1
00:00:08,053 --> 00:00:11,023
Wyobraźcie sobie, że macie
wynaleźć coś nowego.

2
00:00:11,023 --> 00:00:12,694
Może to być cokolwiek,

3
00:00:12,694 --> 00:00:14,634
z czegokolwiek,

4
00:00:14,634 --> 00:00:17,455
o dowolnym kształcie i rozmiarze.

5
00:00:17,455 --> 00:00:21,315
Twórcza swoboda brzmi fajnie, prawda?

6
00:00:21,315 --> 00:00:23,007
A może nie?

7
00:00:23,007 --> 00:00:27,110
Jeśli jesteście jak większość ludzi,
to zadanie was przytłoczy.

8
00:00:27,110 --> 00:00:30,395
Gdzie zacząć, jeśli nie wiadomo od czego?

9
00:00:30,395 --> 00:00:34,625
Bezgraniczna swoboda nie zawsze pomaga.

10
00:00:34,625 --> 00:00:38,639
W rzeczywistości każdy projekt
ogranicza wiele czynników,

11
00:00:38,639 --> 00:00:39,785
takich jak koszt,

12
00:00:39,785 --> 00:00:42,035
dostępne materiały

13
00:00:42,035 --> 00:00:44,935
i prawa fizyki.

14
00:00:44,935 --> 00:00:47,615
Te czynniki nazywamy
ograniczeniami kreatywności.

15
00:00:47,615 --> 00:00:49,838
To wymagania i ograniczenia,

16
00:00:49,838 --> 00:00:54,236
z którymi trzeba się liczyć,
żeby osiągnąć cel.

17
00:00:54,236 --> 00:00:57,066
Twórcze ograniczenia
dotyczą różnych zawodów.

18
00:00:57,066 --> 00:00:58,876
Architektów i artystów,

19
00:00:58,876 --> 00:00:59,774
pisarzy,

20
00:00:59,774 --> 00:01:00,713
inżynierów

21
00:01:00,713 --> 00:01:02,736
i naukowców.

22
00:01:02,736 --> 00:01:05,586
W wielu dziedzinach ograniczenia są

23
00:01:05,586 --> 00:01:09,056
siłą napędową odkryć i wynalazków.

24
00:01:09,056 --> 00:01:11,657
Szczególnie w badaniach naukowych

25
00:01:11,657 --> 00:01:15,646
ograniczenia są nieodzowną
częścią projektu eksperymentalnego.

26
00:01:15,646 --> 00:01:19,766
Naukowiec badający nowy wirus pomyśli,

27
00:01:19,766 --> 00:01:23,287
jak użyć dostępnych narzędzi i technik,

28
00:01:23,287 --> 00:01:29,069
żeby przeprowadzić eksperyment,
pokazujący, jak wirus zaraża komórki.

29
00:01:29,069 --> 00:01:32,768
Jakie granice wiedzy
uniemożliwiają zrozumienie

30
00:01:32,768 --> 00:01:36,076
nowej drogi infekcji?

31
00:01:36,076 --> 00:01:39,748
W inżynierii ograniczenia wymuszają
zastosowanie naukowych odkryć

32
00:01:39,748 --> 00:01:43,118
do wynalezienia czegoś
nowego i praktycznego.

33
00:01:43,118 --> 00:01:46,706
Weźmy na przykład lądowniki Viking 1 i 2.

34
00:01:46,706 --> 00:01:51,338
Napęd odrzutowy był im potrzebny
do bezpiecznego wylądowania na Marsie.

35
00:01:51,338 --> 00:01:52,798
Na czym polegał problem?

36
00:01:52,798 --> 00:01:56,118
Napędy zostawiły na powierzchni
Marsa obce związki chemiczne,

37
00:01:56,118 --> 00:01:58,778
zanieczyszczając próbki gleby.

38
00:01:58,778 --> 00:02:01,697
Tak pojawiło się nowe ograniczenie.

39
00:02:01,697 --> 00:02:04,148
Jak wylądować sondą na Marsie

40
00:02:04,148 --> 00:02:07,459
bez przenoszenia z Ziemi
związków chemicznych?

41
00:02:07,459 --> 00:02:10,769
W misji Pathfinder użyto
systemu poduszek powietrznych,

42
00:02:10,769 --> 00:02:14,159
dzięki któremu łazik odbijał się
i toczył do zatrzymania

43
00:02:14,159 --> 00:02:18,400
bez spalania zanieczyszczającego paliwa.

44
00:02:18,400 --> 00:02:23,150
Po latach postanowiono wysłać
znacznie większy łazik, Curiosity.

