WEBVTT

00:00:13.895 --> 00:00:14.819
Khi tôi còn nhỏ

00:00:14.819 --> 00:00:16.127
những gì tôi biết về các mùa trong năm

00:00:16.127 --> 00:00:18.124
là Tháng mười hai và Tháng giêng thì rất lạnh

00:00:18.124 --> 00:00:19.634
tuyết phủ khắp mọi nơi,

00:00:19.634 --> 00:00:21.970
Tháng tư và Tháng năm thì muôn hoa nở rộ,

00:00:21.970 --> 00:00:24.571
Tháng bảy, Tháng tám thì trời nắng nóng

00:00:24.571 --> 00:00:28.770
và Tháng chín, Tháng mười lại như ống kính vạn hoa của những chiếc lá đầy màu sắc.

00:00:28.770 --> 00:00:30.234
Nó chính là cách làm việc của thế giới,

00:00:30.234 --> 00:00:31.901
và nó thật huyền diệu.

00:00:31.901 --> 00:00:33.319
Nếu bạn đã nói với tôi hồi đó

00:00:33.319 --> 00:00:35.193
rằng một phần ba dân số của thế giới

00:00:35.193 --> 00:00:36.862
chưa bao giờ thấy tuyết

00:00:36.862 --> 00:00:40.741
hoặc ngày 4 Tháng 7 chắc chắn không phải một ngày để đi biển,

00:00:40.741 --> 00:00:42.403
Tôi có thể nghĩ rằng bạn đang điên.

00:00:42.403 --> 00:00:45.412
Nhưng trên thực tế, sự thay đổi theo mùa với bốn mùa riêng biệt

00:00:45.412 --> 00:00:48.040
chỉ xảy ra ở hai nơi trên hành tinh.

00:00:48.040 --> 00:00:49.044
Và, ngay cả trong hai khu vực đó,

00:00:49.044 --> 00:00:50.583
các mùa đảo ngược lẫn nhau.

00:00:50.583 --> 00:00:51.584
Nhưng tại sao lại như vậy?

00:00:51.584 --> 00:00:53.421
Nhiều người đã nghe về một nhà thiên văn học

00:00:53.421 --> 00:00:54.895
tên Johannes Kepler

00:00:54.895 --> 00:00:57.343
và làm thế nào ông chứng minh được rằng quỹ đạo trái đất là hình elip

00:00:57.343 --> 00:01:00.093
và mặt trời không phải là trung tâm của quỹ đạo đó.

00:01:00.093 --> 00:01:02.011
Đó đã từng là một vấn đề lớn khi ông tìm ra nó

00:01:02.011 --> 00:01:03.346
vài trăm năm trước đây.

00:01:03.346 --> 00:01:05.890
Khám phá của ông đã giải quyết rất nhiều vấn đề toán học

00:01:05.890 --> 00:01:07.175
của các nhà thiên văn học

00:01:07.175 --> 00:01:09.166
với việc đo quỹ đạo hành tinh.

00:01:09.166 --> 00:01:12.318
Trong khi sự thật là quỹ đạo của chúng ta không hoàn toàn tròn,

00:01:12.318 --> 00:01:14.274
những hình ảnh trong cuốn sách khoa học của chúng ta

00:01:14.274 --> 00:01:15.774
trên TV, và cả trong phim

00:01:15.774 --> 00:01:17.113
cho một ấn tượng phóng đại

00:01:17.113 --> 00:01:19.355
về việc giãn dài quỹ đạo chúng ta.

00:01:19.355 --> 00:01:22.741
Trong thực tế, quỹ đạo của trái đất gần như là một vòng tròn hoàn hảo.

00:01:22.741 --> 00:01:25.785
Tuy nhiên, bởi quỹ đạo của trái đất về mặt kỹ thuật là một hình elip,

00:01:25.785 --> 00:01:27.370
ngay cả khi nó trông không giống lắm,

00:01:27.370 --> 00:01:29.867
và mặt trời không phải chính xác ở ngay tâm,

00:01:29.867 --> 00:01:31.459
điều đó có nghĩa là khoảng cách từ chúng ta đến mặt trời

00:01:31.459 --> 00:01:33.125
thay đổi qua các năm.

00:01:33.125 --> 00:01:34.108
Ah-ha!

00:01:34.108 --> 00:01:37.504
Vì vậy, mùa đông sẽ xảy ra khi trái đất cách xa mặt trời!

00:01:37.504 --> 00:01:39.337
Ồ không, từ từ đã.

00:01:39.337 --> 00:01:41.405
Trái đất thực sự gần mặt trời hơn

00:01:41.405 --> 00:01:43.315
vào Tháng giêng so với Tháng bảy

00:01:43.315 --> 00:01:45.764
khoảng 5 triệu km.

00:01:45.764 --> 00:01:48.023
Tháng một là đúng ngay khoảng giữa

00:01:48.023 --> 00:01:49.649
của mùa lạnh nhất trong năm

00:01:49.649 --> 00:01:51.261
đối với chúng ta, những người sống ở phía bắc.

