1
00:00:13,895 --> 00:00:14,819
Khi tôi còn nhỏ

2
00:00:14,819 --> 00:00:16,127
những gì tôi biết về các mùa trong năm

3
00:00:16,127 --> 00:00:18,124
là Tháng mười hai và Tháng giêng thì rất lạnh

4
00:00:18,124 --> 00:00:19,634
tuyết phủ khắp mọi nơi,

5
00:00:19,634 --> 00:00:21,970
Tháng tư và Tháng năm thì muôn hoa nở rộ,

6
00:00:21,970 --> 00:00:24,571
Tháng bảy, Tháng tám thì trời nắng nóng

7
00:00:24,571 --> 00:00:28,770
và Tháng chín, Tháng mười lại như ống kính vạn hoa của những chiếc lá đầy màu sắc.

8
00:00:28,770 --> 00:00:30,234
Nó chính là cách làm việc của thế giới,

9
00:00:30,234 --> 00:00:31,901
và nó thật huyền diệu.

10
00:00:31,901 --> 00:00:33,319
Nếu bạn đã nói với tôi hồi đó

11
00:00:33,319 --> 00:00:35,193
rằng một phần ba dân số của thế giới

12
00:00:35,193 --> 00:00:36,862
chưa bao giờ thấy tuyết

13
00:00:36,862 --> 00:00:40,741
hoặc ngày 4 Tháng 7 chắc chắn không phải một ngày để đi biển,

14
00:00:40,741 --> 00:00:42,403
Tôi có thể nghĩ rằng bạn đang điên.

15
00:00:42,403 --> 00:00:45,412
Nhưng trên thực tế, sự thay đổi theo mùa với bốn mùa riêng biệt

16
00:00:45,412 --> 00:00:48,040
chỉ xảy ra ở hai nơi trên hành tinh.

17
00:00:48,040 --> 00:00:49,044
Và, ngay cả trong hai khu vực đó,

18
00:00:49,044 --> 00:00:50,583
các mùa đảo ngược lẫn nhau.

19
00:00:50,583 --> 00:00:51,584
Nhưng tại sao lại như vậy?

20
00:00:51,584 --> 00:00:53,421
Nhiều người đã nghe về một nhà thiên văn học

21
00:00:53,421 --> 00:00:54,895
tên Johannes Kepler

22
00:00:54,895 --> 00:00:57,343
và làm thế nào ông chứng minh được rằng quỹ đạo trái đất là hình elip

23
00:00:57,343 --> 00:01:00,093
và mặt trời không phải là trung tâm của quỹ đạo đó.

24
00:01:00,093 --> 00:01:02,011
Đó đã từng là một vấn đề lớn khi ông tìm ra nó

25
00:01:02,011 --> 00:01:03,346
vài trăm năm trước đây.

26
00:01:03,346 --> 00:01:05,890
Khám phá của ông đã giải quyết rất nhiều vấn đề toán học

27
00:01:05,890 --> 00:01:07,175
của các nhà thiên văn học

28
00:01:07,175 --> 00:01:09,166
với việc đo quỹ đạo hành tinh.

29
00:01:09,166 --> 00:01:12,318
Trong khi sự thật là quỹ đạo của chúng ta không hoàn toàn tròn,

30
00:01:12,318 --> 00:01:14,274
những hình ảnh trong cuốn sách khoa học của chúng ta

31
00:01:14,274 --> 00:01:15,774
trên TV, và cả trong phim

32
00:01:15,774 --> 00:01:17,113
cho một ấn tượng phóng đại

33
00:01:17,113 --> 00:01:19,355
về việc giãn dài quỹ đạo chúng ta.

34
00:01:19,355 --> 00:01:22,741
Trong thực tế, quỹ đạo của trái đất gần như là một vòng tròn hoàn hảo.

