1
00:00:00,000 --> 00:00:04,040
Những hình ảnh sau đây, được chụp tại
trại tập trung Auschwitz,

2
00:00:04,040 --> 00:00:08,970
đã hằn sâu vào trong tâm thức của chúng ta
trong suốt thế kỷ hai mươi

3
00:00:08,970 --> 00:00:14,490
và đã cung cấp cho ta một góc nhìn mới
về bản thân ta,

4
00:00:14,490 --> 00:00:17,472
về nơi ta bắt đầu, và
về thời đại mà ta đang sống.

5
00:00:17,512 --> 00:00:21,750
Vào thế kỷ hai mươi, ta đã được
chứng kiến những hành động tàn ác

6
00:00:21,750 --> 00:00:26,420
của Stalin, Hitler, Mao, Pol Pot, Rwanda
và các tội ác diệt chủng khác,

7
00:00:26,420 --> 00:00:30,030
và dù rằng thế kỷ hai mươi mốt
mới ở năm tuổi thứ bảy,

8
00:00:30,030 --> 00:00:34,000
ta cũng đã chứng kiến tội ác diệt chủng
đang diễn ra ở Darfur

9
00:00:34,000 --> 00:00:36,950
và cả những nỗi kinh hoàng đang được
gieo rắc mỗi ngày ở I-rắc.

10
00:00:37,040 --> 00:00:40,780
Điều này đã dẫn đến sự hiểu biết chung
về tình cảnh của chúng ta,

11
00:00:40,780 --> 00:00:44,860
ấy là tính hiện đại đã mang lại cho ta
tình trạng bạo lực khủng khiếp, và có lẽ

12
00:00:44,860 --> 00:00:48,520
ta đã rời bỏ trạng thái hòa hợp mà
người bản địa đã từng sống trong đó

13
00:00:48,520 --> 00:00:50,560
để tự đi đến tình cảnh nguy hiểm hiện nay.

14
00:00:51,110 --> 00:00:52,870
Đây là một ví dụ được trích dẫn từ

15
00:00:52,870 --> 00:00:56,800
một ý kiến công luận trên tờ Boston Globe
phát hành vào lễ Tạ ơn vài năm về trước.

16
00:00:56,800 --> 00:01:00,180
Tại đây, tác giả viết "Người Ấn Độ
sống một cuộc sống khó khăn,

17
00:01:00,180 --> 00:01:03,670
nhưng ở đây không có các vấn đề lao động,
tính gắn kết cộng đồng mạnh,

18
00:01:03,670 --> 00:01:07,170
không biết đến lạm dụng chất gây nghiện,
tội phạm gần như không xuất hiện,

19
00:01:07,170 --> 00:01:11,760
xung đột giữa các bộ lạc phần lớn là
liên quan tới nghi lễ và hiếm khi dẫn đến

20
00:01:11,760 --> 00:01:14,040
thảm sát bừa bãi hay hàng loạt."

21
00:01:14,040 --> 00:01:16,780
Giờ đây, các bạn đã quá quen với
những lời đường mật này.

22
00:01:16,780 --> 00:01:21,460
Ta dạy những điều này cho con cái ta.
Ta đọc được chúng từ TV, qua sách vở.

23
00:01:22,110 --> 00:01:26,790
Tên gốc của buổi nói chuyện hôm nay là
"Mọi Điều Bạn Biết Đều Không Chuẩn Xác".

24
00:01:26,790 --> 00:01:28,770
và bây giờ tôi sẽ đưa ra các chứng cứ

25
00:01:28,770 --> 00:01:31,730
để chứng minh ta chưa thực sự
hiểu rõ về vấn đề này,

26
00:01:31,730 --> 00:01:35,660
và rằng, trên thực tế, tổ tiên ta còn
tàn bạo hơn ta rất nhiều lần,

27
00:01:35,660 --> 00:01:39,770
và rằng trong một khoảng thời gian dài,
tình trạng bạo lực đã có sự sụt giảm,

28
00:01:39,770 --> 00:01:44,110
và ta đang sống ở thời kỳ yên bình nhất
kể từ khi tổ tiên ta đặt chân lên mặt đất.

29
00:01:44,110 --> 00:01:47,750
Khi ta đang ở trong thập niên của thảm họa
ở Darfur và I-rắc,

30
00:01:47,750 --> 00:01:51,830
lời phát biểu như trên có vẻ không thực
và khó nghe.

31
00:01:51,830 --> 00:01:57,750
Nhưng tôi sẽ chứng minh cho bạn thấy rằng
đây chính là bức tranh thực tế, chính xác.

32
00:01:57,750 --> 00:02:01,030
Sự sụt giảm của tình trạng bạo lực là
một hiện tượng kiểu mẫu lặp lại.

33
00:02:01,030 --> 00:02:03,290
Bạn có thể thấy được nó qua
hàng thiên niên kỷ,

34
00:02:03,290 --> 00:02:05,960
qua nhiều thế kỷ, qua các thập kỷ
và qua nhiều năm,

35
00:02:06,440 --> 00:02:08,740
dù rằng dường như có một điểm bùng phát

36
00:02:08,740 --> 00:02:11,400
xuất hiện vào đầu Thời đại Lý tính
ở thế kỷ mười sáu.

