0:00:08.380,0:00:09.561
Баярлалаа.

0:00:16.270,0:00:21.200
Энэтхэгийн Махаража хэмээх хаан байжээ. Түүний төрсөн өдрөөр бүх толгойлогчид

0:00:21.200,0:00:24.200
хаанд тохирсон бэлэг авчрах ёстой хэмээх зарлигтай байсан аж.

0:00:24.400,0:00:28.370
Зарим нь гоёмсог торго, зарим нь чамин сэлэм,

0:00:28.370,0:00:29.490
зарим нь алт авчирчээ.

0:00:29.490,0:00:32.659
Цувааны төгсгөлд байх нэгэн үрчгэр нүүрт хөгшин эр

0:00:32.659,0:00:36.630
холын тосгоноос далай тэнгисийг хэдэн өдрөөр туулан байж ирсэн байв.

0:00:36.630,0:00:41.150
Түүнийг дөхөн ирэхэд хааны хүү "Хаантанд ямар бэлэгтэй ирэв?" гэж асуув.

0:00:41.457,0:00:44.750
Хөгшин эр алгуурхан гараа дэлгэж

0:00:44.750,0:00:49.600
маш үзэсгэлэнтэй ягаан, шар, улаан, цэнхэрээр долгиотсон дунг харуулав.

0:00:50.160,0:00:51.380
Хааны хүү хэлэв:

0:00:51.460,0:00:54.400
"Наадах чинь хаанд таарсан бэлэг биш байна! Ямар бэлэг гэх юм наадахыг чинь!".

0:00:54.600,0:00:57.400
Хөгшин эр түүн рүү алгуурхан харж хэлэв.

0:00:57.590,0:01:00.750
"Урт аялал... бэлэгний нэг хэсэг"

0:01:01.060,0:01:02.560
(Инээлдэв)

0:01:02.900,0:01:05.970
Одоо би та бүхэнд цааш түгээх хэрэгтэй гэж итгэж явдаг

0:01:05.970,0:01:08.270
тийм нэг бэлгийг өгөх болно.

0:01:08.290,0:01:10.050
Гэхдээ эхлээд би та бүхэнд

0:01:10.050,0:01:11.960
өөрийнхөө урт аяллыг толилуулъя.

0:01:12.160,0:01:13.740
Та бүхний ихэнхийн адил миний амьдрал

0:01:13.740,0:01:15.320
хүүхэд ахуйгаас эхэлсэн.

0:01:15.320,0:01:17.460
Та нарын хэд нь амьдралаа хүүхэд ахуйгаасаа эхэлсэн бэ?

0:01:17.460,0:01:18.510
Залуухан төрсөн үү?

0:01:18.740,0:01:20.500
За хагас нь юм байна... ойлголоо...

0:01:20.570,0:01:21.590
(Инээлдэв)

0:01:21.820,0:01:24.910
Бусад нь яасан билээ? Том хүн шиг төрсөн үү?

0:01:25.060,0:01:27.640
Ээжтэй чинь уулзах юмсан!

0:01:27.820,0:01:29.460
Биелэшгүй зүйлс!

0:01:30.560,0:01:34.740
Би хүүхэд байхаасаа л биелэшгүй зүйлсэд дурласаар ирсэн.

0:01:35.620,0:01:38.880
Өнөөдөр бол олон жилийн турш хүсэн хүлээсээр ирсэн өдөр маань,

0:01:38.880,0:01:41.000
учир нь өнөөдөр би та бүхний өмнө биелэшгүй зүйлийг

0:01:41.020,0:01:43.620
хийхээр оролдох болно.

0:01:43.620,0:01:45.460
Яг энэхүү TEDxMaastricht тайзан дээр.

0:01:45.800,0:01:48.160
Та бүхэнд төгсгөлийг нь хэлж эхлүүлье:

0:01:48.760,0:01:50.880
Өнөөдөр би та бүхэнд

0:01:51.220,0:01:52.640
биелэшгүй бол биелэшгүй биш

0:01:52.640,0:01:54.940
гэдгийг нотлох болно.

0:01:55.300,0:01:58.210
Улмаар та бүхэнд цааш түгээхүйц дараах бэлгийг өгснөөр өндөрлөх болно:

0:01:58.210,0:02:01.350
Би та нар ч мөн биелэшгүйг хийж чадна гэдгийг харуулах болно.

0:02:02.660,0:02:05.420
Биелэшгүйг хийх эрлийнхээ явцад би дэлхий дээрх

0:02:05.420,0:02:08.229
хүн бүхэнд байдаг хоёр зүйлсийг олж мэдсэн юм.

0:02:08.229,0:02:09.870
Хүн бүрт айдас байдаг, бас

0:02:09.870,0:02:11.640
хүн бүрт мөрөөдөл байдаг.

0:02:12.900,0:02:17.560
Биелэшгүйг хийх эрлийнхээ явцдаа би мөн намайг биелэшгүйг хийхэд хүргэсэн

0:02:17.560,0:02:20.100
миний хэдэн жилийн туршид хийж ирсэн

0:02:20.110,0:02:23.290
гурван зүйлсийг олж мэдсэн:

0:02:24.200,0:02:26.900
Доджболл буюу та бүхнийхээр "Трефболл",

0:02:27.290,0:02:28.360
Супермен,

0:02:28.460,0:02:29.460
болон Шумуул.

0:02:29.460,0:02:30.810
Эдгээр бол миний түлхүүр үгс.

0:02:30.810,0:02:33.500
Одоо ингээд та бүхэн яагаад намайг биелэшгүйг хийдгийг ойлголоо.

0:02:33.610,0:02:36.220
Ингээд та бүхнийг өөрийнхөө айдсаас мөрөөдөл рүү,

0:02:36.320,0:02:38.680
үгсээс сэлэм рүү,

0:02:38.740,0:02:40.980
Дожбоуллоос Супермен болон Шумуул руу

0:02:41.160,0:02:42.740
хийсэн аялал,

0:02:42.850,0:02:44.020
урт алхалтаа

0:02:44.020,0:02:45.340
толилуулъя.

0:02:45.800,0:02:47.360
Ингэснээр та бүхэнд би

0:02:47.360,0:02:49.900
хэрхэн биелэшгүйг хийж болохыг үзүүлэх гэсэн юм.

