WEBVTT

00:00:01.059 --> 00:00:02.542
Bir arkeolog olarak

00:00:02.566 --> 00:00:05.664
sık sık en büyük buluşumun
ne olduğu sorulur.

00:00:06.601 --> 00:00:07.786
Cevap ortada:

00:00:08.829 --> 00:00:10.363
Kocam, Greg.

NOTE Paragraph

00:00:10.387 --> 00:00:11.758
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:00:11.782 --> 00:00:13.544
Mısır'da ilk kazımda tanıştık.

00:00:14.149 --> 00:00:18.672
Beklenmedik, muhteşem şeyler
bulmaya yönelik ilk dersimdi.

00:00:19.941 --> 00:00:23.090
Bu da inanılmaz bir arkeolojik
ortaklık başlattı aramızda.

00:00:24.442 --> 00:00:29.585
Yıllar sonra, en sevdiğimiz heykel çifti
önünde ona evlenme teklif ettim:

00:00:29.609 --> 00:00:32.142
Prens Rahotep ve Prenses Nofret,

00:00:32.142 --> 00:00:34.035
Kahire Müzesi'nde sergileniyor

00:00:34.059 --> 00:00:36.154
ve tarihi 4.600 yıl öncesine dayanıyor.

NOTE Paragraph

00:00:36.615 --> 00:00:41.639
Greg'ten hayatının geri kalanı boyunca
benimle olmasını isteyeceksem

00:00:41.663 --> 00:00:44.440
sonsuza dek birlikte olmaya söz vermiş

00:00:44.464 --> 00:00:47.545
iki kişi önünde teklif etmeliyim
diye düşündüm.

00:00:49.182 --> 00:00:52.058
Bu semboller hala var
çünkü onlara baktığımızda

00:00:52.082 --> 00:00:53.523
kendimizi görüyoruz.

00:00:53.960 --> 00:00:55.978
Ortak insanlık anlayışımızın değişmediğini

00:00:56.002 --> 00:00:58.811
bize hatırlatan güçlü unsurlar bunlar.

NOTE Paragraph

00:00:59.807 --> 00:01:05.187
Arkeolojik keşfin heyecanı aşk kadar güçlü

00:01:05.211 --> 00:01:10.258
çünkü antik çağlar hayal edebileceğiniz
en baştan çıkarıcı sevgilidir.

00:01:11.116 --> 00:01:13.419
Pek çok arkeolog

00:01:13.443 --> 00:01:15.872
yakıcı güneş altında

00:01:15.896 --> 00:01:17.552
arktik rüzgarlarda

00:01:18.585 --> 00:01:20.039
ve yağmur ormanlarında

00:01:20.550 --> 00:01:22.428
hayatını geçmişin gizemine adar.

00:01:23.518 --> 00:01:24.996
Çoğu arar.

00:01:25.020 --> 00:01:26.171
Bazıları keşfeder.

00:01:26.195 --> 00:01:29.013
Bir keşfin tarihi
değiştirebileceği ihtimaline

00:01:29.037 --> 00:01:31.857
herkes adeta tapıyor.

NOTE Paragraph

00:01:33.620 --> 00:01:36.125
Mısır'daki ilk günümde

00:01:36.149 --> 00:01:39.693
Mendes adında Kuzeydoğu Mısır Deltasında


00:01:39.693 --> 00:01:42.964
4.200 yıl öncesinden kalma
bir mezarlıkta çalıştım.

00:01:42.988 --> 00:01:44.188
Bu benim resmim

00:01:44.212 --> 00:01:45.413
Neşe içindeyim.

00:01:45.888 --> 00:01:49.901
Zümrüt yeşili pirinç tarlalarının
arasında kazı yaparken

00:01:49.925 --> 00:01:52.413
sapasağlam bir kap buldum.

00:01:53.772 --> 00:01:55.398
Kabı ters çevirince

00:01:55.422 --> 00:01:59.905
onu yapan kişinin parmak izini gördüm.

00:02:00.734 --> 00:02:02.958
Bir an zaman durdu sanki.

00:02:04.068 --> 00:02:05.414
Nerede olduğumu unuttum.

00:02:05.955 --> 00:02:08.912
Çünkü o an anladım ki

00:02:08.936 --> 00:02:10.314
kazı yaparken

00:02:10.338 --> 00:02:11.995
insanı bulmak için çalışıyoruz,

00:02:12.019 --> 00:02:13.230
eşyaları değil.

NOTE Paragraph

00:02:14.664 --> 00:02:19.615
Şu anda ne kadar varsak
muhteşem geçmişte de o kadar vardık.

