0:00:06.729,0:00:11.604
Niewolnictwo, czyli traktowanie ludzi [br]jak przedmiotów bez żadnych praw,

0:00:11.604,0:00:14.454
istniało na świecie w wielu formach.

0:00:14.454,0:00:20.119
Ale jeden przykład wyróżnia się [br]pod względem skali i spuścizny:

0:00:20.119,0:00:22.018
atlantycki handel niewolnikami,

0:00:22.018,0:00:25.680
mający miejsce od końca XV [br]aż do połowy XIX wieku

0:00:25.680,0:00:27.433
i obejmujący trzy kontynenty.

0:00:27.433,0:00:31.910
Wywiózł do obu Ameryk [br]ponad 10 milionów Afrykanów.

0:00:31.910,0:00:35.187
Miało to wpływ nie tylko na niewolników

0:00:35.187,0:00:36.512
oraz ich dzieci,

0:00:36.512,0:00:40.652
ale też na ekonomię i historię[br]dużej części świata.

0:00:40.652,0:00:43.870
Przez wieki Europa i Afryka[br]utrzymywały kontakty

0:00:43.870,0:00:45.754
przez Morze Śródziemne.

0:00:45.754,0:00:49.090
Ale handel niewolnikami [br]rozpoczął się pod koniec XV wieku,

0:00:49.090,0:00:51.658
gdy Portugalia zaczęła [br]kolonizację zachodniej Afryki,

0:00:51.658,0:00:55.182
a niedługo potem Hiszpania[br]założyła osady w obu Amerykach.

0:00:55.182,0:00:59.777
Uprawa roślin w nowych koloniach,[br]trzciny cukrowej, tytoniu i bawełny,

0:00:59.777,0:01:01.335
była bardzo pracochłonna,

0:01:01.335,0:01:06.076
a brakowało osadników i najemników.

0:01:06.387,0:01:10.954
Zniewolono tubylców, [br]ale wielu zmarło na skutek nowych chorób.

0:01:10.954,0:01:12.925
Inni stawiali natomiast skuteczny opór.

0:01:12.925,0:01:15.845
Żeby zaspokoić ogromny popyt [br]na siłę roboczą,

0:01:15.845,0:01:18.436
Europejczycy zwrócili się ku Afryce.

0:01:18.436,0:01:22.060
Niewolnictwo istniało w Afryce[br]od wieków w różnych formach.

0:01:22.060,0:01:24.809
Niektórzy niewolnicy[br]pracowali jako służba najemna

0:01:24.809,0:01:27.446
przez określony czas[br]i mogli wykupić swoją wolność.

0:01:27.446,0:01:29.761
Inny byli jak chłopi na pańszczyźnie.

0:01:29.761,0:01:33.550
W niektórych społeczeństwach niewolnicy [br]mogli zostać członkami rodziny pana,

0:01:33.550,0:01:36.785
mieć ziemię, a nawet awansować[br]na wysokie stanowiska.

0:01:36.785,0:01:39.692
Ale kiedy Europejczycy [br]przywieźli zagraniczne dobra,

0:01:39.692,0:01:42.158
broń i rum w zamian za niewolników,

0:01:42.158,0:01:46.239
afrykańscy królowie i kupcy [br]bez wahania się zgodzili.

0:01:46.239,0:01:50.515
Nie postrzegali sprzedanych [br]jako równych sobie Afrykanów,

0:01:50.515,0:01:55.881
ale jako kryminalistów, dłużników[br]albo jeńców wojennych.

0:01:55.881,0:01:59.052
Na ich sprzedaży królowie [br]i ich królestwa bogacili się

0:01:59.052,0:02:01.959
i umacniali przeciw wrogim sąsiadom.

0:02:01.959,0:02:04.773
Afrykańskie królestwa zyskiwały[br]na handlu niewolnikami,

0:02:04.773,0:02:09.361
ale ogromny popyt ze strony [br]Europejczyków tworzył konkurencję.

0:02:09.361,0:02:11.971
Wszelkie wyroki zastępowano[br]karą niewolnictwa,

0:02:11.971,0:02:15.091
a chwytanie niewolników[br]stało się motywacją do wojen,

0:02:15.091,0:02:17.163
zamiast być ich wynikiem.

0:02:17.163,0:02:19.319
Aby uchronić się przed najazdami,

0:02:19.319,0:02:21.949
królestwa potrzebowały europejskiej broni,

0:02:21.949,0:02:24.845
którą również kupowano za niewolników.

0:02:24.845,0:02:27.389
Handel niewolnikami[br]zamienił się w wyścig zbrojeń,

0:02:27.389,0:02:31.258
przekształcając społeczeństwa[br]i gospodarkę na kontynencie.

0:02:31.258,0:02:35.334
Niewolników spotykała [br]niewyobrażalna brutalność.

0:02:35.334,0:02:38.000
Gdy już znaleźli się [br]w przybrzeżnych obozach,

0:02:38.000,0:02:41.146
golono im głowy, by uniknąć wszy,[br]i wypalano znamiona,

0:02:41.146,0:02:44.161
a następnie ładowano na statki do Ameryki.

0:02:44.161,0:02:47.901
20% z nich nigdy nie zobaczyła już lądu.

