1
00:00:00,000 --> 00:00:04,000
მსგავსი სურათები
აუშვიცის საკონცენტრაციო ბანაკიდან,

2
00:00:04,000 --> 00:00:09,000
მე-20 საუკუნის განმავლობაში
ჩაიბეჭდა ჩვენ ცნობიერებაში


3
00:00:09,000 --> 00:00:14,000
და მოგვცა საშუალება,
ახლიდან გაგვეცნო საკუთარი თავები,

4
00:00:14,000 --> 00:00:17,000
საიდან მოვედით და რა დროში ვცხოვრობთ.

5
00:00:17,000 --> 00:00:21,000
მე-20 საუკუნის მანძილზე, ჩვენ სტალინის,
ჰიტლერის,

6
00:00:21,000 --> 00:00:26,000
მაოს, პოლ პოტის სისასტიკეების, რუანდის
და სხვა გენოციდების მოწმენი გავხდით

7
00:00:26,000 --> 00:00:30,000
და თუმცა მე-20 საუკუნე სულ რაღაც 7 წლისაა,

8
00:00:30,000 --> 00:00:34,000
ჩვენ უკვე მოვესწარით მიმდინარე
დარფურის გენოციდს

9
00:00:34,000 --> 00:00:37,000
და ერაყის ყოველდღიურ საშინელებებს.

10
00:00:37,000 --> 00:00:40,000
ამან მიგვიყვანა სიტუაციის საერთო აღქმამდე,

11
00:00:40,000 --> 00:00:44,000
კერძოდ იქამდე, რომ თანამედროვეობამ
საშინელი ძალადობა მოგვიტანა და შესაძლოა,

12
00:00:44,000 --> 00:00:47,000
რომ პირველყოფილი ადამიანები
ჰარმონიაში ცხოვრობდნენ,

13
00:00:47,000 --> 00:00:52,000
რასაც ჩვენდა საზიანოდ, ჩვენვე დავშორდით.

14
00:00:52,000 --> 00:00:55,000
აი, მაგალითად, გაზეთ "Boston Globe"-ში

15
00:00:55,000 --> 00:00:59,000
ორიოდე წლის წინ ეწერა: 
"ინდიელების ცხოვრება

16
00:00:59,000 --> 00:01:02,000
რთული იყო, მაგრამ მათ არ ჰქონდათ
დასაქმების პრობლემა, ძლიერი იყო

17
00:01:02,000 --> 00:01:04,770
ჰარმონია, ნარკომანია უცნობი იყო,

18
00:01:04,780 --> 00:01:08,990
კრიმინალი თითქმის არ არსებობდა, 
ტომებს შორის ბრძოლა კი,

19
00:01:09,000 --> 00:01:12,000
ძირითადად რიტუალური ხასიათის იყო
და იშვიათად მთავრდებოდა განურჩეველი,

20
00:01:12,000 --> 00:01:16,980
ან მასიური მკვლელობით" თქვენთვის
ყველასთვის ნაცნობია ეს თბილი ისტორიები.

21
00:01:17,000 --> 00:01:20,000
ჩვენ ამას ბავშვებს ვასწავლით.
ეს გვესმის ტელევიზორში

22
00:01:20,000 --> 00:01:25,000
და თხზულებებში.
ამ გამოსვლის საწყისი სათაური იყო:

23
00:01:25,000 --> 00:01:28,000
"ყველაფერი რაც გსმენიათ მცდარია"
და მე ვაპირებ ვაჩვენო,

24
00:01:28,000 --> 00:01:31,000
რომ ჩვენი ცოდნის
ეს კონკრეტული ნაწილი მცდარია,

25
00:01:31,000 --> 00:01:35,000
რომ ჩვენი წინაპრები,
იყვნენ ბევრად უფრო მოძალადეები ვიდრე ჩვენ,

26
00:01:35,000 --> 00:01:39,000
რომ ძალადობა იკლებს უკვე დიდი ხანია
და რომ დღეს, ალბათ ვცხოვრობთ

27
00:01:39,000 --> 00:01:42,000
ყველაზე მშვიდობიან დროში
ჩვენი სახეობის არსებობის მანძილზე.

28
00:01:42,000 --> 00:01:47,000
ახლა, დარფურის და ერაყის დროში

29
00:01:47,000 --> 00:01:50,000
ასეთი მტკიცება შეიძლება სადღაც ბოდვად,

30
00:01:50,000 --> 00:01:53,000
ან უხამსობადაც აღიქმბოდეს,
მაგრამ მე შევეცდები დაგარწმუნოთ,

31
00:01:53,000 --> 00:01:56,370
რომ ეს რეალური სურათია.

32
00:01:56,370 --> 00:02:02,000
ძალადობის კლება მუდმივი მოვლენაა.
თქვენ შეგიძლიათ ამას ათასწლეულების,

33
00:02:02,000 --> 00:02:05,980
საუკუნეების, ათწლეუების
და წლების მანძლზე დააკვირდეთ.

34
00:02:06,000 --> 00:02:08,000
თუმცა როგორც ჩანს იყო გარდამტეხი მომენტი,

35
00:02:08,000 --> 00:02:12,000
რაციონალიზმის ეპოქის დასაწყისში
მე-16 საუკუნეში.

36
00:02:12,000 --> 00:02:16,000
ეს ჩანს ყველგან, ოღონდ არა ერთგვაროვნად.

37
00:02:16,000 --> 00:02:18,990
ეს განსაკუთრებით ჩანს დასავლეთში,
ინგლისიდან და ჰოლანდიიდან

38
00:02:19,000 --> 00:02:21,990
დაწყებული
საგანმანათლებლო ეპოქის პერიოდში.

