1 00:00:13,895 --> 00:00:14,819 Jako dziecko widziałam pory roku tak: 2 00:00:14,819 --> 00:00:16,127 Jako dziecko widziałam pory roku tak: 3 00:00:16,127 --> 00:00:18,124 w grudniu i styczniu padał śnieg i było zimno, 4 00:00:18,124 --> 00:00:19,634 w grudniu i styczniu padał śnieg i było zimno, 5 00:00:19,634 --> 00:00:21,970 w kwietniu i maju wszystko kwitło, 6 00:00:21,970 --> 00:00:24,571 w lipcu i sierpniu było gorąco i słonecznie, 7 00:00:24,571 --> 00:00:28,770 a wrzesień i październik mieniły się kalejdoskopem kolorowych liści. 8 00:00:28,770 --> 00:00:30,234 Tak wyglądał świat. To było jak magia. 9 00:00:30,234 --> 00:00:31,901 Tak wyglądał świat. To było jak magia. 10 00:00:31,901 --> 00:00:33,319 Gdyby mi wtedy powiedziano, że 1/3 ludzkości nigdy nie widziała śniegu, 11 00:00:33,319 --> 00:00:35,193 Gdyby mi wtedy powiedziano, że 1/3 ludzkości nigdy nie widziała śniegu, 12 00:00:35,193 --> 00:00:36,862 a 4 lipca to niekoniecznie idealny dzień na plażowanie, 13 00:00:36,862 --> 00:00:40,741 a 4 lipca to niekoniecznie idealny dzień na plażowanie, 14 00:00:40,741 --> 00:00:42,403 pomyślałabym, że oszalał. 15 00:00:42,403 --> 00:00:45,412 4 pory roku występują tylko 16 00:00:45,412 --> 00:00:48,040 w dwóch rejonach naszej planety. 17 00:00:48,040 --> 00:00:49,044 Nawet tam występują naprzemiennie. Dlaczego? 18 00:00:49,044 --> 00:00:50,583 Nawet tam występują naprzemiennie. Dlaczego? 19 00:00:50,583 --> 00:00:51,584 Nawet tam występują naprzemiennie. Dlaczego? 20 00:00:51,584 --> 00:00:53,421 Słyszeliśmy o astronomie Johannesie Keplerze, 21 00:00:53,421 --> 00:00:54,895 Słyszeliśmy o astronomie Johannesie Keplerze, 22 00:00:54,895 --> 00:00:57,343 który udowodnił, że orbity planety to elipsy 23 00:00:57,343 --> 00:01:00,093 i że Słońce nie jest w ich centrum. 24 00:01:00,093 --> 00:01:02,011 Kilkaset lat temu to było naprawdę wielkie odkrycie. 25 00:01:02,011 --> 00:01:03,346 Kilkaset lat temu to było naprawdę wielkie odkrycie. 26 00:01:03,346 --> 00:01:05,890 Rozwiązało to problemy matematyczne, z którymi borykali się astronomowie 27 00:01:05,890 --> 00:01:07,175 Rozwiązało to problemy matematyczne, z którymi borykali się astronomowie 28 00:01:07,175 --> 00:01:09,166 przy pomiarach orbit planet. 29 00:01:09,166 --> 00:01:12,318 To prawda, że nasza orbita nie jest idealnym kołem. 30 00:01:12,318 --> 00:01:14,274 Jednak ilustracje w podręcznikach czy w telewizji 31 00:01:14,274 --> 00:01:15,774 Jednak ilustracje w podręcznikach czy w telewizji 32 00:01:15,774 --> 00:01:17,113 wyolbrzymiają faktyczne wydłużenie orbity. 33 00:01:17,113 --> 00:01:19,355 wyolbrzymiają faktyczne wydłużenie orbity. 34 00:01:19,355 --> 00:01:22,741 W istocie orbita Ziemi to niemal idealne koło. 35 00:01:22,741 --> 00:01:25,785 Technicznie uchodzi za elipsę, 36 00:01:25,785 --> 00:01:27,370 choć jej nie przypomina. 37 00:01:27,370 --> 00:01:29,867 Słońce nie znajduje się idealnie po środku. 38 00:01:29,867 --> 00:01:31,459 czyli odległość Ziemi od Słońca 39 00:01:31,459 --> 00:01:33,125 zmienia się w ciągu roku. 40 00:01:33,125 --> 00:01:34,108 Aha! Czyli zima jest wtedy, 41 00:01:34,108 --> 00:01:37,504 kiedy jesteśmy dalej od Słońca! 42 00:01:37,504 --> 00:01:39,337 Nie tak szybko. 43 00:01:39,337 --> 00:01:41,405 Ziemia jest bliżej Słońca 44 00:01:41,405 --> 00:01:43,315 w styczniu niż w lipcu, 45 00:01:43,315 --> 00:01:45,764 o 5 milionów kilometrów. 