[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:13.90,0:00:16.13,Default,,0000,0000,0000,,Jako dziecko widziałam pory roku tak:
Dialogue: 0,0:00:16.13,0:00:19.63,Default,,0000,0000,0000,,w grudniu i styczniu\Npadał śnieg i było zimno,
Dialogue: 0,0:00:19.63,0:00:21.97,Default,,0000,0000,0000,,w kwietniu i maju wszystko kwitło,
Dialogue: 0,0:00:21.97,0:00:24.57,Default,,0000,0000,0000,,w lipcu i sierpniu\Nbyło gorąco i słonecznie,
Dialogue: 0,0:00:24.57,0:00:26.05,Default,,0000,0000,0000,,a wrzesień i październik
Dialogue: 0,0:00:26.05,0:00:28.34,Default,,0000,0000,0000,,mieniły się kalejdoskopem\Nkolorowych liści.
Dialogue: 0,0:00:28.34,0:00:31.90,Default,,0000,0000,0000,,Tak wyglądał świat. To było jak magia.
Dialogue: 0,0:00:31.90,0:00:33.32,Default,,0000,0000,0000,,Gdyby mi wtedy powiedziano,
Dialogue: 0,0:00:33.32,0:00:36.71,Default,,0000,0000,0000,,że 1/3 ludzkości\Nnigdy nie widziała śniegu,
Dialogue: 0,0:00:36.71,0:00:41.26,Default,,0000,0000,0000,,a 4 lipca to niekoniecznie\Nidealny dzień na plażowanie,
Dialogue: 0,0:00:41.26,0:00:43.14,Default,,0000,0000,0000,,pomyślałabym, że oszalał.
Dialogue: 0,0:00:43.14,0:00:48.04,Default,,0000,0000,0000,,4 pory roku występują tylko\Nw dwóch rejonach naszej planety.
Dialogue: 0,0:00:48.04,0:00:51.58,Default,,0000,0000,0000,,Nawet tam występują\Nnaprzemiennie. Dlaczego?
Dialogue: 0,0:00:51.58,0:00:54.90,Default,,0000,0000,0000,,Słyszeliśmy o astronomie\NJohannesie Keplerze,
Dialogue: 0,0:00:54.90,0:00:57.34,Default,,0000,0000,0000,,który udowodnił,\Nże orbity planet to elipsy
Dialogue: 0,0:00:57.34,0:01:00.09,Default,,0000,0000,0000,,i że Słońce nie jest w ich centrum.
Dialogue: 0,0:01:00.09,0:01:03.35,Default,,0000,0000,0000,,Kilkaset lat temu było to\Nnaprawdę wielkie odkrycie.
Dialogue: 0,0:01:03.35,0:01:05.73,Default,,0000,0000,0000,,Rozwiązało to problemy matematyczne,
Dialogue: 0,0:01:05.73,0:01:09.17,Default,,0000,0000,0000,,prześladujące astronomów\Nprzy pomiarach orbit planet.
Dialogue: 0,0:01:09.17,0:01:12.32,Default,,0000,0000,0000,,Nasza orbita nie jest idealnym kołem.
Dialogue: 0,0:01:12.32,0:01:14.27,Default,,0000,0000,0000,,Jednak ilustracje w podręcznikach
Dialogue: 0,0:01:14.27,0:01:15.77,Default,,0000,0000,0000,,czy w telewizji czy filmach,
Dialogue: 0,0:01:15.77,0:01:19.36,Default,,0000,0000,0000,,wyolbrzymiają faktyczne wydłużenie orbity.
Dialogue: 0,0:01:19.36,0:01:22.74,Default,,0000,0000,0000,,W istocie orbita Ziemi\Nto niemal idealne koło.
Dialogue: 0,0:01:22.74,0:01:25.78,Default,,0000,0000,0000,,Technicznie uchodzi za elipsę,
Dialogue: 0,0:01:25.78,0:01:27.37,Default,,0000,0000,0000,,choć jej nie przypomina.
Dialogue: 0,0:01:27.37,0:01:30.10,Default,,0000,0000,0000,,Słońce nie znajduje się idealnie pośrodku.
