WEBVTT

00:00:08.380 --> 00:00:09.561
Faleminderit.

00:00:16.270 --> 00:00:21.200
Ishte një herë një mbret në Indi, dhe për
ditëlindjen e tij, u dha urdhër

00:00:21.200 --> 00:00:24.200
qe të gjithë prijësit duhej të sillnin 
dhurata për mbretin.

00:00:24.400 --> 00:00:28.370
Disa sollën mëndafshe të buta, 
disa shpata të zbukuruara,

00:00:28.370 --> 00:00:29.490
disa sollën ar.

00:00:29.490 --> 00:00:32.549
Në fund të radhës po vinte 
një plak i vogël e i rrudhur

00:00:32.549 --> 00:00:36.630
i cili kishte ecur disa ditë nga 
fshati i tij deri në breg të detit.

00:00:36.630 --> 00:00:41.150
Dhe ndërsa po vinte, biri i mbretit pyeti:
"Çfarë dhurate po sjell për mbretin?"

00:00:41.457 --> 00:00:44.750
Plaku hapi dalngadalë 
dorën e tij për të zbuluar

00:00:44.750 --> 00:00:49.600
një guackë shumë të bukur me rrathë
vjollcë e të verdhë, të kuq e të kaltër.

00:00:50.160 --> 00:00:51.380
Biri i mbretit tha:

00:00:51.460 --> 00:00:54.400
"Kjo nuk është dhuratë për një mbret! 
Ç'dhuratë është ajo?"

00:00:54.600 --> 00:00:57.400
Plaku e shikoi ngadalë dhe i tha:

00:00:57.590 --> 00:01:00.750
"Rruga që bëra në këmbë... 
pjesë e dhuratës"

00:01:01.060 --> 00:01:02.560
(Të qeshura)

00:01:02.900 --> 00:01:05.970
Për pak çaste do t’ju jap një dhuratë,

00:01:05.970 --> 00:01:08.270
një dhuratë që besoj se ia 
vlen të përhapet.

00:01:08.290 --> 00:01:10.050
Por më parë, më lejoni t’ju marr

00:01:10.050 --> 00:01:11.960
në rrugëtimin tim të gjatë.

00:01:12.160 --> 00:01:13.740
Ashtu si shumica prej jush,

00:01:13.740 --> 00:01:15.320
fillova jetën si fëmijë i vogël.

00:01:15.320 --> 00:01:17.460
Sa prej jush nisët jetën
si fëmijë të vegjël?

00:01:17.460 --> 00:01:18.510
Lindët të rinj?

00:01:18.740 --> 00:01:20.500
Rreth gjysma prej jush.. Mirë..

00:01:20.570 --> 00:01:21.590
(Të qeshura)

00:01:21.820 --> 00:01:24.910
Kurse ju të tjerët, ... çfarë?
Keni lindur të rritur?

00:01:25.060 --> 00:01:27.640
Do doja ta takoja nënën tuaj!

00:01:27.820 --> 00:01:29.460
Flisni për të pamundurën!

00:01:30.560 --> 00:01:34.740
Si i vogël, gjithmonë jam mahnitur 
pas gjërave të pamundura.

00:01:35.620 --> 00:01:38.880
Sot është dita që kam pritur vite të tëra,

00:01:38.880 --> 00:01:41.000
sepse sot është dita që unë do përpiqem

00:01:41.020 --> 00:01:43.620
të bëj të pamundurën këtu, para syve tuaj

00:01:43.620 --> 00:01:45.460
në TEDxMaastricht.

00:01:45.800 --> 00:01:48.160
Do të filloj

00:01:48.760 --> 00:01:50.880
duke ju treguar fundin:

00:01:51.220 --> 00:01:52.640
Dhe do t'ju dëshmoj

00:01:52.640 --> 00:01:54.940
se e pamundura nuk është e pamundur.

00:01:55.300 --> 00:01:58.210
Do ta përfundoj duke ju dhënë
një dhuratë që ia vlen të përhapet

00:01:58.210 --> 00:02:01.350
Do t'ju tregoj se mund ta bëni 
të pamundurën në jetën tuaj.

00:02:02.660 --> 00:02:05.420
Gjatë kërkimit tim për të bërë të
pamundurën, kam kuptuar se

00:02:05.420 --> 00:02:08.229
dy gjëra janë universale 
për njerëzit gjithandej botës.

00:02:08.229 --> 00:02:09.870
Të gjithë kanë frika,

00:02:09.870 --> 00:02:11.640
dhe të gjithë kanë ëndërra.

00:02:12.900 --> 00:02:17.560
Gjatë kërkimit tim për të bërë 
të pamundurën, kam kuptuar se tri gjëra

00:02:17.560 --> 00:02:20.100
më kanë shtyrë gjatë viteve

00:02:20.110 --> 00:02:23.290
që të bëj të pamundurën.

00:02:24.200 --> 00:02:26.900
Loja Dodgeboll, qe ju e quani "trefbal",

00:02:27.290 --> 00:02:28.360
Supermeni,

00:02:28.460 --> 00:02:29.460
dhe Mushkonja.

00:02:29.460 --> 00:02:30.810
Këto janë tri fjalët kyçe.

00:02:30.810 --> 00:02:33.500
Tani e dini përse bëj të 
pamundurën në jetën time.

00:02:33.610 --> 00:02:36.220
Kështu do t'ju marr në 
rrugëtimin tim të gjatë,

00:02:36.320 --> 00:02:38.680
nga frikat deri te ëndërrat,

00:02:38.740 --> 00:02:40.980
nga fjalët deri te shpatat,

00:02:41.160 --> 00:02:42.740
nga doxhbolli

00:02:42.850 --> 00:02:44.020
deri te Supermeni

00:02:44.020 --> 00:02:45.340
e te Mushkonja.

00:02:45.800 --> 00:02:47.360
Dhe shpresoj t'ju tregoj

00:02:47.360 --> 00:02:49.900
se si ta bëni të pamundurën në jetën tuaj.

00:02:52.480 --> 00:02:54.934
4 tetor 2007.