00:02:20.513 --> 00:02:25.331
Giza piramidlerinin önünde
kaç defa durdum

00:02:25.355 --> 00:02:27.620
ve nutkum tutuldu size anlatamam.

00:02:27.644 --> 00:02:30.621
Kendimi dünyanın en şanslı insanı
gibi hissediyorum.

00:02:31.975 --> 00:02:36.941
O piramitler insan zekâsının
ve her şeyin mümkün olduğunun anıtı.

00:02:37.857 --> 00:02:40.826
Pek çok kişi bunu insan zekâsı
olarak kabullenemiyor --

00:02:40.850 --> 00:02:42.571
uzaylıların inşa ettiğine inanıyor.

00:02:43.250 --> 00:02:44.440
Ama bu çok saçma.

00:02:45.252 --> 00:02:48.576
Yapmanız gereken tek şey
ayağa kalkıp yaklaşmak

00:02:48.600 --> 00:02:51.072
ve yapımda kullanılan araçların bıraktığı

00:02:51.096 --> 00:02:54.673
izlerde gizlenmiş insan elini görmek.

00:02:56.204 --> 00:02:59.956
Büyük Giza Piramidi
her defasında bir taş eklenerek

00:02:59.980 --> 00:03:03.148
inanılmaz bir bürokratik başarıyla

00:03:03.172 --> 00:03:05.870
2,3 milyon taş kullanılarak inşa edildi.

00:03:07.304 --> 00:03:10.269
Zamana karşı koyan piramitler değil,

00:03:10.293 --> 00:03:12.055
insanın ustalığı.

00:03:12.556 --> 00:03:16.462
Bu bizim ortak insani zekâmız.

00:03:17.523 --> 00:03:20.049
Tarih tekerrür ediyor olabilir

00:03:20.757 --> 00:03:22.912
ama biz tekiz.

NOTE Paragraph

00:03:23.768 --> 00:03:25.344
İşimi çok seviyorum,

00:03:25.368 --> 00:03:28.033
Çünkü hiç değişmediğimizi görüyorum.

00:03:29.486 --> 00:03:33.670
Mezopotamya'dan 3.500 yıl öncesine dayanan

00:03:33.694 --> 00:03:35.246
kayınvalide fıkraları okuyorum.

NOTE Paragraph

00:03:35.270 --> 00:03:36.801
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:03:37.975 --> 00:03:41.379
Mısır'da 4.600 yıl öncesinden

00:03:41.403 --> 00:03:43.901
birbirine küfreden komşuları duyuyorum.

00:03:43.925 --> 00:03:48.528
Ama en çok sevdiğim,
3.300 yıl önce Luksor'dan:

00:03:48.552 --> 00:03:54.060
Dersi asıp içmeye giden
öğrencileri anlatan bir yazı.

NOTE Paragraph

00:03:54.084 --> 00:03:56.054
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:03:56.078 --> 00:03:58.046
Sanki şimdiki çocuklar.

NOTE Paragraph

00:03:58.070 --> 00:03:59.394
(Kahkaka)

NOTE Paragraph

00:03:59.882 --> 00:04:03.242
En harika mimariye tanık oluyorum,

00:04:04.044 --> 00:04:06.174
göz kamaştıran heykellere --

00:04:06.198 --> 00:04:09.041
Yani bu resmen taş üzerinde bir selfi

00:04:09.065 --> 00:04:12.022
ve hep mücevher tutkunu
olduğumuzu görüyorum.

00:04:13.217 --> 00:04:16.187
Ayrıca duvarlara her zaman yazı yazıp

00:04:16.211 --> 00:04:18.290
kedilere aşırı ilgi duyuyormuşuz.

NOTE Paragraph

00:04:18.314 --> 00:04:19.321
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:04:19.345 --> 00:04:20.858
binlerce yıldır.

NOTE Paragraph

00:04:20.882 --> 00:04:21.889
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:04:21.913 --> 00:04:24.249
(Alkış)

NOTE Paragraph

00:04:26.786 --> 00:04:30.136
Arkeologlar, bizden önce gelen

00:04:30.160 --> 00:04:31.801
milyarlarca insan ve kültürün

00:04:31.825 --> 00:04:35.157
kültürel anı koruyucuları

00:04:35.181 --> 00:04:36.515
ve sözcüleridir.

NOTE Paragraph

00:04:37.136 --> 00:04:40.231
Bilim, hayal gücü ve inanmak

00:04:40.255 --> 00:04:43.695
ölüyü diriltmek için 
kullandığımız süper üçlü.