0:02:52.480,0:02:54.934
2007 оны 10 сарын 4.

0:02:55.840,0:02:58.120
Миний хамтран бичсэн эрдэм шинжилгээний өгүүлэл маань

0:02:58.120,0:02:59.340
2007 оны эрүүл мэндийн салбар дахь

0:02:59.340,0:03:00.930
"Иг Нобелын шагнал" авахаар

0:03:01.040,0:03:03.240
Харвардын Их Сургуулийн

0:03:03.240,0:03:06.160
Сандерс Театрын тайзан дээр гарах үед

0:03:06.160,0:03:08.660
зүрх түгшиж, өвдөг чичирч байлаа.

0:03:08.660,0:03:10.270
"Сэлэм залгилт ба түүний нөлөө"

0:03:10.420,0:03:11.740
гэсэн өгүүлэл байсан юм.

0:03:11.870,0:03:13.275
(Инээлдэв)

0:03:13.840,0:03:17.880
Өгүүлэл маань өмнө нь миний огт уншиж байгаагүй Британий Эрүүл Мэндийн Сэтгүүл

0:03:18.460,0:03:20.419
хэмээх бяцхан сэтгүүлд хэвлэгдсэн юм.

0:03:21.360,0:03:24.740
Энэ бол миний хувьд биелэшгүй мөрөөдөл маань биелсэн,

0:03:24.900,0:03:28.120
санаанд ч оромгүй таатай мэдээ байсан ба

0:03:28.130,0:03:31.459
энэхүү нэр төрийн хэргийг би хэзээ ч мартахгүй.

0:03:31.459,0:03:34.539
Гэхдээ энэ бол миний амьдралын хамгийн дурсамжтай хэсэг биш л дээ.

0:03:35.540,0:03:37.640
1967 оны 10 сарын 4.

0:03:38.020,0:03:40.260
Хэт айдсаас болж шаналсан аймхай, бүрэг,

0:03:41.100,0:03:43.120
туранхай, хулчгар хүү.

0:03:43.460,0:03:45.579
Тайзан дээр гарахаар зэхэх үед

0:03:45.579,0:03:47.234
түүний зүрх нь түгшиж,

0:03:47.500,0:03:49.162
өвдөг нь чичирч байлаа.

0:03:49.780,0:03:52.120
Ярих гээд амаа нээсэн ч

0:03:56.490,0:03:58.130
нэг ч үг гарсангүй.

0:03:58.130,0:04:00.040
Айсандаа чичирч байв.

0:04:00.630,0:04:02.360
Айдсаасаа, мөн сандарснаасаа болж

0:04:02.360,0:04:03.760
хөдөлж ч чадахгүй болжээ.

0:04:03.960,0:04:06.130
Энэхүү аймхай, бүрэг, туранхай,

0:04:06.130,0:04:08.142
хулчгар хүү хэт айдсаас шаналж байв.

0:04:08.649,0:04:10.330
Тэрээр харанхуйгаас,

0:04:10.520,0:04:11.640
өндрөөс,

0:04:11.640,0:04:13.040
мөн аалз, могойноос айдаг.

0:04:13.040,0:04:15.140
Та нарын дунд аалз, могойноос айдаг хүн байна уу?

0:04:15.280,0:04:16.660
Аахан, зарим нь л юм байна...

0:04:16.660,0:04:19.079
Мөн тэрээр уснаас бас халимнаас айдаг.

0:04:19.079,0:04:21.939
Эмч, сувилагч, шүдний эмч, зүү,

0:04:21.939,0:04:24.680
өрөмдлөг, хурц зүйлс гээд олон юмнаас айдаг.

0:04:24.680,0:04:27.380
Гэхдээ энэ бүхнээс илүү тэрээр хүмүүсээс

0:04:27.470,0:04:28.470
айдаг байсан.

0:04:29.380,0:04:31.530
Тэрхүү аймхай, ичимхий, туранхай, хулчгар

0:04:31.540,0:04:32.570
хүү бол би л дээ.

0:04:33.320,0:04:35.997
Гологдол, өөртөө үл итгэлтэй байдал,

0:04:37.300,0:04:39.520
дорд үзэгдэлт, тэр ч бүү хэл

0:04:39.520,0:04:42.840
тэр үед бараг мэддэггүй байсан social anxiety disorder-с хүртэл

0:04:42.840,0:04:44.660
би айдаг байлаа.

0:04:44.955,0:04:48.610
Энэ айдсуудаас болж дээрэнгүй хүүхдүүд намайг шоглодог байсан.

0:04:48.610,0:04:52.240
Тэд инээлдэж, намайг янз бүрээр дуудна, бас цаа бугынхаа тоглоомонд хүртэл

0:04:52.300,0:04:54.260
оруулдаггүй байсан (Орч: "Рудольф цаа буга" дуунаас)

0:04:55.020,0:04:58.056
Гэхдээ тэ нар намайг Доджболл

0:04:58.100,0:04:59.427
тоглоомонд оруулдаг байсан.

0:04:59.500,0:05:01.443
Би Доджболл-д сайн байсан л даа.

0:05:01.760,0:05:03.500
Дээрэлхүү хүүхдүүд намайг дуудахад эргэж хармагц

0:05:03.500,0:05:05.970
улаан додж бөмбөгнүүд нүүр лүү

0:05:05.970,0:05:08.200
хар хурдаараа ирээд л

0:05:08.210,0:05:09.950
пан, пан, пан!

0:05:10.580,0:05:13.220
Одоо санахад улайж хавдсан нүүртэй, улайж дүнгэнэсэн чихтэй

0:05:13.300,0:05:18.180
амьтан л сургуулиас гэр лүүгээ алхдаг байж билээ.

0:05:18.180,0:05:21.140
Нүд маань нулимсандаа хорсож,

0:05:21.180,0:05:23.515
чих маань тэдний үгэнд хорсож байсан.

0:05:23.740,0:05:25.000
Зарим хүмүүс хэлэхдээ

0:05:25.020,0:05:28.660
"Хатгуур, чулуугаар ясыг минь хугалж болох ч, үгээр намайг хэзээ ч өвтгөж чадахгүй"

0:05:28.880,0:05:30.131
гэдэг. Гэвч энэ шал худлаа.