37
00:02:12,200 --> 00:02:15,710
Điều này có thể được nhìn thấy từ khắp
mọi nơi, tuy không cùng một lúc.

38
00:02:15,710 --> 00:02:18,100
Điều này cũng hiển hiện rõ ràng
ở vùng phía Đông,

39
00:02:18,100 --> 00:02:21,670
bắt đầu với nước Anh và Hà Lan
tại Thời kỳ Khai sáng.

40
00:02:21,670 --> 00:02:25,870
Hãy để tôi đưa bạn đi du hành
ngược dòng thời gian theo cấp mũ 10 --

41
00:02:25,870 --> 00:02:28,990
từ thước tỷ lệ tính theo thiên niên kỷ
tới thước tỷ lệ theo năm --

42
00:02:28,990 --> 00:02:30,520
để thuyết phục bạn tin điều này.

43
00:02:30,520 --> 00:02:34,070
Cho tới 10.000 năm trước, nhân loại
sống chủ yếu nhờ săn bắt và hái lượm,

44
00:02:34,070 --> 00:02:36,870
sống nay đây mai đó,
không có chính quyền lãnh đạo.

45
00:02:36,870 --> 00:02:41,750
Và tình trạng này thường được nhìn nhận
như một sự hòa hợp thời nguyên thủy.

46
00:02:42,130 --> 00:02:45,390
Nhưng khi nhà khảo cổ học Lawrence Keeley


47
00:02:45,390 --> 00:02:50,420
xem xét các tỷ lệ thương vong giữa
những người săn bắt, hái lượm đương thời,

48
00:02:50,420 --> 00:02:54,240
nguồn chứng cứ tuyệt nhất của chúng ta
về phương thức sống này,

49
00:02:54,240 --> 00:02:56,500
thì lại cho thấy kết quả hoàn toàn khác.

50
00:02:56,860 --> 00:03:00,150
Đây là biểu đồ mà ông ấy đã tổng hợp lại,

51
00:03:00,150 --> 00:03:03,890
biểu thị tỷ lệ phần trăm tử vong
ở nam giới do các cuộc xung đột

52
00:03:03,890 --> 00:03:07,720
diễn ra ở các cộng đồng tìm kiếm,
hoặc săn bắt và hái lượm.

53
00:03:07,720 --> 00:03:15,730
Các thanh đỏ phản ánh khả năng tử vong của
một người nam dưới tay một người nam khác,

54
00:03:15,730 --> 00:03:21,740
so với tử vong vì các nguyên do tự nhiên,
trong các cộng đồng hái lượm

55
00:03:21,740 --> 00:03:24,730
ở cao nguyên New Guinea
và rừng rậm nhiệt đới Amazon.

56
00:03:24,730 --> 00:03:27,840
Và tỷ lệ một nam nhân tử vong dưới tay
một nam nhân khác lên xuống

57
00:03:27,840 --> 00:03:34,210
từ 60 phần trăm đến 15 phần trăm,
đối với trường hợp người Gebusi.

58
00:03:34,210 --> 00:03:39,150
Thanh nhỏ màu xanh ở góc dưới bên tay phải
đánh dấu số liệu tương ứng

59
00:03:39,150 --> 00:03:42,160
từ Hoa Kỳ và Châu Âu
trong thế kỷ hai mươi,

60
00:03:42,160 --> 00:03:45,370
bao gồm cả số người tử vong
trong hai cuộc Thế chiến.

61
00:03:46,280 --> 00:03:51,280
Nếu xung đột bộ tộc còn thịnh hành
ở thế kỷ hai mươi,

62
00:03:51,280 --> 00:03:54,940
thì con số tử vong sẽ lên đến hai tỷ,
thay vì dừng ở 100 triệu người,

63
00:03:56,280 --> 00:03:59,750
Đồng thời, ở thước đo thiên niên kỷ,
ta có thể xem xét phương thức sống

64
00:03:59,750 --> 00:04:04,290
của các nền văn minh sơ khai,
qua sự miêu tả trong Kinh thánh.

65
00:04:04,290 --> 00:04:08,660
Và trong chính nguồn tư liệu về
các giá trị đạo đức này của chúng ta,

66
00:04:08,660 --> 00:04:12,310
ta có thể đọc được những miêu tả
về những điều sẽ xảy ra ở cuộc xung đột,

67
00:04:12,310 --> 00:04:14,690
như trích đoạn chương 31
của Dân-Số Ký sau đây:

68
00:04:14,690 --> 00:04:18,320
"Và họ giao chiến với người Midianites
như Chúa đã phán dặn Moses,

69
00:04:18,320 --> 00:04:21,370
và họ tàn sát tất cả nam giới.
Và Moses nói với họ

70
00:04:21,370 --> 00:04:24,010
"Các ngươi giữ lại mạng cho tất cả
những người phụ nữ ư?

71
00:04:24,010 --> 00:04:29,730
Vậy giờ hãy giết hết các bé trai và những
người nữ đã thành đôi với một người nam,

72
00:04:29,730 --> 00:04:34,650
chỉ giữ lại bên các ngươi những người nữ
chưa thành đôi với người nam nào."

73
00:04:34,650 --> 00:04:43,430
Nghĩa là, giết tất cả đàn ông và trẻ trai,
giữ trinh nữ sống để có thể cưỡng bức họ.