00:04:44.993 --> 00:04:46.164
Geçtiğimiz yıl

00:04:46.188 --> 00:04:49.364
arkeologlar, inanılmaz keşifler
gerçekleştirdi:

00:04:50.194 --> 00:04:52.516
Güney Afrika'da yeni 
keşfettiğimiz atalarımız;

00:04:53.560 --> 00:04:56.578
Kenya'da 3,3 milyon yıl
öncesine ait araçlar,

00:04:56.602 --> 00:04:58.838
ki bunlar bugüne dek

00:04:58.862 --> 00:05:00.210
keşfedilmiş en eski aletler.

00:05:00.234 --> 00:05:03.878
Bu ise 1718'den,
Karasakal'ın gemisinde bulunmuş

00:05:03.902 --> 00:05:06.720
bir dizi tıbbi araç ve gereçten bir parça.

00:05:07.145 --> 00:05:12.238
Baktığınız bu şey frengi hastalığı
tedavisinde kullanılıyordu.

00:05:13.419 --> 00:05:14.639
Of!

NOTE Paragraph

00:05:14.663 --> 00:05:16.023
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:05:16.047 --> 00:05:17.391
Bunların her birinin ardında

00:05:17.415 --> 00:05:20.878
meslektaşlarım tarafından
gerçekleştirilmiş daha binlerce

00:05:20.878 --> 00:05:22.354
inanılmaz önemli keşif var

00:05:22.378 --> 00:05:23.915
ama çok ses getirmemiş.

00:05:24.724 --> 00:05:30.898
Arkeolog olarak yaptığımız en önemli şey,

00:05:30.922 --> 00:05:34.613
geçmişte yaşamış insanların

00:05:34.637 --> 00:05:36.511
öğrenmeye değer olduğunu göstermek.

00:05:37.773 --> 00:05:41.335
Sizce tüm insan topluluklarını 
bu şekilde tanımış ve kabul etmiş olsaydık

00:05:41.359 --> 00:05:44.601
dünya bugün nasıl bir yer olurdu
hayal edebiliyor musunuz?

NOTE Paragraph

00:05:46.720 --> 00:05:49.836
Kazıda zor bir görevimiz var:

00:05:50.813 --> 00:05:52.552
Saha genelde böyle görünüyor.

00:05:52.576 --> 00:05:54.410
Hiçbir şey göremezsiniz.

00:05:54.434 --> 00:05:56.183
Peki kazıya nereden başlayacağız?

00:05:56.207 --> 00:05:57.918
Bu, Kahire'nin güneyinden bir saha.

00:05:57.942 --> 00:05:59.675
Uzaydan nasıl göründüğüne bakalım.

00:06:00.589 --> 00:06:02.527
Yine pek bir şey göremezsiniz.

00:06:02.551 --> 00:06:06.338
Baktığınız şey bir
WorldView-3 uydu görüntüsü,

00:06:06.362 --> 00:06:09.421
0,3 metre çözünürlüğe sahip.

00:06:09.445 --> 00:06:10.823
Yani 24 cm.

00:06:10.847 --> 00:06:15.121
Bu da demektir ki uzaydan 
yaklaşık 650 km zum yapabilir

00:06:15.145 --> 00:06:16.822
ve tabletlerinizi görebilirsiniz.

00:06:17.631 --> 00:06:19.007
Bunu nereden mi biliyorum?

00:06:19.864 --> 00:06:22.988
Çünkü ben bir uzay arkeoloğuyum.

00:06:24.206 --> 00:06:25.571
Tekrar edeyim.

00:06:26.043 --> 00:06:28.812
Ben bir uzay arkeoloğuyum.

00:06:28.836 --> 00:06:29.988
Yani ben --

NOTE Paragraph

00:06:30.012 --> 00:06:31.258
(Alkış)

NOTE Paragraph

00:06:31.282 --> 00:06:32.568
Teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:06:32.956 --> 00:06:37.427
Yani ben uydu görüntüleri alıp
algoritma kullanarak işlemden geçiriyoum

00:06:37.451 --> 00:06:40.087
ve ışık spektrumunda
küçük farklılıkları inceliyorum,

00:06:40.111 --> 00:06:42.425
bu bana yer altında gömülü
şeyleri gösteriyor,

00:06:42.449 --> 00:06:44.918
ben de gidip kazıp inceleme yapıyorum.

00:06:45.497 --> 00:06:46.657
Bu arada,

00:06:46.681 --> 00:06:49.258
NASA'nın bir Uzay Arkeolojisi
programı var,

00:06:49.282 --> 00:06:50.768
gerçek bir iş yani.

