1
00:00:06,776 --> 00:00:08,337
Jak Adolf Hitler,

2
00:00:08,337 --> 00:00:12,747
tyran, który zorganizował
największe ludobójstwo w historii,

3
00:00:12,747 --> 00:00:16,506
zdobył władzę w demokratycznym kraju?

4
00:00:16,506 --> 00:00:19,738
Historia zaczyna się z końcem
I wojny światowej.

5
00:00:19,738 --> 00:00:22,798
Po zwycięstwie aliantów w 1918 roku

6
00:00:22,798 --> 00:00:26,256
Niemcy zrozumieli, że nie wygrają

7
00:00:26,256 --> 00:00:29,566
i zawarli rozejm.

8
00:00:29,566 --> 00:00:31,698
Gdy upadł cesarski rząd,

9
00:00:31,698 --> 00:00:36,006
w kraju zaczęły szerzyć się
niepokoje społeczne i strajki.

10
00:00:36,006 --> 00:00:37,896
Obawiając się komunistycznej rewolucji,

11
00:00:37,896 --> 00:00:41,557
największe partie połączyły się,
żeby stłumić powstania

12
00:00:41,557 --> 00:00:45,258
i utworzyły parlamentarną
Republikę Weimarską.

13
00:00:45,258 --> 00:00:47,317
Jednym z pierwszych zadań nowego rządu

14
00:00:47,317 --> 00:00:49,597
było wdrożenie postanowień 
traktatu pokojowego

15
00:00:49,597 --> 00:00:51,617
narzuconego przez aliantów.

16
00:00:51,617 --> 00:00:56,298
Oprócz rozbrojenia armii 
i utraty ponad 1/10 terytorium

17
00:00:56,298 --> 00:01:02,258
Niemcy musiały same
spłacać reparacje wojenne,

18
00:01:02,258 --> 00:01:06,017
co podkopało już osłabioną gospodarkę.

19
00:01:06,017 --> 00:01:10,928
Wielu nacjonalistów i weteranów 
postrzegało to jako upokorzenie.

20
00:01:10,928 --> 00:01:13,719
Błędnie uważali, że wojna byłaby wygrana,

21
00:01:13,719 --> 00:01:19,407
gdyby wojska nie zdradzili
politycy i protestujący.

22
00:01:19,407 --> 00:01:22,470
Poglądy te stały się obsesją Hitlera,

23
00:01:22,470 --> 00:01:28,370
a jego fanatyzm i paranoja sprawiły,
że winę przypisywał Żydom.

24
00:01:28,370 --> 00:01:32,500
Jego słowa znalazły oddźwięk
w antysemickim społeczeństwie.

25
00:01:32,500 --> 00:01:35,310
W tym czasie setki tysięcy Żydów

26
00:01:35,310 --> 00:01:37,947
żyło zasymilowanych
z niemieckim społeczeństwem,

27
00:01:37,947 --> 00:01:42,620
ale wielu Niemców nadal
postrzegało ich jako outsiderów.

28
00:01:42,620 --> 00:01:47,582
Po pierwszej wojnie sukcesy Żydów
powodowały bezpodstawne oskarżenia

29
00:01:47,582 --> 00:01:51,029
o działalność wywrotową 
i spekulacje wojenne.

30
00:01:51,029 --> 00:01:54,399
Trzeba mocno podkreślić,
że te teorie spiskowe

31
00:01:54,399 --> 00:01:56,191
wyrosły ze strachu,

32
00:01:56,191 --> 00:01:57,099
złości

33
00:01:57,099 --> 00:01:58,351
i fanatyzmu,

34
00:01:58,351 --> 00:01:59,960
nie faktów.

35
00:01:59,960 --> 00:02:02,527
Niemniej jednak Hitler 
odniósł dzięki nim sukces.

36
00:02:02,527 --> 00:02:05,970
Gdy wstąpił do niewielkiej
partii nacjonalistycznej,

37
00:02:05,970 --> 00:02:09,839
stał się jej przywódcą dzięki umiejętności
przemawiania i manipulowania masami,

38
00:02:09,839 --> 00:02:12,880
co przyciągało kolejnych zwolenników.

39
00:02:12,880 --> 00:02:16,149
Łącząc antysemityzm
z populistycznymi resentymentami,

40
00:02:16,149 --> 00:02:19,749
naziści odrzucili komunizm i kapitalizm

41
00:02:19,749 --> 00:02:24,820
jako międzynarodowe spiski żydowskie,
mające na celu zniszczenie Niemiec.

42
00:02:24,820 --> 00:02:27,851
Partia nazistowska początkowo
nie cieszyła się popularnością.

43
00:02:27,851 --> 00:02:31,340
Po nieudanej próbie obalenia rządu

44
00:02:31,340 --> 00:02:33,160
została zdelegalizowana,

45
00:02:33,160 --> 00:02:35,680
a Hitler uwięziony za zdradę.

46
00:02:35,680 --> 00:02:37,931
Jednak rok później,
tuż po wyjściu na wolność,

47
00:02:37,931 --> 00:02:41,201
zaczął odbudowę ruchu.

