[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:13.90,0:00:14.82,Default,,0000,0000,0000,,Jako dziecko widziałam pory roku tak:
Dialogue: 0,0:00:14.82,0:00:16.13,Default,,0000,0000,0000,,Jako dziecko widziałam pory roku tak:
Dialogue: 0,0:00:16.13,0:00:18.12,Default,,0000,0000,0000,,w grudniu i styczniu padał śnieg i było zimno,
Dialogue: 0,0:00:18.12,0:00:19.63,Default,,0000,0000,0000,,w grudniu i styczniu padał śnieg i było zimno,
Dialogue: 0,0:00:19.63,0:00:21.97,Default,,0000,0000,0000,,w kwietniu i maju wszystko kwitło,
Dialogue: 0,0:00:21.97,0:00:24.57,Default,,0000,0000,0000,,w lipcu i sierpniu było gorąco i słonecznie,
Dialogue: 0,0:00:24.57,0:00:28.77,Default,,0000,0000,0000,,a wrzesień i październik mieniły się \Nkalejdoskopem kolorowych liści.
Dialogue: 0,0:00:28.77,0:00:30.23,Default,,0000,0000,0000,,Tak wyglądał świat. To było jak magia.
Dialogue: 0,0:00:30.23,0:00:31.90,Default,,0000,0000,0000,,Tak wyglądał świat. To było jak magia.
Dialogue: 0,0:00:31.90,0:00:33.32,Default,,0000,0000,0000,,Gdyby mi wtedy powiedziano, \Nże 1/3 ludzkości nigdy nie widziała śniegu,
Dialogue: 0,0:00:33.32,0:00:35.19,Default,,0000,0000,0000,,Gdyby mi wtedy powiedziano, \Nże 1/3 ludzkości nigdy nie widziała śniegu,
Dialogue: 0,0:00:35.19,0:00:36.86,Default,,0000,0000,0000,,a 4 lipca to niekoniecznie \N idealny dzień na plażowanie,
Dialogue: 0,0:00:36.86,0:00:40.74,Default,,0000,0000,0000,,a 4 lipca to niekoniecznie \N idealny dzień na plażowanie,
Dialogue: 0,0:00:40.74,0:00:42.40,Default,,0000,0000,0000,,pomyślałabym, że oszalał.
Dialogue: 0,0:00:42.40,0:00:45.41,Default,,0000,0000,0000,,4 pory roku występują tylko
Dialogue: 0,0:00:45.41,0:00:48.04,Default,,0000,0000,0000,,w dwóch rejonach naszej planety.
Dialogue: 0,0:00:48.04,0:00:49.04,Default,,0000,0000,0000,,Nawet tam występują naprzemiennie. Dlaczego?
Dialogue: 0,0:00:49.04,0:00:50.58,Default,,0000,0000,0000,,Nawet tam występują naprzemiennie. Dlaczego?
Dialogue: 0,0:00:50.58,0:00:51.58,Default,,0000,0000,0000,,Nawet tam występują naprzemiennie. Dlaczego?
Dialogue: 0,0:00:51.58,0:00:53.42,Default,,0000,0000,0000,,Słyszeliśmy o astronomie Johannesie Keplerze,
Dialogue: 0,0:00:53.42,0:00:54.90,Default,,0000,0000,0000,,Słyszeliśmy o astronomie Johannesie Keplerze,
Dialogue: 0,0:00:54.90,0:00:57.34,Default,,0000,0000,0000,,który udowodnił, że orbity planety to elipsy
Dialogue: 0,0:00:57.34,0:01:00.09,Default,,0000,0000,0000,,i że Słońce nie jest w ich centrum.
Dialogue: 0,0:01:00.09,0:01:02.01,Default,,0000,0000,0000,,Kilkaset lat temu to było \N naprawdę wielkie odkrycie.
Dialogue: 0,0:01:02.01,0:01:03.35,Default,,0000,0000,0000,,Kilkaset lat temu to było \N naprawdę wielkie odkrycie.