0:05:30.310,0:05:31.980
Үг хутга шиг зүсэж,

0:05:31.980,0:05:34.030
илд шиг хатгадаг.

0:05:34.210,0:05:36.040
Үг харж ч болохооргүй гүн сорви

0:05:36.040,0:05:37.780
үлдээдэг юм.

0:05:38.150,0:05:41.070
Тийм ээ, би айдаг байсан. Үг миний хамгийн том дайсан байсан.

0:05:41.260,0:05:42.491
Одоо ч гэсэн хэвээр.

0:05:43.355,0:05:45.300
Гэхдээ надад мөрөөдөл ч бас байсан.

0:05:45.300,0:05:47.980
Гэртээ хариад Супермен зурагт номуудаа

0:05:47.980,0:05:49.774
амтархан уншиж, түүндээ уусч,

0:05:49.774,0:05:53.440
Супермен шиг супер баатар болохыг мөрөөддөг байлаа.

0:05:53.480,0:05:56.240
Би шударга үнэний төлөө тэмцэхийг,

0:05:56.240,0:05:58.680
муу талынхан ба криптонайтын эсрэг тулалдахыг,

0:05:58.680,0:06:02.895
Супермен шиг дэлхий тойрон нисч хүмүүсийг аврахыг хүсдэг байсан.

0:06:03.400,0:06:05.850
Би бодит зүйлсэд ч мөн дуртай байсан.

0:06:05.860,0:06:09.460
Гиннесийн ном, Риплигийн Итгэх үү Байх уу зэрэг номыг уншдаг байв.

0:06:09.460,0:06:13.080
Эдгээрийн аль нэгийг уншсан хүн байна уу?

0:06:13.100,0:06:14.390
Миний хайртай номнууд!

0:06:14.390,0:06:16.270
Бодит хүмүүс бодит баатарлаг үйлс хийж байхыг хараад

0:06:16.270,0:06:17.790
би ч гэсэн хийнэ ээ гэж хэлж билээ.

0:06:17.790,0:06:19.330
Хэрвээ дээрэлхүүнүүд намайг

0:06:19.330,0:06:21.030
тоглоомондоо оруулахгүй бол

0:06:21.030,0:06:23.335
би жинхэнэ ид шид, баатарлаг үйлсийг хиймээр байна.

0:06:23.335,0:06:26.659
Нөгөө дээрэлхүүнүүд хийж чадахгүй тийм онцгой зүйлийг хиймээр байна.

0:06:26.659,0:06:28.609
Зорилго тэмүүллээ олохыг,

0:06:28.609,0:06:30.729
амьдралынхаа утга учрыг мэдэхийг,

0:06:30.729,0:06:33.320
энэ дэлхийг өөрчлөх гайхамшигтай зүйл хийхийг,

0:06:33.320,0:06:36.960
биелэшгүй бол биелэшгүй биш гэдгийг батлахыг хүсч байлаа.

0:06:38.340,0:06:40.240
Ингээд 10 жил өнгөрлөө.

0:06:40.240,0:06:42.706
21 нас хүрэхээс долоо хоногийн өмнө юм.

0:06:42.819,0:06:46.799
Амьдралыг минь орвонгоор нь өөрчлөх 2 зүйл тохиолдсон юм.

0:06:47.040,0:06:49.391
Өмнөд Энэтхэгийн Тамил Наду гэх газар

0:06:49.540,0:06:51.020
шашны номлогч хийж байсан үе.

0:06:51.020,0:06:53.090
Миний ментор найз маань асуулаа:

0:06:53.090,0:06:54.720
"Чамд Трөүм бий юу?"

0:06:54.720,0:06:57.440
"Трөүм? Трөүм гэж юу юм?" гэхэд

0:06:57.440,0:07:00.490
"Трөүм гэж амьдралын гол зорилгыг хэлж байгаа юм.

0:07:00.490,0:07:04.630
Мөрөөдөл болон зорилгын нэгдэл гэх юм уу даа. Хэрвээ юу хүссэнээ

0:07:04.630,0:07:07.240
хийж чаддаг, хүссэн газартаа хүрч чаддаг, хэн ч болж чаддаг

0:07:07.240,0:07:08.479
байсан бол

0:07:08.479,0:07:10.356
хаашаа явах вэ? Юу хийх вэ?

0:07:10.356,0:07:11.280
Хэн болох вэ?" гэв.

0:07:11.280,0:07:14.500
Би "Би чадахгүй байх. Би их олон зүйлсээс айдаг" гэлээ.

0:07:14.500,0:07:17.800
Тэр шөнө би гудсаа байшингийнхаа дээвэр дээр

0:07:17.810,0:07:19.259
оддын доор дэвсээд

0:07:19.259,0:07:21.869
сарьсан багваахайнууд шумуул барихыг харж байлаа.

0:07:21.869,0:07:26.200
Толгойд дотор трөүм, мөрөөдлүүд, зорилгууд, болон өнөөх дээрэлхүүнүүд л

0:07:26.200,0:07:28.360
эргэлдэж байлаа.

0:07:28.760,0:07:30.730
Хэдэн цагийн дараа сэрлээ.

0:07:31.220,0:07:33.940
Зүрх түгшиж, өвдөг чичирч байв.

0:07:34.080,0:07:36.020
Гэхдээ айснаас биш байлаа.

0:07:36.420,0:07:38.395
Бүх л бие маань татаж байв.

0:07:38.500,0:07:40.180
Дараагийн 5 өдрийн турш

0:07:40.330,0:07:44.199
ухаан балартаж, үхэл амьдралын зааг дээр байсан юм.

0:07:44.199,0:07:48.239
Хумхаагийн халуунаас болж 40 хэм хүртэл халуурч, толгой минь хагарах гэж байлаа.

0:07:48.390,0:07:51.600
Ухаан орох бүрт ердөө л трөүм-ийн тухай бодож байв.

0:07:51.600,0:07:53.820
"Энэ амьдралдаа юу хийх вэ?" гэж бодож байв.