00:02:55.840 --> 00:02:58.120
Zemra më rrihte shpejt, 
gjunjët më dridheshin

00:02:58.120 --> 00:02:59.340
tek po ngjitesha në skenë

00:02:59.340 --> 00:03:00.930
në Teatrin Sanders

00:03:01.040 --> 00:03:03.240
në Universitetin e Harvard për të pranuar

00:03:03.240 --> 00:03:06.160
çmimin Ig Nobël në Mjekësi 2007

00:03:06.160 --> 00:03:08.660
për një hulumtim shkencor 
që kisha bashkë-shkruar

00:03:08.660 --> 00:03:10.270
titulluar "Gëlltitja e shpatës...

00:03:10.420 --> 00:03:11.740
...dhe efektet e saj anësore".

00:03:11.870 --> 00:03:13.275
(Të qeshura)

00:03:13.840 --> 00:03:17.880
Ishte publikuar në një buletin të vogël 
të cilin nuk e kisha lexuar më parë,

00:03:18.460 --> 00:03:20.419
Buletini Britanik Mjekësor.

00:03:21.360 --> 00:03:24.740
Dhe për mua, ajo ishte një 
ëndërr e pamundshme që u bë realitet,

00:03:24.900 --> 00:03:28.120
Ishte një befasi e 
papritur për dikë si unë,

00:03:28.130 --> 00:03:31.459
ishte një nder që nuk do ta harroj kurrë.

00:03:31.459 --> 00:03:34.539
Por nuk ishte pjesa më 
e paharrueshme e jetës sime.

00:03:35.540 --> 00:03:37.640
Më 4 tetor 1976,

00:03:38.020 --> 00:03:40.260
ky fëmijë i frikësuar, i turpshëm,
e i dobët,

00:03:41.100 --> 00:03:43.120
vuante nga frika ekstreme.

00:03:43.460 --> 00:03:45.579
Ndërsa po bëhej gati të ngjitej në skenë,

00:03:45.579 --> 00:03:47.234
zemra po i rrihte shpejt,

00:03:47.500 --> 00:03:49.162
gjunjtë po i dridheshin.

00:03:49.780 --> 00:03:52.120
Hapi gojën të fliste,

00:03:56.490 --> 00:03:58.130
por fjalët nuk i dolën dot.

00:03:58.130 --> 00:04:00.040
Qëndroi duke u dridhur në lot.

00:04:00.630 --> 00:04:02.360
Ishte paralizuar nga paniku,

00:04:02.360 --> 00:04:03.760
kishte ngrirë nga frika.

00:04:03.960 --> 00:04:06.130
Ky fëmijë i frikësuar, i turpshëm, 
i dobët,

00:04:06.130 --> 00:04:08.142
vuante nga frika ekstreme.

00:04:08.649 --> 00:04:10.330
Vuante nga errësirra,

00:04:10.520 --> 00:04:11.640
nga lartësia,

00:04:11.640 --> 00:04:13.040
nga merimangat e gjarpërinjtë

00:04:13.040 --> 00:04:15.140
Ndokush nga ju frikësohet nga 
merimangat e

00:04:15.280 --> 00:04:16.660
gjarpërinjtë? Disa nga ju...

00:04:16.660 --> 00:04:19.079
Ai frikësohej nga uji dhe peshkaqenët

00:04:19.079 --> 00:04:21.939
frikësohej nga doktorët, infermieret e 
dentistët,

00:04:21.939 --> 00:04:24.680
nga gjilpërat dhe mjetet e mprehta.

00:04:24.680 --> 00:04:27.380
Por më shumë se gjithçka, frikësohej

00:04:27.470 --> 00:04:28.470
nga njerëzit.

00:04:29.380 --> 00:04:31.530
Ai fëmijë i frikësuar, i turpshëm, 
e i dobët,

00:04:31.540 --> 00:04:32.570
isha unë.

00:04:33.320 --> 00:04:35.997
Vuaja nga frika nga dështimi dhe refuzimi,

00:04:37.300 --> 00:04:39.520
vetbesimi i ulët, kompleksi i 
inferioritetit,

00:04:39.520 --> 00:04:42.840
dhe diçka që atëherë as 
nuk e dinim që mund të kishe

00:04:42.840 --> 00:04:44.660
çrregullim ankthi shoqëror.

00:04:44.955 --> 00:04:48.610
Për shkak se kisha frika, fëmijët e tjerë
me ngacmonin dhe me rrihnin.

00:04:48.610 --> 00:04:52.240
Më tallnin e më shanin. 
Asnjëherë nuk më linin të luaja

00:04:52.300 --> 00:04:54.260
në lojërat e tyre.

00:04:55.020 --> 00:04:58.056
Ah, ishte një lojë ku më linin të luaja

00:04:58.100 --> 00:04:59.427
Doxhboll -

00:04:59.500 --> 00:05:01.443
dhe nuk isha lojtar i mirë.

00:05:01.760 --> 00:05:03.500
Të fortit më thërrisnin emrin,

00:05:03.500 --> 00:05:05.970
dhe unë ngrija kokën 
dhe shihja topa të kuq

00:05:05.970 --> 00:05:08.200
që përplaseshin në fytyrën time
me shpejtësi

00:05:08.210 --> 00:05:09.950
bam, bam, bam!

00:05:10.580 --> 00:05:13.220
Dhe mbaj mend shumë ditë duke u 
kthyer nga shkolla

00:05:13.300 --> 00:05:18.180
me fytyrë të skuqur që thumbonte,
veshët e skuqur që kumbonin.

00:05:18.180 --> 00:05:21.140
Sytë më digjnin nga lotët,

00:05:21.180 --> 00:05:23.515
dhe fjalët e tyre që digjeshin 
në veshët e mi.

00:05:23.740 --> 00:05:25.000
Dhe kushdo që ka thënë:

00:05:25.020 --> 00:05:28.660
Shkopinjtë dhe gurët mund t'më thyejnë 
eshtrat, fjalët kurrë s'do m'lëndojnë

00:05:28.880 --> 00:05:30.131
Është gënjeshtër.

00:05:30.310 --> 00:05:31.980
Fjalët mund të shpojnë si thika.

00:05:31.980 --> 00:05:34.030
Fjalët mund të përshkojnë si shpata.

00:05:34.210 --> 00:05:36.040
Fjalët mund të krijojnë plagë aq thellë

00:05:36.040 --> 00:05:37.780
sa nuk mund të shihen.

00:05:38.150 --> 00:05:41.070
Pra, unë kisha frika. Dhe fjalët ishin 
armiku im më i madh.

00:05:41.260 --> 00:05:42.491
Dhe ende janë.