74
00:04:43,430 --> 00:04:47,490
Bạn có thể tìm được bốn hoặc năm đoạn văn
tương tự như thế này trong Kinh thánh.

75
00:04:47,980 --> 00:04:54,110
Cũng từ Kinh thánh, tử hình là hình phạt
được công nhận cho các tội phạm như

76
00:04:54,110 --> 00:04:59,730
đồng tính, ngoại tình, nói lời báng bổ,
thờ lạy hình tượng, cãi lời mẹ cha, --

77
00:04:59,730 --> 00:05:02,520
(Cười) -- và tội lượm củi
trong ngày lễ Sabbath.

78
00:05:03,830 --> 00:05:08,800
Nào, hãy cùng chỉnh góc nhìn
xuống một mức, và xem xét thước đo thế kỷ.

79
00:05:10,360 --> 00:05:13,120
Dù không có số liệu thống kê
các cuộc chiến tranh, xung đột

80
00:05:13,120 --> 00:05:15,750
diễn ra từ suốt thời kỳ Trung cổ
cho đến thời hiện đại,

81
00:05:15,750 --> 00:05:19,270
ta hiểu được ngay từ lịch sử thường --
rằng chứng cứ chứng minh sự sụt giảm

82
00:05:19,270 --> 00:05:22,440
về các hình thức bạo lực
được xã hội ủng hộ, chấp nhận

83
00:05:22,440 --> 00:05:25,030
đã xuất hiện rành rành
ngay trước mắt ta.

84
00:05:25,030 --> 00:05:28,940
Ví dụ, bất kỳ lịch sử xã hội nào cũng sẽ
cho thấy việc cắt xẻo bộ phận cơ thể người

85
00:05:28,940 --> 00:05:32,040
và tra tấn từng là các hình thức
trừng phạt tội phạm thông thường.

86
00:05:32,040 --> 00:05:35,420
Nếu như ngày nay, vi phạm luật pháp
chỉ bị bắt đóng phạt thì ở thời xưa,

87
00:05:35,420 --> 00:05:42,140
bạn sẽ bị cắt lưỡi, cắt tai,
làm mù mắt, chặt tay, v..v..

88
00:05:42,700 --> 00:05:47,200
Đã từng có rất nhiều các hình phạt tử hình
mới lạ mà tàn bạo:

89
00:05:47,200 --> 00:05:52,290
thiêu sống, mổ bụng moi nội tạng,
bánh xe hành hình, tứ mã phanh thây,v..v..

90
00:05:52,730 --> 00:05:57,600
Án tử hình đã từng là hình phạt
cho một loạt các tội phạm phi bạo lực

91
00:05:57,600 --> 00:06:00,840
như phê phán nhà vua, trộm một ổ bánh mì.

92
00:06:00,840 --> 00:06:04,460
Chiếm hữu nô lệ hẳn nhiên là phương kế
tiết kiệm nhân công được ưa chuộng,

93
00:06:04,460 --> 00:06:07,800
và các hành vi bạo lực, tàn ác là
thú vui tiêu khiển phổ biến thời xưa.

94
00:06:07,800 --> 00:06:10,970
Có lẽ ví dụ minh họa sống động nhất
là việc thiêu sống mèo.

95
00:06:10,970 --> 00:06:15,800
Một con mèo sẽ được treo lên
và hạ dây dần xuống biển lửa,

96
00:06:15,800 --> 00:06:22,500
còn người xem thì hả hê cười lớn khi nhìn
con mèo kêu gào trong đau đớn tới chết.


97
00:06:23,580 --> 00:06:25,300
Vậy còn tội phạm giết người thì sao?

98
00:06:25,300 --> 00:06:27,500
Có nhiều số liệu thống kê đáng tin
về điều này,

99
00:06:27,500 --> 00:06:32,390
bởi có nhiều chính phủ tự trị
đã ghi chép lại được nguyên nhân tử vong.

100
00:06:32,910 --> 00:06:40,050
Nhà tội phạm học Manuel Eisner đã lùng
khắp Châu Âu các ghi chép lịch sử về

101
00:06:40,050 --> 00:06:45,070
tỷ lệ giết người ở bất kỳ làng, thôn xóm,
thị trấn, tỉnh nào mà ông có thể tìm được,

102
00:06:45,360 --> 00:06:50,050
và còn bổ sung thêm các dữ liệu quốc gia
từ số liệu thống kê lưu trữ của các nước.

103
00:06:50,050 --> 00:06:52,460
Ông đã vẽ biểu đồ trên thước đo logarit,

104
00:06:52,470 --> 00:07:01,190
bắt đầu từ tỷ lệ cứ 100.000 người
thì có 100 vụ tử vong mỗi năm,

105
00:07:01,190 --> 00:07:05,250
tỷ lệ này xấp xỉ với tỷ lệ giết người
ở thời kỳ Trung cổ.

106
00:07:05,250 --> 00:07:08,780
Và ở bảy hoặc tám nước Châu Âu, con số này
còn giảm mạnh xuống thấp hơn mức

107
00:07:08,780 --> 00:07:15,890
cứ 100.000 người thì có một vụ giết người
mỗi năm.

