc này chính phủ liên bang khuyến khích
các tiểu bang theo đuổi mục tiêu quốc gia.

75
00:04:29,043 --> 00:04:32,130
Phương thức chính đó là
chính phủ liên bang thực hiên thông qua

76
00:04:33,003 --> 00:04:39,008
từng đồng đô la.
Stan, ta có thể làm mưa không? Có à?

77
00:04:39,008 --> 00:04:44,217
Được rồi. Tôi đang có xấp tiền này.
Vâng, hãy nhận lầy tiền liên bang của ta,

78
00:04:45,009 --> 00:04:48,097
hỡi các tiểu bang.
Điều phối.

79
00:04:48,889 --> 00:04:52,840
Tiền mà liên bang phát cho các tiểu bang gọi 
là trợ cấp.

80
00:04:52,084 --> 00:04:56,102
Trợ cấp hoạt động như trò củ cà rốt khuyến khích
các tiểu bang thu nhận một số chính sách

81
00:04:57,002 --> 00:05:00,078
và như cái gậy khi liên bang rút lại ngân sách
nếu tiểu bang không thực hiện ý muốn của liên bang.

82
00:05:00,078 --> 00:05:03,143
Trợ cấp thường được gọi là phân loại,
vì nó được ban cho các bang vì một số mục đích

83
00:05:04,043 --> 00:05:07,105
như giao thông vận tải và giáo dục 
và giảm nghèo.

84
00:05:08,005 --> 00:05:11,964
Có hai loại trợ cấp phân loại:
Trợ cấp công thức và trợ cấp dự án.

85
00:05:12,009 --> 00:05:16,020
Với trợ cấp công thức, một bang nhận
một lượng tiền dựa trên một công thức toán học;

86
00:05:16,002 --> 00:05:19,084
ví dụ hay nhất là phương thức
phân phát phúc lợi của chương trình gọi là

87
00:05:19,084 --> 00:05:23,088
Trợ Cấp các gia đình đang nuôi con. AFDC.
Các tiểu bang nhận một lượng tiền nhất định

88
00:05:24,024 --> 00:05:27,953
cho mỗi người được xếp vào "hộ nghèo".
Bang có càng nhiều hộ nghèo, nhận càng nhiều tiền.

89
00:05:28,169 --> 00:05:31,247
Trợ cấp dự án đòi hỏi tiểu bang phải trình dự án
để được nhận hỗ trợ.

90
00:05:31,949 --> 00:05:35,961
Các tiểu bang cạnh tranh trong một nguồn
ngân sách giời hạn. Ngày nay trợ cấp dự án

91
00:05:36,069 --> 00:05:40,360
phổ biến hơn. Nhưng không gì phổ biến bằng
trợ cấp khối, chính phủ phân phát các khối Lego

92
00:05:40,036 --> 00:05:42,112
và bạn xây các thứ với Lego.
Đó là một trò hay.

93
00:05:43,012 --> 00:05:47,033
Không không, chính phủ liên bang cho các bang
một chồng tiền đối với những thứ lớn,

94
00:05:47,033 --> 00:05:50,122
như cơ sở hạ tầng, được làm từ bê tông và thép,
không phải Lego, và các tiểu bang

95
00:05:51,022 --> 00:05:54,371
được quyết định cách chi tiền.
Loại cộng tác liên bang cơ bản

96
00:05:54,569 --> 00:05:58,578
là củ cà rốt và cây gậy đôi khi còn được gọi là
liên bang bánh marble bởi vì nó xáo trộn

97
00:05:58,659 --> 00:06:02,560
chính phủ liên bang và tiểu bang trong nhiều cách
khiến cho không thể phân tách hai thứ.

98
00:06:02,056 --> 00:06:04,135
Chủ nghĩa liên bang, đúng là một
công thức món ăn tuyệt vời.

99
00:06:04,639 --> 00:06:07,682
Cốt lõi đó là - Đô la -đô la.
Nhưng còn nhiều khía cạnh

100
00:06:08,069 --> 00:06:12,150
của cộng tác liên bang mà thực sự không hề cộng tác
đó là điều phối liên bang.

101
00:06:12,879 --> 00:06:16,945
Với điều phối liên bang, chính phủ liên bang
đặt ra điều luật và các tiểu bang phải tuân theo.

102
00:06:17,539 --> 00:06:22,060
Một số ví dụ như
công ước liên bang, điều luật EPA

103
00:06:22,006 --> 00:06:25,084
chuẩn nhân quyền, và các luật được đặt ra bởi
Người Mỹ và Chính sách người khuyết tật.

104
00:06:25,084 --> 00:06:27,973
Đôi khi chính phủ cấp tiền cho các tiểu bang 
áp dụng các điều luật,

105
00:06:28,729 --> 00:06:33,590
nhưng đôi lúc, không có tiền vẫn phải áp dụng.
Đó gọi là công ước không có ngân sách.

106
00:06:33,059 --> 00:06:37,418
Tôi thích gọi là công ước không vui.
Bởi không tiền, không vui.

107
00:06:37,949 --> 00:06:40,036
Ví dụ luật OSHA mà các chủ lao đông
phải tuân theo.

108
00:06:40,819 --> 00:06:43,819


109
00:06:43,819 --> 00:06:48,780


110
00:06:48,078 --> 00:06:51,367


111
00:06:52,069 --> 00:06:56,180


112
00:06:56,018 --> 00:06:59,096


113
00:06:59,096 --> 00:06:59,121


114
00:07:00,199 --> 00:07:03,860


115
00:07:03,086 --> 00:07:06,162


116
00:07:07,062 --> 00:07:11,631


117
00:07:12,189 --> 00:07:16,261


118
00:07:16,909 --> 00:07:20,930


119
00:07:20,093 --> 00:07:23,662


120
00:07:24,499 --> 00:07:28,780


121
00:07:28,078 --> 00:07:31,497


122
00:07:32,199 --> 00:07:36,240


123
00:07:36,024 --> 00:07:40,043


124
00:07:40,259 --> 00:07:44,590


125
00:07:44,059 --> 00:07:46,156


126
00:07:47,056 --> 00:07:51,435


127
00:07:51,939 --> 00:07:56,430


128
00:07:56,043 --> 00:08:00,059


129
00:08:00,059 --> 00:08:03,568


130
00:08:04,099 --> 00:08:05,560


131
00:08:05,056 --> 00:08:09,695


132
00:08:10,199 --> 00:08:13,258


133
00:08:13,789 --> 00:08:17,813


134
00:08:18,029 --> 00:08:21,043


135
00:08:21,169 --> 00:08:24,520


136
00:08:24,052 --> 00:08:27,118


137
00:08:28,018 --> 00:08:30,024


138
00:08:30,024 --> 00:08:33,037


139
00:08:33,037 --> 00:08:36,104


140
00:08:37,004 --> 00:08:40,102


141
00:08:41,003 --> 00:08:44,063


142
00:08:44,063 --> 00:08:48,120


143
00:08:49,002 --> 00:08:52,011


144
00:08:53,001 --> 00:08:57,008


145
00:08:57,017 --> 00:09:02,058


146
00:09:02,058 --> 00:09:06,064


147
00:09:07,018 --> 00:09:08,102