WEBVTT 00:00:13.895 --> 00:00:14.819 Ben çocukken, 00:00:14.819 --> 00:00:16.127 mevsimlerden anladığım şey 00:00:16.127 --> 00:00:18.124 Aralık ve Ocak aylarının çok soğuk 00:00:18.124 --> 00:00:19.634 ve karlı olduğu 00:00:19.634 --> 00:00:21.970 Nisan'da ve Mayıs'ta çiçeklerin ortaya çıktığı, 00:00:21.970 --> 00:00:24.571 Temmuz'un ve Ağustos'un sıcak ve güneşli olduğu, 00:00:24.571 --> 00:00:28.770 Eylül'de ve Ekim'de ise değişken renkteki yaprakların olduğuydu. 00:00:28.770 --> 00:00:30.684 Bu, dünyanın çalışma sistemiydi 00:00:30.684 --> 00:00:31.901 ve sihirliydi. 00:00:31.901 --> 00:00:33.319 Eğer o günlerde, 00:00:33.319 --> 00:00:35.193 Dünya nüfusunun üçte birinin 00:00:35.193 --> 00:00:36.862 hiç kar görmediğini 00:00:36.862 --> 00:00:40.741 ya da 4 Temmuz'un bir sahil günü olmadığını bana söyleseydiniz 00:00:40.741 --> 00:00:42.597 delirmiş olduğunuzu düşünürdüm. 00:00:42.597 --> 00:00:45.412 Fakat gerçekte, dört farklı mevsimdeki mevsimsel değişiklik 00:00:45.412 --> 00:00:48.040 sadece gezegendeki iki bölgede meydana gelir. 00:00:48.040 --> 00:00:49.044 Bu iki bölgede bile 00:00:49.044 --> 00:00:50.773 mevsimler birbirine ters haldedir. 00:00:50.863 --> 00:00:51.584 Ama neden? 00:00:51.584 --> 00:00:52.411 Birçok insan 00:00:52.411 --> 00:00:54.095 Johannes Kepler adındaki astronomu 00:00:54.095 --> 00:00:56.623 ve gezegen yörüngelerinin eliptik şekilde olduğunu, 00:00:56.623 --> 00:01:00.243 böylece Güneş'in, yörünge merkezinde yer almadığını ispat ettiğini duymuştur. 00:01:00.323 --> 00:01:01.329 Yüzlerce yıl önce 00:01:01.329 --> 00:01:03.346 bunu keşfetmesi çok önemliydi. 00:01:03.516 --> 00:01:06.000 Onun keşfi, gezegen yörünge ölçümleriyle ilgili 00:01:06.000 --> 00:01:07.445 astronomların yaşadıkları 00:01:07.445 --> 00:01:09.286 birçok matematiksel problemi çözdü. 00:01:09.614 --> 00:01:12.318 Yörüngemizin kusursuz bir daire olmadığı doğru olsa da, 00:01:12.318 --> 00:01:14.274 bilim kitaplarındaki, televizyondaki 00:01:14.274 --> 00:01:15.774 ve filmlerdeki resimler 00:01:15.774 --> 00:01:17.693 yörüngemizin uzatılmış olduğuna dair 00:01:17.693 --> 00:01:19.595 abartılı bir izlenim veriyor. 00:01:19.845 --> 00:01:22.901 Aslında, Dünya'nın yörüngesi neredeyse kusursuz bir daire. 00:01:23.111 --> 00:01:26.215 Yine de, Dünya'nın yörüngesi teknik olarak bir elips olduğundan - 00:01:26.215 --> 00:01:27.170 öyle görünmese de 00:01:27.170 --> 00:01:29.557 ve Güneş tam olarak merkezde olmasa da - 00:01:29.557 --> 00:01:31.039 bu, Güneş'e olan uzaklığımızın 00:01:31.039 --> 00:01:33.231 yıl boyunca değiştiği anlamına geliyor. 00:01:33.391 --> 00:01:34.158 İşte bu! 00:01:34.178 --> 00:01:37.504 Yani, Dünya Güneş'ten uzaklaştığında, kış oluyor! 00:01:37.504 --> 00:01:39.477 Hayır, çok hızlı değil. 00:01:39.767 --> 00:01:41.035 Aslında Dünya Ocak ayında, 00:01:41.035 --> 00:01:43.585 Güneş'e 5 milyon kilometre uzaklıkta olduğu 00:01:43.585 --> 00:01:45.849 Temmuz ayından daha yakın mesafede. 00:01:45.999 --> 00:01:48.023 Kuzeyde yaşayan bizler için Ocak ayı, 00:01:48.023 --> 00:01:51.081 yılın en soğuk mevsiminin tam ortasında. 