NOTE Paragraph

00:06:50.792 --> 00:06:51.942
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:06:52.551 --> 00:06:54.015
Tekrar bir bakalım.

00:06:54.039 --> 00:06:56.124
Kahire'nin güneyindeki sahadayız yine.

00:06:56.148 --> 00:06:57.831
Hiçbir şey görünmüyor.

00:06:57.855 --> 00:07:01.233
Kırmızı dörtgene dikkat edin.

00:07:01.257 --> 00:07:03.884
Algoritma kullanarak bu görüntüyü
incelediğimiz zaman

00:07:03.908 --> 00:07:06.313
uzay bazlı bilgisayar tomografisi
gibi varsayın,

00:07:07.451 --> 00:07:09.485
gördüğünüz şey bu.

00:07:10.074 --> 00:07:13.783
Bu çizgi daha önce keşfedilmemiş

00:07:13.807 --> 00:07:16.408
ve kazılmamış bir mezar taşı

00:07:16.432 --> 00:07:21.193
ve siz binlerce yıl boyunca 
bunu gören ilk insanlarsınız.

NOTE Paragraph

00:07:21.842 --> 00:07:27.299
(Alkışlar)

NOTE Paragraph

00:07:27.323 --> 00:07:30.150
Keşfedilecek ne kaldığı konusunda

00:07:30.174 --> 00:07:32.444
yalnızca bir başlangıç 
yaptığımız kanısındayım.

00:07:33.098 --> 00:07:35.096
Sadece Mısır Deltası'nda

00:07:35.120 --> 00:07:38.938
Mısır kazı sahalarının yüzde birinin

00:07:38.962 --> 00:07:41.675
binde birinden daha azını kazdık.

00:07:42.316 --> 00:07:44.654
Buna benim ve ekibimin bulduğu

00:07:44.678 --> 00:07:46.710
diğer binlerce sahayı eklediğinizde

00:07:46.734 --> 00:07:50.489
Bildiğimizi sandığımız şeyler
keşfedilmeyi bekleyen şeylere oranla

00:07:50.513 --> 00:07:52.411
solda sıfır kalıyor.

00:07:53.118 --> 00:07:54.921
Meslektaşlarımın tüm dünyada yaptığı

00:07:54.945 --> 00:07:57.366
yaptıkları harika işlere

00:07:57.390 --> 00:07:59.197
ve keşfettiklerine baktığınızda

00:07:59.221 --> 00:08:04.819
milyonlarca keşfedilmemiş arkeolojik
saha olduğuna inanıyorum,

00:08:04.843 --> 00:08:06.003
keşfedilmeyi bekliyor.

00:08:06.574 --> 00:08:09.189
Bunların bulunması,
varoluşumuzun bütün gücünü

00:08:09.213 --> 00:08:12.927
açığa çıkaracaktır.

NOTE Paragraph

00:08:14.414 --> 00:08:16.729
Fakat önümüzde bir zorluk var.

00:08:17.323 --> 00:08:18.910
Geçen yıl içerisinde,

00:08:18.934 --> 00:08:21.558
arkeolojik sahaların yok edildiğine

00:08:21.582 --> 00:08:25.904
ve IŞİD gibi grupların toplu 
yağmalama yaptığına dair

00:08:25.928 --> 00:08:28.733
korkunç haberlere tanık olduk,

00:08:29.594 --> 00:08:33.216
IŞİD Palmira'da tapınakları yok etti.

00:08:33.240 --> 00:08:34.955
Bir tapınağı kim havaya uçurur ki?

00:08:35.437 --> 00:08:37.516
Hz. Yunus'un türbesini yok ettiler.

00:08:38.200 --> 00:08:43.011
Sahalarda o kadar ciddi
yağmalamalar gördüm ki

00:08:43.035 --> 00:08:45.855
ayın kraterlerine benziyordu.

00:08:47.180 --> 00:08:51.460
IŞİD'in modern insan hayatlarını
yok etme niyetlerini düşününce

00:08:51.484 --> 00:08:55.872
kültürel kimliği de yok etmek
onlar için doğal bir uzantı.

00:08:55.896 --> 00:08:59.050
Sayısız işgalci kuvvet de
tarih boyunca aynısını yaptı.

NOTE Paragraph

00:08:59.818 --> 00:09:03.677
IŞİD'in sahaları yağmalayarak
kar sağladığını biliyoruz

00:09:03.701 --> 00:09:05.242
ama işin boyutunu bilmiyoruz.

00:09:06.014 --> 00:09:07.861
Bugün Orta Doğu'da


00:09:07.861 --> 00:09:11.115
pazardan alacağınız her mal

00:09:11.139 --> 00:09:13.773
teröre finansal destek veriyor olabilir.