39
00:02:22,000 --> 00:02:25,840
ნება მომეცით გამოგზაუროთ 10-ის
ხარისხებში.

40
00:02:25,840 --> 00:02:28,000
ათასწლეულის მასშტაბიდან,
წლიურ მასშტაბამდე,

41
00:02:28,000 --> 00:02:32,000
იმისთვის რომ დაგარწმუნოთ ამაში.
10 000 წლის წინ ყველა ადამიანი

42
00:02:32,000 --> 00:02:35,000
იყო მონადირე-შემგროვებელი,
მუდმივი საცხოვრებლის

43
00:02:35,000 --> 00:02:38,000
და მთავრობის გარეშე.
სწორედ ეს არის ის მდგომარეობა,

44
00:02:38,000 --> 00:02:42,990
რომელიც მიჩნეულია ჰარმონიის პირველსახედ.

45
00:02:42,990 --> 00:02:45,600
მაგრამ არქეოლოგი ლორენს კილი,

46
00:02:45,600 --> 00:02:51,990
თანამედროვე მონადირე-შემგროვებლების
მსხვერპლიანობაზე დაკვირვებით,

47
00:02:52,000 --> 00:02:58,000
რომელიც მტკიცებულებების საუკეთესო წყაროა,
განსხვავებულ დასკვნამდე მივიდა.

48
00:02:58,000 --> 00:03:00,000
ეს არის გრაფიკი, რომელიც მან შექმნა

49
00:03:00,000 --> 00:03:03,000
ის აჩვენებს ომში
მამრების სიკვდილიანობის პროცენტს

50
00:03:03,000 --> 00:03:08,000
ფურაჟირების, მონადირეების
და შემგროვებლების რამდენიმე ტომში.

51
00:03:08,000 --> 00:03:14,000
წითელი სვეტები აჩვენებს მამაკაცის
ბუნებრივი სიკვდილისგან განსხვავებულ,

52
00:03:14,000 --> 00:03:17,000
სხვისი ხელით მოკვლის ალბათობას

53
00:03:17,000 --> 00:03:21,000
საკვების მომპოვებელ საზოგადოებებში,

54
00:03:21,000 --> 00:03:24,960
ახალი გვინეის კუნძულზე
და ამაზონის ტყეებში.

55
00:03:25,000 --> 00:03:28,470
მამაკაცის სხვისი ხელით მკვლელობის პროცენტი
იცვლება 60%-დან,

56
00:03:28,470 --> 00:03:31,630
გებუსის ტომის შემთხვევაში,

57
00:03:31,630 --> 00:03:36,000
15%-მდე. პატარა ლურჯი ზოლი,
მარცხენა დაბალ კუთხეში

58
00:03:36,000 --> 00:03:39,980
აშშ-ს და ევროპის
მე-20 საუკუნის სტატისტიკას შეესაბამება

59
00:03:40,000 --> 00:03:44,000
და მოიცავს ყველა მკვლელობას
ორივე მსოფლიო ომის ჩათვლით.

60
00:03:44,000 --> 00:03:49,000
ტომთაშორისი ომების შესაბამისი
სიკვდილიანობა რომ ყოფილიყო მე-20 საუკუნეში

61
00:03:49,000 --> 00:03:55,000
100 მილიონის ნაცვლად,
დაიხოცებოდა 2 მილიარდი.

62
00:03:55,000 --> 00:03:58,000
ასევე ათასწლეულების მასშტაბში,
შეგვიძლია შევხედოთ

63
00:03:58,000 --> 00:04:03,000
ადრეული ცივილიზაციების ცხოვრების წესს.

64
00:04:03,000 --> 00:04:08,000
ისეთს, რომელიც ბიბლიაშია აღწერილი და
ამ ვითომ მორალური ღირებულებების წყაროში,

65
00:04:08,000 --> 00:04:12,000
შეიძლება წავიკითხოთ,
რა იყო იმ დროს ომში მოსალოდნელი.

66
00:04:12,000 --> 00:04:15,000
მაგალითდ შემდეგი რიცხვნი 31: 
"გაილაშქრეს მიდიანზე,

67
00:04:15,000 --> 00:04:18,000
როგორც ნაბრძანები ჰქონდა მოსესთვის უფალს,


68
00:04:18,000 --> 00:04:21,000
და დახოცეს ყველა მამრი. უთხრა მათ მოსემ

69
00:04:21,000 --> 00:04:25,000
ახლა გაწყვიტეთ ბავშვებში
ყოველი მამროვანი, ყოველი ქალი,

70
00:04:25,000 --> 00:04:28,000
რომელსაც შეცნობილი ჰყავს კაცი
მამრის საწოლზე, მოკალით.

71
00:04:28,000 --> 00:04:32,000
ხოლო ყოველი დედროვანი ბავშვებში,
რომელსაც არ შეუცვნია მამაკაცი

72
00:04:32,000 --> 00:04:35,000
მამრის საწოლზე, ცოცხალი დაიტოვეთ"
სხვა სიტყვებით,

73
00:04:35,000 --> 00:04:40,000
მოკალით კაცები, მოკალით ბავშვები;
თუ ქალწულს ნახავთ,

74
00:04:40,000 --> 00:04:42,990
შეგიძლიათ ცოცხალი დატოვოთ,
და გააუპატიუროთ.

75
00:04:43,000 --> 00:04:47,000
თქვენ ნახავთ
ოთხ, ხუთ მსგავს ნაწყვეტს ბიბლიაში.