45
00:02:23,150 --> 00:02:26,389
Był jednak zbyt duży na system poduszek,

46
00:02:26,389 --> 00:02:29,019
co stało się kolejnym ograniczeniem.

47
00:02:29,019 --> 00:02:32,689
Jak wylądować dużym łazikiem,
nie pozwalając paliwu rakietowemu

48
00:02:32,689 --> 00:02:35,439
dotknąć gleby Marsa?

49
00:02:35,439 --> 00:02:38,461
Inżynierzy wpadli na szalony pomysł.

50
00:02:38,461 --> 00:02:41,490
Zaprojektowali latający dźwig,

51
00:02:41,490 --> 00:02:44,430
który podobnie jak gry-chwytaki
w sklepach z zabawkami

52
00:02:44,430 --> 00:02:48,150
opuszczał łazik na powierzchnię.

53
00:02:48,150 --> 00:02:54,207
Przy każdym wynalazku inżynierzy
podchodzą do sprawy naukowo.

54
00:02:54,711 --> 00:02:58,942
Rozwiązania musiały dostosować się
do granic dzisiejszej techniki,

55
00:02:58,942 --> 00:03:01,392
żeby posunąć ją naprzód.

56
00:03:01,392 --> 00:03:03,821
Czasem postęp się zapętla:

57
00:03:03,821 --> 00:03:07,873
"Jak ulepszyć spadochron,
żeby wylądować łazikiem?".

58
00:03:07,873 --> 00:03:10,512
Czasem postęp jest innowacyjny.

59
00:03:10,512 --> 00:03:12,471
"Jak osiągnąć cel,

60
00:03:12,471 --> 00:03:16,241
jeśli najlepszy spadochron nie zadziała?".

61
00:03:16,241 --> 00:03:19,692
W obu przypadkach ograniczenia
wpływają na podejmowanie decyzji,

62
00:03:19,692 --> 00:03:23,351
zapewniając osiągnięcie każdego celu.

63
00:03:23,351 --> 00:03:26,492
Oto inny wciąż nierozwiązany
problem marsjański.

64
00:03:26,492 --> 00:03:29,832
Załóżmy, że chcemy wysłać astronautów,
którym potrzebna będzie woda.

65
00:03:29,832 --> 00:03:34,432
Będą polegali na systemie filtracji
utrzymującym wodę w czystości

66
00:03:34,432 --> 00:03:37,766
i pozwalającym na 100% odzysku.

67
00:03:37,766 --> 00:03:39,970
To bardzo duże ograniczenia.

68
00:03:39,970 --> 00:03:42,993
Możemy jeszcze nie mieć
odpowiedniej technologii.

69
00:03:42,993 --> 00:03:45,833
Jednak podczas prób osiągnięcia tego celu

70
00:03:45,833 --> 00:03:50,801
można odkryć inne zastosowania
powstałych wynalazków.

71
00:03:50,801 --> 00:03:53,713
Budując nowatorski system filtracji wody,

72
00:03:53,713 --> 00:03:58,204
można pomóc rolnikom pracującym
na terenach dotkniętych suszą

73
00:03:58,204 --> 00:04:03,693
albo oczyścić wody komunalne
w zanieczyszczonych miastach.

74
00:04:03,693 --> 00:04:06,163
Wiele odkryć naukowych pojawiło się,

75
00:04:06,163 --> 00:04:09,494
kiedy niepowodzenie w jednej dziedzinie

76
00:04:09,494 --> 00:04:12,475
wykorzystano z sukcesem w innej.

77
00:04:12,475 --> 00:04:14,364
Kiedy naukowiec Alexander Fleming

78
00:04:14,364 --> 00:04:17,705
omyłkowo zanieczyścił
szalkę Petriego w laboratorium,

79
00:04:17,705 --> 00:04:22,634
poskutkowało to odkryciem
pierwszego antybiotyku, penicyliny.

80
00:04:22,634 --> 00:04:24,585
Tak samo było ze sztucznym barwnikiem,

81
00:04:24,585 --> 00:04:25,624
plastikiem

82
00:04:25,624 --> 00:04:27,055
i prochem strzelniczym.

83
00:04:27,055 --> 00:04:29,046
Wszystko powstało przez pomyłkę,

84
00:04:29,046 --> 00:04:32,804
ale spowodowało rozwiązanie
innych problemów.

85
00:04:32,804 --> 00:04:37,025
Zrozumienie ograniczeń
zapewnia postęp naukowy.

86
00:04:37,025 --> 00:04:41,847
To, co jest prawdziwe w nauce,
odnosi się też do innych dziedzin.

87
00:04:41,847 --> 00:04:45,336
Ograniczenia nie są granicą kreatywności,

88
00:04:45,336 --> 00:04:47,760
a jej podstawą.