00:01:51.261 --> 00:01:52.398
Vẫn không thuyết phục à?

00:01:52.398 --> 00:01:53.524
Vậy thế này thì sao:

00:01:53.524 --> 00:01:55.607
Mùa hè và mùa đông xảy ra đồng thời

00:01:55.607 --> 00:01:57.233
trên bề mặt của hành tinh chúng ta.

00:01:57.233 --> 00:01:58.572
Khi đang là mùa đông tại Connecticut,

00:01:58.572 --> 00:02:00.194
thì New Zealand lại đang là mùa hè.

00:02:00.194 --> 00:02:01.822
Vì vậy, nếu vấn đề không phải là khoảng cách từ mặt trời,

00:02:01.822 --> 00:02:03.111
thì nó có thể là vì lí do nào khác?

00:02:03.111 --> 00:02:04.533
Vâng, chúng ta cũng cần phải biết

00:02:04.533 --> 00:02:06.325
rằng trái đất không đứng thẳng.

00:02:06.325 --> 00:02:07.622
Nó thực sự hơi nghiêng.

00:02:07.622 --> 00:02:09.411
Và độ nghiêng của trục quay của trái đất

00:02:09.411 --> 00:02:12.290
là một trong những lý do chính gây ra các mùa .

00:02:12.290 --> 00:02:14.201
Trái đất quay trên một trục

00:02:14.201 --> 00:02:17.169
nghiêng 23,5 độ so với phương thẳng đứng.

00:02:17.169 --> 00:02:19.549
Cùng lúc đó, trái đất xoay quanh mặt trời

00:02:19.549 --> 00:02:23.092
với trục luôn luôn chỉ một hướng trong không gian.

00:02:23.092 --> 00:02:24.171
Cùng với độ nghiêng,

00:02:24.171 --> 00:02:26.150
sự quay quanh mình và quay quanh mặt trời gây nên

00:02:26.150 --> 00:02:28.264
sự thay đổi số giờ được chiếu sáng ở một vùng

00:02:28.264 --> 00:02:29.434
qua các năm,

00:02:29.434 --> 00:02:30.935
với số giờ chiếu sáng vào mùa hè nhiều hơn

00:02:30.935 --> 00:02:32.948
và ít hơn trong mùa đông.

00:02:32.948 --> 00:02:35.938
Vì vậy, khi mặt trời chiếu sáng trên trái đất, nó ấm lên.

00:02:35.938 --> 00:02:38.483
Sau khi mặt trời lặn, mọi thứ có thời gian để nguội đi.

00:02:38.483 --> 00:02:39.354
Vì vậy, trong mùa hè,

00:02:39.354 --> 00:02:42.493
bất kỳ vị trí nào trong khoảng 40 độ phía bắc của đường xích đạo,

00:02:42.493 --> 00:02:44.114
như Hartford, Connecticut,

00:02:44.114 --> 00:02:45.907
sẽ được 15 giờ chiếu sáng mỗi ngày

00:02:45.907 --> 00:02:47.934
và 9 giờ ban đêm.

00:02:47.934 --> 00:02:50.105
Nó ấm lên lâu hơn so với thời gian nguội đi.

00:02:50.105 --> 00:02:52.218
Điều này xảy ra ngày qua ngày,

00:02:52.218 --> 00:02:54.406
vậy nên sẽ có một tác động ấm lên tổng thể.

00:02:54.406 --> 00:02:56.239
Hãy nhớ điều này về sau nhé!

00:02:56.239 --> 00:02:57.945
Vào mùa đông, điều ngược lại sẽ xảy ra.

00:02:57.945 --> 00:03:00.033
Có rất nhiều giờ làm mát hơn

00:03:00.033 --> 00:03:01.243
so với số giờ được sưởi ấm,

00:03:01.243 --> 00:03:04.703
và ngày qua ngày, việc này dẫn đến một hiệu ứng làm mát.

00:03:04.703 --> 00:03:06.830
Điều thú vị là, khi bạn di chuyển lên phía bắc,

00:03:06.830 --> 00:03:10.252
số giờ ban ngày vào mùa hè tăng.

00:03:10.252 --> 00:03:13.376
Vì vậy, Juneau, Alaska sẽ nhận được khoảng 19 giờ ban ngày

00:03:13.376 --> 00:03:17.603
trong cùng một ngày mùa hè mà Tallahassee, Florida chỉ được khoảng 14.

00:03:17.603 --> 00:03:20.376
Trong thực tế, vào mùa hè tại Bắc cực,

00:03:20.376 --> 00:03:22.555
mặt trời không bao giờ lặn.

00:03:22.555 --> 00:03:26.056
OK, bây giờ, đó là tất cả về số giờ chiếu sáng ban ngày, tôi đã hiểu!