108
00:07:16,190 --> 00:07:18,610
Sau đó đã có một sự tăng nhẹ
vào thập niên 1960.

109
00:07:18,610 --> 00:07:22,740
Những người cho rằng nhạc rock n' roll
sẽ dẫn đến sự suy giảm các giá trị đạo đức

110
00:07:22,740 --> 00:07:24,900
thực ra lại có phần đúng.

111
00:07:24,900 --> 00:07:31,980
Nhưng từ thời kỳ Trung cổ đến nay,
tỷ lệ giết người đã có sự sụt giảm mạnh,

112
00:07:31,980 --> 00:07:36,020
và trên biểu đồ xuất hiện đường uốn khúc
vào đầu thế kỷ mười sáu.

113
00:07:36,930 --> 00:07:39,750
Giờ hãy cùng chuyển sang
thước đo thời gian theo thập kỷ.

114
00:07:39,750 --> 00:07:43,680
Theo số liệu thống kê được lưu trữ
bởi các tổ chức phi chính phủ,

115
00:07:43,680 --> 00:07:48,820
kể từ năm 1945, ở Châu Âu và Châu Mỹ,
đã có sự giảm mạnh về số lượng

116
00:07:48,820 --> 00:07:53,030
các cuộc chiến tranh liên tiểu bang,
các cuộc bạo loạn và tàn sát sắc tộc,

117
00:07:53,030 --> 00:07:56,220
và các cuộc đảo chính quân sự,
ngay cả ở vùng Nam Mỹ.

118
00:07:56,220 --> 00:08:01,340
Số lượng người tử vong trên thế giới do
chiến tranh liên tiểu bang cũng giảm mạnh.

119
00:08:01,400 --> 00:08:06,150
Các thanh vàng phản ánh số người chết
mỗi năm trong các cuộc chiến


120
00:08:06,150 --> 00:08:08,710
diễn ra từ năm 1950
đến thời điểm hiện tại.

121
00:08:08,710 --> 00:08:11,530
Và như bạn thấy, tỷ lệ tử vong
mỗi năm trong mỗi vụ xung đột

122
00:08:11,530 --> 00:08:20,250
giảm từ 65.000 người trong thập niên 1950,
xuống dưới 2000 người trong thập kỷ này.

123
00:08:20,250 --> 00:08:21,690
Sự sụt giảm khủng khiếp.

124
00:08:21,690 --> 00:08:25,260
Ngay ở thước đo năm, ta cũng có thể
thấy sự sụt giảm của tình trạng bạo lực.

125
00:08:25,260 --> 00:08:28,010
Sau thời kỳ Chiến tranh Lạnh,
các cuộc nội chiến

126
00:08:28,010 --> 00:08:30,010
và các vụ diệt chủng
ngày càng ít xảy ra --

127
00:08:30,010 --> 00:08:33,990
thật vậy, nó đã giảm 90 phần trăm
kể từ hậu Thế chiến thứ hai --

128
00:08:33,990 --> 00:08:40,090
và các vụ giết người và tội phạm bạo lực
cũng có sự giảm nhẹ.

129
00:08:40,090 --> 00:08:43,580
Đây là số liệu thống kê của
FBI Uniform Crime Statistics.

130
00:08:43,580 --> 00:08:47,680
Bạn có thể thấy tỷ lệ bạo lực
ở thập niên 50 và 60 là khá thấp,

131
00:08:47,680 --> 00:08:55,230
sau đó tăng mạnh trong vài thập kỷ,
và rồi bắt đầu tụt dốc từ thập niên 1990,

132
00:08:55,230 --> 00:08:59,830
rồi lại trở lại mức đã đạt được
vào năm 1960.

133
00:08:59,830 --> 00:09:02,430
Nếu Tổng thống Clinton có mặt ở đây,
thì cho tôi được gửi lời cảm ơn tới ngài.

134
00:09:02,430 --> 00:09:03,580
(Cười)

135
00:09:04,320 --> 00:09:09,370
Câu hỏi là: Tại sao một điều quan trọng
như vậy lại không có mấy người hiểu đúng?

136
00:09:09,470 --> 00:09:11,000
Tôi nghĩ là vì một số lý do sau.

137
00:09:11,000 --> 00:09:13,190
Một trong số đó là vì ta
giỏi tường thuật hơn.

138
00:09:13,190 --> 00:09:17,950
Liên đoàn Báo chí giỏi ghi chép lại
các cuộc chiến tranh xảy ra trên thế giới

139
00:09:17,950 --> 00:09:20,280
hơn bất cứ vị thầy tu nào
sống ở thế kỷ mười sáu.

140
00:09:21,180 --> 00:09:22,920
Có một sự ảo tưởng về nhận thức.

141
00:09:22,920 --> 00:09:25,340
Chúng tôi, các nhà tâm lý học nhận thức,
hiểu rằng

142
00:09:25,340 --> 00:09:30,300
bạn càng dễ liên tưởng cụ thể
về một điều gì đó bao nhiêu,

143
00:09:30,300 --> 00:09:33,180
thì bạn càng tin vào sự chân thực
của sự việc đó bấy nhiêu.