00:09:14.742 --> 00:09:16.589
Bir sahanın yağmalanması,

00:09:16.613 --> 00:09:22.393
Parçalarının yüzde 90'ı 
kaybolmuş bir yapbozun

00:09:22.417 --> 00:09:25.179
kalan parçalarının da tanınmayacak
hale gelmesi gibi.

00:09:25.678 --> 00:09:28.208
Bu apaçık tarihi kimlik hırsızlığı.

00:09:28.734 --> 00:09:31.226
İki tür yağmalama olduğunu biliyoruz:

00:09:31.250 --> 00:09:33.936
IŞİD gibi suç örgütleri tarafından yapılan

00:09:33.960 --> 00:09:37.826
ve para için çaresiz kalmış yerli
halk tarafından yapılan yağmalama.

00:09:38.249 --> 00:09:41.491
Hepimiz ailemizin karnını doyurmak
için aynısı yapardık;

00:09:41.515 --> 00:09:43.664
yerli yağmacıları suçlamıyorum.

00:09:43.688 --> 00:09:48.366
Aracıları, ahlak dışı tacirleri

00:09:48.390 --> 00:09:51.664
ve belirsiz veya gerçekte hiç 
olmayan yasaları istismar eden

00:09:51.664 --> 00:09:55.789
uluslararası sanat pazarını suçluyorum.

NOTE Paragraph

00:09:56.938 --> 00:10:01.321
Yağmalanın küresel boyutta olduğu
ve artış gösterdiğini biliyoruz

00:10:01.345 --> 00:10:04.429
fakat an itibariyle durduracak 
hiçbir imkânımız yok.

00:10:05.122 --> 00:10:06.617
Bu durum değişmeye başlıyor.

00:10:07.302 --> 00:10:11.740
Ekibim ve ben Mısır'da yağmalayı
konu alan bir çalışma tamamladık.

00:10:11.764 --> 00:10:14.111
Herkese açık kaynakları inceledik

00:10:14.135 --> 00:10:17.070
ve 2002 ile 2013 yılları arasındaki

00:10:17.094 --> 00:10:19.637
Mısır'daki tüm yağmalamaların
haritasını çıkardık.

00:10:20.474 --> 00:10:25.030
267 sahanın yağmalanma
ve yıkımına ilişkin kanıt bulduk

00:10:25.054 --> 00:10:29.031
ve haritada 200.000'i aşkın
alanda gösterdik.

00:10:29.901 --> 00:10:31.074
Hayret verici.

00:10:31.098 --> 00:10:32.771
Bu verileri bir araya koyunca

00:10:32.795 --> 00:10:35.290
yağma noktalarını burada görebilirsiniz.

00:10:36.442 --> 00:10:41.733
Bir sahada 2009, 2011 ve 2012 yıllarında
yüzlerce ve yüzlerce nokta

00:10:41.757 --> 00:10:43.318
yağmalama aşırı artmış.

NOTE Paragraph

00:10:43.784 --> 00:10:45.215
Tüm verileri bir araya gelince

00:10:45.239 --> 00:10:48.290
sanılanın aksine bulduğumuz şey

00:10:48.314 --> 00:10:53.375
yağma 2011'de Mısır'da
Arap Baharı sonrası değil

00:10:53.399 --> 00:10:56.991
2009'da küresel kriz sonrası artmış.

00:10:57.531 --> 00:11:01.850
Yani biz yağmanın aslen 
ekonomik bir sorun olduğunu gösteren

00:11:01.850 --> 00:11:03.647
büyük çapta veri sunduk.

00:11:04.973 --> 00:11:08.149
Bunu durdurmak için hiçbir şey yapmazsak

00:11:08.173 --> 00:11:12.232
2040'a kadar Mısır'daki tüm sahalar
yağmalanmış olacak.

00:11:12.684 --> 00:11:15.856
Bu yüzden bir dönüm noktasındayız.

00:11:15.880 --> 00:11:19.003
Yağmayı durdurmak için
tüm ekipman ve teknolojiye

00:11:19.027 --> 00:11:20.237
sahip bir nesiliz

00:11:20.261 --> 00:11:22.754
ama yeterince hızlı çalışmıyoruz.

NOTE Paragraph

00:11:25.968 --> 00:11:30.523
Bazen arkeolojik bir alan
sizi dayanıklılığıyla şaşırtabilir.

00:11:31.413 --> 00:11:33.769
Sahadan yeni döndüm.