0:07:53.950,0:07:56.380
Ингээд 21 хүрэхийн өмнөх орой

0:07:56.380,0:07:58.030
тэрхэн зуур би нэгэн зүйлийг

0:07:58.030,0:07:59.639
ойлгосон юм:

0:07:59.639,0:08:02.100
Хэрвэээ Анофелис Стефенси гэгдэх

0:08:02.620,0:08:05.020
давсны ширхэгээс ч хөнгөхөн

0:08:05.280,0:08:06.610
5 мкг ч хүрэхгүй

0:08:06.610,0:08:08.390
энэ жижигхэн шумуул

0:08:08.390,0:08:09.810
80 кг жинтэй хүний

0:08:09.810,0:08:12.780
амийг авч чадах юм бол энэ л миний

0:08:12.780,0:08:14.860
криптонайт (kryptonite) юм байна гэдгийг ойлгосон юм.

0:08:14.860,0:08:17.150
Тэгэнгүүтээ би, үгүй ээ, шумуул биш, түүний дотор байгаа

0:08:17.150,0:08:19.480
Пласмодиум Фалсипарум гэгдэх

0:08:19.480,0:08:23.160
жил бүр олон сая хүнийг авч одох бичил шимэгч юм байна гэдгийг ойлгосон.

0:08:23.509,0:08:25.999
Тэгснээ дахиад, үгүй ээ, тэрнээс ч жижигхэн,

0:08:25.999,0:08:28.550
гэхдээ миний хувьд маш том санагдсан.

0:08:28.550,0:08:29.640
Амьдралыг минь

0:08:29.640,0:08:31.270
хөшөөж орхисон криптонайт,

0:08:31.270,0:08:32.140
шимэгч бол

0:08:32.140,0:08:34.990
миний айдас байж гэдгийг би ойлгосон юм.

0:08:35.200,0:08:38.080
Аюул ба айдас хоёр ялгаатай.

0:08:38.109,0:08:39.698
Аюул бол бодит.

0:08:39.990,0:08:42.010
Айдас бол сонголт.

0:08:42.080,0:08:44.309
Надад сонголт байгааг би ойлгосон.

0:08:44.309,0:08:48.180
Юу гэхээр, айдастай амьдрах, тэгээд тэр шөнөдөө бүтэлгүйтлээр нас барах,

0:08:49.070,0:08:52.080
эсвэл айдсаа үлдэн хөөж, мөрөөдлүүдээ биелүүлж,

0:08:52.080,0:08:56.060
амьдарсан шиг амьдрах сонголт байлаа.

0:08:56.680,0:08:59.560
Үхэл амьдралын зааг дээр, үхэлтэй нүүр тулах үед

0:08:59.560,0:09:04.080
амьдрах хүсэл буцалдаг юм билээ.

0:09:04.180,0:09:07.140
Хүн бүр үхдэг ч хүн болгон амьдарч чаддагүйг ойлгосон.

0:09:08.040,0:09:09.890
Үхлээс болж бид амьдардаг.

0:09:09.890,0:09:11.580
Үхэхийг сурч байж л

0:09:11.580,0:09:13.070
амьдрахыг сурдаг.

0:09:13.070,0:09:15.140
Тэгээд тэр шөнө би амьдралынхаа түүхийг

0:09:15.140,0:09:16.420
өөрчлөхөөр шийдсэн.

0:09:16.915,0:09:18.230
Би үхэхийг хүсээгүй.

0:09:18.230,0:09:20.010
Тэгээд бяцхан залбирал хийсэн юм.

0:09:20.010,0:09:22.230
"Бурхан минь, хэрвээ 21 хүртлээ амьд явах юм бол

0:09:22.230,0:09:24.544
хэзээ ч айдсаар амьдралаа удирдуулахгүй.

0:09:24.670,0:09:26.520
Айдсуудаа бүрмөсөн хөөж,

0:09:26.520,0:09:29.530
мөрөөдлүүдээ биелүүлж,

0:09:29.530,0:09:31.270
хандлагаа өөрчилж,

0:09:31.270,0:09:33.540
ямар нэг онцгой зүйл хийхийг,

0:09:33.540,0:09:35.550
амьдралынхаа зорилго тэмүүллийг олохыг,

0:09:35.550,0:09:38.632
биелэшгүй бол биелэшгүй биш юм гэдгийг мэдэхийг хүсч байна."

0:09:38.780,0:09:42.820
Тэр шөнө амьд гарсан эсэхээ хэлэхгүй ээ. Та нар өөрсдөө олж мэдээрэй.

0:09:42.850,0:09:43.978
(Инээлдэв)

0:09:43.978,0:09:47.100
Тэр шөнө анхны 10 трөүм-ийнхээ жагсаалтыг гаргасан юм.

0:09:47.100,0:09:50.210
Том тивүүдэд очиж

0:09:50.210,0:09:51.820
дэлхийн 7 гайхамшгийг очиж үзэх,

0:09:51.820,0:09:53.410
гадаад хэлүүд сурах,

0:09:53.410,0:09:54.940
эзгүй арал дээр амьдрах,

0:09:54.940,0:09:56.480
далай дээр завинд амьдрах,

0:09:56.480,0:09:58.650
Амазон дахь Индиан омгийнхонтой амьдрах,

0:09:58.650,0:10:01.210
Шведийн хамгийн өндөр ууланд авирах,

0:10:01.210,0:10:03.180
Эверест уулнаас нар жаргахыг харах,

0:10:03.190,0:10:05.390
Нашвилл-д хөгжмийн бизнест ажиллах,

0:10:05.400,0:10:07.060
цирктэй хамтарч ажиллах,

0:10:07.080,0:10:09.120
онгоцноос үсрэх зэргийг хүсч байлаа.

0:10:09.120,0:10:12.380
Ингээд 20 жилийн турш эдгээр трөүм-ийнхээ ихэнхийг биелүүлжээ.

0:10:12.410,0:10:14.650
Жагсаалтаасаа нэгийг дарах болгондоо

0:10:14.650,0:10:18.190
эргээд 5 юм уу 10-ыг нэмж, жагсаалтаа томруулна.

0:10:18.800,0:10:23.280
Дараагийн 7 жилд нь Бахамас-ын нэгэн жижиг арал дээр

0:10:23.320,0:10:25.360
урц маягийн юманд амьдарч,

0:10:25.370,0:10:27.274
халим болон далайн муур зэргээр хооллож,

0:10:29.480,0:10:33.820
тэр арал дээр ганцаараа байсан болохоор

0:10:33.820,0:10:36.249
зөвхөн бэлхүүсээ далдалсан хувцас өмсч,

0:10:36.680,0:10:39.160
халимнуудтай сэлж сурсан.