144
00:09:33,180 --> 00:09:35,570
Những câu chữ đi kèm
hình ảnh bạo lực, đẫm máu

145
00:09:35,570 --> 00:09:38,600
mà ta thường đọc trên sách báo
dễ hằn sâu vào trong tâm trí ta

146
00:09:38,600 --> 00:09:43,400
hơn là những báo cáo về số lượng lớn
các ca tử vong do tuổi cao sức yếu.

147
00:09:44,810 --> 00:09:48,200
Động lực trong thị trường tư vấn
và vận động chính sách cho rằng:

148
00:09:48,200 --> 00:09:53,180
sẽ không thể nào thu hút được những người
quan tâm, ủng hộ và quyên góp

149
00:09:53,180 --> 00:09:56,240
chỉ bằng câu nói rằng mọi chuyện sẽ
trở nên ngày một tốt đẹp hơn.

150
00:09:56,240 --> 00:09:57,490
(Cười)

151
00:09:57,490 --> 00:10:01,990
Có mặc cảm tội lỗi về cách ta đối xử với
dân bản địa ở đời sống tri thức hiện đại,

152
00:10:01,990 --> 00:10:05,620
và sự không thừa nhận những điều tốt đẹp
trong văn hóa phương Tây.

153
00:10:06,270 --> 00:10:11,870
Dĩ nhiên, sự thay đổi chuẩn mực có thể
tiến triển nhanh hơn sự thay đổi hành vi.

154
00:10:11,870 --> 00:10:15,310
Một lý do khác cho sự sụt giảm
bạo lực là mọi người đã quá chán ghét

155
00:10:15,310 --> 00:10:18,000
các cuộc tàn sát và sự tàn bạo diễn ra
ở thời đại của họ.

156
00:10:18,000 --> 00:10:20,120
Quá trình này có lẽ sẽ còn tiếp diễn,

157
00:10:20,120 --> 00:10:24,320
nhưng nếu quá trình đó bỏ xa các hành vi
theo chuẩn mực đương thời,


158
00:10:24,320 --> 00:10:28,570
mọi thứ sẽ trông man rợ hơn so với 
cách nhìn nhận theo các chuẩn mực cũ.

159
00:10:28,920 --> 00:10:31,830
Vậy nên hôm nay, ta sẽ luyện tập
-- đúng vậy --

160
00:10:31,830 --> 00:10:37,620
ví dụ có một số ít kẻ sát nhân bị xử tử
bằng phương pháp tiêm thuốc độc

161
00:10:37,620 --> 00:10:41,040
tại Texas, sau khi trải qua quá trình
kháng cáo dài 15 năm.

162
00:10:41,040 --> 00:10:43,580
Ta sẽ không xem xét xem nếu là
vài trăm năm về trước,

163
00:10:43,580 --> 00:10:46,780
họ có thể bị đem lên giàn hỏa thiêu
vì tội phê phán nhà vua

164
00:10:46,780 --> 00:10:52,840
sau phiên tòa dài 10 phút, và quả thật,
điều này sẽ diễn ra lặp đi lặp lại.

165
00:10:53,580 --> 00:10:59,440
Giờ đây, ta nhìn nhận án tử hình như một
bằng cớ cho thấy việc ta làm tệ đến đâu,

166
00:10:59,440 --> 00:11:02,770
hơn là làm bằng cớ chứng minh chuẩn mực
của ta đã được nâng cao ra sao.

167
00:11:02,850 --> 00:11:06,270
Vậy tại sao tình trạng bạo lực giảm?
Không ai thực sự biết câu trả lời,

168
00:11:06,270 --> 00:11:12,990
nhưng tôi đã đọc bốn bài phân tích,
mà theo tôi, bài nào cũng có phần đúng.

169
00:11:13,450 --> 00:11:16,540
Ở bài phân tích đầu tiên, có lẽ
lý giải của Thomas Hobbes là đúng.


170
00:11:16,540 --> 00:11:19,870
Ông là người cho rằng cuộc sống
trong trạng thái tự nhiên, vô chính phủ

171
00:11:19,870 --> 00:11:23,130
là một cuộc sống "cô độc, nghèo nàn,
bẩn thỉu, tàn bạo và ngắn ngủi".

172
00:11:24,010 --> 00:11:29,580
Ông chỉ rõ nguyên nhân không phải do
con người có sự khát máu thời nguyên thủy,

173
00:11:29,580 --> 00:11:33,170
hay bản năng hung hăng, hay nhu cầu
khẳng định và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ,

174
00:11:33,170 --> 00:11:36,500
mà là vì triết lý về sự vô chính phủ.
Trong tình trạng vô chính phủ,

175
00:11:36,500 --> 00:11:41,670
các quốc gia vì lo sợ mối nguy bị xâm lăng
mà chọn cách tấn công phủ đầu lẫn nhau.

176
00:11:41,670 --> 00:11:44,330
Gần đây, Thomas Schelling có kể
một câu chuyện tương tự

177
00:11:44,330 --> 00:11:47,380
về một người đàn ông nghe thấy
tiếng động lạ ở tầng hầm nhà mình.

178
00:11:47,380 --> 00:11:50,190
Là công dân Mỹ, anh ta có
một khẩu súng lục ở tủ đầu giường.

179
00:11:50,190 --> 00:11:52,410
Người chủ nhà rút súng
rồi đi xuống cầu thang.

180
00:11:52,410 --> 00:11:54,920
Nhưng anh ta thấy tên trộm
cũng mang theo súng.