0:02:47.901,0:02:50.807
Większość kapitanów [br]ciasno pakowała statki,

0:02:50.807,0:02:53.998
upychając jak najwięcej ludzi [br]pod pokładem.

0:02:53.998,0:02:57.565
Brak higieny powodował choroby i śmierć,

0:02:57.565,0:03:00.161
a ofiary wyrzucano za burtę.

0:03:00.161,0:03:01.752
Wyrzucano też buntowników.

0:03:01.752,0:03:05.950
Kapitanowie pilnowali, [br]by nie przepadły im zyski,

0:03:05.950,0:03:08.073
i odcinali niewolnikom uszy[br]na dowód zakupu.

0:03:08.073,0:03:11.304
Niektórzy zniewoleni wzięli [br]sprawy w swoje ręce.

0:03:11.304,0:03:15.113
Wielu Afrykanów z głębi Afryki[br]nigdy nie widziało białych

0:03:15.113,0:03:16.628
i uważało ich za kanibali,

0:03:16.628,0:03:20.482
bo zabierali ludzi [br]i ciągle wracali po więcej.

0:03:20.482,0:03:23.988
W obawie przed zjedzeniem [br]lub by uniknąć dalszego cierpienia

0:03:23.988,0:03:27.267
popełniali samobójstwo lub głodzili się.

0:03:27.267,0:03:31.400
Wierzyli, że po śmierci[br]ich dusze wrócą do domu.

0:03:31.400,0:03:34.086
Tych, którzy przeżyli[br]nie traktowano jak ludzi,

0:03:34.086,0:03:36.005
tylko jak towar.

0:03:36.005,0:03:39.956
Kobiety i dzieci trzymano na pokładzie,[br]a załoga znęcała się nad nimi.

0:03:39.956,0:03:42.474
Mężczyznom kazano tańczyć

0:03:42.474,0:03:47.650
w ramach ćwiczeń i żeby zapobiec buntom.

0:03:47.650,0:03:49.385
Wiadomo, co stało się z Afrykanami,

0:03:49.385,0:03:51.236
którzy dotarli do Nowego Świata

0:03:51.236,0:03:53.087
i jak niewolnicze dziedzictwo

0:03:53.087,0:03:54.939
wciąż wpływa na ich potomków.

0:03:54.939,0:03:57.113
Nie mówi się natomiast o wpływie

0:03:57.113,0:04:01.454
atlantyckiego handlu niewolnikami [br]na los Afryki.

0:04:01.454,0:04:05.492
Kontynent stracił [br]dziesiątki milionów sprawnych ludzi,

0:04:05.492,0:04:08.536
a ponieważ wywożono głównie mężczyzn

0:04:08.536,0:04:11.888
skutki demograficzne[br]były jeszcze poważniejsze.

0:04:11.888,0:04:15.727
Kiedy obie Ameryki i Europa [br]zakazały w końcu handlu niewolnikami,

0:04:15.727,0:04:20.346
upadły afrykańskie królestwa, [br]które czerpały z nich zyski

0:04:20.346,0:04:23.716
i nie miał kto chronić kontynentu[br]przed podbojami i kolonizacją.

0:04:23.716,0:04:27.265
Rosnąca rywalizacja [br]oraz napływ europejskiej broni

0:04:27.265,0:04:30.695
podsyciły walki i niestabilność, [br]które trwają po dzień dzisiejszy.

0:04:32.035,0:04:33.555
Atlantycki handel niewolnikami

0:04:33.555,0:04:36.171
przyczynił się do powstania [br]ideologi rasistowskiej.

0:04:36.171,0:04:38.459
Głównymi powodami[br]afrykańskiego niewolnictwa

0:04:38.459,0:04:41.507
było wymierzenie kary lub walki plemienne,

0:04:41.997,0:04:44.881
ale Europejczycy głoszący [br]uniwersalną religię,

0:04:44.881,0:04:48.537
którzy już dawno zakazali [br]niewolenia chrześcijan,

0:04:48.537,0:04:50.564
potrzebowali teraz usprawiedliwienia

0:04:50.564,0:04:55.131
dla postępowania, które tak wyraźnie [br]godziło w ideę równości.

0:04:55.131,0:04:58.649
Stwierdzili, że Afrykanie[br]byli biologicznie gorszą rasą

0:04:58.649,0:05:00.588
przeznaczoną do niewolnictwa

0:05:00.588,0:05:03.518
i dołożyli wszelkich starań,[br]by udowodnić tę teorię.

0:05:03.518,0:05:07.343
Tym sposobem niewolnictwo w Europie [br]i Amerykach nabrało wymiaru rasowego

0:05:07.343,0:05:10.497
i uniemożliwiło niewolnikom[br]oraz ich potomkom

0:05:10.497,0:05:13.628
uzyskanie statusu społecznego[br]równego białym.

0:05:13.628,0:05:14.774
Z tych powodów

0:05:14.774,0:05:18.574
atlantycki handel niewolnikami [br]był olbrzymią niesprawiedliwością,

0:05:18.574,0:05:22.786
którego skutki odczuwamy do dziś,[br]długo po jego zakazaniu.