1
00:00:06,473 --> 00:00:08,711
Od zarania ludzkości

2
00:00:08,711 --> 00:00:12,164
trzy słowa skłaniały poetów do pióra,

3
00:00:12,164 --> 00:00:14,322
filozofów prowadziły na agorę,

4
00:00:14,322 --> 00:00:16,982
a ciekawskich do stóp wyroczni:

5
00:00:16,982 --> 00:00:18,789
"Kim jestem?"

6
00:00:18,789 --> 00:00:22,723
Od starożytnych Greków,
którzy wypisali na świątyni Apolla

7
00:00:22,723 --> 00:00:24,259
"Poznaj samego siebie"

8
00:00:24,259 --> 00:00:26,842
po The Who, śpiewających "Who Are You?"

9
00:00:26,842 --> 00:00:30,312
filozofowie, psychologowie, badacze,

10
00:00:30,312 --> 00:00:34,434
naukowcy, artyści, teologowie i politycy

11
00:00:34,434 --> 00:00:38,163
zastanawiali się nad kwestią tożsamości.

12
00:00:38,163 --> 00:00:42,670
Ich hipotezy różnią się
tak bardzo, że nie można ich uzgodnić.

13
00:00:42,670 --> 00:00:44,600
Tacy bystrzy, twórczy ludzie

14
00:00:44,600 --> 00:00:49,160
chyba nie powinni mieć kłopotu
z odkryciem prawidłowej odpowiedzi?

15
00:00:49,160 --> 00:00:51,559
Jednym z problemów jest na pewno

16
00:00:51,559 --> 00:00:55,761
złożoność pojęcia trwałej tożsamości.

17
00:00:55,761 --> 00:00:58,160
O którym "tobie" mowa?

18
00:00:58,160 --> 00:00:59,775
Tym, którym jesteś dzisiaj?

19
00:00:59,775 --> 00:01:01,383
O tobie sprzed pięciu lat?

20
00:01:01,383 --> 00:01:03,402
O tym, kim będziesz za 50?

21
00:01:03,402 --> 00:01:05,382
I kiedy właściwie "jesteś"?

22
00:01:05,382 --> 00:01:06,875
W tym tygodniu?

23
00:01:06,875 --> 00:01:08,005
Dzisiaj?

24
00:01:08,005 --> 00:01:09,143
W tej godzinie?

25
00:01:09,143 --> 00:01:10,291
W tej sekundzie?

26
00:01:10,291 --> 00:01:13,030
A który aspekt ciebie stanowi "ja"?

27
00:01:13,030 --> 00:01:14,844
Jesteś swoim ciałem?

28
00:01:14,844 --> 00:01:16,395
Myślami i uczuciami?

29
00:01:16,395 --> 00:01:18,178
Działaniami?

30
00:01:18,178 --> 00:01:22,153
Trudno obrać kurs na mętnych wodach
tej abstrakcyjnej logiki,

31
00:01:22,153 --> 00:01:25,752
więc może to nie przypadek,

32
00:01:25,752 --> 00:01:31,213
że grecki historyk Plutarch przedstawia
tę złożoność na przykładzie statku.

33
00:01:31,213 --> 00:01:33,987
W jaki sposób jesteś "tobą"?

34
00:01:33,987 --> 00:01:38,669
Legenda głosi, że Tezeusz,
mityczny król-założyciel Aten,

35
00:01:38,669 --> 00:01:42,871
własną ręką zabił
złego Minotaura na Krecie,

36
00:01:42,871 --> 00:01:45,757
a potem wrócił do domu okrętem.

37
00:01:45,757 --> 00:01:47,656
Żeby uczcić ten wyczyn,

38
00:01:47,656 --> 00:01:53,954
przez następne 1000 lat Ateńczycy
troskliwie przechowali okręt w porcie,

39
00:01:53,954 --> 00:01:58,115
co roku powtarzając jego rejs.

40
00:01:58,115 --> 00:02:01,319
Kiedy jakaś część statku
zużyła się albo zniszczyła,

41
00:02:01,319 --> 00:02:05,592
wymieniano ją na identyczną,
z tego samego materiału,

42
00:02:05,592 --> 00:02:09,249
aż w końcu nie została
ani jedna oryginalna część.

43
00:02:09,249 --> 00:02:11,372
Plutarch zauważył, że okręt Tezeusza

44
00:02:11,372 --> 00:02:14,279
jest przykładem filozoficznego paradoksu

45
00:02:14,279 --> 00:02:17,247
odnoszącego się do trwałości tożsamości.

