1
00:00:06,729 --> 00:00:11,229
Koletî.! Mirov wek mal tên hesibandin û
bê maf in.

2
00:00:11,229 --> 00:00:14,780
Bi awayên cuda li seranserê dinyayê çê bû.

3
00:00:14,780 --> 00:00:19,700
Lê tevgera koletiyê ya herî mezin
ya Atlantîk e.

4
00:00:19,700 --> 00:00:22,018
Bazirganiya koletî ya Atlantîk

5
00:00:22,018 --> 00:00:25,068
Ji dawiya sedsala 15'an heta sedsala 19'a

6
00:00:25,068 --> 00:00:27,433
li ser sê parzemîna hat kirin.

7
00:00:27,433 --> 00:00:31,353
10 mîlyon însan bi zordarî
ji Afrîka birin Amerîka.

8
00:00:31,380 --> 00:00:34,360
Bandor ne tenê li ser kole

9
00:00:34,368 --> 00:00:36,512
û zarokên wan çê bû,

10
00:00:36,512 --> 00:00:40,526
aborî û dîroka dinyayê jî hat guhartin.

11
00:00:40,580 --> 00:00:44,080
Sedsal behtir bû ku di navbera Afrîka û
Ewrûpa de

12
00:00:44,080 --> 00:00:45,700
tekilî hebû.

13
00:00:45,754 --> 00:00:49,009
Lê bazirganiya koletiya Atlantîk
1400'an de

14
00:00:49,009 --> 00:00:53,640
peşî ji mêtingeriyên Portûgal û
Spanya yên li Afrîka

15
00:00:53,640 --> 00:00:55,180
dest pê kir.

16
00:00:55,182 --> 00:00:58,282
Li Amerîka bi awayekî pir mezin

17
00:00:58,282 --> 00:01:02,042
çandiniya şekir,pembû, tûtin û
hwd dihat kirin.

18
00:01:02,080 --> 00:01:04,819
Lê mirovên ku bixebitin

19
00:01:04,819 --> 00:01:06,300
tune bûn.

20
00:01:06,387 --> 00:01:09,787
Niştecihên Amerîkî hatin kole kirin

21
00:01:09,787 --> 00:01:13,127
lê gelek bi nexweşiyan mirin û
li berxwe dan.

22
00:01:13,180 --> 00:01:16,140
Ji bo vî karê gelek, Ewrûpiya

23
00:01:16,140 --> 00:01:18,840
çavê xwe berdan Afrîka.

24
00:01:18,840 --> 00:01:21,840
Kolebûna Afrîka bi sedsalan dom kir.

25
00:01:21,840 --> 00:01:24,560
Peymana hinek koleyan hebû ku

26
00:01:24,560 --> 00:01:27,200
bi pere azadiya xwe bikirin.

27
00:01:27,200 --> 00:01:29,760
Lê gelek jê koleyên Ewrûpiyan bûn.

28
00:01:29,761 --> 00:01:33,260
Carina kole dikarîbûn bibin ji malbatê,

29
00:01:33,260 --> 00:01:36,560
bibin xwedî ax û bi hêz bibin.

30
00:01:36,720 --> 00:01:40,160
Lê dema bazirganên spî ji bo kirîna koleya

31
00:01:40,160 --> 00:01:42,158
mey û çek anîn,

32
00:01:42,158 --> 00:01:46,239
serokên Afrîkî bê tereddut
kole firoştin bazirganan.

33
00:01:46,520 --> 00:01:52,500
Serokên Afrîkî diz,deyndar û
êsîrên ji eşîrên dijmin girtî

34
00:01:52,500 --> 00:01:55,520
bi koletî difroştin.

35
00:01:55,881 --> 00:01:59,052
Bi firotina koleyan serokê Afrîkî

36
00:01:59,052 --> 00:02:01,959
dewlemend û bi hêz bûn.

37
00:02:01,959 --> 00:02:05,219
Ji bo koleyan bifroşin Ewrûpiyan,

38
00:02:05,220 --> 00:02:09,360
serokê Afrîkî ketin berberiyekê mezin.

39
00:02:09,360 --> 00:02:11,481
Koletî zêde bû.

40
00:02:11,640 --> 00:02:15,091
Ji bo, eşîrên dijmin êsîr bigirin û
bixin kole,

41
00:02:15,091 --> 00:02:16,831
şer derdixistin.

42
00:02:16,840 --> 00:02:19,660
Eşîr, ji bo ku bi koletî neyên firotin,

43
00:02:19,660 --> 00:02:21,723
ji Ewrûpiyan çek dikirin.

44
00:02:21,780 --> 00:02:24,840
Lê çek jî bi firotina koleyan dikirin.

45
00:02:24,845 --> 00:02:27,960
Kole firoştin û kirîna çekan,

46
00:02:27,960 --> 00:02:31,258
aborî û civakiya Afrîka guherand.

47
00:02:31,258 --> 00:02:35,334
Ji xwe kole zordariyake pir mezin dîtin.

48
00:02:35,440 --> 00:02:39,120
Hatin qusandin û piştî hatin mohr kirin

49
00:02:39,120 --> 00:02:41,140
ji bo Amerîka

50
00:02:41,146 --> 00:02:44,161
li keştiya hatin siwar kirin.