00:05:43.355 --> 00:05:45.300
Por, unë kisha edhe ëndërra.

00:05:45.300 --> 00:05:47.980
Shkoja në shtëpi e iu 
futesha librave komike

00:05:47.980 --> 00:05:49.774
dhe lexoja librat komik të Supermenit

00:05:49.774 --> 00:05:53.440
dhe ëndërroja të isha superhero 
si Supermeni.

00:05:53.480 --> 00:05:56.240
Doja të luftoja për të vërtetën 
dhe drejtësinë.

00:05:56.240 --> 00:05:58.680
Doja të luftoja të këqinjtë,

00:05:58.680 --> 00:06:02.895
Doja të fluturoja rreth botës të bëhesha 
hero e të shpëtoja jetë.

00:06:03.400 --> 00:06:05.850
Po ashtu, me mahnisnin edhe gjërat reale.

00:06:05.860 --> 00:06:09.460
Lexoja "Librin e Rekordeve Guiness" dhe 
Librin e Ripley-t "Besoni apo jo"

00:06:09.460 --> 00:06:13.080
Dikush nga ju ka lexuar Librin 
e Rekordeve Guinesses or te Ripley-t?

00:06:13.100 --> 00:06:14.390
Unë i dua ato libra!

00:06:14.390 --> 00:06:16.270
Njerëz të vërtetë, heroizma të vërtetë.

00:06:16.270 --> 00:06:17.790
Dhe thashë, dua ta bëj këtë.

00:06:17.790 --> 00:06:19.330
Nëse fëmijët që më ngacmonin s'do

00:06:19.330 --> 00:06:21.030
më linin të luaja sport me ata,

00:06:21.030 --> 00:06:23.335
dua të bëj magji të vërtetë, 
heroizma të vërtetë.

00:06:23.335 --> 00:06:26.659
Dua të bëj diçka të jashtëzakonshme
që ata nuk mund ta bëjnë.

00:06:26.659 --> 00:06:28.609
Dua të gjej qëllimin e jetës sime,

00:06:28.609 --> 00:06:30.729
dua të di që jeta ime ka kuptim,

00:06:30.729 --> 00:06:33.320
dua të bëj diçka të jashtëzakonshmë 
ta ndryshoj botën;

00:06:33.320 --> 00:06:36.960
dua të dëshmoj se e pamundura nuk është e 
pamundur.

00:06:38.340 --> 00:06:40.240
Shkojmë 10 vite më pas -

00:06:40.240 --> 00:06:42.706
Ishte java para ditëlindjes sime të 21-të

00:06:42.819 --> 00:06:46.799
Dy gjëra ndodhën atë ditë që ndryshuan
jetën time përgjithmonë.

00:06:47.040 --> 00:06:49.391
Jetoja në Tamil Nadu, në Indinë Jugore

00:06:49.540 --> 00:06:51.020
isha misionar,

00:06:51.020 --> 00:06:53.090
dhe miku im më pyeti,

00:06:53.090 --> 00:06:54.720
"A ke 'Throms', Daniel?"

00:06:54.720 --> 00:06:57.440
Dhe unë i thashë, "'Throms'?
Çfare janë 'Throms'?"

00:06:57.440 --> 00:07:00.490
Ai tha, "Throms" janë synimet kryesore 
të jetës.

00:07:00.490 --> 00:07:04.630
Ato janë kombinim i ëndërrave dhe 
synimeve, p.sh. po të mund

00:07:04.630 --> 00:07:07.240
të bëje çfarëdo doje, 
të shkoje kudo

00:07:07.240 --> 00:07:08.479
të ishe cilido që doje,

00:07:08.479 --> 00:07:10.356
ku do shkoje? Çfare do bëje?

00:07:10.356 --> 00:07:11.280
Kush do ishe?

00:07:11.280 --> 00:07:14.500
I thashë, "Nuk mund ta bëj atë!
Frikësohem shumë! Kam shume frika!

00:07:14.500 --> 00:07:17.800
Atë natë mora qilimin e orizit e u ngjita
në catine e shtëpizës,

00:07:17.810 --> 00:07:19.259
u shtriva nën yjet,

00:07:19.259 --> 00:07:21.869
dhe shikoja lakuriqët tek i vërsuleshin 
mushkonjave.

00:07:21.869 --> 00:07:26.200
Dhe mendoja vetëm për "Throms" 
dhe ëndërrat e synimet

00:07:26.200 --> 00:07:28.360
dhe fëmijët që më gjuanin me topat.

00:07:28.760 --> 00:07:30.730
Disa orë më vonë u zgjova.

00:07:31.220 --> 00:07:33.940
Zemra më rrihte shpejt.
Gjunjët më dridheshin.

00:07:34.080 --> 00:07:36.020
Kësaj here nuk ishte nga frika.

00:07:36.420 --> 00:07:38.395
Gjithë trupi më dridhej.

00:07:38.500 --> 00:07:40.180
Dhe 5 ditët në vijim

00:07:40.330 --> 00:07:44.199
isha herë me vetëdije e herë pa, 
në shtrat t'vdekjes duke luftuar për jetën

00:07:44.199 --> 00:07:48.239
truri po më digjej në temperaturë 40 
nga ethet e malaries.

00:07:48.390 --> 00:07:51.600
Dhe sa herë që isha i vetëdijshëm, 
mendoja vetëm për 'Throms'

00:07:51.600 --> 00:07:53.820
Mendoja, 
"Çfarë dua të bëj me jetën time?"

00:07:53.950 --> 00:07:56.380
Përfundimisht, natën para ditëlindjes sime
të 21-të,

00:07:56.380 --> 00:07:58.030
në një moment qartësie,

00:07:58.030 --> 00:07:59.639
kuptova

00:07:59.639 --> 00:08:02.100
se ajo mushkonjë e vogël,

00:08:02.620 --> 00:08:05.020
Anopheles Stephensi,

00:08:05.280 --> 00:08:06.610
ajo mushkonjë e vogël

00:08:06.610 --> 00:08:08.390
që peshonte më pak se 5 mikrogram

00:08:08.390 --> 00:08:09.810
më pak se një kokërr kripe,

00:08:09.810 --> 00:08:12.780
nëse ajo mushkonjë mund 
ta rrëzojë një njeri 80 kg

00:08:12.780 --> 00:08:14.860
e kuptova se ajo ishte dobësia ime.