0:10:39.160,0:10:40.980
Тэндээсээ Мексик рүү явж,

0:10:40.980,0:10:45.000
дараа нь Эквадорын Амазон голын сав руу явж

0:10:45.241,0:10:48.100
Пүжо Понго Эквадор гэх газар омгийнхонтой амьдарч,

0:10:48.100,0:10:52.180
трөүм-үүдийн ачаар бага багаар итгэл маань дээрдэж байлаа.

0:10:52.180,0:10:55.100
Нашвиллийн хөгжмийн бизнест хөл тавьж, дараа нь

0:10:55.110,0:10:57.870
Шведийн Стокгольм руу нүүж, мөн хөгжмийн бизнес ажиллаж,

0:10:57.870,0:11:01.920
Арктикийн тойргийн дээгүүрх Кебнекайсэ ууланд авирсан.

0:11:03.300,0:11:04.750
Мөн би алиалах,

0:11:04.750,0:11:05.860
жонглёрдох,

0:11:05.860,0:11:07.480
тулгууртай явах, нэг дугуйт унах,

0:11:07.480,0:11:10.440
гал болон шил идэхийг сурсан.

0:11:10.450,0:11:13.620
1997 онд, ердөө хэдэн арван сэлэм залгигчид байдгийг сонсоод

0:11:13.620,0:11:15.410
"Үүнийг хийнэ ээ" гэж билээ.

0:11:15.420,0:11:18.290
Тэгээд нэг сэлэм залгигчтай уулзаад, зөвлөгөө асуулаа.

0:11:18.290,0:11:20.190
Тэрээр "2 зөвөлгөө байна.

0:11:20.190,0:11:21.926
Нэгт, энэ бол маш аюултай.

0:11:21.926,0:11:23.948
Зарим хүн үхэж ч байсан.

0:11:23.948,0:11:24.953
Хоёрт,

0:11:24.953,0:11:26.206
Энэ бодлоо орхи." гэсэн.

0:11:26.206,0:11:27.520
(Инээлдэв)

0:11:27.540,0:11:29.540
Тэгэхээр нь трөүм-ийнхээ жагсаалтанд нэмчихэв.

0:11:30.440,0:11:33.320
Ингээд 4 жилийн турш, өдөрт 10-аас 12 удаа

0:11:33.660,0:11:35.160
сургуулилт хийв.

0:11:35.209,0:11:36.709
Тооцож үзье л дээ...

0:11:36.709,0:11:40.020
4 х 365 [х12]

0:11:40.020,0:11:42.660
Ойролцоогоор 13000 удаагийн бүтэлгүй

0:11:42.660,0:11:45.420
оролдлогын дараа 2001 онд анх удаа сэлэм залгисан.

0:11:46.002,0:11:47.630
Тэгэх явцдаа дэлхий дээрх

0:11:47.630,0:11:50.940
шилдэг сэлэм залгигч болно гэсэн трөүм-ийг өөртөө тавьсан юм.

0:11:50.970,0:11:53.820
Тэгээд би бүх л ном, сэтгүүл, сонин,

0:11:53.820,0:11:57.670
эмнэлгийн тайланг хайж, физилоги, анатоми судалж, эмч сувилагчидтай уулзаж,

0:11:57.676,0:11:59.719
бүх сэлэм залгигчдыг нэгтгэж

0:11:59.719,0:12:01.760
Сэлэм Залгигчдын Олон Улсын Холбоо байгуулж,

0:12:01.760,0:12:04.250
сэлэм залгилт ба түүний нөлөө гэсэн сэдвээр

0:12:04.250,0:12:06.450
хоёр эрдэм шинжилгээний өгүүлэл хэвлүүлсэн нь

0:12:06.450,0:12:08.580
Британий Эрүүл Мэндийн Сэтгүүлд

0:12:08.580,0:12:10.980
хэвлэгдсэн билээ.

0:12:10.980,0:12:11.840
(Инээлдэв)

0:12:11.840,0:12:12.940
Баярлалаа.

0:12:12.960,0:12:17.748
(Алга ташив)

0:12:18.200,0:12:21.570
Сэлэм залгилтын талаар гайхалтай зүйлсийг олж мэдсэн.

0:12:21.571,0:12:25.260
Та бүхний өмнө нь төсөөлж ч байгаагүй зүйлс.

0:12:25.260,0:12:28.550
Та нар дараа хутга юм уу сэлэм

0:12:28.550,0:12:31.759
эсвэл бестекээр штекээ (steak) зүсэх үедээ энэ талаар бодох байх.

0:12:34.257,0:12:36.589
Сэлэм залгилт ойролцоогоор

0:12:36.589,0:12:39.889
4000 жилийн тэртээ МЭӨ 2000 хавьцаа

0:12:39.889,0:12:42.290
Энэтхэгт үүссэн юм байна.

0:12:42.290,0:12:45.580
Сүүлийн 150 жил гаруйн турш сэлэм залгигчдыг ШУ болон

0:12:45.590,0:12:47.400
эмнэлгийн салбарт ашигласаар ирсэн нь

0:12:47.480,0:12:51.160
1868 онд Герман эмч Адольф Күсмаулд

0:12:51.160,0:12:53.820
эндоскопийг нээхэд, мөн

0:12:53.880,0:12:56.639
1906 онд залгилтын эмгэг, хоол боловсруулалт, бронхоскопи

0:12:56.639,0:13:00.240
зэргийг судлах зорилгоор Уэльсэд электрокардиограмыг

0:13:00.240,0:13:01.860
бүтээхэд тус болжээ.

0:13:01.860,0:13:03.840
Гэвч үүний хажуугаар сүүлийн 150 гаруй

0:13:03.840,0:13:07.860
жилд олон тооны гэмтэл, нас баралт тохиосон.

0:13:07.880,0:13:14.560
Нөгөө Адольф Күсмаул эмчийн эндоскопи энд харагдаж байна.

0:13:14.740,0:13:18.679
Гэвч сүүлийн 150 гаруй жилд нийт 29 нас баралт тохиосон.