Dialogue: 0,0:01:03.35,0:01:05.89,Default,,0000,0000,0000,,Rozwiązało to problemy matematyczne, \N z którymi borykali się astronomowie
Dialogue: 0,0:01:05.89,0:01:07.18,Default,,0000,0000,0000,,Rozwiązało to problemy matematyczne, \N z którymi borykali się astronomowie
Dialogue: 0,0:01:07.18,0:01:09.17,Default,,0000,0000,0000,,przy pomiarach orbit planet.
Dialogue: 0,0:01:09.17,0:01:12.32,Default,,0000,0000,0000,,To prawda, że nasza orbita \Nnie jest idealnym kołem.
Dialogue: 0,0:01:12.32,0:01:14.27,Default,,0000,0000,0000,,Jednak ilustracje w podręcznikach \N czy w telewizji
Dialogue: 0,0:01:14.27,0:01:15.77,Default,,0000,0000,0000,,Jednak ilustracje w podręcznikach \N czy w telewizji
Dialogue: 0,0:01:15.77,0:01:17.11,Default,,0000,0000,0000,,wyolbrzymiają faktyczne wydłużenie orbity.
Dialogue: 0,0:01:17.11,0:01:19.36,Default,,0000,0000,0000,,wyolbrzymiają faktyczne wydłużenie orbity.
Dialogue: 0,0:01:19.36,0:01:22.74,Default,,0000,0000,0000,,W istocie orbita Ziemi to niemal idealne koło.
Dialogue: 0,0:01:22.74,0:01:25.78,Default,,0000,0000,0000,,Technicznie uchodzi za elipsę,
Dialogue: 0,0:01:25.78,0:01:27.37,Default,,0000,0000,0000,,choć jej nie przypomina.
Dialogue: 0,0:01:27.37,0:01:29.87,Default,,0000,0000,0000,,Słońce nie znajduje się \Nidealnie po środku.
Dialogue: 0,0:01:29.87,0:01:31.46,Default,,0000,0000,0000,,czyli odległość Ziemi od Słońca
Dialogue: 0,0:01:31.46,0:01:33.12,Default,,0000,0000,0000,,zmienia się w ciągu roku.
Dialogue: 0,0:01:33.12,0:01:34.11,Default,,0000,0000,0000,,Aha! Czyli zima jest wtedy,
Dialogue: 0,0:01:34.11,0:01:37.50,Default,,0000,0000,0000,,kiedy jesteśmy dalej od Słońca!
Dialogue: 0,0:01:37.50,0:01:39.34,Default,,0000,0000,0000,,Nie tak szybko.
Dialogue: 0,0:01:39.34,0:01:41.40,Default,,0000,0000,0000,,Ziemia jest bliżej Słońca
Dialogue: 0,0:01:41.40,0:01:43.32,Default,,0000,0000,0000,,w styczniu niż w lipcu,
Dialogue: 0,0:01:43.32,0:01:45.76,Default,,0000,0000,0000,,o 5 milionów kilometrów.
Dialogue: 0,0:01:45.76,0:01:48.02,Default,,0000,0000,0000,,Styczeń to sam środek
Dialogue: 0,0:01:48.02,0:01:49.65,Default,,0000,0000,0000,,najzimniejszej pory roku
Dialogue: 0,0:01:49.65,0:01:51.26,Default,,0000,0000,0000,,na półkuli północnej.
Dialogue: 0,0:01:51.26,0:01:52.40,Default,,0000,0000,0000,,Wciąż nie przekonani?
Dialogue: 0,0:01:52.40,0:01:53.52,Default,,0000,0000,0000,,A co powiecie na to:
Dialogue: 0,0:01:53.52,0:01:55.61,Default,,0000,0000,0000,,Lato i zima występują na Ziemi \Nw tym samym czasie.
Dialogue: 0,0:01:55.61,0:01:57.23,Default,,0000,0000,0000,,Lato i zima występują na Ziemi \Nw tym samym czasie.
Dialogue: 0,0:01:57.23,0:01:58.57,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy w Connecticut jest zimno, \N w Nowej Zelandii jest pełnia lata.
Dialogue: 0,0:01:58.57,0:02:00.19,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy w Connecticut jest zimno, \N w Nowej Zelandii jest pełnia lata.
Dialogue: 0,0:02:00.19,0:02:01.82,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli nie chodzi więc o odległość od Słońca, \N to w czym rzecz?