Dialogue: 0,0:01:30.10,0:01:33.12,Default,,0000,0000,0000,,Czyli odległość Ziemi od Słońca\Nzmienia się w ciągu roku.
Dialogue: 0,0:01:33.12,0:01:37.50,Default,,0000,0000,0000,,Czyli zima jest wtedy,\Nkiedy jesteśmy dalej od Słońca!
Dialogue: 0,0:01:37.50,0:01:39.34,Default,,0000,0000,0000,,Nie tak szybko.
Dialogue: 0,0:01:39.34,0:01:43.32,Default,,0000,0000,0000,,Ziemia jest bliżej Słońca\Nw styczniu niż w lipcu,
Dialogue: 0,0:01:43.32,0:01:45.76,Default,,0000,0000,0000,,o 5 milionów kilometrów.
Dialogue: 0,0:01:45.76,0:01:49.65,Default,,0000,0000,0000,,Styczeń to sam środek\Nnajzimniejszej pory roku
Dialogue: 0,0:01:49.65,0:01:51.26,Default,,0000,0000,0000,,na półkuli północnej.
Dialogue: 0,0:01:51.26,0:01:52.40,Default,,0000,0000,0000,,Wciąż nieprzekonani?
Dialogue: 0,0:01:52.40,0:01:53.52,Default,,0000,0000,0000,,A co powiecie na to:
Dialogue: 0,0:01:53.52,0:01:57.23,Default,,0000,0000,0000,,Lato i zima występują na Ziemi\Nw tym samym czasie.
Dialogue: 0,0:01:57.23,0:02:00.29,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy w Connecticut jest zimno,\Nw Nowej Zelandii jest pełnia lata.
Dialogue: 0,0:02:00.29,0:02:03.11,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli nie chodzi więc o odległość\Nod Słońca, to w czym rzecz?
Dialogue: 0,0:02:03.11,0:02:07.62,Default,,0000,0000,0000,,Trzeba pamiętać, że Ziemia\Nnie "stoi" prosto. Jest nachylona.
Dialogue: 0,0:02:07.62,0:02:09.41,Default,,0000,0000,0000,,To kąt nachylenia osi
Dialogue: 0,0:02:09.41,0:02:12.29,Default,,0000,0000,0000,,jest głównym powodem\Nwystępowania pór roku.
Dialogue: 0,0:02:12.29,0:02:14.20,Default,,0000,0000,0000,,Ziemia kręci się wokół własnej osi,
Dialogue: 0,0:02:14.20,0:02:17.17,Default,,0000,0000,0000,,nachylonej o 23,5 stopnia.
Dialogue: 0,0:02:17.17,0:02:19.55,Default,,0000,0000,0000,,Równocześnie okrąża Słońce
Dialogue: 0,0:02:19.55,0:02:23.09,Default,,0000,0000,0000,,z osią skierowaną zawsze w tę samą stronę.
Dialogue: 0,0:02:23.09,0:02:26.15,Default,,0000,0000,0000,,Nachylenie, obrót wokół osi\Ni okrążanie Słońca
Dialogue: 0,0:02:26.15,0:02:29.43,Default,,0000,0000,0000,,powodują zmiany długości dnia\Nw ciągu roku.
Dialogue: 0,0:02:29.43,0:02:32.95,Default,,0000,0000,0000,,W lecie dni są dłuższe, a w zimie krótsze.
Dialogue: 0,0:02:32.95,0:02:35.94,Default,,0000,0000,0000,,Światło słoneczne nagrzewa Ziemię.
Dialogue: 0,0:02:35.94,0:02:38.48,Default,,0000,0000,0000,,Po zachodzie Ziemia się wychładza.
Dialogue: 0,0:02:38.48,0:02:42.49,Default,,0000,0000,0000,,W lecie obszary powyżej 40.\Nrównoleżnika północnego,
Dialogue: 0,0:02:42.49,0:02:44.11,Default,,0000,0000,0000,,takie jak Hartford czy Connecticut,
Dialogue: 0,0:02:44.11,0:02:47.44,Default,,0000,0000,0000,,mają 15 godzin dnia i 9 godzin nocy.