35
00:01:22,741 --> 00:01:25,785
Tuy nhiên, bởi quỹ đạo của trái đất về mặt kỹ thuật là một hình elip,

36
00:01:25,785 --> 00:01:27,370
ngay cả khi nó trông không giống lắm,

37
00:01:27,370 --> 00:01:29,867
và mặt trời không phải chính xác ở ngay tâm,

38
00:01:29,867 --> 00:01:31,459
điều đó có nghĩa là khoảng cách từ chúng ta đến mặt trời

39
00:01:31,459 --> 00:01:33,125
thay đổi qua các năm.

40
00:01:33,125 --> 00:01:34,108
Ah-ha!

41
00:01:34,108 --> 00:01:37,504
Vì vậy, mùa đông sẽ xảy ra khi trái đất cách xa mặt trời!

42
00:01:37,504 --> 00:01:39,337
Ồ không, từ từ đã.

43
00:01:39,337 --> 00:01:41,405
Trái đất thực sự gần mặt trời hơn

44
00:01:41,405 --> 00:01:43,315
vào Tháng giêng so với Tháng bảy

45
00:01:43,315 --> 00:01:45,764
khoảng 5 triệu km.

46
00:01:45,764 --> 00:01:48,023
Tháng một là đúng ngay khoảng giữa

47
00:01:48,023 --> 00:01:49,649
của mùa lạnh nhất trong năm

48
00:01:49,649 --> 00:01:51,261
đối với chúng ta, những người sống ở phía bắc.

49
00:01:51,261 --> 00:01:52,398
Vẫn không thuyết phục à?

50
00:01:52,398 --> 00:01:53,524
Vậy thế này thì sao:

51
00:01:53,524 --> 00:01:55,607
Mùa hè và mùa đông xảy ra đồng thời

52
00:01:55,607 --> 00:01:57,233
trên bề mặt của hành tinh chúng ta.

53
00:01:57,233 --> 00:01:58,572
Khi đang là mùa đông tại Connecticut,

54
00:01:58,572 --> 00:02:00,194
thì New Zealand lại đang là mùa hè.

55
00:02:00,194 --> 00:02:01,822
Vì vậy, nếu vấn đề không phải là khoảng cách từ mặt trời,

56
00:02:01,822 --> 00:02:03,111
thì nó có thể là vì lí do nào khác?

57
00:02:03,111 --> 00:02:04,533
Vâng, chúng ta cũng cần phải biết

58
00:02:04,533 --> 00:02:06,325
rằng trái đất không đứng thẳng.

59
00:02:06,325 --> 00:02:07,622
Nó thực sự hơi nghiêng.

60
00:02:07,622 --> 00:02:09,411
Và độ nghiêng của trục quay của trái đất

61
00:02:09,411 --> 00:02:12,290
là một trong những lý do chính gây ra các mùa .

62
00:02:12,290 --> 00:02:14,201
Trái đất quay trên một trục

63
00:02:14,201 --> 00:02:17,169
nghiêng 23,5 độ so với phương thẳng đứng.

64
00:02:17,169 --> 00:02:19,549
Cùng lúc đó, trái đất xoay quanh mặt trời

65
00:02:19,549 --> 00:02:23,092
với trục luôn luôn chỉ một hướng trong không gian.

66
00:02:23,092 --> 00:02:24,171
Cùng với độ nghiêng,

67
00:02:24,171 --> 00:02:26,150
sự quay quanh mình và quay quanh mặt trời gây nên

68
00:02:26,150 --> 00:02:28,264
sự thay đổi số giờ được chiếu sáng ở một vùng

69
00:02:28,264 --> 00:02:29,434
qua các năm,

70
00:02:29,434 --> 00:02:30,935
với số giờ chiếu sáng vào mùa hè nhiều hơn

71
00:02:30,935 --> 00:02:32,948
và ít hơn trong mùa đông.

72
00:02:32,948 --> 00:02:35,938
Vì vậy, khi mặt trời chiếu sáng trên trái đất, nó ấm lên.