00:11:33.793 --> 00:11:37.372
Lisht adında bir sahada
Mısır'ın eski yapıtlarına ilişkin

00:11:37.396 --> 00:11:39.208
ortak bir görevde çalışıyordum.

00:11:39.232 --> 00:11:44.054
Bu saha M.Ö. 1750 ve 2000 yılları arası
Orta Mısır Krallığı'na ait.

00:11:44.494 --> 00:11:47.249
Bu Krallık, Eski Mısır'ın
Rönesans zamanıydı.

00:11:47.273 --> 00:11:51.037
Yoğun bir iç mücadele
ve çevresel zorlukların ardından,

00:11:51.061 --> 00:11:52.955
Mısır yeniden ayağa kalktı,

00:11:52.989 --> 00:11:57.086
sanat, mimari ve edebiyatta olağanüstü 
bir canlanma gösterdi.

00:11:57.140 --> 00:11:59.858
Bu Mısır'da araştırma yapılacak
en güzel zaman dilimi

00:11:59.882 --> 00:12:03.388
çünkü bize felaketlerin ardından

00:12:03.432 --> 00:12:05.437
nasıl hayatta kalacağımızı öğretiyor.

NOTE Paragraph

00:12:05.791 --> 00:12:10.086
İşte bu alanda, sayısız yağma 
noktası işaretlemiştik.

00:12:10.130 --> 00:12:11.643
Lisht soyluların sahasıdır;

00:12:11.667 --> 00:12:14.341
orada, Firavun'un sarayında 
yaşamış ve çalışmış

00:12:14.365 --> 00:12:16.479
binlerce insan gömülü olmalıydı.

00:12:16.503 --> 00:12:19.671
Öncesi ve sonrasını görebilirsiniz,
düzinelerce yağma kazısı.

00:12:19.695 --> 00:12:20.867
Kuzey Lisht.

00:12:20.891 --> 00:12:23.354
Burası Güney Lisht, öncesi ve sonrası

00:12:24.967 --> 00:12:26.472
Sahaya ilk gittiğimizde

00:12:26.496 --> 00:12:29.100
yağmalanmış olan 
yüksek rütbeli pek çok görevlinin

00:12:29.124 --> 00:12:30.464
mezar taşını görebiliyorduk.

00:12:31.030 --> 00:12:33.472
Anlamanıza yardımcı olayım,

00:12:33.890 --> 00:12:39.175
Tabut, mücevher ve muhteşem
heykellerle dolu

00:12:39.199 --> 00:12:40.709
2x2 metre bir alan düşünün.

00:12:41.235 --> 00:12:44.063
Şimdi bunu binle çarpın.

00:12:45.302 --> 00:12:46.999
İşte bizden alınan bu.

NOTE Paragraph

00:12:47.500 --> 00:12:48.908
İşe başladığımda

00:12:48.932 --> 00:12:52.084
Mısırlı müdürüm Mohamed Yousef
bana yaklaşarak şöyle dedi:

00:12:52.108 --> 00:12:54.589
''Özellikle bu mezar
üzerinde çalışmalıyız.

00:12:54.943 --> 00:12:56.702
Yağmacılar saldırdı.

00:12:56.726 --> 00:12:58.742
Bir şey yapmazsak, geri gelirler.''

00:12:58.766 --> 00:13:02.162
Tabii ki hak verdim,
ama bir şey bulacağımızı sanmıyordum.

00:13:02.186 --> 00:13:04.308
Yağmacıların her şeyi
çaldığını sanıyordum.

00:13:04.332 --> 00:13:07.329
Bulmaya başladığımız şeyler
çok rahatlıcı oldu.

00:13:07.353 --> 00:13:09.519
Bu tabloya bir bakın. Göz kamaştırıcı.

00:13:09.543 --> 00:13:12.198
Kazılmış yazıtlar bulmaya başladık.

00:13:12.222 --> 00:13:14.293
Mezar taşının sahibinin bile

00:13:14.317 --> 00:13:16.628
şöyle ünvanları vardı:
''Ordu Müfettişi''

00:13:16.652 --> 00:13:18.079
''Hazine Müfettişi''

00:13:18.103 --> 00:13:19.293
Umutlanmaya başladım.

00:13:19.701 --> 00:13:23.304
Belki de ismini bulacaktık.

00:13:23.328 --> 00:13:24.648
Antik Mısırlılar için

00:13:24.648 --> 00:13:27.777
amaç, isimlerinin sonsuza dek anılmasıydı.

00:13:28.396 --> 00:13:29.969
Sonra bir gün,

00:13:29.993 --> 00:13:31.404
bu açığa çıktı.