76
00:04:47,000 --> 00:04:50,000
ასევე ბიბლიაში ნახავთ,
რომ სიკდვილით დასჯა

77
00:04:50,000 --> 00:04:55,000
მიღებული სასჯელი იყო
ისეთი დანაშაულებებისთვის,

78
00:04:55,000 --> 00:04:59,000
როგორიც ჰომოსექსუალობა, ღალატი,
მკრეხელობა, მშობლებისთვის შეპასუხება.

79
00:04:59,000 --> 00:05:03,000
(სიცილი) და ფიჩხის შეგროვება შაბათ დღეს.

80
00:05:03,000 --> 00:05:06,000
მოდით შევამციროთ

81
00:05:06,000 --> 00:05:09,000
და შევხედოთ საუკუნის მასშტაბით.

82
00:05:09,000 --> 00:05:14,000
თუმცა ჩვენ არ გვაქვს შუა საუკუნეებიდან
თანამედროვეობამდე

83
00:05:14,000 --> 00:05:15,000
ომების სტატისტიკა,

84
00:05:15,000 --> 00:05:18,000
ამის შესახებ
მხოლოდ ზოგადი ისტორიიდან ვიცით,

85
00:05:18,000 --> 00:05:22,000
იმის მტკიცებულება, რომ საზოგადოების მიერ
დაშვებული ძალდობის ფორმის კლებაა

86
00:05:22,000 --> 00:05:25,000
სულ ჩვენ თვალწინ იყო,

87
00:05:25,000 --> 00:05:29,000
მაგალითად, ნებისმიერი საზოგადოების
ისტორიიდან ჩანს, რომ დასახიჩრება და წამება

88
00:05:29,000 --> 00:05:32,000
იყო სასჯელის ჩვეული ფორმა. ისეთი დარღვევა,

89
00:05:32,000 --> 00:05:36,000
რომელიც დღეს ჯარიმით ისჯება,

90
00:05:36,000 --> 00:05:40,000
მაშინ ენის მოჭრით,
ყურების დაჭრით, დაბრმავებით,

91
00:05:40,000 --> 00:05:42,000
ხელის მოჭრით და ა.შ. მთავრდებოდა.

92
00:05:42,000 --> 00:05:46,990
მაშინ იყო მთელი რიგი მახვილგონივრული
სადისტური დასჯის სასიკვდილო ფორმები.

93
00:05:47,000 --> 00:05:49,990
კოცონზე დაწვა, გამოშიგვნა,
ბორბალზე გაკვრა,

94
00:05:50,000 --> 00:05:53,000
ორი მხრიდან ცხენების მიერ გაგლეჯა და ა.შ.

95
00:05:53,000 --> 00:05:57,000
სიკვდილით ისჯებოდა
არაძალადობრივი დანაშაულების მთელი სია:

96
00:05:57,000 --> 00:06:02,000
მეფის კრიტიკა, პურის ნატეხის მოპარვა.
რა თქმა უნდა მონათმფლობელობა,

97
00:06:02,000 --> 00:06:05,990
იყო სამუშაოს შესამსუბუქებელი დანადგარი

98
00:06:06,000 --> 00:06:09,000
და სისასტიკე გართობის პოპულარული ფორმა იყო
ყველაზე თვასლაჩინოა

99
00:06:09,000 --> 00:06:12,470
კატის დაწვის პრაქტიკის მაგალითი,
როცა ყულფში გამობმულ კატას,

100
00:06:12,470 --> 00:06:15,000
ცეცხლში უშვებდნენ

101
00:06:15,000 --> 00:06:20,510
და მაყურებლები ხარხარებდნენ იმაზე,
თუ როგორ იკლაკნებოდა

102
00:06:20,510 --> 00:06:23,000
კატა ტკივილისგან და კვდებოდა ცეცხლში.

103
00:06:23,000 --> 00:06:26,000
რაც შეეხება ერთი-ერთზე მკვლელობას.
არსებობს კარგი სტატისტიკა,

104
00:06:26,000 --> 00:06:32,000
რადგან ბევრი მუნიციპალიტეტი
ჩანაწერში უთითებდა სიკვდილის მიზეზს.

105
00:06:32,000 --> 00:06:36,530
კრიმინოლოგმა მანუელ აიზნერმა

106
00:06:37,000 --> 00:06:39,000
შეისწავლა ევროპის მასშტაბით

107
00:06:39,000 --> 00:06:44,000
ნებისმიერ სოფელში, ქალაქში, ქვეყანაში,
მკვლელობის სიხშირის

108
00:06:44,000 --> 00:06:46,000
ყველა ისტორიული მონაცემი და შეავსო ის

109
00:06:46,000 --> 00:06:49,960
ნაციონალური მონაცემებით, იმ დროიდან,
რაც ქვეყნებმა დაიწყეს

110
00:06:49,960 --> 00:06:56,030
სტატისტიკის წარმოება.
მან ეს დაიტანა ლოგარითმულ შკალაზე,

111
00:06:56,030 --> 00:07:03,000
წელიწადში 100 000 კაცზე, 100 სიკვდილიდან
დაწყებული, რაც არის

112
00:07:03,000 --> 00:07:08,000
მკვლელობების დაახლოებითი სიხშირე 
შუა საუკუნეებში.

113
00:07:08,000 --> 00:07:12,990
გრაფი ეცემა 1 სიკვდილზე დაბლა 100000 კაცზე
წელიწადში შვიდ ან რვა ევროპულ ქვეყანაში,

114
00:07:13,000 --> 00:07:17,000
შემდეგ პატარა ნახტომია 60-იანებში.
რა გასაკვირიც არ უნდა იყოს ხალხი,

115
00:07:17,000 --> 00:07:21,000
რომელიც ამბობდა, რომ როკენროლი
მორალურ დეგრადირებას გამოიწვევს

116
00:07:21,000 --> 00:07:24,210
რაღაცაში მართლები იყვნენ.

