1
00:00:13,895 --> 00:00:14,819
Ben çocukken,

2
00:00:14,819 --> 00:00:16,127
mevsimlerden anladığım şey

3
00:00:16,127 --> 00:00:18,124
Aralık ve Ocak aylarının çok soğuk

4
00:00:18,124 --> 00:00:19,634
ve karlı olduğu

5
00:00:19,634 --> 00:00:21,970
Nisan'da ve Mayıs'ta
çiçeklerin ortaya çıktığı,

6
00:00:21,970 --> 00:00:24,571
Temmuz'un ve Ağustos'un
sıcak ve güneşli olduğu,

7
00:00:24,571 --> 00:00:28,770
Eylül'de ve Ekim'de ise
değişken renkteki yaprakların olduğuydu.

8
00:00:28,770 --> 00:00:30,684
Bu, dünyanın çalışma sistemiydi

9
00:00:30,684 --> 00:00:31,901
ve sihirliydi.

10
00:00:31,901 --> 00:00:33,319
Eğer o günlerde,

11
00:00:33,319 --> 00:00:35,193
Dünya nüfusunun üçte birinin

12
00:00:35,193 --> 00:00:36,862
hiç kar görmediğini

13
00:00:36,862 --> 00:00:40,741
ya da 4 Temmuz'un bir sahil günü
olmadığını bana söyleseydiniz

14
00:00:40,741 --> 00:00:42,597
delirmiş olduğunuzu düşünürdüm.

15
00:00:42,597 --> 00:00:45,412
Fakat gerçekte, dört farklı
mevsimdeki mevsimsel değişiklik

16
00:00:45,412 --> 00:00:48,040
sadece gezegendeki 
iki bölgede meydana gelir.

17
00:00:48,040 --> 00:00:49,044
Bu iki bölgede bile

18
00:00:49,044 --> 00:00:50,773
mevsimler birbirine ters haldedir.

19
00:00:50,863 --> 00:00:51,584
Ama neden?

20
00:00:51,584 --> 00:00:52,411
Birçok insan

21
00:00:52,411 --> 00:00:54,095
Johannes Kepler adındaki astronomu

22
00:00:54,095 --> 00:00:56,623
ve gezegen yörüngelerinin
eliptik şekilde olduğunu,

23
00:00:56,623 --> 00:01:00,243
böylece Güneş'in, yörünge merkezinde
yer almadığını ispat ettiğini duymuştur.

24
00:01:00,323 --> 00:01:01,329
Yüzlerce yıl önce

25
00:01:01,329 --> 00:01:03,346
bunu keşfetmesi çok önemliydi.

26
00:01:03,516 --> 00:01:06,000
Onun keşfi, gezegen yörünge
ölçümleriyle ilgili

27
00:01:06,000 --> 00:01:07,445
astronomların yaşadıkları

28
00:01:07,445 --> 00:01:09,286
birçok matematiksel problemi çözdü.

29
00:01:09,614 --> 00:01:12,318
Yörüngemizin kusursuz bir daire
olmadığı doğru olsa da,

30
00:01:12,318 --> 00:01:14,274
bilim kitaplarındaki, televizyondaki

31
00:01:14,274 --> 00:01:15,774
ve filmlerdeki resimler

32
00:01:15,774 --> 00:01:17,693
yörüngemizin uzatılmış olduğuna dair

33
00:01:17,693 --> 00:01:19,595
abartılı bir izlenim veriyor.

34
00:01:19,845 --> 00:01:22,901
Aslında, Dünya'nın yörüngesi
neredeyse kusursuz bir daire.

35
00:01:23,111 --> 00:01:26,215
Yine de, Dünya'nın yörüngesi
teknik olarak bir elips olduğundan -

36
00:01:26,215 --> 00:01:27,170
öyle görünmese de

37
00:01:27,170 --> 00:01:29,557
ve Güneş tam olarak merkezde olmasa da -

38
00:01:29,557 --> 00:01:31,039
bu, Güneş'e olan uzaklığımızın

39
00:01:31,039 --> 00:01:33,231
yıl boyunca değiştiği anlamına geliyor.

40
00:01:33,391 --> 00:01:34,158
İşte bu!

41
00:01:34,178 --> 00:01:37,504
Yani, Dünya Güneş'ten uzaklaştığında,
kış oluyor!

42
00:01:37,504 --> 00:01:39,477
Hayır, çok hızlı değil.

43
00:01:39,767 --> 00:01:41,035
Aslında Dünya Ocak ayında,

44
00:01:41,035 --> 00:01:43,585
Güneş'e 5 milyon kilometre
uzaklıkta olduğu

45
00:01:43,585 --> 00:01:45,849
Temmuz ayından daha yakın mesafede.

46
00:01:45,999 --> 00:01:48,023
Kuzeyde yaşayan bizler için Ocak ayı,

47
00:01:48,023 --> 00:01:51,081
yılın en soğuk mevsiminin tam ortasında.