00:08:14.860 --> 00:08:17.150
Pastaj kuptova se, 
jo jo, nuk ishte mushkonja

00:08:17.150 --> 00:08:19.480
ishte paraziti që jeton brenda saj

00:08:19.480 --> 00:08:23.160
Plasmodium Falciparum, që vret më shumë 
se një milion njerëz në vit.

00:08:23.509 --> 00:08:25.999
Pastaj kuptova, 
jo, jo, është edhe më e vogël se aq,

00:08:25.999 --> 00:08:28.550
por mua, më dukej aq e madhe.

00:08:28.550 --> 00:08:29.640
Kuptova,

00:08:29.640 --> 00:08:31.270
se frika ishte dobësia ime,

00:08:31.270 --> 00:08:32.140
paraziti im,

00:08:32.140 --> 00:08:34.990
që më ka gjymtuar e ka paralizuar
tërë jetën time.

00:08:35.200 --> 00:08:38.080
E dini, ka dallim mes rrezikut dhe frikës.

00:08:38.109 --> 00:08:39.698
Rreziku është i vërtetë.

00:08:39.990 --> 00:08:42.010
Frika është zgjedhje.

00:08:42.080 --> 00:08:44.309
Dhe unë kuptova se kisha një zgjedhje:

00:08:44.309 --> 00:08:48.180
Ose të jetoja me frikën, 
dhe të vdisja i mposhtur atë natë,

00:08:49.070 --> 00:08:52.080
ose të mbysja frikat e mia, dhe

00:08:52.080 --> 00:08:56.060
të ndiqja ëndërrat e mia, 
të guxoja të jetoja jetën.

00:08:56.680 --> 00:08:59.560
E dini, ka diçka kur je në shtrat 
të vdekjes

00:08:59.560 --> 00:09:04.080
dhe përballesh me vdekjen që të bën 
të duash të jetosh.

00:09:04.180 --> 00:09:07.140
Kuptova që të gjithë vdesin, 
jo të gjithë jetojnë.

00:09:08.040 --> 00:09:09.890
Është në vdekjen ku ne jetojmë.

00:09:09.890 --> 00:09:11.580
E dini, kur mëson të vdesësh,

00:09:11.580 --> 00:09:13.070
me të vërtetë mëson të jetosh.

00:09:13.070 --> 00:09:15.140
Kështu vendosa të ndryshoja

00:09:15.140 --> 00:09:16.420
historinë time atë natë.

00:09:16.915 --> 00:09:18.230
Nuk doja të vdisja.

00:09:18.230 --> 00:09:20.010
Dhe bëra një lutje të vogël, thashë,

00:09:20.010 --> 00:09:22.230
"Zot, nëse më lë të jetoj ditëlindjen e 
21-të,

00:09:22.230 --> 00:09:24.544
më nuk do lë frikën ta sundojë jetën time.

00:09:24.670 --> 00:09:26.520
Do t'i mbys frikat e mia,

00:09:26.520 --> 00:09:29.530
do të shkoj pas ëndërrave të mia,

00:09:29.530 --> 00:09:31.270
dua ta ndryshoj qëndrimin tim,

00:09:31.270 --> 00:09:33.540
dua bëj diçka të jashtëzakonshme 
me jetën time,

00:09:33.540 --> 00:09:35.550
dua të gjej qëllimin e jetës sime,

00:09:35.550 --> 00:09:38.632
dua ta dij që e pamundura nuk është 
e pamundur.

00:09:38.780 --> 00:09:42.820
Nuk do t'ju tregoj a mbijetova atë natë;
po ju lë ta kuptoni vetë.

00:09:42.850 --> 00:09:43.978
(Të qeshura)

00:09:43.978 --> 00:09:47.100
Por atë natë bëra listën time të 
10 'Throms-ave' të parë:

00:09:47.100 --> 00:09:50.210
Vendosa që doja të vizitoja kontinentet 
kryesore

00:09:50.210 --> 00:09:51.820
të shihja 7 Mrekullitë e Botës

00:09:51.820 --> 00:09:53.410
të mësoja disa gjuhë,

00:09:53.410 --> 00:09:54.940
të jetoja në një
ishull të shkretë,

00:09:54.940 --> 00:09:56.480
të jetoja në një anije në oqean,

00:09:56.480 --> 00:09:58.650
të jetoja me një fis Indianësh në Amazon,

00:09:58.650 --> 00:10:01.210
të ngjitesha në malin më të lartë në Suedi,

00:10:01.210 --> 00:10:03.180
doja të shihja Malin Everest në agim,

00:10:03.190 --> 00:10:05.390
të punoja në biznesin e 
muzikës në Nashville,

00:10:05.400 --> 00:10:07.060
doja të punoja në cirk,

00:10:07.080 --> 00:10:09.120
dhe doja të hidhesha nga aeroplani.

00:10:09.120 --> 00:10:12.380
Gjatë 20 viteve të ardhshme, i arrita 
shumicën e atyre 'throm-save'

00:10:12.410 --> 00:10:14.650
Cdo herë që arrija një 'throm',

00:10:14.650 --> 00:10:18.190
i shtoja 5 ose 10 tjera në listë dhe 
kështu më rritej lista.

00:10:18.800 --> 00:10:23.280
7 vitet në vijim, jetova në 
një ishull të vogël në Bahamas

00:10:23.320 --> 00:10:25.360
për 7 vjet

00:10:25.370 --> 00:10:27.274
në një kasolle kashteje,

00:10:29.480 --> 00:10:33.820
duke gjuajtur peshq e peshkaqenë 
për të ngrënë, i vetmi në ishull,

00:10:33.820 --> 00:10:36.249
vetëm në brekë,

00:10:36.680 --> 00:10:39.160
dhe mësova të notoja me peshkaqenë.