Dialogue: 0,0:02:01.82,0:02:03.11,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli nie chodzi więc o odległość od Słońca, \N to w czym rzecz?
Dialogue: 0,0:02:03.11,0:02:04.53,Default,,0000,0000,0000,,Trzeba pamiętać, że Ziemia \N "nie stoi prosto". Jest nachylona.
Dialogue: 0,0:02:04.53,0:02:06.32,Default,,0000,0000,0000,,Trzeba pamiętać, że Ziemia \N "nie stoi prosto". Jest nachylona.
Dialogue: 0,0:02:06.32,0:02:07.62,Default,,0000,0000,0000,,Trzeba pamiętać, że Ziemia \N "nie stoi prosto". Jest nachylona.
Dialogue: 0,0:02:07.62,0:02:09.41,Default,,0000,0000,0000,,To kąt nachylenia osi
Dialogue: 0,0:02:09.41,0:02:12.29,Default,,0000,0000,0000,,jest głównym powodem występowania pór roku.
Dialogue: 0,0:02:12.29,0:02:14.20,Default,,0000,0000,0000,,Ziemia kręci się wokół własnej osi, \N nachylonej o 23,5 stopnia.
Dialogue: 0,0:02:14.20,0:02:17.17,Default,,0000,0000,0000,,Ziemia kręci się wokół własnej osi, \N nachylonej o 23,5 stopnia.
Dialogue: 0,0:02:17.17,0:02:19.55,Default,,0000,0000,0000,,Równocześnie okrąża Słońce
Dialogue: 0,0:02:19.55,0:02:23.09,Default,,0000,0000,0000,,z osią skierowaną zawsze \Nw tę samą stronę.
Dialogue: 0,0:02:23.09,0:02:24.17,Default,,0000,0000,0000,,Nachylenie, obrót wokół osi i okrążanie Słońca
Dialogue: 0,0:02:24.17,0:02:26.15,Default,,0000,0000,0000,,Nachylenie, obrót wokół osi i okrążanie Słońca
Dialogue: 0,0:02:26.15,0:02:28.26,Default,,0000,0000,0000,,powodują zmiany długości dnia w ciągu roku.
Dialogue: 0,0:02:28.26,0:02:29.43,Default,,0000,0000,0000,,powodują zmiany długości dnia w ciągu roku.
Dialogue: 0,0:02:29.43,0:02:30.94,Default,,0000,0000,0000,,W lecie dni są dłuższe, a w zimie krótsze.
Dialogue: 0,0:02:30.94,0:02:32.95,Default,,0000,0000,0000,,W lecie dni są dłuższe, a w zimie krótsze.
Dialogue: 0,0:02:32.95,0:02:35.94,Default,,0000,0000,0000,,Światło słoneczne nagrzewa Ziemię.
Dialogue: 0,0:02:35.94,0:02:38.48,Default,,0000,0000,0000,,Po zachodzie Ziemia się wychładza.
Dialogue: 0,0:02:38.48,0:02:39.35,Default,,0000,0000,0000,,W lecie obszary powyżej 40. równoleżnika północnego,
Dialogue: 0,0:02:39.35,0:02:42.49,Default,,0000,0000,0000,,W lecie obszary powyżej 40. równoleżnika północnego,
Dialogue: 0,0:02:42.49,0:02:44.11,Default,,0000,0000,0000,,takie jak Hartford czy Connecticut,
Dialogue: 0,0:02:44.11,0:02:45.91,Default,,0000,0000,0000,,mają 15 godzin dnia i 9 godzin nocy.
Dialogue: 0,0:02:45.91,0:02:47.93,Default,,0000,0000,0000,,mają 15 godzin dnia i 9 godzin nocy.
Dialogue: 0,0:02:47.93,0:02:50.10,Default,,0000,0000,0000,,Powierzchnia nagrzewa się dłużej \Nniż się wychładza.
Dialogue: 0,0:02:50.10,0:02:52.22,Default,,0000,0000,0000,,Tak jest codziennie,
Dialogue: 0,0:02:52.22,0:02:54.41,Default,,0000,0000,0000,,następuje ocieplenie.