00:13:31.768 --> 00:13:35.657
Mezarın sahibinin ismi: Intef.

00:13:36.202 --> 00:13:38.835
Hiyeroglif yazı ile yazılmış

00:13:38.859 --> 00:13:41.615
Mısırlı takımımla birlikte çalışarak

00:13:41.639 --> 00:13:45.601
3.900 yıl önce yaşamış birinin
ismini ortaya çıkardık.

NOTE Paragraph

00:13:45.942 --> 00:13:52.815
(Alkışlar)

NOTE Paragraph

00:13:53.634 --> 00:13:55.918
Mısırlı meslektaşlarımla birlikte

00:13:55.942 --> 00:13:58.220
bu keşfimizi kutladık.

00:13:58.244 --> 00:14:00.782
Yaptığımız şey doğruydu.

00:14:01.430 --> 00:14:04.049
Sonra hiç zarar görmemiş
bu sahte kapıyı bulduk.

00:14:04.073 --> 00:14:07.197
Üzerinde Intef'in yazıtları vardı.

00:14:07.221 --> 00:14:10.041
İşte onu burada otururken görüyorsunuz.

00:14:11.272 --> 00:14:15.865
Şunun farkına vardım, yağmalanmış
sahalarla ilgili tüm düşüncelerim

00:14:15.889 --> 00:14:17.221
yanlış çıkmıştı.

NOTE Paragraph

00:14:17.580 --> 00:14:20.905
Her gün 70 Mısırlı ile çalışıyorduk,

00:14:20.929 --> 00:14:23.289
meslektaş ve arkadaşlar.

00:14:23.870 --> 00:14:26.525
Orta Doğu'ya karşı bu kadar

00:14:26.549 --> 00:14:28.549
nefret ve cehalet varken

00:14:28.573 --> 00:14:32.292
sahadaki her anımız bir
barış gösterisi gibiydi.

00:14:33.326 --> 00:14:35.677
Size benzemeyen, sizin gibi düşünmeyen

00:14:35.701 --> 00:14:37.923
veya sizin gibi konuşmayan
kişilerle çalışırken

00:14:37.923 --> 00:14:40.697
paylaştığınız arkeolojik keşif misyonu

00:14:40.721 --> 00:14:43.877
tüm bu yüzeysel farkları yok ediyor.

00:14:44.868 --> 00:14:46.608
Bu sezon şunu öğrendim

00:14:46.632 --> 00:14:49.248
arkeoloji ne bulduğunuzla değil

00:14:49.809 --> 00:14:52.492
neyin mümkün kıldığınızla ilgili.

NOTE Paragraph

00:14:53.373 --> 00:14:56.510
Bazen seyahat ederken
kayıp bir aile ferdine rastlıyorsunuz,

00:14:56.534 --> 00:14:59.041
genlerinizi paylaştığınız değil,

00:14:59.065 --> 00:15:01.126
hayat kitabında aynı satırı paylaştığınız.

00:15:01.584 --> 00:15:04.208
Bu kardeşim Omer Farrouk.

00:15:04.949 --> 00:15:09.557
Omer, Luksor'un kuzeyinde Guft
kasabasında yaşayan bir Guftlu.

00:15:09.581 --> 00:15:12.202
Guftlular Mısır Bilimindeki
ünlü bir geleneğin parçası.

00:15:12.226 --> 00:15:14.995
Kazıya ve takım çalışmasına 
yardım ediyorlar.

00:15:15.499 --> 00:15:17.931
Omer benim Operasyon
ve Mali İşler Müdürüm.

00:15:17.955 --> 00:15:19.980
Onsuz çalışamam.

00:15:21.146 --> 00:15:24.544
Yıllar önce bir gün,
üniversite öğrencisiyken

00:15:24.568 --> 00:15:28.651
Omer İngilizce bilmeyen
genç bir Guftulu iken

00:15:28.675 --> 00:15:30.651
tamamen tesadüf sonucu öğrendik ki

00:15:30.675 --> 00:15:33.121
aynı yıl

00:15:33.989 --> 00:15:35.590
aynı ay

00:15:35.614 --> 00:15:39.254
ve aynı gün altı saat arayla doğmuşuz

00:15:40.618 --> 00:15:41.769
İkiziz.

NOTE Paragraph

00:15:41.793 --> 00:15:43.187
(Laughter)

NOTE Paragraph

00:15:44.036 --> 00:15:46.334
Bir okyanusla ayrılmış
ama sonsuza dek bağlı

00:15:46.358 --> 00:15:48.431
çünkü annemiz Antik Mısır.