73
00:02:35,938 --> 00:02:38,483
Sau khi mặt trời lặn, mọi thứ có thời gian để nguội đi.

74
00:02:38,483 --> 00:02:39,354
Vì vậy, trong mùa hè,

75
00:02:39,354 --> 00:02:42,493
bất kỳ vị trí nào trong khoảng 40 độ phía bắc của đường xích đạo,

76
00:02:42,493 --> 00:02:44,114
như Hartford, Connecticut,

77
00:02:44,114 --> 00:02:45,907
sẽ được 15 giờ chiếu sáng mỗi ngày

78
00:02:45,907 --> 00:02:47,934
và 9 giờ ban đêm.

79
00:02:47,934 --> 00:02:50,105
Nó ấm lên lâu hơn so với thời gian nguội đi.

80
00:02:50,105 --> 00:02:52,218
Điều này xảy ra ngày qua ngày,

81
00:02:52,218 --> 00:02:54,406
vậy nên sẽ có một tác động ấm lên tổng thể.

82
00:02:54,406 --> 00:02:56,239
Hãy nhớ điều này về sau nhé!

83
00:02:56,239 --> 00:02:57,945
Vào mùa đông, điều ngược lại sẽ xảy ra.

84
00:02:57,945 --> 00:03:00,033
Có rất nhiều giờ làm mát hơn

85
00:03:00,033 --> 00:03:01,243
so với số giờ được sưởi ấm,

86
00:03:01,243 --> 00:03:04,703
và ngày qua ngày, việc này dẫn đến một hiệu ứng làm mát.

87
00:03:04,703 --> 00:03:06,830
Điều thú vị là, khi bạn di chuyển lên phía bắc,

88
00:03:06,830 --> 00:03:10,252
số giờ ban ngày vào mùa hè tăng.

89
00:03:10,252 --> 00:03:13,376
Vì vậy, Juneau, Alaska sẽ nhận được khoảng 19 giờ ban ngày

90
00:03:13,376 --> 00:03:17,603
trong cùng một ngày mùa hè mà Tallahassee, Florida chỉ được khoảng 14.

91
00:03:17,603 --> 00:03:20,376
Trong thực tế, vào mùa hè tại Bắc cực,

92
00:03:20,376 --> 00:03:22,555
mặt trời không bao giờ lặn.

93
00:03:22,555 --> 00:03:26,056
OK, bây giờ, đó là tất cả về số giờ chiếu sáng ban ngày, tôi đã hiểu!

94
00:03:26,056 --> 00:03:29,077
Ồ, không, còn một mảnh ghép quan trọng nữa cho câu đố này.

95
00:03:29,077 --> 00:03:30,959
Nếu số giờ ban ngày là điều duy nhất

96
00:03:30,959 --> 00:03:32,602
xác định nhiệt độ trung bình,

97
00:03:32,602 --> 00:03:34,516
chẳng lẽ Bắc cực là nơi nóng nhất

98
00:03:34,516 --> 00:03:36,163
trên trái đất trong mùa hè của cực bắc

99
00:03:36,163 --> 00:03:38,113
vì nó nhận được 24 giờ ánh sáng ban ngày

100
00:03:38,113 --> 00:03:40,577
trong những tháng quanh ngày hạ chí?

101
00:03:40,577 --> 00:03:41,910
Nhưng nó là Bắc cực.

102
00:03:41,910 --> 00:03:43,455
Vẫn có những tảng băng trôi trong nước

103
00:03:43,455 --> 00:03:44,748
và tuyết trên mặt đất.

104
00:03:44,748 --> 00:03:46,431
Vì vậy, chuyện gì đang xảy ra?