0:13:18.679,0:13:22.462
Лондонгийн нэгэн залгигч зүрхээ хатгаж нас барсан.

0:13:23.142,0:13:25.340
Мөн жил бүр 3 - 8 хүн сэлэм залгилтаас

0:13:25.340,0:13:27.780
болж хүнд бэртэж байна.

0:13:27.780,0:13:29.880
Над руу утасддаг болохоор би мэдэж байгаа юм л даа.

0:13:29.880,0:13:31.150
Сүүлийн хэдэн 7 хоногт над руу Швед болон

0:13:31.150,0:13:34.320
Орландогоос 2 сэлэм залгигчид залгаж

0:13:34.320,0:13:37.019
бэртлийн улмаас эмнэлэгт байгаагаа хэлсэн.

0:13:37.019,0:13:38.769
Тийм ээ, энэ үнэхээр аюултай.

0:13:38.769,0:13:41.629
Өөр нэг зүйл бол ихэнх хүмүүсийн хувьд

0:13:41.629,0:13:44.320
сэлэм залгиж сурахад ойроолцоогоор 2 - 10 жил

0:13:44.320,0:13:45.610
шаардагддаг.

0:13:45.610,0:13:48.020
Гэхдээ миний сурсан хамгийн гайхалтай зүйл бол

0:13:48.020,0:13:51.360
сэлэм залгигчид хэрхэн биелэшгүйг хийж сурдаг талаар юм.

0:13:51.460,0:13:53.460
Та бүхэнд бяцхан нууц хэлье:

0:13:53.520,0:13:57.580
Биелэшгүй 99.9% дээр битгий төвлөр.

0:13:57.580,0:14:02.030
Харин биелэх 0.1% дээр, мөн яаж түүнийг хийх вэ гэдэг дээр төвлөр.

0:14:02.817,0:14:06.140
Ингээд та бүхнийг сэлэм залгигчдын оюун ухааны ертөнцөөр аялуулъя.

0:14:06.140,0:14:09.479
Сэлэм залгиж сурна гэдэг нь оюун санааны бясалгал,

0:14:09.479,0:14:12.270
маш нарийн төвлөрөл болон өндөр нарийвчлалын

0:14:12.270,0:14:15.670
тусламжтайгаар тархи болон булчингуудаа дадлагажуулах замаар

0:14:15.710,0:14:20.370
дотоод эд эрхтнүүдээ рефлексээс нь тусгаарлах

0:14:20.450,0:14:23.720
хэдэн 10 мянган давтлага сургуулилтыг шаарддаг.

0:14:24.020,0:14:28.090
Одоо та бүхэнд сэлэм залгигчийн биеийг танилцуулъя.

0:14:28.310,0:14:30.130
Сэлэм залгихын тулд

0:14:30.130,0:14:32.250
хэлэн дээгүүрээ хурц ир гулгуулж,

0:14:32.250,0:14:34.780
хоолойныхоо хахах рефлексийг дарангуйлж,

0:14:34.780,0:14:37.740
төвөнхийн 90 градусын өнцгөөр оруулж,

0:14:38.240,0:14:41.040
улаан хоолой дундуур явуулж,

0:14:41.060,0:14:42.600
перисталсис рефлексээ саармагжуулж,

0:14:42.600,0:14:44.380
уушигнуудынхаа дундуур, цээжний хөндий рүү

0:14:44.380,0:14:45.960
сэлмээ оруулна.

0:14:46.080,0:14:48.349
Үүний дараа

0:14:48.399,0:14:50.389
зүрхээ хажуу тийш түлхэх хэрэгтэй болно.

0:14:50.389,0:14:51.720
Хэрэв сайн харвал

0:14:51.720,0:14:53.860
миний зүрхний цохилтыг сэлэмнээс харж болно.

0:14:53.860,0:14:55.859
Учир нь энэ үед сэлэм зүрх хоёр ердөө

0:14:55.859,0:14:58.809
3 мм орчим эдээр тусгаарлагдсан байгаа.

0:14:58.809,0:15:00.580
Худлаа биш шүү.

0:15:00.580,0:15:02.710
Улмаар цээжний яс болон

0:15:02.710,0:15:05.540
ходоодныхоо огих рефлексийг дарангуйлан

0:15:05.540,0:15:09.020
ходоод дундуураа гулсуулж, хос гэдэс рүүгээ оруулна.

0:15:09.020,0:15:09.750
Ядах юмгүй.

0:15:09.750,0:15:10.930
(Инээлдэв)

0:15:10.930,0:15:12.880
Хэрвээ тэрнээс цааш явуулбал,

0:15:12.880,0:15:17.720
Фаллопиевын гуурс руу орно. Фаллопиевын гуурс!

0:15:17.720,0:15:20.980
Залуус нь дараа нь эхнэрээсээ асуугаарай...

0:15:22.160,0:15:23.900
"Зүрхээ түлхэн байж

0:15:23.900,0:15:26.740
амиараа ингэж дэнчин тавихад их зориг хэрэгтэй

0:15:26.740,0:15:28.800
байх даа" гэж хүмүүс асуудаг л даа.

0:15:28.800,0:15:30.500
Үгүй ээ. Аймхай, ичимхий, туранхай,

0:15:30.500,0:15:33.020
хазгар хүүгийн хувьд айдас, гологдлоор дэнчин тавьж

0:15:33.080,0:15:35.620
зүрхээ илчилж,

0:15:35.620,0:15:37.040
эгэл байж,

0:15:37.040,0:15:38.240
энд ингээд танихгүй хүмүүсийн

0:15:38.240,0:15:41.060
урд зогсоод зориг гарган байж өөрийнхөө

0:15:41.060,0:15:43.670
айдас, мөрөөдлийн талаар

0:15:43.680,0:15:47.580
ярьж байгаа нь л харин маш их зориг шаарддаг юм байна.

0:15:48.280,0:15:49.450
Тэгэхээр... - Баярлалаа.

0:15:49.450,0:15:53.720
(Алга ташив)

0:15:53.850,0:15:56.250
... хамгийн гайхалтай нь өдийг хүртэл гайхамшигтай

0:15:56.250,0:15:58.650
зүйл хийхийг хүсдэг байсан нь

0:15:58.650,0:15:59.780
өнөөдөр биеллээ оллоо.