00:10:39.160 --> 00:10:40.980
Nga atje, u zhvendosa në Meksikë,

00:10:40.980 --> 00:10:45.000
dhe pastaj u zhvendosa në limanin e lumit 
Amazon në Ekuador

00:10:45.241 --> 00:10:48.100
Pujo Pongo Ekuador, ku jetova me një fis,

00:10:48.100 --> 00:10:52.180
dhe dalngadalë fillova të fitoj
besim vetëm nga 'throms-at' e mia

00:10:52.180 --> 00:10:55.100
Kalova në biznesin e muzikës në Nashville, 
dhe pastaj Suedi,

00:10:55.110 --> 00:10:57.870
lëviza në Stokholm, ku po ashtu
punova në biznesin e muzikës,

00:10:57.870 --> 00:11:01.920
u ngjita në majen e Malit Kebnekaise 
mbi Qarkun Arktik

00:11:03.300 --> 00:11:04.750
Mësova të bëj kllounin,

00:11:04.750 --> 00:11:05.860
xhoglimin me topa,

00:11:05.860 --> 00:11:07.480
dhe të ecja mbi shkopa të mëdhenj,

00:11:07.480 --> 00:11:10.440
t'i jepja biçikletës me një rrotë,
të haja zjarrin, xhamin.

00:11:10.450 --> 00:11:13.620
Në 1997, dëgjova se kishin mbetur 
më pak se 12 gëlltitës shpate

00:11:13.620 --> 00:11:15.410
dhe thashë: "Duhet ta bëj atë!"

00:11:15.420 --> 00:11:18.290
Takova një gëlltitës shpate, dhe 
i kërkova ca këshilla.

00:11:18.290 --> 00:11:20.190
Tha: "Po, do të jap 2 këshilla:

00:11:20.190 --> 00:11:21.926
Numër 1: është shumë e rrezikshme,

00:11:21.926 --> 00:11:23.948
Njerëzit kanë vdekur nga kjo.

00:11:23.948 --> 00:11:24.953
Numër 2:

00:11:24.953 --> 00:11:26.206
Mos e provo!"

00:11:26.206 --> 00:11:27.520
(Të qeshura)

00:11:27.540 --> 00:11:29.540
Kështu e shtova në 
listën e 'throms-ave'.

00:11:30.440 --> 00:11:33.320
Jam ushtruar 10 deri 12 herë 
në ditë, çdo ditë,'

00:11:33.660 --> 00:11:35.160
për 4 vjet.

00:11:35.209 --> 00:11:36.709
T'i kalkulosh ato

00:11:36.709 --> 00:11:40.020
4 herë 365 herë 12 bëjnë

00:11:40.020 --> 00:11:42.660
rreth 13 mijë herë prova të pasuksesshme

00:11:42.660 --> 00:11:45.420
para se ta fusja për herë të parë 
shpatën në fyt në 2001.

00:11:46.002 --> 00:11:47.630
Në atë kohë, i dhashë vetes qëllim

00:11:47.630 --> 00:11:50.940
të bëhesha eksperti kryesor botëror në 
gëlltitjen e shpatës

00:11:50.970 --> 00:11:53.820
Kështu kërkova për çdo libër, 
artikull reviste e gazete

00:11:53.820 --> 00:11:57.670
çdo raport mjekësor, studiova 
fiziologjinë, anatominë,

00:11:57.676 --> 00:11:59.719
bisedova me doktorë e infermieret,

00:11:59.719 --> 00:12:01.760
i mblodha të gjithë gëlltitësit e shpatave

00:12:01.760 --> 00:12:04.250
në Shoqatën Ndërkombëtare të 
Shpata-Gëlltitësve

00:12:04.250 --> 00:12:06.450
dhe bëra një hulumtim dy vjeçar 
mjekësor

00:12:06.450 --> 00:12:08.580
rreth gëlltitjes së shpatës
e efekteve anësore

00:12:08.580 --> 00:12:10.980
që është publikuar në Buletinin 
Mjekësor Britanik.

00:12:10.980 --> 00:12:11.840
(Të qeshura)

00:12:11.840 --> 00:12:12.940
Faleminderit.

00:12:12.960 --> 00:12:17.748
(Duartrokitje)

00:12:18.200 --> 00:12:21.570
Mësova gjëra të mahnitshme rreth 
gëlltitjes së shpatës.

00:12:21.571 --> 00:12:25.260
Disa gjëra për të cilat besoj se nuk 
keni menduar më parë, por që sot po,

00:12:25.260 --> 00:12:28.550
Herën tjetër kur shkoni në shtëpi 
dhe kur prisni mishin me thikë

00:12:28.550 --> 00:12:31.759
ose shpatë, ose thikë "bestek"
do mendoni për këtë...

00:12:34.257 --> 00:12:36.589
Mësova se gëlltitja e 
shpatave filloi në Indi

00:12:36.589 --> 00:12:39.889
atje ku e pashë gjithçka për 
herë të parë si 20 vjeçar

00:12:39.889 --> 00:12:42.290
para 4 mijë vjetëve ose 2 mijë vjet 
para erës së re.

00:12:42.290 --> 00:12:45.580
Para 150 vjetëve, shpata-gëlltitësit janë 
përdorur

00:12:45.590 --> 00:12:47.400
në fushën e shkencës dhe mjekësisë

00:12:47.480 --> 00:12:51.160
për të ndihmuar zhvillimin e endoskopisë 
në 1868

00:12:51.160 --> 00:12:53.820
nga Dr. Adolf Kussmaul në 
Freiburg, Gjermani

00:12:53.880 --> 00:12:56.639
Në 1906, elektrokardiogrami në Wells,

00:12:56.639 --> 00:13:00.240
për të studjuar çrregullimet e gëlltitjes
dhe tretjes

00:13:00.240 --> 00:13:01.860
bronkoskopia, gjëra të tilla.

00:13:01.860 --> 00:13:03.840
Por gjatë 150 viteve të fundit,

00:13:03.840 --> 00:13:07.860
kemi dëgjuar rreth qindra lëndimeve 
dhe dhjetëra vdekjesh...

00:13:07.880 --> 00:13:14.560
Kjo është endoskopia e zhvilluar nga 
Dr. Adolf Kussmaul.

00:13:14.740 --> 00:13:18.679
Por zbuluam se ka pasur 29 vdekje në 
150 vitet e fundit

00:13:18.679 --> 00:13:22.462
përfshirë gëlltitësin nga Londra i cili 
shpoi zemrën e tij me shpatë.

00:13:23.142 --> 00:13:25.340
Po ashtu kuptuam se 3 deri në 8

00:13:25.340 --> 00:13:27.780
lëndime ndodhin çdo vit gjatë 
gëlltitjes së shpatës.

00:13:27.780 --> 00:13:29.880
E di sepse më marrin në telefon.