181
00:11:55,120 --> 00:11:56,780
Lúc này, cả hai
đều nghĩ rằng:

182
00:11:56,780 --> 00:12:00,430
"Mình không có ý định giết hắn,
nhưng hắn sẽ giết mình.

183
00:12:00,430 --> 00:12:05,260
Có lẽ nếu mình nổ súng bắn hắn trước,
nhất là vào lúc này,

184
00:12:05,260 --> 00:12:11,260
kể cả nếu hắn không định bóp cò, hắn hẳn
đang lo sợ mình sẽ hạ hắn trước.", v..v..


185
00:12:11,310 --> 00:12:17,050
Những người săn bắt - hái lượm thường
xem xét luồng suy nghĩ này cẩn thận,

186
00:12:17,050 --> 00:12:20,570
và thường sẽ tấn công người kia trước
do quá lo sợ việc bị tấn công trước.

187
00:12:21,940 --> 00:12:25,780
Một trong những cách giải quyết vấn đề này
là sử dụng biện pháp răn đe.

188
00:12:25,780 --> 00:12:30,500
Bạn sẽ không tấn công trước,
nhưng bạn phải công khai tuyên bố

189
00:12:30,500 --> 00:12:33,500
rằng bạn sẽ chống trả quyết liệt
nếu bạn bị tấn công.

190
00:12:33,500 --> 00:12:38,800
Vấn đề là những lời này thường dễ bị
bóc mẽ là những lời lừa bịp,

191
00:12:38,800 --> 00:12:41,640
nên cách này chỉ có hiệu quả
khi người kia tin vào chúng.

192
00:12:41,950 --> 00:12:44,810
Để chúng trở nên đáng tin cậy,
bạn phải tiến hành trả đũa lại

193
00:12:44,810 --> 00:12:49,800
các lời nói và hành vi xúc phạm bạn,
dẫn đến hận thù nối tiếp hận thù.

194
00:12:49,800 --> 00:12:52,520
Mỗi ngày trôi qua sẽ như một tập phim
"Gia Đình Sopranos".

195
00:12:53,190 --> 00:12:55,750
Phương án "Quái vật Leviathan"
của Hobbes cho rằng

196
00:12:55,750 --> 00:13:00,250
nếu trao quyền lực sử dụng
bạo lực hợp pháp

197
00:13:00,250 --> 00:13:03,990
cho một cơ quan dân chủ đơn lẻ --
ẩn dụ bởi hình ảnh Quái vật Leviathan --


198
00:13:03,990 --> 00:13:07,670
thì đất nước ấy sẽ giảm thiểu được
nguy cơ bị tấn công,

199
00:13:07,670 --> 00:13:10,470
vì xâm lược dưới hình thức nào
cũng sẽ chịu sự trừng phạt,

200
00:13:10,470 --> 00:13:13,560
dẫn đến việc triệt tiêu mọi
khả năng xảy ra của các cuộc tấn công.

201
00:13:13,810 --> 00:13:17,000
Điều này giúp loại bỏ hoàn toàn
nỗi lo sợ phải tấn công phủ đầu

202
00:13:17,000 --> 00:13:19,570
để ngăn chặn các cuộc tấn công
sắp sửa xảy ra của địch.

203
00:13:19,570 --> 00:13:23,920
Nhu cầu lắp hệ thống đáp trả nhạy bén
để đảm bảo sự tin cậy của biện pháp răn đe

204
00:13:23,920 --> 00:13:28,250
cũng trở nên không còn cần thiết nữa.
Và vì thế dẫn đến trạng thái hòa bình.

205
00:13:28,260 --> 00:13:34,940
Eisner -- tác giả biểu đồ tỷ lệ giết người
bạn không xem được ở slide trước --

206
00:13:35,620 --> 00:13:38,920
chỉ ra rằng sự sụt giảm của
tỷ lệ giết người ở Châu Âu

207
00:13:38,920 --> 00:13:43,590
diễn ra trùng với sự xuất hiện
nhiều hơn các nhà nước tập quyền.

208
00:13:43,590 --> 00:13:46,380
Lập luận này là sự ủng hộ
cho thuyết Leviathan.

209
00:13:46,380 --> 00:13:49,150
Có một thực tế ngày nay
cũng ủng hộ cho thuyết này.

210
00:13:49,150 --> 00:13:51,800
Tình trạng bạo lực bùng nổ ở
các khu vực vô chính phủ,

211
00:13:51,800 --> 00:13:55,750
các quốc gia thất bại, các đế chế sụp đổ,
các vùng biên giới,


212
00:13:55,750 --> 00:13:58,640
các băng đảng xã hội đen,
các băng đảng đường phố, v..v..

213
00:14:00,070 --> 00:14:03,410
Bài thứ hai dẫn giải rằng quan điểm
cuộc sống là một điều rẻ rúng

214
00:14:03,410 --> 00:14:06,640
là quan điểm phổ biến ở nhiều nơi,
trong nhiều thời đại.

215
00:14:07,100 --> 00:14:11,360
Vào thời xưa, khi mà nỗi đau khổ
và chết sớm là những điều thường gặp

216
00:14:11,360 --> 00:14:16,160
trong đời người, người ta thường ít có
cảm giác ăn năn khi tra tấn người khác.