117
00:07:24,570 --> 00:07:28,640
სიკვდილიანობის სულ მცირე
ორ თანრიგიანი კლება იყო

118
00:07:28,640 --> 00:07:31,850
შუა საუკუნეებიდან დღემდე

119
00:07:32,000 --> 00:07:36,350
და გარდამტეხი იყო
მე-16 საუკუნეების დასაწყისი.

120
00:07:37,000 --> 00:07:39,000
ახლა, დავიდეთ 10 წლეულების მასშტაბზე.

121
00:07:39,000 --> 00:07:42,000
არასამთავრობო ორგანიზაციების თანახმად

122
00:07:42,000 --> 00:07:46,000
რომლებიც ასეთ სტატისტიკას 1945 წლიდან
აწარმოებენ ევროპასა და ამერიკაში,

123
00:07:46,000 --> 00:07:49,250
მოხდა მკვეთრი კლება
სახელმწიფოთაშორის ომებში,

124
00:07:49,630 --> 00:07:54,000
ეთნიკურ კონფლიქტებში, დარბევებში
და სამხედრო გადატრიალებებში.

125
00:07:54,000 --> 00:07:58,000
სამხრეთ ამერიკაშიც კი. მთელ მსოფლიოში

126
00:07:58,000 --> 00:08:03,180
სიკვდილიანობის მკვეთრი კლებაა
სახელმწიფოთაშორის ომებში. ყვითელი სვეტები

127
00:08:03,180 --> 00:08:08,420
აჩვენებს სიკვდილიანობის რიცხვს ყოველ ომში
ყოველ წელს, 1950 წლიდან დღემდე.

128
00:08:09,000 --> 00:08:13,000
როგორც ხედავთ,
სიკვდილიანობის სიხშირე 65 000-დან

129
00:08:13,000 --> 00:08:17,000
კონფლიკტში, წელიწადში, 1950 წლიდან
დადის მხოლოდ 2000 სიკვდილამდე

130
00:08:17,000 --> 00:08:21,000
თითო კონფლიქტში წელიწადში
ამ ათწლეულში, რა ცუდიც არ არის.

131
00:08:21,000 --> 00:08:24,990
წლების მასშტაბშიც კი შეიძლება
ძალადობის კლების დანახვა.

132
00:08:25,000 --> 00:08:28,000
ცივი ომის დასრულების შემდეგ,
ნაკლები სამოქალაქო ომები იყო,

133
00:08:28,000 --> 00:08:34,000
ნამვდილად ნაკლები გენოციდი.
90 პროცენტით შემცირდა

134
00:08:34,000 --> 00:08:40,000
მეორე მსოფლიო ომის დონესთან შედარებით.
1960 წლის ნახტომიც კი უკან დაბრუნდა.

135
00:08:40,000 --> 00:08:44,000
ეს მონაცემები ფსბ საერთო კრიმინალის
სტატისტიკისაა. თქვენ ხედავთ,

136
00:08:44,000 --> 00:08:48,000
რომ ძალადობის საკმაოდ დაბალი დონეა
50-იანებში და 60-იანებში,

137
00:08:48,000 --> 00:08:52,000
შემდეგ ნახტომია
რამდენიმე ათწლეულის მანძილზე

138
00:08:52,000 --> 00:08:56,000
და იწყება კლება 1990 წლიდან, ისე რომ


139
00:08:56,000 --> 00:09:00,000
უბრუნდება 1960 წლის ნიშნულს.

140
00:09:00,000 --> 00:09:02,120
პრეზიდენტო კლინტონ, თუ აქ ხართ, მადლობა.

141
00:09:02,120 --> 00:09:04,000
(სიცილი)

142
00:09:04,000 --> 00:09:07,000
მაშ, ისმის კითხვა,
რატომ ცდება ამდენი ხალხი

143
00:09:07,000 --> 00:09:11,000
ასეთ მნიშვნელოვან რამეზე?
ვფიქრობ ამას რიგი მიზეზები აქვს.

144
00:09:11,000 --> 00:09:14,000
ერთ-ერთია ის რომ ჩვენ
უკეთესი შეტყობინების საშუალებები გვაქვს.

145
00:09:14,000 --> 00:09:18,000
ცნობების სააგენტო "Associated Press",
ომის ქრონიკის უკეთესი მომწოდებელია,

146
00:09:18,000 --> 00:09:22,000
ვიდრე მე-16 საუკუნის ბერები.

147
00:09:22,000 --> 00:09:27,000
არსებობს კოგნიტიური ილუზია. ჩვენ
ფსიქოლოგებმა ვიცით, რომ რაც უფრო ადვილია

148
00:09:27,000 --> 00:09:30,000
გაიხსენო რაღაც კონკრეტული შემთხვევა,

149
00:09:30,000 --> 00:09:33,080
მით უფრო დიდია საკუთარი თავის 
ამ შემთხვევასთან ასოცირების შანსი.

150
00:09:33,080 --> 00:09:37,000
ამბები სისხლიანი ილუსტრაციით,
რომლებზეც გაზეთში ვკითხულობთ,

151
00:09:37,000 --> 00:09:41,000
უფრო ძლიერ აღიბეჭდება ჩვენს მეხსიერებაში,
ვიდრე ცნობა ბევრად მეტი ხალხის სიკვდილზე

152
00:09:41,000 --> 00:09:46,990
სიბერისგან საკუთარ საძინებელში. 
არსებობს აზრთა რაღაც დინამიკა

153
00:09:47,000 --> 00:09:52,000
და ბაზრის წახალისება. ვერავინ მიიზიდავს
დამკვირვებელს, ადვოკატს და დონორს

154
00:09:52,000 --> 00:09:54,000
იმის თქმით,

155
00:09:54,000 --> 00:09:56,000
რომ საქმეები უკეთ და უკეთ მიდის.