00:13:29.880 --> 00:13:31.150
Sapo mora dy telefonata,

00:13:31.150 --> 00:13:34.320
një nga Suedia, dhe një nga Orlando
vetëm para disa javësh,

00:13:34.320 --> 00:13:37.019
shpata-gëlltitës që janë në spital 
nga lëndimet.

00:13:37.019 --> 00:13:38.769
Është jashtëzakonisht e rrezikshme.

00:13:38.769 --> 00:13:41.629
Gjëja tjetër që mësova ishte se 
gëlltitja e shpatës

00:13:41.629 --> 00:13:44.320
bën rreth 2 deri në 10 vjet ta mësosh

00:13:44.320 --> 00:13:45.610
për shumë njerëz.

00:13:45.610 --> 00:13:48.020
Por më e mahnitshmja që kam mësuar ishte

00:13:48.020 --> 00:13:51.360
se gëlltitësit e shpatave mësojnë
të bëjnë të pamundurën.

00:13:51.460 --> 00:13:53.460
Dhe do t'ju tregoj një sekret të vogël:

00:13:53.520 --> 00:13:57.580
Mos u fokusoni në 99.9% që është e 
pamundur.

00:13:57.580 --> 00:14:02.030
Fokusohu në 0.1% që është e mundur,
dhe mëso si ta bësh të mundur.

00:14:02.817 --> 00:14:06.140
Tani do t'ju marr në rrugëtimin
brenda mendjes së shpata-gëlltitësit.

00:14:06.140 --> 00:14:09.479
Për ta gëlltitur shpatën, duhet 
meditimi 'mendja mbi çështjen'

00:14:09.479 --> 00:14:12.270
koncentrim i mprehtë, gjetja me përpikëri

00:14:12.270 --> 00:14:15.670
e organeve të brendshme të trupit dhe 
përballimi i reflekseve të trupit

00:14:15.710 --> 00:14:20.370
përmes përforcimit të trurit,
përmes përsëritjes së muskujve të memorjes

00:14:20.450 --> 00:14:23.720
duke ushtruar mbi 10 mijë herë.

00:14:24.020 --> 00:14:28.090
Tani më lini t'ju marr në rrugëtim brenda 
trupit të shpata-gëlltitësit.

00:14:28.310 --> 00:14:30.130
Për ta gëlltitur një shpatë, më duhet

00:14:30.130 --> 00:14:32.250
që tehun e shpatës ta rrëshqas mbi gjuhën

00:14:32.250 --> 00:14:34.780
përmbaj refleksin gag
(të vjelljes) në ezofagun qafor

00:14:34.780 --> 00:14:37.740
bëj një kthesë 90 gradë
poshtë epiglotisit,

00:14:38.240 --> 00:14:41.040
përmes muskulit krikofaringeal
sfinkteri i sipërm ezofageal

00:14:41.060 --> 00:14:42.600
përmbaj refleksin peristaltik

00:14:42.600 --> 00:14:44.380
fus tehun në zgavrën e kraharorit

00:14:44.380 --> 00:14:45.960
ndërmjet mushkërive.

00:14:46.080 --> 00:14:48.349
Në këtë çast,

00:14:48.399 --> 00:14:50.389
duhet ta shtyj zemrën mënjanë.

00:14:50.389 --> 00:14:51.720
Nëse shihni me kujdes,

00:14:51.720 --> 00:14:53.580
mund ta shihni zemrën
tek rreh tek shpata

00:14:53.580 --> 00:14:55.339
sepse është duke u
mbështetur në zemër

00:14:55.339 --> 00:14:58.299
i ndarë vetëm tre milimetra
nga indi ezofageal.

00:14:58.299 --> 00:15:00.140
Nuk është që mund të shtiresh ta bësh.

00:15:00.320 --> 00:15:02.480
Pastaj duhet ta kaloj përtej gjoksit,

00:15:02.480 --> 00:15:05.250
përtej sfinkterit të poshtëm ezofageal, 
poshtë stomakut,

00:15:05.250 --> 00:15:08.680
përmbaj refleksin e vjelljes në stomak
e poshtë në duodenum.

00:15:08.680 --> 00:15:09.750
Shumë e lehtë.

00:15:09.750 --> 00:15:10.930
(Të qeshura)

00:15:10.930 --> 00:15:12.880
Nëse shkoj më poshtë,

00:15:12.880 --> 00:15:17.720
deri në fund tek tubat fallopiane 
(lidhja e mitrës në vezore dhe barkut)

00:15:17.720 --> 00:15:20.980
Ju meshkuj, mund të pyesni gratë 
tuaja më vonë rreth kësaj

00:15:22.160 --> 00:15:23.900
Njerëzit më pyesin, thonë,

00:15:23.900 --> 00:15:26.740
"Do duhet shumë kurajo për ta 
rrezikuar jetën tënde,

00:15:26.740 --> 00:15:28.800
te shtysh mënjanë zemren
e të gëlltitësh shpatën

00:15:28.800 --> 00:15:30.500
Jo. Çfarë kërkon më shumë kurajo

00:15:30.500 --> 00:15:33.020
është për atë fëmijë të trembur
të dobët e të turpshëm

00:15:33.080 --> 00:15:35.620
të rrezikojë dështim dhe refuzim,

00:15:35.620 --> 00:15:37.040
ta hapi zemrën,

00:15:37.040 --> 00:15:38.240
të gëlltisi krenarinë e tij

00:15:38.240 --> 00:15:41.060
dhe të qëndrojë këtu para një 
grupi të panjohurish

00:15:41.060 --> 00:15:43.670
t'u tregojë historinë rreth
frikave e ëndërrave të tij

00:15:43.680 --> 00:15:47.580
të rrezikojë t'ju hapi barkun, në kuptimin
e plotë të fjalës edhe figurativisht.

00:15:48.280 --> 00:15:49.450
E shihni - faleminderit.

00:15:49.450 --> 00:15:53.720
(Duartrokitje)

00:15:53.850 --> 00:15:56.250
E shihni, është mahnitëse që unë gjithmonë

00:15:56.250 --> 00:15:58.650
kam dashur të bëj të jashtëzakonshmen

00:15:58.650 --> 00:15:59.780
dhe tani po e bëj.