105
00:03:46,431 --> 00:03:47,373
Trái đất là một hình cầu

106
00:03:47,373 --> 00:03:49,883
và như vậy số năng lượng mặt trời một vùng nhận được

107
00:03:49,883 --> 00:03:52,343
thay đổi dựa vào độ cao của mặt trời trên bầu trời,

108
00:03:52,343 --> 00:03:54,426
trong đó, như bạn đã biết đấy, thay đổi trong ngày

109
00:03:54,426 --> 00:03:56,168
giữa bình minh và hoàng hôn.

110
00:03:56,168 --> 00:03:58,672
Tuy nhiên, chiều cao tối đa cũng thay đổi trong năm,

111
00:03:58,672 --> 00:04:01,015
với số năng lượng nhiều nhất trong những tháng mùa hè

112
00:04:01,015 --> 00:04:04,059
và cao nhất của tất cả là vào giữa trưa ngày hạ chí,

113
00:04:04,059 --> 00:04:06,354
đó là ngày 21 tháng 2 ở Bắc bán cầu

114
00:04:06,354 --> 00:04:09,176
và ngày 21 tháng 12 ở Nam bán cầu.

115
00:04:09,176 --> 00:04:10,859
Điều này là bởi vì khi trái đất xoay,

116
00:04:10,859 --> 00:04:13,227
Bắc bán cầu nghiêng đi

117
00:04:13,227 --> 00:04:14,904
cách xa khỏi mặt trời trong mùa đông

118
00:04:14,904 --> 00:04:16,197
và hướng về mặt trời vào mùa hè,

119
00:04:16,197 --> 00:04:18,491
điều này đặt mặt trời thẳng trực tiếp trên không

120
00:04:18,491 --> 00:04:20,334
lâu hơn.

121
00:04:20,334 --> 00:04:23,205
Bạn có nhớ những khoảng thời gian có số giờ chiếu sáng cao vào mùa hè không?

122
00:04:23,205 --> 00:04:26,334
Và số năng lượng mặt trời trên một kilomet vuông cũng tăng

123
00:04:26,334 --> 00:04:28,376
khi mặt trời lên cao trên bầu trời.

124
00:04:28,376 --> 00:04:30,340
Vì vậy, khi mặt trời ở một góc nào đó,

125
00:04:30,340 --> 00:04:31,754
số lượng năng lượng cung cấp

126
00:04:31,754 --> 00:04:34,960
đến mỗi mét vuông của vùng được chiếu sáng sẽ ít hơn.

127
00:04:34,960 --> 00:04:37,840
Vì vậy, mặc dù Bắc cực nhận được 24 giờ

128
00:04:37,840 --> 00:04:39,220
chiếu sáng ban ngày để ấm lên,

129
00:04:39,220 --> 00:04:41,850
ánh sáng nó nhận được đã bị trải ra

130
00:04:41,850 --> 00:04:44,979
và cung cấp ít năng lượng hơn so với nơi xa phía Nam,

131
00:04:44,979 --> 00:04:46,604
nơi mặt trời lên cao trên bầu trời

132
00:04:46,604 --> 00:04:48,856
bởi vì nó nghiêng hơn về phía mặt trời.

133
00:04:48,856 --> 00:04:51,027
Bên cạnh đó, Bắc cực có rất nhiều thời gian để làm lạnh trở lại.

134
00:04:51,027 --> 00:04:53,569
Nó lạnh xuống mà không có bất kỳ ánh sáng mặt trời nào

135
00:04:53,569 --> 00:04:54,944
trong suốt 6 tháng.

136
00:04:54,944 --> 00:04:57,698
Vì vậy, khi các mùa thay đổi, dù bạn đang ở đâu,

137
00:04:57,698 --> 00:05:00,660
bạn có thể mong chờ không chỉ vẻ đẹp lung linh khác nhau giữa các mùa

138
00:05:00,660 --> 00:05:02,424
mà còn cả sự phức tạp của thiên văn học

139
00:05:02,424 --> 00:05:04,621
điều đó mang đến những vẻ đẹp đó.