156
00:09:56,000 --> 00:09:57,000
(სიცილი)

157
00:09:57,000 --> 00:09:59,970
თანამედროვე ინტელექტუალურ წრეებში
არსებობს დანაშაულის გრძნობა

158
00:09:59,970 --> 00:10:03,000
ძირძველ ხალხებთან მიმართებაში


159
00:10:03,000 --> 00:10:05,990
და იმის არ აღიარების სურვილი,
რომ დასავლურ კულტურაში

160
00:10:06,000 --> 00:10:10,030
შეიძლება რამე კარგი იყოს და რა თქმა უნდა
ჩვენი სტანდარტების ცვლილებამ,

161
00:10:10,030 --> 00:10:14,020
შეიძლება საქციელის ცვლილებას გადაასწროს.
ძალადობის კლების ერთი მიზეზი

162
00:10:14,020 --> 00:10:17,000
არის ის, რომ ხალხს იმ დროს
ყელში ამოუვიდა ხოცვა და სისასტიკე

163
00:10:17,000 --> 00:10:20,000
როგორც ჩანს ეს პროცესი გრძელდება.

164
00:10:20,000 --> 00:10:24,000
მაგრამ თუ სტანდარტები წინ უსწრებს ქცევას,

165
00:10:24,000 --> 00:10:27,000
მოვლენები ყოველთვის უფრო ბარბაროსული ჩანს
ვიდრე გამოჩნდებოდნენ

166
00:10:27,000 --> 00:10:31,000
ისტორიული სტანდარტების ფონზე.
დღეს ჩვენ სამართლიანად გვაშფოთებს,

167
00:10:31,000 --> 00:10:37,000
როცა ტეხასში 15 წლიანი
სააპელაციო პროცესის შემდეგ,

168
00:10:37,000 --> 00:10:41,440
რამდენიმე მკვლელს
სასიკვდილო ინექციით უსრულებენ განაჩენს.

169
00:10:41,630 --> 00:10:45,000
ჩვენ არ ვითვალსწინებთ
რომ 200 წლის წინ ისინი შესაძლოა დაეწვათ,

170
00:10:45,000 --> 00:10:48,000
10 წუთიანი სასამართლოს შემდეგ
მეფის კრიტიკისთვის.

171
00:10:48,000 --> 00:10:51,000
ასეთი რამ მუდმივად ხდებოდა.

172
00:10:51,000 --> 00:10:55,460
დღეს ჩვენ სიკვდილით დასჯას
ვუყურებთ როგორც იმის მანიშნებელს,

173
00:10:55,460 --> 00:10:59,000
თუ რა დონეზე შეიძლება დაეცეს
ჩვენი ქცევა და არა იმისას

174
00:10:59,000 --> 00:11:02,280
თუ როგორ აიწია ჩვენმა სტანდარტებმა.

175
00:11:03,000 --> 00:11:06,000
კარგი, მაშ რატომ მცირდება ძალადობა?
სინამდვილეში არავინ იცის,

176
00:11:06,000 --> 00:11:10,990
მაგრამ მე 4 ახსნა წავიკითხე,
რომელთაგან ჩემი აზრით

177
00:11:11,000 --> 00:11:14,000
თითოეული შეიცავს
სიმართლის მარცვალს.

178
00:11:14,000 --> 00:11:17,000
პირველი: შეიძლება ტომას ჰობსი
მართალი იყო როცა თქვა,

179
00:11:17,000 --> 00:11:22,000
რომ სახელმწიფოებრიობამდე პერიოდის ცხოვრება
იყო "განმარტოებული, ღარიბი, საზიზღარი,

180
00:11:22,000 --> 00:11:26,000
უმოწყალო და მოკლე", არა იმიტომ

181
00:11:26,000 --> 00:11:29,090
რომ ადამიანებს გააჩნიათ
თანდაყოლილი სისხლის წყურვილი,

182
00:11:29,090 --> 00:11:32,980
ან აგრესიული ინსტიქტები
და ტერიტორიული იმპერატივები,

183
00:11:32,980 --> 00:11:36,000
არამედ თავად ანარქიის ლოგიკით,
ანარქიის მდგომარეობაში,

184
00:11:36,000 --> 00:11:40,000
არსებობს მუდმივი ცდუნება
დაასწრო და თავს დაესხა მეზობელს,

185
00:11:40,000 --> 00:11:43,000
მანამ სანამ ის დაგესხმება. ტომას შელინგი

186
00:11:43,000 --> 00:11:45,210
ავლებდა ასეთ ანაგლოგიას.

187
00:11:45,210 --> 00:11:48,000
სახლის მეპატრონეს სარდაფიდან ესმის ხმა.

188
00:11:48,000 --> 00:11:51,690
როგორც კარგ ამერიკელს
მას ტუმბოში აქვს იარაღი.

189
00:11:51,690 --> 00:11:54,370
იღებს იარაღს და ჩადის კიბეზე
და ხედავს

190
00:11:54,370 --> 00:11:56,000
ქურდს იარაღით.

191
00:11:56,000 --> 00:12:00,000
თითოეული მათგანი ფიქრობს. "მე არ მინდა
მისი მოკვლა,

192
00:12:00,000 --> 00:12:04,000
მაგრამ ის აპირებს ჩემს მოკვლას
ჯობია მას ვესროლო, სანამ ის მესვრის.