00:03:26.056 --> 00:03:29.077
Ồ, không, còn một mảnh ghép quan trọng nữa cho câu đố này.

00:03:29.077 --> 00:03:30.959
Nếu số giờ ban ngày là điều duy nhất

00:03:30.959 --> 00:03:32.602
xác định nhiệt độ trung bình,

00:03:32.602 --> 00:03:34.516
chẳng lẽ Bắc cực là nơi nóng nhất

00:03:34.516 --> 00:03:36.163
trên trái đất trong mùa hè của cực bắc

00:03:36.163 --> 00:03:38.113
vì nó nhận được 24 giờ ánh sáng ban ngày

00:03:38.113 --> 00:03:40.577
trong những tháng quanh ngày hạ chí?

00:03:40.577 --> 00:03:41.910
Nhưng nó là Bắc cực.

00:03:41.910 --> 00:03:43.455
Vẫn có những tảng băng trôi trong nước

00:03:43.455 --> 00:03:44.748
và tuyết trên mặt đất.

00:03:44.748 --> 00:03:46.431
Vì vậy, chuyện gì đang xảy ra?

00:03:46.431 --> 00:03:47.373
Trái đất là một hình cầu

00:03:47.373 --> 00:03:49.883
và như vậy số năng lượng mặt trời một vùng nhận được

00:03:49.883 --> 00:03:52.343
thay đổi dựa vào độ cao của mặt trời trên bầu trời,

00:03:52.343 --> 00:03:54.426
trong đó, như bạn đã biết đấy, thay đổi trong ngày

00:03:54.426 --> 00:03:56.168
giữa bình minh và hoàng hôn.

00:03:56.168 --> 00:03:58.672
Tuy nhiên, chiều cao tối đa cũng thay đổi trong năm,

00:03:58.672 --> 00:04:01.015
với số năng lượng nhiều nhất trong những tháng mùa hè

00:04:01.015 --> 00:04:04.059
và cao nhất của tất cả là vào giữa trưa ngày hạ chí,

00:04:04.059 --> 00:04:06.354
đó là ngày 21 tháng 2 ở Bắc bán cầu

00:04:06.354 --> 00:04:09.176
và ngày 21 tháng 12 ở Nam bán cầu.

00:04:09.176 --> 00:04:10.859
Điều này là bởi vì khi trái đất xoay,

00:04:10.859 --> 00:04:13.227
Bắc bán cầu nghiêng đi

00:04:13.227 --> 00:04:14.904
cách xa khỏi mặt trời trong mùa đông

00:04:14.904 --> 00:04:16.197
và hướng về mặt trời vào mùa hè,

00:04:16.197 --> 00:04:18.491
điều này đặt mặt trời thẳng trực tiếp trên không

00:04:18.491 --> 00:04:20.334
lâu hơn.

00:04:20.334 --> 00:04:23.205
Bạn có nhớ những khoảng thời gian có số giờ chiếu sáng cao vào mùa hè không?

00:04:23.205 --> 00:04:26.334
Và số năng lượng mặt trời trên một kilomet vuông cũng tăng

00:04:26.334 --> 00:04:28.376
khi mặt trời lên cao trên bầu trời.

00:04:28.376 --> 00:04:30.340
Vì vậy, khi mặt trời ở một góc nào đó,

00:04:30.340 --> 00:04:31.754
số lượng năng lượng cung cấp

00:04:31.754 --> 00:04:34.960
đến mỗi mét vuông của vùng được chiếu sáng sẽ ít hơn.

00:04:34.960 --> 00:04:37.840
Vì vậy, mặc dù Bắc cực nhận được 24 giờ

00:04:37.840 --> 00:04:39.220
chiếu sáng ban ngày để ấm lên,

00:04:39.220 --> 00:04:41.850
ánh sáng nó nhận được đã bị trải ra

00:04:41.850 --> 00:04:44.979
và cung cấp ít năng lượng hơn so với nơi xa phía Nam,

00:04:44.979 --> 00:04:46.604
nơi mặt trời lên cao trên bầu trời

00:04:46.604 --> 00:04:48.856
bởi vì nó nghiêng hơn về phía mặt trời.

00:04:48.856 --> 00:04:51.027
Bên cạnh đó, Bắc cực có rất nhiều thời gian để làm lạnh trở lại.

00:04:51.027 --> 00:04:53.569
Nó lạnh xuống mà không có bất kỳ ánh sáng mặt trời nào

00:04:53.569 --> 00:04:54.944
trong suốt 6 tháng.

00:04:54.944 --> 00:04:57.698
Vì vậy, khi các mùa thay đổi, dù bạn đang ở đâu,

00:04:57.698 --> 00:05:00.660
bạn có thể mong chờ không chỉ vẻ đẹp lung linh khác nhau giữa các mùa

00:05:00.660 --> 00:05:02.424
mà còn cả sự phức tạp của thiên văn học

00:05:02.424 --> 00:05:04.621
điều đó mang đến những vẻ đẹp đó.