Dialogue: 0,0:02:54.41,0:02:56.24,Default,,0000,0000,0000,,Zapamiętajcie to na później!
Dialogue: 0,0:02:56.24,0:02:57.94,Default,,0000,0000,0000,,W zimie jest odwrotnie.
Dialogue: 0,0:02:57.94,0:03:00.03,Default,,0000,0000,0000,,Ziemia stygnie dłużej niż się nagrzewa.
Dialogue: 0,0:03:00.03,0:03:01.24,Default,,0000,0000,0000,,Ziemia stygnie dłużej niż się nagrzewa.
Dialogue: 0,0:03:01.24,0:03:04.70,Default,,0000,0000,0000,,Dzień po dniu następuje wychłodzenie.
Dialogue: 0,0:03:04.70,0:03:06.83,Default,,0000,0000,0000,,Co ciekawe, im bardziej na północ,
Dialogue: 0,0:03:06.83,0:03:10.25,Default,,0000,0000,0000,,tym letni dzień jest dłuższy.
Dialogue: 0,0:03:10.25,0:03:13.38,Default,,0000,0000,0000,,W Juneau na Alasce dzień trwa 19 godzin,
Dialogue: 0,0:03:13.38,0:03:17.60,Default,,0000,0000,0000,,podczas gdy w Tallahassee na Florydzie 14 godzin.
Dialogue: 0,0:03:17.60,0:03:20.38,Default,,0000,0000,0000,,W lecie na Biegunie Północnym
Dialogue: 0,0:03:20.38,0:03:22.56,Default,,0000,0000,0000,,słońce w ogóle nie zachodzi.
Dialogue: 0,0:03:22.56,0:03:26.06,Default,,0000,0000,0000,,Czyli chodzi o długość dnia, kapuję!
Dialogue: 0,0:03:26.06,0:03:29.08,Default,,0000,0000,0000,,Niezupełnie, brakuje jeszcze \N jednego elementu układanki.
Dialogue: 0,0:03:29.08,0:03:30.96,Default,,0000,0000,0000,,Gdyby sama długość dnia
Dialogue: 0,0:03:30.96,0:03:32.60,Default,,0000,0000,0000,,sterowała średnią temperaturą,
Dialogue: 0,0:03:32.60,0:03:34.52,Default,,0000,0000,0000,,czy Biegun Północny nie byłby
Dialogue: 0,0:03:34.52,0:03:36.16,Default,,0000,0000,0000,,najgorętszym punktem podczas lata,
Dialogue: 0,0:03:36.16,0:03:38.11,Default,,0000,0000,0000,,skoro dzień trwa tam całą dobę
Dialogue: 0,0:03:38.11,0:03:40.58,Default,,0000,0000,0000,,w miesiącach przed i po przesileniu?
Dialogue: 0,0:03:40.58,0:03:41.91,Default,,0000,0000,0000,,A przecież to Biegun Północny,
Dialogue: 0,0:03:41.91,0:03:43.46,Default,,0000,0000,0000,,pływają góry lodowe,
Dialogue: 0,0:03:43.46,0:03:44.75,Default,,0000,0000,0000,,jest pełno śniegu.
Dialogue: 0,0:03:44.75,0:03:46.43,Default,,0000,0000,0000,,O co chodzi?
Dialogue: 0,0:03:46.43,0:03:47.37,Default,,0000,0000,0000,,Ziemia jest kulą. \NIlość otrzymywanej energii słonecznej
Dialogue: 0,0:03:47.37,0:03:49.88,Default,,0000,0000,0000,,Ziemia jest kulą. \NIlość otrzymywanej energii słonecznej
Dialogue: 0,0:03:49.88,0:03:52.34,Default,,0000,0000,0000,,zmienia się zależnie od wysokości słońca na niebie,
Dialogue: 0,0:03:52.34,0:03:54.43,Default,,0000,0000,0000,,co zmienia się w ciągu dnia,
Dialogue: 0,0:03:54.43,0:03:56.17,Default,,0000,0000,0000,,od wschodu do zachodu Słońca.
Dialogue: 0,0:03:56.17,0:03:58.67,Default,,0000,0000,0000,,Maksymalna wysokość zmienia się też w ciągu roku.