193
00:12:04,000 --> 00:12:06,000
თან მას ჩემი მოკვლა რომც არ უნდოდეს,

194
00:12:06,000 --> 00:12:09,000
ალბათ ეშინია, რომ მე მოვკლავ მას

195
00:12:09,000 --> 00:12:11,570
სანამ ის მომკლავს მე..." და ა.შ.

196
00:12:12,000 --> 00:12:16,700
მონადირე-შემგროვებლები ცხადად გაივლებენ
აზრთა ამ მიმდევრობას თავში

197
00:12:16,710 --> 00:12:21,050
და ხშირად თავს ესხმიან მეზობლებს
შიშისგან, რომ მათ დაასწრებენ.

198
00:12:22,000 --> 00:12:25,000
ამ პრობლემის გადაჭრის ერთ-ერთი ხერხი
შეკავებაა.

199
00:12:25,000 --> 00:12:30,000
შენ არ ისვრი პირველი, მაგრამ გაქვს
საჯაროდ გაცხადებული პოლოტიკა,

200
00:12:30,000 --> 00:12:33,000
რომ შენ უპასუხებ სასტიკად
თუ ვინმე შემოგიტევს

201
00:12:33,000 --> 00:12:35,000
ერთი მომენტი არის ის,

202
00:12:35,000 --> 00:12:39,670
რომ ასეთი განცხადება შეიძლება ყალბი იყოს,
შესაბამისად ეს პოლიტიკა ქმედითი იქნება

203
00:12:39,670 --> 00:12:44,890
მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ თქვენ
დაგიჯერებენ. ანუ თქვენ უნდა უპასუხოთ

204
00:12:44,890 --> 00:12:49,000
ყველა თავდასხმას და გაუსწოროთ ანგარიში.
რაც მიდის სისხლიან ვენდეტებამდე.

205
00:12:49,000 --> 00:12:54,000
ცხოვრება ხდება "სოპრანოს კლანის" სერია.
ჰობსის გადაწყვეტილება "ლევიათანი",

206
00:12:54,000 --> 00:12:58,000
მდგომარეობს იმაში, რომ
ძალადობის გამოყენების ლეგიტიმური უფლება

207
00:12:58,000 --> 00:13:03,980
ვანდოთ ერთადერთ დემოკრატიულად არჩეულ
სააგენტოს, ლევიათანს.

208
00:13:04,000 --> 00:13:07,000
ეს შეამცირებს თავდასხმის ცდუნებას,

209
00:13:07,000 --> 00:13:10,000
რადგან ნებისმიერი აგრესია დაისჯება,

210
00:13:10,000 --> 00:13:15,000
რაც მის ეფექტურობას გაანულებს.
ეს ხსნის გამაფრთხილებელი შეტევის ცდუნებას

211
00:13:15,000 --> 00:13:19,000
იმის შიშით, რომ არ დაასწრონ.

212
00:13:19,000 --> 00:13:23,000
და ეს ხსნის მუდმივად
საბრძოლო მზადყოფნის აუცილებლობას,

213
00:13:23,000 --> 00:13:26,000
იმისთვის, რომ აჩვენოთ
თქვენი მუქარის რეალურობა.

214
00:13:26,000 --> 00:13:32,000
ამას მივყავართ მშვიდობამდე. აისნერი,
ვინც შეადგინა მკვლელობების გრაფიკი,

215
00:13:32,000 --> 00:13:34,430
რომელიც წინა სლაიდზე არ გინახავთ,

216
00:13:34,610 --> 00:13:39,000
ამტკიცებდა, რომ ევროპაში
მკვლელობის დონის შემცირების პერიოდი,

217
00:13:39,000 --> 00:13:43,000
დაემთხვა
ცენტრალიზებული სახელმწიფოების გაძლიერებას.

218
00:13:43,000 --> 00:13:46,000
ეს არგუმენტი
ლევიათანის თეორიის სასარგებლოა.

219
00:13:46,000 --> 00:13:50,000
ამაზე ის ფაქტიც მეტყველებს,
რომ დღეს ჩვენ ძალადობის აფეთქებებს

220
00:13:50,000 --> 00:13:54,000
ანარქიის ზონებში ვხედავთ: 
უუნარო სახელმწიფოებში, დანგრეულ იმპერიებში

221
00:13:54,000 --> 00:13:59,440
განუვითარებელ რეგიონებში, მაფიებში,
ქუჩურ დაჯგუფებებში და ა.შ.

222
00:14:00,000 --> 00:14:03,000
მეორე ახსნა არის ის,
რომ ბევრ დროსა და ადგილას

223
00:14:03,000 --> 00:14:06,700
გავრცელებულია სენტიმენტი,
რომ ცხოვრება არაფრად ღირს

224
00:14:07,000 --> 00:14:11,000
ადრეულ ხანაში, როცა ტანჯვა
და ადრეული სიკვდილი ჩვეული იყო

225
00:14:11,000 --> 00:14:15,000
საკუთარ ცხოვრებაში,
ადამიანს ნაკლებად ადარდებდა

226
00:14:15,000 --> 00:14:19,000
სხვისთვის ზიანის მიყენება. როცა
ტექნოლოგიამ და ეკონომიკურმა ეფექტურობამ,

227
00:14:19,000 --> 00:14:23,000
ცხოვრება გაახანგრძლივა და უფრო სასიამოვნო
გახადა, ამან უფრო დიდი ფასი შესძინა