46 00:01:45,764 --> 00:01:48,023 Styczeń to sam środek 47 00:01:48,023 --> 00:01:49,649 najzimniejszej pory roku 48 00:01:49,649 --> 00:01:51,261 na półkuli północnej. 49 00:01:51,261 --> 00:01:52,398 Wciąż nie przekonani? 50 00:01:52,398 --> 00:01:53,524 A co powiecie na to: 51 00:01:53,524 --> 00:01:55,607 Lato i zima występują na Ziemi w tym samym czasie. 52 00:01:55,607 --> 00:01:57,233 Lato i zima występują na Ziemi w tym samym czasie. 53 00:01:57,233 --> 00:01:58,572 Kiedy w Connecticut jest zimno, w Nowej Zelandii jest pełnia lata. 54 00:01:58,572 --> 00:02:00,194 Kiedy w Connecticut jest zimno, w Nowej Zelandii jest pełnia lata. 55 00:02:00,194 --> 00:02:01,822 Jeśli nie chodzi więc o odległość od Słońca, to w czym rzecz? 56 00:02:01,822 --> 00:02:03,111 Jeśli nie chodzi więc o odległość od Słońca, to w czym rzecz? 57 00:02:03,111 --> 00:02:04,533 Trzeba pamiętać, że Ziemia "nie stoi prosto". Jest nachylona. 58 00:02:04,533 --> 00:02:06,325 Trzeba pamiętać, że Ziemia "nie stoi prosto". Jest nachylona. 59 00:02:06,325 --> 00:02:07,622 Trzeba pamiętać, że Ziemia "nie stoi prosto". Jest nachylona. 60 00:02:07,622 --> 00:02:09,411 To kąt nachylenia osi 61 00:02:09,411 --> 00:02:12,290 jest głównym powodem występowania pór roku. 62 00:02:12,290 --> 00:02:14,201 Ziemia kręci się wokół własnej osi, nachylonej o 23,5 stopnia. 63 00:02:14,201 --> 00:02:17,169 Ziemia kręci się wokół własnej osi, nachylonej o 23,5 stopnia. 64 00:02:17,169 --> 00:02:19,549 Równocześnie okrąża Słońce 65 00:02:19,549 --> 00:02:23,092 z osią skierowaną zawsze w tę samą stronę. 66 00:02:23,092 --> 00:02:24,171 Nachylenie, obrót wokół osi i okrążanie Słońca 67 00:02:24,171 --> 00:02:26,150 Nachylenie, obrót wokół osi i okrążanie Słońca 68 00:02:26,150 --> 00:02:28,264 powodują zmiany długości dnia w ciągu roku. 69 00:02:28,264 --> 00:02:29,434 powodują zmiany długości dnia w ciągu roku. 70 00:02:29,434 --> 00:02:30,935 W lecie dni są dłuższe, a w zimie krótsze. 71 00:02:30,935 --> 00:02:32,948 W lecie dni są dłuższe, a w zimie krótsze. 72 00:02:32,948 --> 00:02:35,938 Światło słoneczne nagrzewa Ziemię. 73 00:02:35,938 --> 00:02:38,483 Po zachodzie Ziemia się wychładza. 74 00:02:38,483 --> 00:02:39,354 W lecie obszary powyżej 40. równoleżnika północnego, 75 00:02:39,354 --> 00:02:42,493 W lecie obszary powyżej 40. równoleżnika północnego, 76 00:02:42,493 --> 00:02:44,114 takie jak Hartford czy Connecticut, 77 00:02:44,114 --> 00:02:45,907 mają 15 godzin dnia i 9 godzin nocy. 78 00:02:45,907 --> 00:02:47,934 mają 15 godzin dnia i 9 godzin nocy. 79 00:02:47,934 --> 00:02:50,105 Powierzchnia nagrzewa się dłużej niż się wychładza. 80 00:02:50,105 --> 00:02:52,218 Tak jest codziennie, 81 00:02:52,218 --> 00:02:54,406 następuje ocieplenie. 82 00:02:54,406 --> 00:02:56,239 Zapamiętajcie to na później! 83 00:02:56,239 --> 00:02:57,945 W zimie jest odwrotnie. 84 00:02:57,945 --> 00:03:00,033 Ziemia stygnie dłużej niż się nagrzewa. 85 00:03:00,033 --> 00:03:01,243 Ziemia stygnie dłużej niż się nagrzewa. 86 00:03:01,243 --> 00:03:04,703 Dzień po dniu następuje wychłodzenie. 87 00:03:04,703 --> 00:03:06,830 Co ciekawe, im bardziej na północ, 88 00:03:06,830 --> 00:03:10,252 tym letni dzień jest dłuższy. 89 00:03:10,252 --> 00:03:13,376 W Juneau na Alasce dzień trwa 19 godzin, 90 00:03:13,376 --> 00:03:17,603 podczas gdy w Tallahassee na Florydzie 14 godzin. 