51
00:02:44,161 --> 00:02:47,701
20% carek din pê li axê nekirin.

52
00:02:47,901 --> 00:02:51,000
Kaptanê keştiya wek paketê

53
00:02:51,000 --> 00:02:53,998
kole li ser hev dikirin.

54
00:02:53,998 --> 00:02:57,318
Ji bo şertên tenduristî gelek mirin û

55
00:02:57,320 --> 00:03:00,160
nexweş ji keştiyê avêtin deryaye.

56
00:03:00,161 --> 00:03:01,960
Ji bo disîplîne,

57
00:03:01,960 --> 00:03:05,095
kaptan guhê koleyan jê dikir

58
00:03:05,095 --> 00:03:07,218
û ev dibû nîşan.

59
00:03:07,920 --> 00:03:11,300
Hinek jî bi destê xwe, xwe kuştin.

60
00:03:11,304 --> 00:03:14,424
Gelek jê mirovên spî nedîtibûn û

61
00:03:14,424 --> 00:03:16,880
difikirîn ku spî yamyam in.

62
00:03:16,880 --> 00:03:20,480
Her tim tên mirovan dibin û dixwin.

63
00:03:20,482 --> 00:03:23,988
Ji tirsa ku bibin xwarin an
bên îşkence kirin ,

64
00:03:23,988 --> 00:03:27,267
întîhar kirin.Bi baweriya wan

65
00:03:27,267 --> 00:03:31,004
bi mirine rihê wan vegere malê.

66
00:03:31,004 --> 00:03:33,690
Yên ku ji mirine filitîn,

67
00:03:33,690 --> 00:03:36,000
bûn wek malê dinyaye.

68
00:03:36,005 --> 00:03:39,956
Di keştiyan de jin û zarok dihatin
îstîsmar kirin,

69
00:03:39,956 --> 00:03:43,376
mer ji bo serî nehildin û
ji hêza xwe nekevin

70
00:03:43,380 --> 00:03:46,096
bi zorê dans dikirin..

71
00:03:46,220 --> 00:03:49,735
Koletî çi bandor li Amerîka kiriya û

72
00:03:49,735 --> 00:03:52,935
îro çi li pêy xwe hiştiye

73
00:03:52,940 --> 00:03:54,819
baş tê zanîn.

74
00:03:54,939 --> 00:03:58,379
Lê bandora koletiyê ya li Afrîka,

75
00:03:58,380 --> 00:04:01,454
baş nehatiya lêkolîn kirin.

76
00:04:01,454 --> 00:04:05,492
Ji Afrîka 10 mîlyon însan kêm bû û

77
00:04:05,492 --> 00:04:09,052
ji bo ku kole bi giştî mêr bûn

78
00:04:09,060 --> 00:04:11,880
bandorekê mezin çê bû.

79
00:04:11,888 --> 00:04:15,727
Dema koletî li Amerîka û Ewrûpa qedexe bû,

80
00:04:15,727 --> 00:04:20,346
aboriya afrîka ya li ser koletiyê dişixulî,
aloz bû.

81
00:04:20,346 --> 00:04:23,716
Bi vê aloziyê dagirkerina Afrîka
zêdetir bû.

82
00:04:23,716 --> 00:04:28,256
Bi berberiya eşîran û
şerê bi çekên Ewrûpî,

83
00:04:28,260 --> 00:04:31,700
heta îro jî li Afrîka aramî tune.

84
00:04:31,703 --> 00:04:36,203
Bazirganiya Koletiyê nijadperestî jî
pir geş kir.

85
00:04:36,240 --> 00:04:39,640
Ji bilî dîzî,deyndarî û esîrtiyê

86
00:04:39,640 --> 00:04:42,320
tu sedema kolebûne,tune bû.

87
00:04:42,320 --> 00:04:46,620
Ewrûpa li gor ola mesîhiyê
kolebûna mesîhiyan

88
00:04:46,620 --> 00:04:48,537
qedexe kiribû.

89
00:04:48,537 --> 00:04:51,617
Lewra ji bo kolekirina Afrîka

90
00:04:51,620 --> 00:04:55,131
sedemên olî jî, ji xwe re li hev anîn.

91
00:04:55,260 --> 00:04:57,680
Li gor teoriya Mesîhiyan;

92
00:04:57,680 --> 00:05:00,840
Afrîkî ji hêla bîyolojîk nizmtir in û

93
00:05:00,840 --> 00:05:02,846
koletî qedera wan e.

94
00:05:03,188 --> 00:05:07,343
Lewma koletî li ser bingeha
nîjadperestî saz bû û

95
00:05:07,343 --> 00:05:10,497
zarokên koleyan jî bûn kole.

96
00:05:10,497 --> 00:05:13,628
Zarok ji zikmakî bûn kole.

97
00:05:13,628 --> 00:05:14,774
Ji her alî ve,

98
00:05:14,774 --> 00:05:19,014
Bazirganiya Atlantîk a Koletiyê zordariyekê
pir mezin bû.

99
00:05:19,020 --> 00:05:22,150
Bandora wê îro jî didome.