48
00:01:51,261 --> 00:01:52,398
Hâlâ ikna olmadınız mı?

49
00:01:52,398 --> 00:01:53,614
Şuna ne dersiniz:

50
00:01:53,698 --> 00:01:55,607
Yaz ve kış, gezegenimizin yüzeyinde

51
00:01:55,607 --> 00:01:57,233
aynı anda oluşurlar.

52
00:01:57,233 --> 00:01:58,572
Connecticut'ta kış iken,

53
00:01:58,572 --> 00:02:00,194
Yeni Zelanda'da yazdır.

54
00:02:00,194 --> 00:02:02,262
Peki, sebebi Güneş'e olan uzaklık değilse

55
00:02:02,262 --> 00:02:03,191
başka ne olabilir?

56
00:02:03,280 --> 00:02:04,533
Şunu da bilmeliyiz ki,

57
00:02:04,533 --> 00:02:06,450
Dünya dik bir biçimde durmuyor.

58
00:02:06,450 --> 00:02:07,872
Aslında eğik biçimde.

59
00:02:07,932 --> 00:02:09,411
Dünya'nın bu eksen eğikliği,

60
00:02:09,411 --> 00:02:12,507
mevsimlerin başlıca var oluş
sebeplerinden biri.

61
00:02:12,747 --> 00:02:14,201
Dünya bir eksen üzerinde döner

62
00:02:14,201 --> 00:02:17,169
ve bu eksen 23.5 derece dikeyden eğiktir.

63
00:02:17,261 --> 00:02:19,549
Aynı zamanda, Dünya Güneş'in
etrafında döner

64
00:02:19,549 --> 00:02:23,182
ve bunu uzayda daima aynı yönü
gösteren eksen yoluyla yapar.

65
00:02:23,182 --> 00:02:23,991
Eğimin yanında,

66
00:02:23,991 --> 00:02:26,270
kendi etrafındaki
ve Güneş'in etrafındaki dönüşü

67
00:02:26,270 --> 00:02:27,584
bir bölgenin yıl içindeki

68
00:02:27,584 --> 00:02:29,584
gün ışığı saatlerinin miktarını belirler

69
00:02:29,584 --> 00:02:31,085
ve yazın daha çok ışık alırken

70
00:02:31,085 --> 00:02:33,115
kışın daha az ışık alır.

71
00:02:33,340 --> 00:02:36,057
Güneş Dünyaya ışık verdiğinde,
Dünya ısınır.

72
00:02:36,217 --> 00:02:38,483
Güneş battıktan sonra, Dünya soğur.

73
00:02:38,483 --> 00:02:39,684
Yani, yaz mevsiminde,

74
00:02:39,684 --> 00:02:41,063
Hartford, Connecticut gibi

75
00:02:41,063 --> 00:02:44,114
ekvatorun 40 derece kuzeyinde
bulunan herhangi bir yer

76
00:02:44,114 --> 00:02:45,907
her gün 15 saat gün ışığı alırken

77
00:02:45,907 --> 00:02:47,914
9 saat de karanlıkta kalır.

78
00:02:47,924 --> 00:02:50,607
Dünya, daha çabuk soğurken
ısınması daha çok zaman alır.

79
00:02:50,627 --> 00:02:52,218
Bu her gün meydana gelir,

80
00:02:52,218 --> 00:02:54,406
yani tam bir ısınma tesiri vardır.

81
00:02:54,406 --> 00:02:56,239
Bu olayı daha sonrası için hatırlayın!

82
00:02:56,239 --> 00:02:58,127
Kışta tam tersi meydana gelir.

83
00:02:58,197 --> 00:02:59,403
Isınma süresine nazaran,

84
00:02:59,403 --> 00:03:01,563
soğuma süresinde
çok daha fazla süre vardır

85
00:03:01,563 --> 00:03:04,703
ve bu durum her gün
soğutma tesiriyle sonuçlanır.

86
00:03:04,703 --> 00:03:06,263
İlginç olan şey ise,

87
00:03:06,263 --> 00:03:10,370
kuzeye çıktıkça
yazdaki gün ışığı saati artar.

88
00:03:10,370 --> 00:03:14,486
Juneau, Alaska aynı yaz gününde
19 saat gün ışı alırken

89
00:03:14,486 --> 00:03:17,623
Tallahassee, Florida
yaklaşık 14 saat alır.

90
00:03:17,783 --> 00:03:20,966
Aslında, Kuzey kutbundaki yaz mevsiminde

91
00:03:20,966 --> 00:03:22,555
Güneş hiç batmaz.

92
00:03:22,864 --> 00:03:26,056
Peki, bunların hepsi
gün ışığı hakkında, anladım!

93
00:03:26,056 --> 00:03:29,518
Aslında öyle değil, bu bulmacanın
önemli olan başka bir parçası da var.

