WEBVTT

00:00:06.473 --> 00:00:08.711
Od zarania ludzkości

00:00:08.711 --> 00:00:12.164
trzy słowa skłaniały poetów do pióra,

00:00:12.164 --> 00:00:14.322
filozofów prowadziły na agorę,

00:00:14.322 --> 00:00:16.982
a ciekawskich do stóp wyroczni:

00:00:16.982 --> 00:00:18.789
"Kim jestem?"

00:00:18.789 --> 00:00:22.723
Od starożytnych Greków,
którzy wypisali na świątyni Apolla

00:00:22.723 --> 00:00:24.259
"Poznaj samego siebie"

00:00:24.259 --> 00:00:26.842
po The Who, śpiewających "Who Are You?"

00:00:26.842 --> 00:00:30.312
filozofowie, psychologowie, badacze,

00:00:30.312 --> 00:00:34.434
naukowcy, artyści, teologowie i politycy

00:00:34.434 --> 00:00:38.163
zastanawiali się nad kwestią tożsamości.

00:00:38.163 --> 00:00:42.670
Ich hipotezy różnią się
tak bardzo, że nie można ich uzgodnić.

00:00:42.670 --> 00:00:44.600
Tacy bystrzy, twórczy ludzie

00:00:44.600 --> 00:00:49.160
chyba nie powinni mieć kłopotu
z odkryciem prawidłowej odpowiedzi?

00:00:49.160 --> 00:00:51.559
Jednym z problemów jest na pewno

00:00:51.559 --> 00:00:55.761
złożoność pojęcia trwałej tożsamości.

00:00:55.761 --> 00:00:58.160
O którym "tobie" mowa?

00:00:58.160 --> 00:00:59.775
Tym, którym jesteś dzisiaj?

00:00:59.775 --> 00:01:01.383
O tobie sprzed pięciu lat?

00:01:01.383 --> 00:01:03.402
O tym, kim będziesz za 50?

00:01:03.402 --> 00:01:05.382
I kiedy właściwie "jesteś"?

00:01:05.382 --> 00:01:06.875
W tym tygodniu?

00:01:06.875 --> 00:01:08.005
Dzisiaj?

00:01:08.005 --> 00:01:09.143
W tej godzinie?

00:01:09.143 --> 00:01:10.291
W tej sekundzie?

00:01:10.291 --> 00:01:13.030
A który aspekt ciebie stanowi "ja"?

00:01:13.030 --> 00:01:14.844
Jesteś swoim ciałem?

00:01:14.844 --> 00:01:16.395
Myślami i uczuciami?

00:01:16.395 --> 00:01:18.178
Działaniami?

00:01:18.178 --> 00:01:22.153
Trudno obrać kurs na mętnych wodach
tej abstrakcyjnej logiki,

00:01:22.153 --> 00:01:25.752
więc może to nie przypadek,

00:01:25.752 --> 00:01:31.213
że grecki historyk Plutarch przedstawia
tę złożoność na przykładzie statku.

00:01:31.213 --> 00:01:33.987
W jaki sposób jesteś "tobą"?

00:01:33.987 --> 00:01:38.669
Legenda głosi, że Tezeusz,
mityczny król-założyciel Aten,

00:01:38.669 --> 00:01:42.871
własną ręką zabił
złego Minotaura na Krecie,

00:01:42.871 --> 00:01:45.757
a potem wrócił do domu okrętem.

00:01:45.757 --> 00:01:47.656
Żeby uczcić ten wyczyn,

00:01:47.656 --> 00:01:53.954
przez następne 1000 lat Ateńczycy
troskliwie przechowali okręt w porcie,

00:01:53.954 --> 00:01:58.115
co roku powtarzając jego rejs.

00:01:58.115 --> 00:02:01.319
Kiedy jakaś część statku
zużyła się albo zniszczyła,

00:02:01.319 --> 00:02:05.592
wymieniano ją na identyczną,
z tego samego materiału,

00:02:05.592 --> 00:02:09.249
aż w końcu nie została
ani jedna oryginalna część.

00:02:09.249 --> 00:02:11.372
Plutarch zauważył, że okręt Tezeusza

00:02:11.372 --> 00:02:14.279
jest przykładem filozoficznego paradoksu

00:02:14.279 --> 00:02:17.247
odnoszącego się do trwałości tożsamości.