Dialogue: 0,0:03:58.67,0:04:01.02,Default,,0000,0000,0000,,W lecie jest wyżej.
Dialogue: 0,0:04:01.02,0:04:04.06,Default,,0000,0000,0000,,Najwyżej w południe podczas letniego przesilenia,
Dialogue: 0,0:04:04.06,0:04:06.35,Default,,0000,0000,0000,,czyli na półkuli północnej 21 czerwca,
Dialogue: 0,0:04:06.35,0:04:09.18,Default,,0000,0000,0000,,a na południowej 21 grudnia.
Dialogue: 0,0:04:09.18,0:04:10.86,Default,,0000,0000,0000,,Podczas obiegu Ziemi
Dialogue: 0,0:04:10.86,0:04:13.23,Default,,0000,0000,0000,,północna półkula odchyla się od Słońca zimą,
Dialogue: 0,0:04:13.23,0:04:14.90,Default,,0000,0000,0000,,a pochyla ku niemu latem,
Dialogue: 0,0:04:14.90,0:04:16.20,Default,,0000,0000,0000,,a pochyla ku niemu latem,
Dialogue: 0,0:04:16.20,0:04:18.49,Default,,0000,0000,0000,,przez co Słońce świeci pod mniejszym kątem
Dialogue: 0,0:04:18.49,0:04:20.33,Default,,0000,0000,0000,,przez więcej godzin.
Dialogue: 0,0:04:20.33,0:04:23.20,Default,,0000,0000,0000,,Pamiętacie wydłużone dni w lecie?
Dialogue: 0,0:04:23.20,0:04:26.33,Default,,0000,0000,0000,,Energia przypadająca na kilometr kwadratowy wzrasta
Dialogue: 0,0:04:26.33,0:04:28.38,Default,,0000,0000,0000,,im wyżej jest słońce na niebie.
Dialogue: 0,0:04:28.38,0:04:30.34,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy słońce świeci pod kątem
Dialogue: 0,0:04:30.34,0:04:31.75,Default,,0000,0000,0000,,ilość dostarczonej energii jest mniejsza.
Dialogue: 0,0:04:31.75,0:04:34.96,Default,,0000,0000,0000,,ilość dostarczonej energii jest mniejsza.
Dialogue: 0,0:04:34.96,0:04:37.84,Default,,0000,0000,0000,,Choć na biegunie słońce świeci przez 24 godziny,
Dialogue: 0,0:04:37.84,0:04:39.22,Default,,0000,0000,0000,,Choć na biegunie słońce świeci przez 24 godziny,
Dialogue: 0,0:04:39.22,0:04:41.85,Default,,0000,0000,0000,,światło słoneczne jest bardzo rozproszone.
Dialogue: 0,0:04:41.85,0:04:44.98,Default,,0000,0000,0000,,i dostarcza mniej energii niż na południu,
Dialogue: 0,0:04:44.98,0:04:46.60,Default,,0000,0000,0000,,gdzie słońce jest wyżej
Dialogue: 0,0:04:46.60,0:04:48.86,Default,,0000,0000,0000,,z powodu mniejszego odchylenia.
Dialogue: 0,0:04:48.86,0:04:51.03,Default,,0000,0000,0000,,Ponadto biegun północny ma co nadrabiać.
Dialogue: 0,0:04:51.03,0:04:53.57,Default,,0000,0000,0000,,Wychładzał się bez odrobiny słońca
Dialogue: 0,0:04:53.57,0:04:54.94,Default,,0000,0000,0000,,przez całe 6 miesięcy.
Dialogue: 0,0:04:54.94,0:04:57.70,Default,,0000,0000,0000,,Obserwując w dowolnym miejscu zmiany pór roku,
Dialogue: 0,0:04:57.70,0:05:00.66,Default,,0000,0000,0000,,możesz doceniać nie tylko ich piękno
Dialogue: 0,0:05:00.66,0:05:02.42,Default,,0000,0000,0000,,ale też astronomiczną złożoność czynników,
Dialogue: 0,0:05:02.42,0:05:04.62,Default,,0000,0000,0000,,dzięki którym istnieją.