217
00:14:16,360 --> 00:14:18,540
Chỉ khi công nghệ và hiệu suất kinh tế

218
00:14:18,540 --> 00:14:20,920
giúp kéo dài tuổi thọ và
làm cuộc sống dễ chịu hơn,

219
00:14:20,920 --> 00:14:23,230
người ta mới coi trọng hơn
giá trị của cuộc sống.

220
00:14:23,230 --> 00:14:26,520
Đây là nội dung bài tranh luận của
nhà khoa học chính trị James Payne.

221
00:14:27,160 --> 00:14:29,730
Bài giải thích thứ ba viện dẫn lại
ý tưởng chủ đạo của

222
00:14:29,730 --> 00:14:32,310
trò chơi tổng khác không
(các bên cùng có lợi/bị thiệt)

223
00:14:32,310 --> 00:14:36,050
và được trích từ cuốn "Nonzero"
do nhà báo Robert Wright chắp bút viết.

224
00:14:36,330 --> 00:14:39,020
Ông ấy chỉ ra rằng trong các
tình huống nhất định,

225
00:14:39,020 --> 00:14:42,270
sự hợp tác hay sự phi bạo lực có thể
đem lại lợi ích cho cả hai bên


226
00:14:42,270 --> 00:14:45,670
khi tiến hành một cuộc giao dịch,
chẳng hạn như lợi ích trong thương mại

227
00:14:45,670 --> 00:14:50,250
khi hai bên trao đổi thặng dư và
cùng thu được lợi nhuận,

228
00:14:50,860 --> 00:14:58,450
hay khi hai bên ngừng chiến và tách
lợi tức hòa bình có được nhờ ngừng chiến,

229
00:14:58,720 --> 00:15:01,100
Ông Wright cho rằng công nghệ
làm gia tăng số lượng

230
00:15:01,100 --> 00:15:03,530
trò chơi có tổng lợi ích dương
(các bên cùng có lợi)

231
00:15:03,530 --> 00:15:06,290
mà con người thường có xu hướng
bị lôi kéo vào tham gia,

232
00:15:06,290 --> 00:15:09,200
bằng việc cho phép buôn bán
hàng hóa, dịch vụ và ý tưởng

233
00:15:09,200 --> 00:15:12,860
ở khoảng cách xa và
trong các nhóm có quy mô lớn hơn.

234
00:15:13,110 --> 00:15:16,770
Sự sống của mỗi người vì thế mà
trở nên có giá trị hơn,

235
00:15:16,770 --> 00:15:20,060
và tình trạng bạo lực sụt giảm
vì các lý do ích kỷ.

236
00:15:20,230 --> 00:15:25,400
Như Wright nói thì: "Một trong những lý do
tôi cho rằng ta không nên đánh bom Nhật

237
00:15:25,400 --> 00:15:27,610
là vì họ đã lắp ráp nên
chiếc mini-van của tôi"

238
00:15:27,610 --> 00:15:28,800
(Cười)

239
00:15:29,240 --> 00:15:35,170
Lời giải thích thứ tư được ghi ngay
trên tựa cuốn "The Expanding Circle"

240
00:15:35,170 --> 00:15:36,780
của nhà triết học Peter Singer.

241
00:15:36,910 --> 00:15:41,560
Ông cho rằng sự tiến hóa đã truyền lại
cho con người sự thấu cảm,

242
00:15:42,630 --> 00:15:45,530
tức khả năng quan tâm, chia sẻ
với mối bận tâm của người khác.

243
00:15:45,530 --> 00:15:47,750
như thể đó là mối bận tâm
của chính ta.

244
00:15:47,960 --> 00:15:53,080
Không may là, ta thường chỉ áp dụng
khả năng ấy với số ít bạn bè và người nhà.

245
00:15:53,180 --> 00:15:56,330
Những người khác sẽ không được đối xử
như một con người đúng nghĩa,

246
00:15:56,330 --> 00:15:59,000
và ta có thể bóc lột, lợi dụng họ
mà không bị trừng phạt.

247
00:15:59,000 --> 00:16:02,520
Nhưng, trải qua các giai đoạn lịch sử,
vòng tròn tình bạn ngày một mở rộng.

248
00:16:02,650 --> 00:16:05,830
Qua các ghi chép lịch sử, vòng tròn ấy
mở rộng từ phạm vi làng

249
00:16:05,830 --> 00:16:11,210
tới thị tộc, rồi bộ lạc, tới quốc gia,
giữa các chủng tộc, giữa các giới tính,

250
00:16:11,210 --> 00:16:15,460
và theo như lập luận của Singer thì nên
mở rộng tới cả các loài động vật nhạy cảm.

251
00:16:16,230 --> 00:16:21,280
Câu hỏi là, nếu điều đó thực sự xảy ra
thì điều gì đã hỗ trợ sự mở rộng ấy?

252
00:16:21,280 --> 00:16:26,090
Có một số khả năng, ví như sự gia tăng
của các mối quan hệ tương hỗ

253
00:16:26,090 --> 00:16:28,550
theo như lập luận của Robert Wright.