228
00:14:23,000 --> 00:14:26,880
ზოგადად სიცოცხლეს. ეს იყო
პოლიტ. მეცნიერის ჯეიმს პეინის არგუმენტი

229
00:14:27,000 --> 00:14:31,000
მესამე ახსნას შემოაქვს
არანულოვანი თამაშის ცნება

230
00:14:31,000 --> 00:14:35,000
შემუშავებულ წიგნში "არანულოვანი" ჟურნალისტ

231
00:14:35,000 --> 00:14:38,760
რობერტ რაიტის მიერ. რაიტი აღნიშნავს,
რომ გარკვეულ სიტუაციაში

232
00:14:38,760 --> 00:14:42,650
კოოპერაცია და არა-ძალადობრიობა,
შეიძლება უპირატესი იყოს ურთიერთობაში,

233
00:14:42,650 --> 00:14:48,000
როგორიც არის ვაჭრობიდან მიღებული მოგება,

234
00:14:48,000 --> 00:14:52,000
როცა ორი მხარე ვაჭრობს სიჭარბით
და მოგებული რჩება, ან როცა ორივე მხარე

235
00:14:52,000 --> 00:14:55,000
ყრის იარაღს, ზოგავს სამხედრო დანახარჯს

236
00:14:55,000 --> 00:14:58,640
და არ არიან იძულებულნი მუდმივად იომონ.

237
00:14:59,000 --> 00:15:01,000
რაიტი ამტკიცებს, რომ ტექნოლოგიებმა


238
00:15:01,000 --> 00:15:05,340
გაზარდეს დადებით ნაშთიანი თამაშების
რაონდეობა, რომელშიც ჩვენ ვერთვებით.

239
00:15:05,650 --> 00:15:09,000
რაც საშუალებას გვაძლევს გავცვალოთ საქონელი
მომსახურება და იდეები

240
00:15:09,000 --> 00:15:12,740
დიდ მანძლებზე
და ადამიანთა დიდ ჯგუფებს შორის.

241
00:15:12,780 --> 00:15:16,160
შედეგად, სხვა ადამიანები უფრო ფასობენ,
როცა ისინი ცოცხლები არიან.

242
00:15:16,160 --> 00:15:21,610
და ძალადობა ეგოისტური მიზეზებით მცირდება.
რაიტის სიტყვებით: "ბევრ მიზეზს შორის,

243
00:15:21,610 --> 00:15:24,000
რატომაც ვფქირობ, რომ იაპონელები

244
00:15:24,000 --> 00:15:27,250
არ უნდა დავბომბოთ, არის ის,
რომ მათ ჩემი მანქანა შექმნეს"

245
00:15:27,250 --> 00:15:29,000
(სიცილი)

246
00:15:29,000 --> 00:15:33,000
მეოთხე ახსნა ასახულია ფილოსოფოს
პიტერ სინგერის წიგნში:

247
00:15:33,000 --> 00:15:36,550
"გაფართოებადი წრე",

248
00:15:37,000 --> 00:15:40,000
რომელიც ფიქრობს, რომ ევოლუციამ
ადამიანს

249
00:15:40,000 --> 00:15:45,000
თანაგრძნობის უნარი გაუღვივა: თვისება,
რომ სხვა ადამიანების ინტერესები,

250
00:15:45,000 --> 00:15:49,000
განვიხილოთ საკუთარის მსგავსად.
სამწუხაროდ, როგორც წესი,

251
00:15:49,000 --> 00:15:53,000
ამ თვისებას ჩვენ ვიყნებთ, მხოლოდ
მეგობრების და ოჯახის წევრების ვიწრო წრეზე.

252
00:15:53,000 --> 00:15:56,260
ამ წრის გარეთ ადამიანები განიხილებიან
როგორც ქვე ადამიანები

253
00:15:56,260 --> 00:16:00,000
და მათი ექსპლუატაცია დაშვებულია,
მაგრამ ისტორიის მანძილზე,

254
00:16:00,000 --> 00:16:04,000
ეს წრე ფართოვდებოდა. შეიძლება ისტორიული
ჩანაწერებში ვნახოთ,

255
00:16:04,000 --> 00:16:07,520
რომ გაფართოება მიდიოდა სოფლამდე,
კლანამდე, ტომამდე,

256
00:16:07,520 --> 00:16:11,000
ნაციამდე, სხვა რასებამდე, ორივე სქესამდე
და სინგერის თანახმად,

257
00:16:11,000 --> 00:16:13,210
წრე უნდა გაფართოვდეს

258
00:16:13,210 --> 00:16:18,000
სხვა მგრძნობიარე ცხოველებამდეც.
კითხვა ის არის,

259
00:16:18,000 --> 00:16:21,000
რომ თუ ეს მართლაც მოხდა,
რა იდგა ამ გაფართოების უკან?

260
00:16:21,000 --> 00:16:24,000
არსებობს ბევრი ვარიანტი:
ურთიერთთანამშრომლობის წრეები

261
00:16:24,000 --> 00:16:28,330
იმ აზრით,
რომელზეც როპერტ რაიტი საუბრობს.