48
00:02:41,201 --> 00:02:45,380
Wtedy, w 1929 roku,
zaczął się Wielki Kryzys.

49
00:02:45,380 --> 00:02:49,061
Amerykańskie banki 
wycofały pożyczki z Niemiec,

50
00:02:49,061 --> 00:02:54,010
słaba niemiecka gospodarka
zaraz potem załamała się.

51
00:02:54,010 --> 00:02:56,442
Hitler wykorzystał gniew ludzi,

52
00:02:56,442 --> 00:02:58,343
dając im kozły ofiarne

53
00:02:58,343 --> 00:03:02,221
i obiecując, że przywróci 
Niemcom ich dawną świetność.

54
00:03:02,221 --> 00:03:06,042
Główne partie nie potrafiły
poradzić sobie z kryzysem,

55
00:03:06,042 --> 00:03:11,131
a lewicowa opozycja była
wewnętrznie zbyt podzielona.

56
00:03:11,131 --> 00:03:15,431
Część sfrustrowanych obywateli
przyłączyło się do nazistów,

57
00:03:15,431 --> 00:03:22,652
których udział w parlamencie
wzrósł z poniżej 3 do 18% w dwa lata.

58
00:03:22,652 --> 00:03:25,485
W 1932 roku Hitler
kandydował na prezydenta,

59
00:03:25,485 --> 00:03:30,273
przegrywając z bohaterem wojennym,
generałem von Hindenburgiem.

60
00:03:30,273 --> 00:03:35,855
Zdobywając 36% głosów,
Hitler pokazał, jakie ma poparcie.

61
00:03:35,855 --> 00:03:38,856
Rok później, doradcy
i czołowi przedsiębiorcy

62
00:03:38,856 --> 00:03:42,882
przekonali Hindenburga,
żeby mianował Hitlera kanclerzem,

63
00:03:42,882 --> 00:03:46,783
mając nadzieję na wykorzystanie
jego popularności do własnych celów.

64
00:03:46,783 --> 00:03:50,132
Chociaż kanclerz był jedynie
administracyjnym szefem parlamentu,

65
00:03:50,132 --> 00:03:54,082
Hitler stopniowo zwiększał
kompetencje swojego stanowiska,

66
00:03:54,082 --> 00:03:56,932
a jego zwolennicy tworzyli
grupy paramilitarne,

67
00:03:56,932 --> 00:03:59,323
walczące z protestującymi na ulicach.

68
00:03:59,323 --> 00:04:02,943
Hitler obudził strach
przed powstaniem komunistów

69
00:04:02,943 --> 00:04:06,873
i przekonywał, że tylko on
może przywrócić ład i porządek.

70
00:04:06,873 --> 00:04:08,824
W 1933 roku

71
00:04:08,824 --> 00:04:13,843
młody robotnik został skazany
za podpalenie parlamentu.

72
00:04:13,843 --> 00:04:16,663
Hitler wykorzystał to, żeby przekonać rząd

73
00:04:16,663 --> 00:04:19,383
do nadania mu wyjątkowych kompetencji.

74
00:04:19,383 --> 00:04:23,384
W kilka miesięcy zniesiono wolność prasy,

75
00:04:23,384 --> 00:04:25,245
rozwiązano inne partie

76
00:04:25,245 --> 00:04:28,775
i uchwalono antyżydowskie prawa.

77
00:04:28,775 --> 00:04:33,424
Wielu z jego wczesnych zwolenników
zostało aresztowanych i zgładzonych

78
00:04:33,424 --> 00:04:35,483
wraz z potencjalnymi rywalami,

79
00:04:35,483 --> 00:04:38,975
a gdy w sierpniu 1934 roku
zmarł prezydent Hindenburg,

80
00:04:38,975 --> 00:04:42,304
było jasne, że nie będzie nowych wyborów.

81
00:04:42,304 --> 00:04:47,564
Co niepokojące, wiele z wczesnych działań
nie wymagało masowych represji.

82
00:04:47,564 --> 00:04:50,613
W swoich przemówieniach Hitler
wykorzystywał strach i gniew,

83
00:04:50,613 --> 00:04:54,574
żeby zdobyć poparcie dla siebie
i partii nazistowskiej.

84
00:04:54,574 --> 00:04:57,104
W międzyczasie przedsiębiorcy
oraz intelektualiści,

85
00:04:57,104 --> 00:04:59,745
chcąc mieć za sobą opinię publiczną,

86
00:04:59,745 --> 00:05:01,394
popierali Hitlera.

87
00:05:01,394 --> 00:05:03,244
Zapewniali siebie i innych,

88
00:05:03,244 --> 00:05:06,294
że ta ekstremalna retoryka
jest tylko na pokaz.

89
00:05:06,294 --> 00:05:09,976
Dziś dojście do władzy Hitlera
nadal ostrzega przed kruchością

90
00:05:09,976 --> 00:05:15,604
instytucji demokratycznych
wobec wściekłego tłumu i jego przywódcy,

91
00:05:15,604 --> 00:05:20,214
skwapliwie karmiącego
i wykorzystującego ich lęki.