Bir öksürük ya da
bir hırıltı ile başlar.
Kısa süre içinde göğsünüz sıkışır.
Nefes alıp vermeniz hızlanıp,
daha sığ bir hal alarak,
nefes darlığı hissetmenize yol açar.
Bunlar astım ataklarının
yaygın görünen örnekleridir.
Dünya çapında, 300 milyondan fazla insan
astımla savaşmaktadır
ve yılda yaklaşık 250.000 insan
hayatını kaybetmektedir.
Peki ama insanlar niçin astıma yakalanır
ve bu hastalığı ölümcül yapan şey nedir?
Astım solunum sistemini etkiler,
özellikle de bronş ve bronşiol gibi
küçük hava kanallarını.
Bu hava kanalları mukoza adı verilen
bir tabakayla kaplıdır
ve bu katman düz kas
tabakasıyla çevrelenmiştir.
Astım olan insanlarda,
belirli tetikleyicilere karşı
aşırı tepkili hale getiren
kronik bir iltihaplanma mevcuttur.
Astımı tetikleyen şeylerden bazıları:
sigara dumanı,
polen,
toz,
parfüm kokusu,
egzersiz yapmak,
soğuk hava,
stres
ve hatta soğuk algınlığı.
Astım hastaları bu tetikleyicilere
maruz kaldıklarında,
astım atakları ya da ateşlenme
görülebilir.
Peki bu gündelik etmenler
nasıl olur da astım ataklarına yol açar?
Astımlı kişi bir tetikleyiciye
maruz kalırsa,
ciğerlerindeki hava kanallarını çevreleyen
düz kas halkaları kasılır ve daralır.
Aynı zamanda, tetikleyici madde,
iltihabı arttırarak
mukozal tabakanın şişmesine
ve daha fazla mukoza
salgılanmasına neden olur.
Normal koşullar altında vücut,
mukozayı, polen ve toz gibi parçacıkları
yakalamak ve temizlemek için kullanır.
Ancak astım atağı geçirilirken,
bu parçalar daralmış hava kanallarını
tıkar ve nefes almayı güçleştirir.
Bu etkiler astım belirtilerine
yol açar.
Bu kasılmalar göğüs sıkışması gibi
etkilerle sonuçlanır.
Mukoza ve enfeksiyon artışı
öksürüğe sebep olabilir.
Ya göğsümüzdeki hırıltı?
Bunun nedeni de;
aldığımız havanın
daralmış hava kanallarından geçerken
çıkardığı ıslık sesidir.
Bu belirtiler kişinin havasız kalmış gibi
hissetmesine neden olabilir.
Mantıksız olsa bile,
astım atağı sırasında
enfeksiyon, nefes almaktan ziyade
nefes vermeyi zorlaştırabilir.
Zamanla bu, aşırı havalanma
(hiperinflasyon) olarak bilinen,
ciğerlere aşırı hava dolmasına
neden olur.
Ciğerlerin içine dolan bu hava
vücudu zorlayarak,
nefes alıp vermeyi zorlaştırır.
Zamanla, organlara ve dokulara dağılan
oksijenin azalmasına neden olabilir.
Bazen tedavi edilmeyen
ağır astım ataklarında
vücut kendini toparlayamaz
ve oksijen eksikliğinden kaynaklı
ölümler meydana gelebilir.
Öyleyse astım hastalarındaki
bu rahatsız edici
ve ölümcül olabilen atakları
nasıl önleyebiliriz?
Bunun bir yolu,
tetikleyicilerin varlığını azaltmaktır.
Ne yazık ki dünyamız
tahmin edilemez bir yerdir
ve tetikleyicilere maruz kalma
her zaman kontrol altına alınamaz.
Astımın en önemli tedavi yöntemi olan
solunum spreyleri burada devreye girer.
Bu spreyler, astım belirtilerini önleyip
kontrol altına alır.
Solunum spreyi,
sorunu kaynağında tedavi etmek için,
etkilenen hava kanalları boyunca
sıvı bir buhar ya da ince bir toz gönderir.
Bu ilacın iki farklı formu vardır.
Bunlardan biri, beta-agonist içeren
semptomları anında tedavi eden
ağrı kesici ilaçlardır.
Beta-agonist
sıkışmış kasları rahatlatıp,
hava kanallarını açarak daha fazla havanın
ciğerlere girip çıkmasını sağlar.
Diğer bir formu ise,
kortikosteroid içeren,
astım semptomlarının uzun süreli
tedavisinde kullanılan
önleyici ilaçlardır.
Kortikosteroidler hava kanallarının
hassasiyetini ve iltihabını azaltarak
hastalığı kontrol altında tutabilir.
Bu ilaçlar, hava kanallarında
kalıcı yaralara neden olacak
kronik iltihaplanmaların,
uzun vadeli hasarlarını önlerler.
Astım spreyinin çok etkili olduğu bilinir
ve birçok insanın daha iyi bir hayat
yaşamasını sağlar.
Astımı tanımlamada ve nasıl tedavi
edileceği konusunda
uzun bir yol almamıza rağmen
kesin nedenlerini hala bilmiyoruz.
Genetik ve çevresel faktörlerin
astım hastalığı üzerinde
bir rol oynadığını ve
bu etkinin çocukluk döneminde
başladığını sanıyoruz.
Son zamanlarda yapılan çalışmalar
yoksulluğu astımla ilişkilendiriyor.
Bunun nedeni,
ek kirleticilere ve çevresel etkilere
maruz kalmaktan tutun da,
tıbbi bakım veya tedavideki zorluklara
kadar her şey olabilir.
Astım hakkındaki bilgimiz arttıkça,
insanların solunum yollarını
mutlu ve sağlıklı tutmak için
daha iyi yollar bulabiliriz.