262
00:16:29,000 --> 00:16:33,000
ოქროს წესის ლოგიკა: რაც უფრო მეტს
ფიქრობ სხვაზე და თანამშრომლობ მათთან,

263
00:16:33,000 --> 00:16:37,000
მით უფრო აცნობიერებ, რომ უაზრობაა

264
00:16:37,000 --> 00:16:41,000
საკუთარი ინტერესების
სხვისაზე მაღლა დაყენება,

265
00:16:41,000 --> 00:16:44,000
ყოველ შემთხვევაში, თუ გინდათ,
რომ მოგისმინონ ვერ იტყვით,

266
00:16:44,000 --> 00:16:47,000
რომ "ჩემი ინტერესები განსაკუთრებულია,
უფრო ღირებული, ვიდრე შენი"

267
00:16:47,000 --> 00:16:49,000
ისევე როგორც ვერ იტყვით: "აი ეს ადგილი

268
00:16:49,010 --> 00:16:53,010
სადაც ვდგავარ, სამყაროს უნიკალური ნაწილია

269
00:16:53,010 --> 00:16:55,940
მხოლოდ იმიტომ,
რომ მე ვდგავარ მასზე ამ წუთას"

270
00:16:56,000 --> 00:17:00,000
მიზეზი შეიძლება იყოს კოსმოპოლიტიზმი,
ისტორია,

271
00:17:00,000 --> 00:17:04,000
ჟურნალისტიკა, მეხსიერება,
ლიტერატურა, მოგზაურობა,

272
00:17:04,000 --> 00:17:08,000
განათლება, ყველაფერი
რაც გვაძლევს საშუალებას თავი წარმოვიდგინოთ

273
00:17:08,000 --> 00:17:12,300
სხვის ადგილას, იმათ ადგილას ვისაც შესაძლოა
ქვე ადამიანებად მოვიაზრებდით.

274
00:17:12,300 --> 00:17:16,000
ასევე ჩვენი მდგომარეობის
შემთხვევითობის გაცნობიერება.

275
00:17:16,000 --> 00:17:20,550
იმისი რომ "ეს გამართლებაა
სადაც ვარ და როგორც"

276
00:17:21,000 --> 00:17:24,000
რითიც არ უნდა იყოს გამოწვეული,
ძალადობის შემცირებას

277
00:17:24,000 --> 00:17:28,000
აქვს ღრმა შედეგები.
მარტო ის კითხვები კი არ უნდა ისმებოდეს

278
00:17:28,000 --> 00:17:32,000
"რატომ არის ომი?" არამედ ისიც
"რატომ დადგა მშვიდობა?"

279
00:17:32,350 --> 00:17:36,260
არა მხოლოდ "რას ვაკეთებთ არასწორად",
არამედ "რა ვაკეთებთ სწორად?"

280
00:17:36,450 --> 00:17:38,840
რადგან რაღაც სწორად ვაკეთეთ

281
00:17:39,000 --> 00:17:41,000
და კარგი იქნებოდა გაგვეგო კონკრეტულად რა.

282
00:17:41,000 --> 00:17:42,000
დიდი მადლობა.

283
00:17:42,000 --> 00:17:53,000
(აპლოდისმენტები)

284
00:17:53,000 --> 00:17:57,000
კრის ანდერსონი: მომეწონა გამოსვლა. 
ვფიქრობ ბევრი აქ მყოფი დამეთანხმება,

285
00:17:57,000 --> 00:18:00,000
რომ ეს გაფართოება,
რომელზეც თქვენ საუბრობდით,

286
00:18:00,000 --> 00:18:03,000
რომელზეც პიტერ სინგერი საუბრობს,
გამოწვეულია ტექნოლოგიით,

287
00:18:03,000 --> 00:18:07,000
სხვა ადმიანებთან წვდომით და შეგრძნებით
რომ მსოფლიო მცირდება.

288
00:18:07,000 --> 00:18:10,670
ამაშიც ხომ არის სიმართლის მარცვალი?

289
00:18:10,840 --> 00:18:14,990
სტივენ პინკერი: რა თქმა უნდა.
ეს ეთანხმება რაიტის თეორიასაც.

290
00:18:15,000 --> 00:18:18,810
იმას, რომ ჩვენ თანამშრომლობის
ნაყოფით შეგვიძლია სულ უფრო და უფრო

291
00:18:18,810 --> 00:18:23,550
ფართე საზოგადოებებში
ვისარგებლოთ. ასევე ჩემი აზრით

292
00:18:23,550 --> 00:18:27,000
ეს გვეხმარება
თავი წარმოიდგინოთ სხვის ადგილას.

293
00:18:27,000 --> 00:18:30,000
როცა კითხულობ შუა საუკუნეების
ამ კოშმარულ წამებებზე ფიქრობ,

294
00:18:30,000 --> 00:18:32,000
როგორ აკეთებდნენ ამას,

295
00:18:32,000 --> 00:18:34,860
როგორ შეეძლოთ
არ თანაეგრძნოთ ადამიანისთვის,

296
00:18:34,860 --> 00:18:37,540
რომელსაც შიგნავდნენ? მაგრამ ცხადია,

297
00:18:37,540 --> 00:18:41,000
რაღაც დონეზე მათ ეჩვენებოდათ, რომ ის
რაღაც უცხო პლანეტელივითაა,

298
00:18:41,000 --> 00:18:44,000
რომელსაც არ აქვს მათი მსგავსი გრნძობები.

299
00:18:44,000 --> 00:18:46,910
მგონი ყველაფერი რაც სხვის ადგილზე ყოფნის


300
00:18:46,910 --> 00:18:50,000
წარმოდგენის საშუალება გვაძლევს.
აძლიერბს მორალურ ბმას

301
00:18:50,000 --> 00:18:51,000
ამ ადამიანთან.

302
00:18:51,000 --> 00:18:55,000
კ,ა.: სტივ მინდა უახლოეს მომავალში ეს,
მედია სააგენტოების ყველა მფლობელმა გაიგოს

303
00:18:55,000 --> 00:18:57,000
მგონი ეს ძალიან მნიშვნელოვანია
დიდი მადლობა

304
00:18:57,000 --> 00:18:58,000
ს.პ.: მადლობა თქვენ.