00:01:51.261 --> 00:01:52.398 Hâlâ ikna olmadınız mı? 00:01:52.398 --> 00:01:53.614 Şuna ne dersiniz: 00:01:53.698 --> 00:01:55.607 Yaz ve kış, gezegenimizin yüzeyinde 00:01:55.607 --> 00:01:57.233 aynı anda oluşurlar. 00:01:57.233 --> 00:01:58.572 Connecticut'ta kış iken, 00:01:58.572 --> 00:02:00.194 Yeni Zelanda'da yazdır. 00:02:00.194 --> 00:02:02.262 Peki, sebebi Güneş'e olan uzaklık değilse 00:02:02.262 --> 00:02:03.191 başka ne olabilir? 00:02:03.280 --> 00:02:04.533 Şunu da bilmeliyiz ki, 00:02:04.533 --> 00:02:06.450 Dünya dik bir biçimde durmuyor. 00:02:06.450 --> 00:02:07.872 Aslında eğik biçimde. 00:02:07.932 --> 00:02:09.411 Dünya'nın bu eksen eğikliği, 00:02:09.411 --> 00:02:12.507 mevsimlerin başlıca var oluş sebeplerinden biri. 00:02:12.747 --> 00:02:14.201 Dünya bir eksen üzerinde döner 00:02:14.201 --> 00:02:17.169 ve bu eksen 23.5 derece dikeyden eğiktir. 00:02:17.261 --> 00:02:19.549 Aynı zamanda, Dünya Güneş'in etrafında döner 00:02:19.549 --> 00:02:23.182 ve bunu uzayda daima aynı yönü gösteren eksen yoluyla yapar. 00:02:23.182 --> 00:02:23.991 Eğimin yanında, 00:02:23.991 --> 00:02:26.270 kendi etrafındaki ve Güneş'in etrafındaki dönüşü 00:02:26.270 --> 00:02:27.584 bir bölgenin yıl içindeki 00:02:27.584 --> 00:02:29.584 gün ışığı saatlerinin miktarını belirler 00:02:29.584 --> 00:02:31.085 ve yazın daha çok ışık alırken 00:02:31.085 --> 00:02:33.115 kışın daha az ışık alır. 00:02:33.340 --> 00:02:36.057 Güneş Dünyaya ışık verdiğinde, Dünya ısınır. 00:02:36.217 --> 00:02:38.483 Güneş battıktan sonra, Dünya soğur. 00:02:38.483 --> 00:02:39.684 Yani, yaz mevsiminde, 00:02:39.684 --> 00:02:41.063 Hartford, Connecticut gibi 00:02:41.063 --> 00:02:44.114 ekvatorun 40 derece kuzeyinde bulunan herhangi bir yer 00:02:44.114 --> 00:02:45.907 her gün 15 saat gün ışığı alırken 00:02:45.907 --> 00:02:47.914 9 saat de karanlıkta kalır. 00:02:47.924 --> 00:02:50.607 Dünya, daha çabuk soğurken ısınması daha çok zaman alır. 00:02:50.627 --> 00:02:52.218 Bu her gün meydana gelir, 00:02:52.218 --> 00:02:54.406 yani tam bir ısınma tesiri vardır. 00:02:54.406 --> 00:02:56.239 Bu olayı daha sonrası için hatırlayın! 00:02:56.239 --> 00:02:58.127 Kışta tam tersi meydana gelir. 00:02:58.197 --> 00:02:59.403 Isınma süresine nazaran, 00:02:59.403 --> 00:03:01.563 soğuma süresinde çok daha fazla süre vardır 00:03:01.563 --> 00:03:04.703 ve bu durum her gün soğutma tesiriyle sonuçlanır. 00:03:04.703 --> 00:03:06.263 İlginç olan şey ise, 00:03:06.263 --> 00:03:10.370 kuzeye çıktıkça yazdaki gün ışığı saati artar. 00:03:10.370 --> 00:03:14.486 Juneau, Alaska aynı yaz gününde 19 saat gün ışı alırken 00:03:14.486 --> 00:03:17.623 Tallahassee, Florida yaklaşık 14 saat alır. 00:03:17.783 --> 00:03:20.966 Aslında, Kuzey kutbundaki yaz mevsiminde 00:03:20.966 --> 00:03:22.555 Güneş hiç batmaz. 00:03:22.864 --> 00:03:26.056 Peki, bunların hepsi gün ışığı hakkında, anladım! 