00:02:17.247 --> 00:02:20.305
Jak to możliwe, że każda część czegoś
została wymieniona,

00:02:20.305 --> 00:02:23.822
a to nadal jest tym samym?

00:02:23.822 --> 00:02:26.053
Wyobraźmy sobie dwa statki:

00:02:26.053 --> 00:02:29.299
okręt A, którym Tezeusz
wylądował w Atenach,

00:02:29.299 --> 00:02:34.541
i okręt B, którym Ateńczycy
płyną na Kretę 1000 lat później.

00:02:34.541 --> 00:02:40.407
Pytanie jest proste: czy A równa się B?

00:02:40.407 --> 00:02:45.408
Niektórzy twierdzą, że przez 1000 lat
istniał tylko jeden okręt Tezeusza,

00:02:45.408 --> 00:02:48.493
a ponieważ zmiany następowały stopniowo,

00:02:48.493 --> 00:02:53.527
nigdy nie przestał być okrętem z legendy.

00:02:53.527 --> 00:02:56.267
Choć nie mają ani jednej wspólnej części,

00:02:56.267 --> 00:03:01.200
te dwa statki są numerycznie identyczne,
czyli są jednym statkiem,

00:03:01.200 --> 00:03:03.502
to jest A równa się B.

00:03:03.502 --> 00:03:08.701
Inni jednak twierdzą,
że Tezeusz nigdy nie wsiadł na statek B,

00:03:08.701 --> 00:03:12.698
a jego obecność
na pokładzie to istotna jakość

00:03:12.698 --> 00:03:14.572
okrętu Tezeusza.

00:03:14.572 --> 00:03:16.849
Bez niego nie może być takiego okrętu.

00:03:16.849 --> 00:03:20.168
Dlatego,
choć statki są identyczne numerycznie,

00:03:20.168 --> 00:03:22.935
różnią się jakościowo.

00:03:22.935 --> 00:03:26.493
Zatem A nie równa się B.

00:03:26.493 --> 00:03:29.303
A co będzie,
jeśli wprowadzimy dodatkowy element?

00:03:29.303 --> 00:03:33.605
Jeśli każda wyrzucona
część oryginalnego statku

00:03:33.605 --> 00:03:38.434
została zebrana
i ktoś odbudował z nich oryginał?

00:03:38.434 --> 00:03:43.273
Kiedy go skończył,
fizycznie istniały dwa statki:

00:03:43.273 --> 00:03:45.648
ten w ateńskim doku

00:03:45.648 --> 00:03:48.032
i ten na czyimś podwórku.

00:03:48.032 --> 00:03:51.725
Każdy można by nazwać "okrętem Tezeusza",

00:03:51.725 --> 00:03:54.725
ale tylko jeden byłby nim faktycznie.

00:03:54.725 --> 00:03:56.374
Który?

00:03:56.374 --> 00:03:59.583
A co ważniejsze, co to ma do ciebie?

00:03:59.583 --> 00:04:01.727
Jak okręt Tezeusza,

00:04:01.727 --> 00:04:05.220
jesteś zbiorem stale wymienianych części:

00:04:05.220 --> 00:04:11.628
twoje fizyczne ciało, umysł, uczucia,
okoliczności życiowe, nawet dziwactwa

00:04:11.628 --> 00:04:16.629
stale się zmieniają, a mimo to
jakimś cudem, może wbrew logice,

00:04:16.629 --> 00:04:19.074
pozostajesz sobą.

00:04:19.074 --> 00:04:24.261
Między innymi dlatego
pytanie "Kim jestem?" jest takie trudne.

00:04:24.261 --> 00:04:25.995
A żeby na nie odpowiedzieć,

00:04:25.995 --> 00:04:28.445
musisz, jak wiele wspaniałych
umysłów przed tobą,

00:04:28.445 --> 00:04:33.557
zanurkować w bezdennym
oceanie paradoksów filozoficznych.

00:04:33.557 --> 00:04:35.441
Chyba, że po prostu powiesz:

00:04:35.441 --> 00:04:40.329
jestem bohaterem, który wyrusza
wspaniałym statkiem na wielką wyprawę.

00:04:40.329 --> 00:04:42.434
To też jest odpowiedź.