0:15:59.780,0:16:02.880
Гэхдээ 21 сэлмийг нэг дор залгисан,

0:16:02.880,0:16:05.170
Риплигийн Итгэх үү Байх уу (орч: нэвтрүүлэг) -д зориулж халим болон

0:16:07.640,0:16:10.500
далайн мууртай савтай усанд 6 м гүнд сэлсэн,

0:16:10.500,0:16:12.307
Стэн Ли-гийн Супер хүмүүс нэвтрүүлэгт орохдоо

0:16:13.840,0:16:17.600
800 гаран градусын халуун сэлэм залгисан зэрэг нь

0:16:17.610,0:16:19.470
тийм ч гайхалтай зүйл биш юм байна.

0:16:19.520,0:16:21.574
Гэхдээ халуун байсан шүү!

0:16:22.460,0:16:24.920
Мөн Риплигийн болон Гиннест зориулж

0:16:24.930,0:16:26.290
сэлмээр машин чирсэн,

0:16:26.290,0:16:28.760
Авъяаслаг Америкчууд-ын сүүлийн шатан шалгарсан,

0:16:28.820,0:16:31.540
2007 оны "Иг Нобелын шагнал" хүртсэн нь ч гайхалтай биш.

0:16:31.550,0:16:33.900
Эдгээр нь үнэндээ тийм ч гайхалтай зүйлс биш юм.

0:16:33.900,0:16:36.350
Хүмүүс бол тэгж боддог л доо, гэхдээ тийм биш.

0:16:36.350,0:16:37.800
Харин бурхан өндрөөс,

0:16:37.800,0:16:40.660
ус болон халимнаас, эмч сувилагчдаас, хурц зүйлсээс,

0:16:40.660,0:16:42.200
олны өмнө ярихаас айдаг байсан аймхай,

0:16:42.200,0:16:43.890
ичимхий, хулчгар хүүг

0:16:43.890,0:16:46.370
одоо ингээд 10000м өндөрт дэлхий тойрон нисч,

0:16:46.370,0:16:47.640
халимтай усан сан дотор

0:16:47.640,0:16:49.800
хурц зүйл залгиж, эмч сувилагчидтай

0:16:49.800,0:16:51.320
ярилцаж, дэлхий тойрон явж

0:16:51.320,0:16:53.900
олны өмнө яриулж чаддаг

0:16:53.900,0:16:57.430
болгосон нь л гайхалтай зүйл билээ.

0:16:57.430,0:16:59.580
Энэ бол үнэхээр гайхалтай зүйл.

0:16:59.580,0:17:01.450
Би үргэлж бүтэшгүйг хийхийг --

0:17:01.450,0:17:02.380
Баярлалаа.

0:17:02.380,0:17:03.760
(Алга ташив)

0:17:03.760,0:17:05.220
Баярлалаа.

0:17:05.660,0:17:09.040
(Алга ташив)

0:17:09.700,0:17:12.569
Үргэлж биелэшгүйг мөрөөдөж байсан маань биеллээ олсон.

0:17:12.569,0:17:15.858
Ямар нэг гайхалтай зүйл хиймээр байсан минь ч

0:17:15.858,0:17:16.898
биеллээ олсон.

0:17:16.898,0:17:19.819
Үргэлж л дэлхий тойрон явж супер хүний зүйлс хиймээр

0:17:19.819,0:17:21.378
байсан минь ч мөн биеллээ олсон.

0:17:21.378,0:17:22.720
Одоо яах вэ?

0:17:22.720,0:17:25.569
Тэр бяцхан хүүгийн том хүсэл мөрөөдлийн

0:17:25.569,0:17:27.290
нэг хэсэг биелээгүй байсаар л байна.

0:17:30.320,0:17:36.197
(Инээлдэв) (Алга ташив)

0:17:37.000,0:17:40.240
Би цаг үргэлж зорилгоо тэмүүллээ олохыг хүсч байсан,

0:17:40.270,0:17:41.530
одоо олсон.

0:17:41.540,0:17:42.920
Гэхдээ юу гээч?

0:17:42.920,0:17:46.230
Сэлэм болон миний хүч чадал чухал биш.

0:17:46.230,0:17:48.510
Харин миний сул талууд, миний үгс чухал.

0:17:48.510,0:17:51.090
Дэлхийг өөрчлөх гэж айдсаа даван байж,

0:17:51.090,0:17:52.390
сэлэм тутамд, үгс бүрт,

0:17:52.390,0:17:54.910
мэс тутамд, амьдрал тутамдаа хүмүүсийг супер хүн

0:17:55.070,0:17:57.450
болгох гэж, биелэшгүйг хийлгэх гэж

0:17:57.540,0:17:59.700
урам зориг өгөх нь л

0:17:59.700,0:18:01.860
миний зорилго тэмүүлэл юм.

0:18:02.060,0:18:04.680
Миний зорилго бол бусдад зорилгоо олоход нь туслах.

0:18:04.680,0:18:05.680
Харин таных?

0:18:05.680,0:18:06.960
Таны зорилго юу вэ?

0:18:06.960,0:18:08.960
Та яагаад энд ирсан юм бэ?

0:18:09.260,0:18:11.590
Бид бүгд супер баатар байх гэж ирсэн гэж би итгэдэг.

0:18:12.160,0:18:14.260
Таны супер хүч юу вэ?

0:18:14.560,0:18:17.990
Дэлхийн 7 тэрбум гаруй хүний дотор

0:18:17.990,0:18:20.250
ердөө л хэдэн арван сэлэм залгигчид

0:18:20.250,0:18:21.661
байгаа л даа, гэхдээ

0:18:21.661,0:18:22.940
та бол цорын ганц.

0:18:22.940,0:18:24.070
Та бол өвөрмөц.

0:18:24.070,0:18:25.540
Таны түүх юу вэ?

0:18:25.540,0:18:27.760
Юу таныг өөр болгодог вэ?

0:18:27.760,0:18:29.180
Хэдий таны дуу хоолой сул, чичирч

0:18:29.180,0:18:31.721
байсан ч өөрийнхөө түүхийг хуваалц.

0:18:31.900,0:18:33.340
Таны трөүм юу вэ?