00:03:26.056 --> 00:03:29.518 Aslında öyle değil, bu bulmacanın önemli olan başka bir parçası da var. 00:03:29.548 --> 00:03:30.425 Gün ışı saatleri, 00:03:30.425 --> 00:03:32.602 ortalama sıcaklığı belirleyen tek şey olsaydı 00:03:32.602 --> 00:03:34.516 Kuzey Kutbu, kuzeyde yaz iken 00:03:34.516 --> 00:03:36.163 Dünyadaki en sıcak yer olmazdı 00:03:36.163 --> 00:03:38.113 çünkü Kuzey Kutbu, yaz gün dönümünü 00:03:38.113 --> 00:03:40.577 kuşatan aylarda 24 saat ışık alır. 00:03:40.577 --> 00:03:42.097 Fakat orası Kuzey Kutbu. 00:03:42.097 --> 00:03:43.455 Suda hâlâ buz adaları, 00:03:43.455 --> 00:03:44.888 yerde de kar var. 00:03:45.152 --> 00:03:46.431 Peki, neler oluyor? 00:03:46.601 --> 00:03:47.323 Dünya bir küre, 00:03:47.323 --> 00:03:49.863 bu nedenle bir bölgenin aldığı Güneş enerjisi miktarı, 00:03:49.863 --> 00:03:52.503 Güneş'in gökyüzünde ne kadar yüksekte olduğuna bağlıdır, 00:03:52.503 --> 00:03:54.216 bu da -bildiğiniz gibi- gün içindeki 00:03:54.216 --> 00:03:56.268 gün doğumu ve gün batımı aralığında değişir. 00:03:56.288 --> 00:03:59.032 Fakat maksimum yükseklik de en fazla Güneş yüksekliği 00:03:59.032 --> 00:04:02.395 ve yaz gün dönümündeki öğle vaktinde yılın en yüksek seviyesiyle 00:04:02.395 --> 00:04:04.389 yaz ayları boyunca yıl içinde değişir, 00:04:04.389 --> 00:04:07.014 bu gün dönümü de kuzey yarım kürede 21 Haziran, 00:04:07.014 --> 00:04:09.176 güney yarım kürede 21 Aralık’tır. 00:04:09.408 --> 00:04:10.121 Bunun nedeni, 00:04:10.121 --> 00:04:11.747 kuzey yarım kürenin dünya döndükçe 00:04:11.747 --> 00:04:13.964 kış mevsiminde Güneş'ten uzaklaşıp eğilmesiyle, 00:04:13.964 --> 00:04:16.797 yaz mevsiminde de Güneş'e doğru eğilmesiyle sonuçlanmasıdır, 00:04:16.797 --> 00:04:18.441 bu da Güneş'in tepede daha doğrudan 00:04:18.441 --> 00:04:20.482 ve daha uzun süre boyunca kalmasını sağlar. 00:04:20.616 --> 00:04:23.642 Yaz mevsiminde artan gün ışığı saatlerini hatırladınız mı? 00:04:23.642 --> 00:04:25.635 Güneş gökyüzünde yükseldikçe 00:04:25.635 --> 00:04:28.485 kilometrekare başına Güneş enerjisi artar. 00:04:28.565 --> 00:04:30.340 Yani, Güneş belli bir açıdayken, 00:04:30.340 --> 00:04:31.754 Aydınlık bölgelerin 00:04:31.754 --> 00:04:35.097 her bir karesine verilen enerji miktarı daha azdır. 00:04:35.275 --> 00:04:37.840 Bu yüzden, Kuzey Kutbu ısınmak için 00:04:37.840 --> 00:04:39.220 24 saat gün ışığı alsa da, 00:04:39.220 --> 00:04:41.850 almış olduğu Güneş ışığı oldukça yayılır 00:04:41.850 --> 00:04:44.709 ve uzak güneydeki bir yerden daha az enerji verir, 00:04:44.709 --> 00:04:46.364 Güneş güneyde daha yüksektedir 00:04:46.364 --> 00:04:48.856 çünkü güney bölgeler Güneş'e doğru daha çok eğiktir. 00:04:48.856 --> 00:04:51.348 Ayrıca, Kuzey Kutbunun telafi seçenekleri fazladır. 00:04:51.348 --> 00:04:53.109 Hiç Güneş ışığı olmadan 00:04:53.109 --> 00:04:55.063 6 ay boyunca aralıksız soğur. 00:04:55.532 --> 00:04:57.298 Yani, mevsimler değiştikçe 00:04:57.298 --> 00:04:58.830 siz nerede olursanız olun, 00:04:58.830 --> 00:05:01.284 sadece her bir yeni mevsimin güzelliğine değil, 00:05:01.284 --> 00:05:02.460 onların size getirdiği 00:05:02.460 --> 00:05:04.972 muazzam karmaşıklığa da minnettar olabilirsiniz.