91 00:03:17,603 --> 00:03:20,376 W lecie na Biegunie Północnym 92 00:03:20,376 --> 00:03:22,555 słońce w ogóle nie zachodzi. 93 00:03:22,555 --> 00:03:26,056 Czyli chodzi o długość dnia, kapuję! 94 00:03:26,056 --> 00:03:29,077 Niezupełnie, brakuje jeszcze jednego elementu układanki. 95 00:03:29,077 --> 00:03:30,959 Gdyby sama długość dnia 96 00:03:30,959 --> 00:03:32,602 sterowała średnią temperaturą, 97 00:03:32,602 --> 00:03:34,516 czy Biegun Północny nie byłby 98 00:03:34,516 --> 00:03:36,163 najgorętszym punktem podczas lata, 99 00:03:36,163 --> 00:03:38,113 skoro dzień trwa tam całą dobę 100 00:03:38,113 --> 00:03:40,577 w miesiącach przed i po przesileniu? 101 00:03:40,577 --> 00:03:41,910 A przecież to Biegun Północny, 102 00:03:41,910 --> 00:03:43,455 pływają góry lodowe, 103 00:03:43,455 --> 00:03:44,748 jest pełno śniegu. 104 00:03:44,748 --> 00:03:46,431 O co chodzi? 105 00:03:46,431 --> 00:03:47,373 Ziemia jest kulą. Ilość otrzymywanej energii słonecznej 106 00:03:47,373 --> 00:03:49,883 Ziemia jest kulą. Ilość otrzymywanej energii słonecznej 107 00:03:49,883 --> 00:03:52,343 zmienia się zależnie od wysokości słońca na niebie, 108 00:03:52,343 --> 00:03:54,426 co zmienia się w ciągu dnia, 109 00:03:54,426 --> 00:03:56,168 od wschodu do zachodu Słońca. 110 00:03:56,168 --> 00:03:58,672 Maksymalna wysokość zmienia się też w ciągu roku. 111 00:03:58,672 --> 00:04:01,015 W lecie jest wyżej. 112 00:04:01,015 --> 00:04:04,059 Najwyżej w południe podczas letniego przesilenia, 113 00:04:04,059 --> 00:04:06,354 czyli na półkuli północnej 21 czerwca, 114 00:04:06,354 --> 00:04:09,176 a na południowej 21 grudnia. 115 00:04:09,176 --> 00:04:10,859 Podczas obiegu Ziemi 116 00:04:10,859 --> 00:04:13,227 północna półkula odchyla się od Słońca zimą, 117 00:04:13,227 --> 00:04:14,904 a pochyla ku niemu latem, 118 00:04:14,904 --> 00:04:16,197 a pochyla ku niemu latem, 119 00:04:16,197 --> 00:04:18,491 przez co Słońce świeci pod mniejszym kątem 120 00:04:18,491 --> 00:04:20,334 przez więcej godzin. 121 00:04:20,334 --> 00:04:23,205 Pamiętacie wydłużone dni w lecie? 122 00:04:23,205 --> 00:04:26,334 Energia przypadająca na kilometr kwadratowy wzrasta 123 00:04:26,334 --> 00:04:28,376 im wyżej jest słońce na niebie. 124 00:04:28,376 --> 00:04:30,340 Kiedy słońce świeci pod kątem 125 00:04:30,340 --> 00:04:31,754 ilość dostarczonej energii jest mniejsza. 126 00:04:31,754 --> 00:04:34,960 ilość dostarczonej energii jest mniejsza. 127 00:04:34,960 --> 00:04:37,840 Choć na biegunie słońce świeci przez 24 godziny, 128 00:04:37,840 --> 00:04:39,220 Choć na biegunie słońce świeci przez 24 godziny, 129 00:04:39,220 --> 00:04:41,850 światło słoneczne jest bardzo rozproszone. 130 00:04:41,850 --> 00:04:44,979 i dostarcza mniej energii niż na południu, 131 00:04:44,979 --> 00:04:46,604 gdzie słońce jest wyżej 132 00:04:46,604 --> 00:04:48,856 z powodu mniejszego odchylenia. 133 00:04:48,856 --> 00:04:51,027 Ponadto biegun północny ma co nadrabiać. 134 00:04:51,027 --> 00:04:53,569 Wychładzał się bez odrobiny słońca 135 00:04:53,569 --> 00:04:54,944 przez całe 6 miesięcy. 136 00:04:54,944 --> 00:04:57,698 Obserwując w dowolnym miejscu zmiany pór roku, 137 00:04:57,698 --> 00:05:00,660 możesz doceniać nie tylko ich piękno 138 00:05:00,660 --> 00:05:02,424 ale też astronomiczną złożoność czynników, 139 00:05:02,424 --> 00:05:04,621 dzięki którym istnieją.