Dialogue: 0,0:02:47.44,0:02:49.36,Default,,0000,0000,0000,,Powierzchnia nagrzewa się dłużej,
Dialogue: 0,0:02:49.36,0:02:50.79,Default,,0000,0000,0000,,niż się wychładza.
Dialogue: 0,0:02:50.79,0:02:52.22,Default,,0000,0000,0000,,Tak jest codziennie.
Dialogue: 0,0:02:52.22,0:02:54.41,Default,,0000,0000,0000,,Następuje ocieplenie.
Dialogue: 0,0:02:54.41,0:02:56.24,Default,,0000,0000,0000,,Zapamiętajcie to na później!
Dialogue: 0,0:02:56.24,0:02:57.94,Default,,0000,0000,0000,,W zimie jest odwrotnie.
Dialogue: 0,0:02:57.94,0:03:01.24,Default,,0000,0000,0000,,Ziemia stygnie dłużej niż się nagrzewa.
Dialogue: 0,0:03:01.24,0:03:04.70,Default,,0000,0000,0000,,Dzień po dniu następuje wychłodzenie.
Dialogue: 0,0:03:04.70,0:03:06.83,Default,,0000,0000,0000,,Co ciekawe, im bardziej na północ,
Dialogue: 0,0:03:06.83,0:03:10.25,Default,,0000,0000,0000,,tym letni dzień jest dłuższy.
Dialogue: 0,0:03:10.25,0:03:13.38,Default,,0000,0000,0000,,W Juneau na Alasce dzień trwa 19 godzin,
Dialogue: 0,0:03:13.38,0:03:17.60,Default,,0000,0000,0000,,a w Tallahassee na Florydzie 14 godzin.
Dialogue: 0,0:03:17.60,0:03:20.38,Default,,0000,0000,0000,,W lecie na Biegunie Północnym
Dialogue: 0,0:03:20.38,0:03:22.56,Default,,0000,0000,0000,,słońce w ogóle nie zachodzi.
Dialogue: 0,0:03:22.56,0:03:26.06,Default,,0000,0000,0000,,Czyli chodzi o długość dnia, kapuję!
Dialogue: 0,0:03:26.06,0:03:29.32,Default,,0000,0000,0000,,Niezupełnie, brakuje jeszcze\Njednego elementu układanki.
Dialogue: 0,0:03:29.32,0:03:32.60,Default,,0000,0000,0000,,Gdyby sama długość dnia\Nsterowała średnią temperaturą,
Dialogue: 0,0:03:32.60,0:03:36.16,Default,,0000,0000,0000,,czy Biegun Północny nie byłby\Nnajgorętszym punktem podczas lata,
Dialogue: 0,0:03:36.16,0:03:38.11,Default,,0000,0000,0000,,skoro dzień trwa tam całą dobę
Dialogue: 0,0:03:38.11,0:03:40.58,Default,,0000,0000,0000,,w miesiącach przed i po przesileniu?
Dialogue: 0,0:03:40.58,0:03:42.01,Default,,0000,0000,0000,,A przecież to Biegun Północny!
Dialogue: 0,0:03:42.01,0:03:43.46,Default,,0000,0000,0000,,Pływają góry lodowe,
Dialogue: 0,0:03:43.46,0:03:44.75,Default,,0000,0000,0000,,jest pełno śniegu.
Dialogue: 0,0:03:44.75,0:03:46.43,Default,,0000,0000,0000,,O co chodzi?
Dialogue: 0,0:03:46.43,0:03:47.37,Default,,0000,0000,0000,,Ziemia jest kulą.
Dialogue: 0,0:03:47.37,0:03:49.88,Default,,0000,0000,0000,,Ilość otrzymywanej energii słonecznej
Dialogue: 0,0:03:49.88,0:03:52.34,Default,,0000,0000,0000,,zmienia się zależnie\Nod wysokości słońca na niebie,
Dialogue: 0,0:03:52.34,0:03:54.43,Default,,0000,0000,0000,,co zmienia się w ciągu dnia,
Dialogue: 0,0:03:54.43,0:03:56.17,Default,,0000,0000,0000,,od wschodu do zachodu Słońca.