254
00:16:28,910 --> 00:16:34,440
Tính logic của nguyên tắc vàng -- bạn càng
nghĩ và tương tác nhiều với người khác,

255
00:16:34,700 --> 00:16:41,280
bạn càng nhận ra bạn không thể nâng
quan điểm của mình lên trên người khác,

256
00:16:41,280 --> 00:16:43,560
it nhất là nếu bạn còn muốn
họ lắng nghe bạn.

257
00:16:43,560 --> 00:16:47,740
Bạn không thể nói rằng các mối quan tâm
của bạn đặc biệt hơn của người khác,

258
00:16:47,740 --> 00:16:52,810
nó cũng như việc bạn nói nơi bạn
đang đứng là độc nhất trong vũ trụ

259
00:16:52,810 --> 00:16:56,390
vì nhờ có bạn đứng ngay tại chỗ đó
vào thời điểm đó vậy.

260
00:16:56,590 --> 00:17:00,570
Điều này có thể được ủng hộ
bởi chủ nghĩa thế giới, bởi lịch sử,

261
00:17:00,570 --> 00:17:05,470
ngành báo chí, các cuốn tự truyện,
tác phẩm hiện thực, du lịch, học vấn,

262
00:17:05,470 --> 00:17:11,900
những điều cho phép bạn hiểu rõ hơn
cuộc sống của người bạn từng ít coi trọng,

263
00:17:11,980 --> 00:17:16,870
và giúp bạn hiểu rõ tình huống ngẫu nhiên
bất ngờ xảy ra trong mỗi chặng cuộc đời,

264
00:17:16,880 --> 00:17:20,880
cái cảm giác "Nếu không nhờ có sự may mắn,
cuộc đời tôi có lẽ đã rẽ sang hướng khác".

265
00:17:21,380 --> 00:17:25,740
Dù nguyên do là gì, tôi nghĩ, sự sụt giảm
bạo lực có những hàm ý sâu xa.

266
00:17:25,760 --> 00:17:29,450
Điều đó buộc ta không chỉ dừng ở việc hỏi
"Tại sao lại có chiến tranh?",

267
00:17:29,450 --> 00:17:31,700
mà còn phải hỏi thêm
"Tại sao lại có hòa bình?".

268
00:17:32,150 --> 00:17:36,440
Không chỉ "Ta đang làm gì sai?"
mà còn cả "Ta đã làm được điều gì đúng?".

269
00:17:36,730 --> 00:17:38,870
Bởi đã có một điều mà ta làm đúng,

270
00:17:38,870 --> 00:17:41,170
và tìm ra được điều đó
là một việc đáng để làm.

271
00:17:41,190 --> 00:17:42,530
Cảm ơn các bạn.

272
00:17:42,550 --> 00:17:47,240
(Vỗ tay)

273
00:17:53,510 --> 00:17:57,450
Chris Anderson: Tôi yêu bài phát biểu đó.
Tôi nghĩ rất nhiều người ở đây sẽ nói rằng

274
00:17:57,450 --> 00:18:02,050
sự mở rộng của vòng tròn -- điều mà
bạn và Peter Singer nhắc đến --

275
00:18:02,050 --> 00:18:05,870
còn nhận được sự hỗ trợ từ công nghệ,
tầm nhìn được mở rộng,

276
00:18:05,870 --> 00:18:10,570
cảm giác thế giới cũng vì thế mà nhỏ lại.
Liệu điều này có đúng chút nào không?

277
00:18:11,260 --> 00:18:14,730
Steven Pinker: Có chứ. Điều này cũng đúng
với lý thuyết của Wright,

278
00:18:14,730 --> 00:18:21,060
rằng nó giúp ta tận hưởng các lợi ích của
sự hợp tác các vòng tròn rộng lớn hơn,

279
00:18:21,150 --> 00:18:26,340
Nhưng tôi nghĩ điều đó cũng giúp
ta đặt mình vào vị trí của người khác.

280
00:18:26,340 --> 00:18:30,190
Tôi nghĩ khi đọc về các cách thức tra tấn
dã man hay được sử dụng ở thời Trung Cổ,

281
00:18:30,210 --> 00:18:32,510
bạn sẽ nghĩ làm sao mà họ lại
có thể làm điều đó,

282
00:18:32,510 --> 00:18:36,200
làm sao mà họ lại có thể vô cảm đến vậy
trước người mà họ đang cắt xẻo cơ thể?

283
00:18:36,200 --> 00:18:43,300
Nhưng rõ ràng đối với họ, người kia chỉ là
kẻ xa lạ không cùng chung cảm xúc với họ.

284
00:18:43,320 --> 00:18:47,130
Tôi nghĩ, bất kỳ điều gì giúp ta dễ
đặt mình vào vị trí của người khác hơn

285
00:18:47,130 --> 00:18:50,020
đều sẽ làm tăng sự cân nhắc của bạn
trên phương diện đạo đức

286
00:18:50,020 --> 00:18:51,270
khi đối xử với người khác.

287
00:18:51,270 --> 00:18:53,510
CA: Steve, tôi hy vọng các cơ quan
chủ quản các phương tiện truyền thông

288
00:18:53,510 --> 00:18:57,130
sẽ lắng nghe bài nói chuyện này.
Tôi nghĩ điều này rất quan trọng.

289
00:18:57,130 --> 00:18:58,279
Cảm ơn anh.
SP: Hân hạnh.