00:15:59.780 --> 00:16:02.880
Por gjëja më mahnitëse nuk është se mund 
të gëlltit

00:16:02.880 --> 00:16:05.170
21 shpata përnjëherë,

00:16:07.640 --> 00:16:10.500
ose 6 metra nën ujë në një 
tank me 88 peshkaqenë e stingrej

00:16:10.500 --> 00:16:12.307
për Librin e Ripley-t "Besoni apo jo"

00:16:13.840 --> 00:16:17.600
ose për Supernjerëzit e Stan Li 
në 1500 gradë

00:16:17.610 --> 00:16:19.470
si "Njeriu i hekurt"

00:16:19.520 --> 00:16:21.574
dhe ajo shpatë ishte e nxehtë.

00:16:22.460 --> 00:16:24.920
Ose kur kam tërhequr makinën
me shpatë për Ripley,

00:16:24.930 --> 00:16:26.290
ose Guinnes-sin,

00:16:26.290 --> 00:16:28.760
ose kur shkova të finale në 
America Got Talent,

00:16:28.820 --> 00:16:31.540
ose kur fitova në 2007 
Çmimin Ig Nobël në Mjekësi.

00:16:31.550 --> 00:16:33.900
Jo, kjo nuk është e jashtëzakonshmja.

00:16:33.900 --> 00:16:36.350
Është çfarë të tjerët mendojnë. 
Jo. Nuk është ajo.

00:16:36.350 --> 00:16:37.800
E jashtëzakonshmja është

00:16:37.800 --> 00:16:40.660
se Zoti mori atë fëmijë të trembur
të dobët e të turpshëm,

00:16:40.660 --> 00:16:42.200
i cili frikësohej nga lartësitë,

00:16:42.200 --> 00:16:43.890
nga uji dhe peshkaqenët,

00:16:43.890 --> 00:16:46.370
nga mjekët e infermieret, 
gjilpërat e objektet e mprehta

00:16:46.370 --> 00:16:47.640
dhe t'u fliste njerëzve.

00:16:47.640 --> 00:16:49.800
Dhe tani ai më ka bërë të
fluturoj rreth botës

00:16:49.800 --> 00:16:51.320
në lartësi 9 mijë metrash,

00:16:51.320 --> 00:16:53.900
duke gëlltitur objekte të mprehta nën
ujë në tanke me peshkaqenë

00:16:53.900 --> 00:16:57.430
duke folur me mjekë e infermiere 
dhe publik si ju rreth botës.

00:16:57.430 --> 00:16:59.580
Kjo është e jashtëzakonshmja për mua.

00:16:59.580 --> 00:17:01.450
Gjithmonë kam dashur të bëj të pamundurën.

00:17:01.450 --> 00:17:02.380
Faleminderit.

00:17:02.380 --> 00:17:03.760
(Duartrokitje)

00:17:03.760 --> 00:17:05.220
Faleminderit.

00:17:05.660 --> 00:17:09.040
(Duartrokitje)

00:17:09.700 --> 00:17:12.569
Gjithmonë kam dashur ta bëj të 
pamundurën, dhe tani po e bëj

00:17:12.569 --> 00:17:15.858
Doja të bëja diçka mahnitëse me jetën 
time dhe të ndryshoja botën

00:17:15.858 --> 00:17:16.898
dhe tani po e bëj.

00:17:16.898 --> 00:17:19.819
Përherë kam dashur t'fluturoj rreth
botës t'bëj superheroizma

00:17:19.819 --> 00:17:21.378
të shpëtoja jetë
e tani po e bëj

00:17:21.378 --> 00:17:22.720
Dhe e dini çfarë?

00:17:22.720 --> 00:17:25.569
Ka ende një pjesë të vogël të
ëndrrës së madhe të atij fëmije

00:17:25.569 --> 00:17:27.290
thellë brenda.

00:17:30.320 --> 00:17:36.197
(Të qeshura) (duartrokitje)

00:17:37.000 --> 00:17:40.240
Dhe gjithmonë kam dashur 
ta gjeja qëllimin e jetës sime

00:17:40.270 --> 00:17:41.530
dhe e kam gjetur.

00:17:41.540 --> 00:17:42.920
Dhe e dini çfarë?

00:17:42.920 --> 00:17:46.230
Nuk është në shpata, jo çfarë 
mendoni ju, jo në fuqitë e mia

00:17:46.230 --> 00:17:48.510
është në fakt në dobësitë e mia
në fjalët e mia

00:17:48.510 --> 00:17:51.090
Qëllimi im është ta ndryshoj botën

00:17:51.090 --> 00:17:52.390
duke mposhtur frikën,

00:17:52.390 --> 00:17:54.910
me shpatë, me fjalë,

00:17:55.070 --> 00:17:57.450
me thikë, me jetë,

00:17:57.540 --> 00:17:59.700
të inspiroj njerëzit
të bëhen superheronj

00:17:59.700 --> 00:18:01.860
dhe të bëjnë ta pamundurën 
në jetën e tyre.

00:18:02.060 --> 00:18:04.680
Qëllimi im është të ndihmoj të tjerët
të gjejnë të tyrin.

00:18:04.680 --> 00:18:05.680
Cili është i yti?

00:18:05.680 --> 00:18:06.960
Cili është qëllimi yt?

00:18:06.960 --> 00:18:08.960
Për çfarë je këtu?

00:18:09.260 --> 00:18:11.590
Unë besoj se të gjithë jemi superheronj.

00:18:12.160 --> 00:18:14.260
Cila është superfuqia jote?

00:18:14.560 --> 00:18:17.990
Nga 7 miliardë njerëz rreth botës,

00:18:17.990 --> 00:18:20.250
më pak se 12 shpata-gëlltitës

00:18:20.250 --> 00:18:21.661
kanë mbetur në botë sot.

00:18:21.661 --> 00:18:22.940
por ka vetëm një si ti.

00:18:22.940 --> 00:18:24.070
Ti je i veçantë.

00:18:24.070 --> 00:18:25.540
Cila është historia jote?

00:18:25.540 --> 00:18:27.760
Çfarë të bën ndryshe?

00:18:27.760 --> 00:18:29.180
Trego historinë tënde,

00:18:29.180 --> 00:18:31.721
edhe kur të dridhet zëri.

00:18:31.900 --> 00:18:33.340
Cilat janë 'throms-at' tua?

00:18:33.340 --> 00:18:35.850
Po t'mund t'bëje çfarëdo
t'ishe cilido, t'shkoje kudo-

00:18:35.850 --> 00:18:37.430
Çfare do bëje? Ku do shkoje?

