Bir öksürük ya da bir hırıltı ile başlar. Kısa süre içinde göğsünüz sıkışır. Nefes alıp vermeniz hızlanıp, daha sığ bir hal alarak, nefes darlığı hissetmenize yol açar. Bunlar astım ataklarının yaygın görünen örnekleridir. Dünya çapında, 300 milyondan fazla insan astımla savaşmaktadır ve yılda yaklaşık 250.000 insan hayatını kaybetmektedir. Peki ama insanlar niçin astıma yakalanır ve bu hastalığı ölümcül yapan şey nedir? Astım solunum sistemini etkiler, özellikle de bronş ve bronşiol gibi küçük hava kanallarını. Bu hava kanalları mukoza adı verilen bir tabakayla kaplıdır ve bu katman düz kas tabakasıyla çevrelenmiştir. Astım olan insanlarda, belirli tetikleyicilere karşı aşırı tepkili hale getiren kronik bir iltihaplanma mevcuttur. Astımı tetikleyen şeylerden bazıları: sigara dumanı, polen, toz, parfüm kokusu, egzersiz yapmak, soğuk hava, stres ve hatta soğuk algınlığı. Astım hastaları bu tetikleyicilere maruz kaldıklarında, astım atakları ya da ateşlenme görülebilir. Peki bu gündelik etmenler nasıl olur da astım ataklarına yol açar? Astımlı kişi bir tetikleyiciye maruz kalırsa, ciğerlerindeki hava kanallarını çevreleyen düz kas halkaları kasılır ve daralır. Aynı zamanda, tetikleyici madde, iltihabı arttırarak mukozal tabakanın şişmesine ve daha fazla mukoza salgılanmasına neden olur. Normal koşullar altında vücut, mukozayı, polen ve toz gibi parçacıkları yakalamak ve temizlemek için kullanır. Ancak astım atağı geçirilirken, bu parçalar daralmış hava kanallarını tıkar ve nefes almayı güçleştirir. Bu etkiler astım belirtilerine yol açar. Bu kasılmalar göğüs sıkışması gibi etkilerle sonuçlanır. Mukoza ve enfeksiyon artışı öksürüğe sebep olabilir. Ya göğsümüzdeki hırıltı? Bunun nedeni de; aldığımız havanın daralmış hava kanallarından geçerken çıkardığı ıslık sesidir. Bu belirtiler kişinin havasız kalmış gibi hissetmesine neden olabilir. Mantıksız olsa bile, astım atağı sırasında enfeksiyon, nefes almaktan ziyade nefes vermeyi zorlaştırabilir. Zamanla bu, aşırı havalanma (hiperinflasyon) olarak bilinen, ciğerlere aşırı hava dolmasına neden olur. Ciğerlerin içine dolan bu hava vücudu zorlayarak, nefes alıp vermeyi zorlaştırır. Zamanla, organlara ve dokulara dağılan oksijenin azalmasına neden olabilir. Bazen tedavi edilmeyen ağır astım ataklarında vücut kendini toparlayamaz ve oksijen eksikliğinden kaynaklı ölümler meydana gelebilir. Öyleyse astım hastalarındaki bu rahatsız edici ve ölümcül olabilen atakları nasıl önleyebiliriz? Bunun bir yolu, tetikleyicilerin varlığını azaltmaktır. Ne yazık ki dünyamız tahmin edilemez bir yerdir ve tetikleyicilere maruz kalma her zaman kontrol altına alınamaz. Astımın en önemli tedavi yöntemi olan solunum spreyleri burada devreye girer. Bu spreyler, astım belirtilerini önleyip kontrol altına alır. Solunum spreyi, sorunu kaynağında tedavi etmek için, etkilenen hava kanalları boyunca sıvı bir buhar ya da ince bir toz gönderir. Bu ilacın iki farklı formu vardır. Bunlardan biri, beta-agonist içeren semptomları anında tedavi eden ağrı kesici ilaçlardır. Beta-agonist sıkışmış kasları rahatlatıp, hava kanallarını açarak daha fazla havanın ciğerlere girip çıkmasını sağlar. Diğer bir formu ise, kortikosteroid içeren, astım semptomlarının uzun süreli tedavisinde kullanılan önleyici ilaçlardır. Kortikosteroidler hava kanallarının hassasiyetini ve iltihabını azaltarak hastalığı kontrol altında tutabilir. Bu ilaçlar, hava kanallarında kalıcı yaralara neden olacak kronik iltihaplanmaların, uzun vadeli hasarlarını önlerler. Astım spreyinin çok etkili olduğu bilinir ve birçok insanın daha iyi bir hayat yaşamasını sağlar. Astımı tanımlamada ve nasıl tedavi edileceği konusunda uzun bir yol almamıza rağmen kesin nedenlerini hala bilmiyoruz. Genetik ve çevresel faktörlerin astım hastalığı üzerinde bir rol oynadığını ve bu etkinin çocukluk döneminde başladığını sanıyoruz. Son zamanlarda yapılan çalışmalar yoksulluğu astımla ilişkilendiriyor. Bunun nedeni, ek kirleticilere ve çevresel etkilere maruz kalmaktan tutun da, tıbbi bakım veya tedavideki zorluklara kadar her şey olabilir. Astım hakkındaki bilgimiz arttıkça, insanların solunum yollarını mutlu ve sağlıklı tutmak için daha iyi yollar bulabiliriz.