94
00:03:29,548 --> 00:03:30,425
Gün ışı saatleri,

95
00:03:30,425 --> 00:03:32,602
ortalama sıcaklığı belirleyen
tek şey olsaydı

96
00:03:32,602 --> 00:03:34,516
Kuzey Kutbu, kuzeyde yaz iken

97
00:03:34,516 --> 00:03:36,163
Dünyadaki en sıcak yer olmazdı

98
00:03:36,163 --> 00:03:38,113
çünkü Kuzey Kutbu, yaz gün dönümünü

99
00:03:38,113 --> 00:03:40,577
kuşatan aylarda 24 saat ışık alır.

100
00:03:40,577 --> 00:03:42,097
Fakat orası Kuzey Kutbu.

101
00:03:42,097 --> 00:03:43,455
Suda hâlâ buz adaları,

102
00:03:43,455 --> 00:03:44,888
yerde de kar var.

103
00:03:45,152 --> 00:03:46,431
Peki, neler oluyor?

104
00:03:46,601 --> 00:03:47,323
Dünya bir küre,

105
00:03:47,323 --> 00:03:49,863
bu nedenle bir bölgenin aldığı
Güneş enerjisi miktarı,

106
00:03:49,863 --> 00:03:52,503
Güneş'in gökyüzünde ne kadar
yüksekte olduğuna bağlıdır,

107
00:03:52,503 --> 00:03:54,216
bu da -bildiğiniz gibi- gün içindeki

108
00:03:54,216 --> 00:03:56,268
gün doğumu ve gün batımı
aralığında değişir.

109
00:03:56,288 --> 00:03:59,032
Fakat maksimum yükseklik de
en fazla Güneş yüksekliği

110
00:03:59,032 --> 00:04:02,395
ve yaz gün dönümündeki öğle vaktinde
yılın en yüksek seviyesiyle

111
00:04:02,395 --> 00:04:04,389
yaz ayları boyunca yıl içinde değişir,

112
00:04:04,389 --> 00:04:07,014
bu gün dönümü de
kuzey yarım kürede 21 Haziran,

113
00:04:07,014 --> 00:04:09,176
güney yarım kürede 21 Aralık’tır.

114
00:04:09,408 --> 00:04:10,121
Bunun nedeni,

115
00:04:10,121 --> 00:04:11,747
kuzey yarım kürenin dünya döndükçe

116
00:04:11,747 --> 00:04:13,964
kış mevsiminde Güneş'ten
uzaklaşıp eğilmesiyle,

117
00:04:13,964 --> 00:04:16,797
yaz mevsiminde de Güneş'e doğru
eğilmesiyle sonuçlanmasıdır,

118
00:04:16,797 --> 00:04:18,441
bu da Güneş'in tepede
daha doğrudan

119
00:04:18,441 --> 00:04:20,482
ve daha uzun süre boyunca
kalmasını sağlar.

120
00:04:20,616 --> 00:04:23,642
Yaz mevsiminde artan
gün ışığı saatlerini hatırladınız mı?

121
00:04:23,642 --> 00:04:25,635
Güneş gökyüzünde yükseldikçe

122
00:04:25,635 --> 00:04:28,485
kilometrekare başına Güneş enerjisi artar.

123
00:04:28,565 --> 00:04:30,340
Yani, Güneş belli bir açıdayken,

124
00:04:30,340 --> 00:04:31,754
Aydınlık bölgelerin

125
00:04:31,754 --> 00:04:35,097
her bir karesine verilen
enerji miktarı daha azdır.

126
00:04:35,275 --> 00:04:37,840
Bu yüzden, Kuzey Kutbu ısınmak için

127
00:04:37,840 --> 00:04:39,220
24 saat gün ışığı alsa da,

128
00:04:39,220 --> 00:04:41,850
almış olduğu Güneş ışığı oldukça yayılır

129
00:04:41,850 --> 00:04:44,709
ve uzak güneydeki bir yerden
daha az enerji verir,

130
00:04:44,709 --> 00:04:46,364
Güneş güneyde daha yüksektedir

131
00:04:46,364 --> 00:04:48,856
çünkü güney bölgeler
Güneş'e doğru daha çok eğiktir.

132
00:04:48,856 --> 00:04:51,348
Ayrıca, Kuzey Kutbunun
telafi seçenekleri fazladır.

133
00:04:51,348 --> 00:04:53,109
Hiç Güneş ışığı olmadan

134
00:04:53,109 --> 00:04:55,063
6 ay boyunca aralıksız soğur.

135
00:04:55,532 --> 00:04:57,298
Yani, mevsimler değiştikçe

136
00:04:57,298 --> 00:04:58,830
siz nerede olursanız olun,

137
00:04:58,830 --> 00:05:01,284
sadece her bir yeni mevsimin
güzelliğine değil,

138
00:05:01,284 --> 00:05:02,460
onların size getirdiği

139
00:05:02,460 --> 00:05:04,972
muazzam karmaşıklığa da
minnettar olabilirsiniz.