0:18:33.340,0:18:35.850
Хэрвэ та юуг ч хийх, хэн ч байх, хаашаа ч явах

0:18:35.850,0:18:37.430
чадалтай байсан бол

0:18:37.430,0:18:38.480
та юу хийх вэ?

0:18:38.480,0:18:40.340
Амьдралдаа юу хийж бүтээмээр байна?

0:18:40.340,0:18:41.760
Таны том мөрөөдлүүд юу вэ?

0:18:41.760,0:18:44.450
Хүүхэд насны том мөрөөдлүүд чинь юу вэ?

0:18:44.450,0:18:46.240
Энэ биш байх, тийм үү?

0:18:46.483,0:18:47.880
Сонин эсвэл хачин гэж

0:18:47.880,0:18:50.450
хэлж болохуйц таны галзуу мөрөөдлүүд юу байв?

0:18:50.450,0:18:54.040
Энийг харсны дараа тийм ч хачин санагдахгүй байгаа биз дээ?

0:18:55.370,0:18:57.050
Таны сэлэм юу вэ?

0:18:57.050,0:18:58.650
Хүн бүр айдас болон мөрөөдөл

0:18:58.650,0:19:00.600
гэсэн хоёр иртэй сэлэмтэй.

0:19:00.600,0:19:03.520
Юу ч байсан хамаагүй, сэлмээ залги.

0:19:03.890,0:19:05.870
Ноёд хатагтай нар аа, мөрөөдлөө дага.

0:19:05.870,0:19:08.900
Мөрөөдлөө дагахад хэзээ ч оройтдоггүй.

0:19:09.720,0:19:12.920
Намайг биелэшгүйг хийж чадахгүй гэж бодож байсан

0:19:12.920,0:19:14.916
өнөөх доджболлтой хүүхдүүдэд хандаж

0:19:15.060,0:19:17.645
нэг зүйлийг л хэлмээр байна:

0:19:17.645,0:19:18.841
Баярлалаа.

0:19:18.940,0:19:22.220
Муу талынхан байгаагүй бол хэзээ ч супер баатар төрөхгүй байсан.

0:19:23.020,0:19:27.237
Биелэшгүй бол биелэшгүй биш гэдгийг батлах гэж би энд ирсэн.

0:19:28.300,0:19:32.310
Энэ маш аюултай, намайг алж ч мэднэ.

0:19:32.340,0:19:33.720
Та бүхэнд таалагдана гэж найдъя.

0:19:33.720,0:19:35.260
(Инээлдэв)

0:19:36.350,0:19:38.700
Та нарын тус хэрэгтэй.

0:19:46.731,0:19:48.405
Үзэгчид: Хоёр, гурав...

0:19:48.405,0:19:52.100
Дан Мэеэр: Биш ээ, та нар тоолоход туслахгүй юу, бүгдээрээ.

0:19:52.100,0:19:53.210
(Инээлдэв)

0:19:53.210,0:19:55.840
За надтай хамт тоолоорой, бэлэн үү?

0:19:55.870,0:19:56.964
Нэг.

0:19:56.964,0:19:58.150
Хоёр.

0:19:58.170,0:19:58.980
Гурав.

0:19:58.980,0:20:00.920
Үгүй ээ, хоёр ш дээ, гэхдээ одоо ойлгосон байх.

0:20:06.760,0:20:07.780
Үзэгчид: Нэг.

0:20:07.840,0:20:08.750
Хоёр.

0:20:08.800,0:20:10.010
Гурав.

0:20:11.260,0:20:13.280
(Аахилж байна)

0:20:14.360,0:20:15.940
(Алга ташив)

0:20:16.251,0:20:17.450
ДМ: Тийм ээ!

0:20:17.450,0:20:23.100
(Алга ташив) (Уухайлав)

0:20:23.100,0:20:24.820
Маш их баярлалаа.

0:20:25.450,0:20:28.800
Баярлалаа, баярлалаа, баярлалаа. Зүрхнийхээ угаас баярлалаа.

0:20:28.800,0:20:31.290
Биш ээ, гэдэснийхээ угаас баярлалаа.

0:20:31.880,0:20:35.020
Биелэшгүйг хийхээр ирсэн гэж хэлээд биелэшгүйг хийлээ.

0:20:35.030,0:20:37.730
Гэхдээ энэ бол биелэшгүй биш. Өдөр бүр л хийдэг зүйл.

0:20:37.800,0:20:42.800
Харин аймхай, бүрэг, туранхай, хулчгар хүү ингээд TEDx тайзан

0:20:42.840,0:20:44.600
дээр зогсож, үг үгээр, сэлэм сэлмээр,

0:20:44.600,0:20:47.100
амьдрал амьдралаар дэлхийг өөрчилж

0:20:47.100,0:20:49.080
байгаа нь л биелэшгүй зүйл байсан юм.

0:20:49.080,0:20:52.060
Хэрвээ би танд ямар нэг шинэ санаа өгсөн бол,

0:20:52.060,0:20:54.460
таныг биелэшгүй бол биелэшгүй биш гэдэгт итгүүлсэн бол,

0:20:54.460,0:20:57.960
та ч мөн биелэшгүйг хийж чадна гэж итгүүлсэн бол

0:20:58.120,0:21:01.020
би хийх зүйлээ хийж. Харин таных дөнгөж л эхэлж байна.

0:21:01.020,0:21:04.100
Үргэлж мөрөөд. Үргэлж мөрөөд.

0:21:04.820,0:21:06.350
Надад итгэсэнд, мөн миний

0:21:06.350,0:21:08.250
мөрөөдлийн нэг хэсэг болсонд баярлалаа.

0:21:08.250,0:21:09.550
Ингээд миний та бүхэнд

0:21:09.550,0:21:11.486
өгөх бэлэг: Биелэшгүй бол...

0:21:11.486,0:21:12.920
Үзэгчид: Биелэшгүй биш.

0:21:12.920,0:21:14.920
Урт аялал, бэлэгний хэсэг.

0:21:15.100,0:21:19.560
(Алга ташив)

0:21:19.560,0:21:21.020
Баярлалаа.

0:21:21.060,0:21:25.360
(Алга ташив)

0:21:25.580,0:21:27.560
(Уухайлав)

0:21:27.780,0:21:30.240
Хөтлөгч: Баярлалаа, Дэн Маеэр, гайхалтай юм аа.