00:18:37.430 --> 00:18:38.480
Çfare do bëje?

00:18:38.480 --> 00:18:40.340
Çfare do të bësh me jetën tënde?

00:18:40.340 --> 00:18:41.760
Cilat janë ëndërrat tua?

00:18:41.760 --> 00:18:44.450
Cilat kanë qenë ëndërrat tua kur ishe 
fëmijë? Kujtoje.

00:18:44.450 --> 00:18:46.240
S'ma merr mendja që ishte kjo, apo jo

00:18:46.483 --> 00:18:47.880
Cilat ishin ëndërrat më të

00:18:47.880 --> 00:18:50.450
çmendura që mendoje se ishin të çuditshme?

00:18:50.450 --> 00:18:54.040
Me siguri kjo bën që ëndërra jote të mos
duket edhe aq e çuditshme apo ajo?

00:18:55.370 --> 00:18:57.050
Cila është shpata jote?

00:18:57.050 --> 00:18:58.650
Secili prej jush ka një shpatë,

00:18:58.650 --> 00:19:00.600
shpatë me dy teha me frika e ëndërra.

00:19:00.600 --> 00:19:03.520
Gëlltite shpatën, cilado që është.

00:19:03.890 --> 00:19:05.870
Nqiqni ëndërrat tuaja
zonja e zotërinjë

00:19:05.870 --> 00:19:08.900
asnjëherë nuk është vonë të 
jesh ai që do të jesh.

00:19:09.720 --> 00:19:12.920
Për ata fëmijët që më gjuanin me topa, 
ata që mendonin

00:19:12.920 --> 00:19:14.916
se kurrë nuk do ta bëja të pamundurën,

00:19:15.060 --> 00:19:17.645
vetëm një gjë kam për t'ju thënë,

00:19:17.645 --> 00:19:18.841
Faleminderit.

00:19:18.940 --> 00:19:22.220
Sepse po t'mos kishte të këqinj, 
s'do të kishim superheronj.

00:19:23.020 --> 00:19:27.237
Jam këtu t'ju dëshmoj se e pamundura 
nuk është e pamundur.

00:19:28.300 --> 00:19:32.310
Kjo është shumë e rrezikshme dhe 
mund t'më mbysi.

00:19:32.340 --> 00:19:33.720
Shpresoj se do t'ju pëlqejë.

00:19:33.720 --> 00:19:35.260
(Të qeshura)

00:19:36.350 --> 00:19:38.700
Do më duhet ndihma juaj tani.

00:19:46.731 --> 00:19:48.405
Publiku: Dy, tre.

00:19:48.405 --> 00:19:52.100
Dan Meyer: Jo, jo, jo. Më duhet ndihma
juaj për të numëruar.

00:19:52.100 --> 00:19:53.210
(Të qeshura)

00:19:53.210 --> 00:19:55.840
Nëse i dini fjalët? Mirë? 
Numëroni me mua. Gati?

00:19:55.870 --> 00:19:56.964
Një.

00:19:56.964 --> 00:19:58.150
Dy.

00:19:58.170 --> 00:19:58.980
Tre.

00:19:58.980 --> 00:20:00.920
Jo ajo është dy, por e kuptoni ju.

00:20:06.760 --> 00:20:07.780
Publiku: Një.

00:20:07.840 --> 00:20:08.750
Dy.

00:20:08.800 --> 00:20:10.010
Tre.

00:20:11.260 --> 00:20:13.280
(Hap gojën)

00:20:14.360 --> 00:20:15.940
(Duartrokitje)

00:20:16.251 --> 00:20:17.450
DM: Po!

00:20:17.450 --> 00:20:23.100
(Duartrokitje, brohoritje)

00:20:23.100 --> 00:20:24.820
Shumë faleminderit.

00:20:25.450 --> 00:20:28.800
Faleminderit, faleminderit, faleminderit.
Ju falenderoj nga zemra.

00:20:28.800 --> 00:20:31.290
Faktikisht, faleminderit nga stomaku.

00:20:31.880 --> 00:20:35.020
Ju thashë që erdha këtu të bëja të 
pamundurën, dhe bëra.

00:20:35.030 --> 00:20:37.730
Por kjo nuk ishte e pamundura
sepse unë bëj këtë çdo ditë

00:20:37.800 --> 00:20:42.800
E pamundura ishte që ai fëmijë i frikësuar
e i turpshëm, të përballej me frikat e tij

00:20:42.840 --> 00:20:44.600
të qëndronte në këtu në skenën e TEDx

00:20:44.600 --> 00:20:47.100
dhe të ndryshonte botën me fjalët e mia,

00:20:47.100 --> 00:20:49.080
me shpatën time, me jetën time.

00:20:49.080 --> 00:20:52.060
Nëse ju kam shtyrë të mendoni ndryshe, 
e të besoni

00:20:52.060 --> 00:20:54.460
se e pamundura nuk është e pamundur

00:20:54.460 --> 00:20:57.960
nëse ju kam bërë t'kuptoni që mund t'bëni 
të pamundurën në jetën tuaj,

00:20:58.120 --> 00:21:01.020
atëherë unë kam kryer punën time, 
dhe tani fillon e juaja.

00:21:01.020 --> 00:21:04.100
Dhe kurrë mos ndaloni së ëndërruari
Kurrë mos ndaloni së besuari

00:21:04.820 --> 00:21:06.350
Faleminderit që besuat në mua

00:21:06.350 --> 00:21:08.250
dhe që jeni pjesë e ëndrrës sime.

00:21:08.250 --> 00:21:09.550
Dhe ja dhurata ime për ju:

00:21:09.550 --> 00:21:11.486
E pamundura nuk është

00:21:11.486 --> 00:21:12.920
Publiku: E pamundur.

00:21:12.920 --> 00:21:14.920
Rruga e gjatë në këmbë... pjesë e dhuratës

00:21:15.100 --> 00:21:19.560
(Duartrokitje)

00:21:19.560 --> 00:21:21.020
Faleminderit.

00:21:21.074 --> 00:21:24.744
(Duartrokitje)

00:21:24.764 --> 00:21:27.474
(Brohoritje)

00:21:27.514 --> 00:21:30.004
Prezantuesi: Faleminderit Dan Meyer, wow!