Dialogue: 0,0:03:56.17,0:03:59.40,Default,,0000,0000,0000,,Maksymalna wysokość\Nzmienia się też w ciągu roku.
Dialogue: 0,0:03:59.40,0:04:01.02,Default,,0000,0000,0000,,W lecie jest wyżej.
Dialogue: 0,0:04:01.02,0:04:04.06,Default,,0000,0000,0000,,Najwyżej w południe\Npodczas letniego przesilenia,
Dialogue: 0,0:04:04.06,0:04:06.35,Default,,0000,0000,0000,,czyli na półkuli północnej 21 czerwca,
Dialogue: 0,0:04:06.35,0:04:09.18,Default,,0000,0000,0000,,a na południowej 21 grudnia.
Dialogue: 0,0:04:09.18,0:04:10.86,Default,,0000,0000,0000,,Podczas obiegu Ziemi
Dialogue: 0,0:04:10.86,0:04:13.23,Default,,0000,0000,0000,,północna półkula\Nodchyla się od Słońca zimą,
Dialogue: 0,0:04:13.23,0:04:16.20,Default,,0000,0000,0000,,a pochyla ku niemu latem,
Dialogue: 0,0:04:16.20,0:04:18.49,Default,,0000,0000,0000,,przez co Słońce świeci pod mniejszym kątem
Dialogue: 0,0:04:18.49,0:04:20.33,Default,,0000,0000,0000,,przez więcej godzin.
Dialogue: 0,0:04:20.33,0:04:23.20,Default,,0000,0000,0000,,Pamiętacie wydłużone dni w lecie?
Dialogue: 0,0:04:23.20,0:04:26.33,Default,,0000,0000,0000,,Energia przypadająca na km2 wzrasta,
Dialogue: 0,0:04:26.33,0:04:28.38,Default,,0000,0000,0000,,im wyżej jest słońce na niebie.
Dialogue: 0,0:04:28.38,0:04:30.34,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy słońce świeci pod kątem,
Dialogue: 0,0:04:30.34,0:04:34.96,Default,,0000,0000,0000,,ilość dostarczonej energii jest mniejsza.
Dialogue: 0,0:04:34.96,0:04:39.22,Default,,0000,0000,0000,,Choć na biegunie słońce świeci\Nprzez 24 godziny,
Dialogue: 0,0:04:39.22,0:04:41.85,Default,,0000,0000,0000,,światło słoneczne jest bardzo rozproszone.
Dialogue: 0,0:04:41.85,0:04:44.98,Default,,0000,0000,0000,,i dostarcza mniej energii niż na południu,
Dialogue: 0,0:04:44.98,0:04:46.60,Default,,0000,0000,0000,,gdzie słońce jest wyżej
Dialogue: 0,0:04:46.60,0:04:48.86,Default,,0000,0000,0000,,z powodu mniejszego odchylenia.
Dialogue: 0,0:04:48.86,0:04:51.03,Default,,0000,0000,0000,,Ponadto biegun północny ma co nadrabiać.
Dialogue: 0,0:04:51.03,0:04:53.57,Default,,0000,0000,0000,,Wychładzał się bez odrobiny słońca
Dialogue: 0,0:04:53.57,0:04:54.94,Default,,0000,0000,0000,,przez całe 6 miesięcy.
Dialogue: 0,0:04:54.94,0:04:57.70,Default,,0000,0000,0000,,Obserwując w dowolnym miejscu\Nzmiany pór roku,
Dialogue: 0,0:04:57.70,0:05:00.66,Default,,0000,0000,0000,,możesz doceniać nie tylko ich piękno
Dialogue: 0,0:05:00.66,0:05:02.62,Default,,0000,0000,0000,,ale też astronomiczną złożoność czynników,
Dialogue: 0,0:05:02.62,0:05:04.62,Default,,0000,0000,0000,,dzięki którym istnieją.