46
00:02:17,247 --> 00:02:20,305
Jak to możliwe, że każda część czegoś
została wymieniona,

47
00:02:20,305 --> 00:02:23,822
a to nadal jest tym samym?

48
00:02:23,822 --> 00:02:26,053
Wyobraźmy sobie dwa statki:

49
00:02:26,053 --> 00:02:29,299
okręt A, którym Tezeusz
wylądował w Atenach,

50
00:02:29,299 --> 00:02:34,541
i okręt B, którym Ateńczycy
płyną na Kretę 1000 lat później.

51
00:02:34,541 --> 00:02:40,407
Pytanie jest proste: czy A równa się B?

52
00:02:40,407 --> 00:02:45,408
Niektórzy twierdzą, że przez 1000 lat
istniał tylko jeden okręt Tezeusza,

53
00:02:45,408 --> 00:02:48,493
a ponieważ zmiany następowały stopniowo,

54
00:02:48,493 --> 00:02:53,527
nigdy nie przestał być okrętem z legendy.

55
00:02:53,527 --> 00:02:56,267
Choć nie mają ani jednej wspólnej części,

56
00:02:56,267 --> 00:03:01,200
te dwa statki są numerycznie identyczne,
czyli są jednym statkiem,

57
00:03:01,200 --> 00:03:03,502
to jest A równa się B.

58
00:03:03,502 --> 00:03:08,701
Inni jednak twierdzą,
że Tezeusz nigdy nie wsiadł na statek B,

59
00:03:08,701 --> 00:03:12,698
a jego obecność
na pokładzie to istotna jakość

60
00:03:12,698 --> 00:03:14,572
okrętu Tezeusza.

61
00:03:14,572 --> 00:03:16,849
Bez niego nie może być takiego okrętu.

62
00:03:16,849 --> 00:03:20,168
Dlatego,
choć statki są identyczne numerycznie,

63
00:03:20,168 --> 00:03:22,935
różnią się jakościowo.

64
00:03:22,935 --> 00:03:26,493
Zatem A nie równa się B.

65
00:03:26,493 --> 00:03:29,303
A co będzie,
jeśli wprowadzimy dodatkowy element?

66
00:03:29,303 --> 00:03:33,605
Jeśli każda wyrzucona
część oryginalnego statku

67
00:03:33,605 --> 00:03:38,434
została zebrana
i ktoś odbudował z nich oryginał?

68
00:03:38,434 --> 00:03:43,273
Kiedy go skończył,
fizycznie istniały dwa statki:

69
00:03:43,273 --> 00:03:45,648
ten w ateńskim doku

70
00:03:45,648 --> 00:03:48,032
i ten na czyimś podwórku.

71
00:03:48,032 --> 00:03:51,725
Każdy można by nazwać "okrętem Tezeusza",

72
00:03:51,725 --> 00:03:54,725
ale tylko jeden byłby nim faktycznie.

73
00:03:54,725 --> 00:03:56,374
Który?

74
00:03:56,374 --> 00:03:59,583
A co ważniejsze, co to ma do ciebie?

75
00:03:59,583 --> 00:04:01,727
Jak okręt Tezeusza,

76
00:04:01,727 --> 00:04:05,220
jesteś zbiorem stale wymienianych części:

77
00:04:05,220 --> 00:04:11,628
twoje fizyczne ciało, umysł, uczucia,
okoliczności życiowe, nawet dziwactwa

78
00:04:11,628 --> 00:04:16,629
stale się zmieniają, a mimo to
jakimś cudem, może wbrew logice,

79
00:04:16,629 --> 00:04:19,074
pozostajesz sobą.

80
00:04:19,074 --> 00:04:24,261
Między innymi dlatego
pytanie "Kim jestem?" jest takie trudne.

81
00:04:24,261 --> 00:04:25,995
A żeby na nie odpowiedzieć,

82
00:04:25,995 --> 00:04:28,445
musisz, jak wiele wspaniałych
umysłów przed tobą,

83
00:04:28,445 --> 00:04:33,557
zanurkować w bezdennym
oceanie paradoksów filozoficznych.

84
00:04:33,557 --> 00:04:35,441
Chyba, że po prostu powiesz:

85
00:04:35,441 --> 00:04:40,329
jestem bohaterem, który wyrusza
wspaniałym statkiem na wielką wyprawę.

86
00:04:40,329 --> 00:04:42,434
To też jest odpowiedź.