00:15:49.047 --> 00:15:51.240
O gün hep birlikte 
çalışacağımızı anlamıştım.

00:15:51.264 --> 00:15:52.621
Bunu aklımla değil,

00:15:53.517 --> 00:15:58.014
her şeyin açıklanamayacağını
bilen ruhumla anlamıştım.

NOTE Paragraph

00:15:59.530 --> 00:16:01.877
(Arapça) Omer kardeşim,

00:16:02.743 --> 00:16:05.662
seni hep seveceğim.

NOTE Paragraph

00:16:06.347 --> 00:16:09.887
(İngilizce) Omer kardeşim,
seni hep seveceğim.

NOTE Paragraph

00:16:11.252 --> 00:16:13.479
Mısır'daki ilk kazımın öncesinde,

00:16:13.503 --> 00:16:17.197
hocam ünlü Mısır Bilimcisi
Profesör William Kelley Simpson,

00:16:17.221 --> 00:16:18.516
beni odasına çağırdı.

00:16:19.049 --> 00:16:22.406
Bana 2.000 dolarlık bir çek verdi.

00:16:22.430 --> 00:16:25.104
''Bu senin masrafların için.

00:16:25.128 --> 00:16:27.232
Bu yaz harika zaman geçir.

00:16:27.728 --> 00:16:31.137
Bir gün sen de başkası için aynını
yapacaksın.'' dedi.

00:16:32.161 --> 00:16:36.272
O yüzden TED Ödülü dileğim
kısmen geri ödeme artı faiz için,

NOTE Paragraph

00:16:36.296 --> 00:16:37.550
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:16:37.574 --> 00:16:41.731
harika bir insanın cömertliği
ve nezaketi için.

NOTE Paragraph

00:16:43.771 --> 00:16:44.976
Dileğim şu,

00:16:45.835 --> 00:16:51.502
tüm dünyada milyonlarca
bilinmeyen arkeolojik sahayı

00:16:51.526 --> 00:16:53.137
keşfetmemizi diliyorum.

00:16:53.161 --> 00:16:57.599
Bir 21. yüzyıl küresel
keşif ordusu yaratarak

00:16:57.623 --> 00:17:00.643
insan ırkının dayanıklılık 
ve yaratıcılığına dair

00:17:00.667 --> 00:17:05.278
ipuçları içeren dünyanın
saklı mirasını bulacağız

00:17:05.302 --> 00:17:06.612
ve koruyacağız.

NOTE Paragraph

00:17:07.464 --> 00:17:09.130
(Alkış)

NOTE Paragraph

00:17:09.154 --> 00:17:10.344
Teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:17:10.368 --> 00:17:13.340
(Alkış)

NOTE Paragraph

00:17:18.434 --> 00:17:20.315
Peki bunu nasıl yapacağız?

00:17:21.079 --> 00:17:24.471
TED Ödülünün parası ile
online, kitle kaynaklı

00:17:24.495 --> 00:17:28.553
bir vatandaş bilim platformu oluşturarak

00:17:28.577 --> 00:17:32.863
dünyada herkesin arkeolojik saha keşfine

00:17:32.887 --> 00:17:34.314
katılabilmesini sağlayacağız.

00:17:35.843 --> 00:17:39.469
Dünyada yalnızca 200 uzay arkeoloğu var.

00:17:39.493 --> 00:17:42.164
Dünyanın saha bulma ve korumasında

00:17:42.188 --> 00:17:44.706
yardım edebilmesini sağlamak
benim hayalim.

00:17:45.672 --> 00:17:48.803
Tek yapmanız gereken giriş yapmak,
kullanıcı adı belirlemek --

00:17:48.827 --> 00:17:51.488
istediğiniz o kullanıcı adı zaten alınmış.

NOTE Paragraph

00:17:51.512 --> 00:17:53.370
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:17:53.394 --> 00:17:55.665
Kısa bir eğitimden geçip
işe koyulabileceksiniz.

00:17:55.665 --> 00:17:57.044
Başlangıçta şunu belirteyim,

00:17:57.044 --> 00:18:01.113
sahalara dair GPS veya harita
verisi paylaşılmayacak.

00:18:01.137 --> 00:18:03.640
Biz bu alanlara bir hasta gibi davranmak

00:18:03.664 --> 00:18:05.547
ve konumlarını gizli tutmak istiyoruz.

00:18:05.997 --> 00:18:10.219
Sonrasında size bir kart verilecek
20x20 veya 30x30 metre boyutlarında

00:18:10.243 --> 00:18:12.465
ve özellikleri aramaya başlayacaksınız.

00:18:12.489 --> 00:18:14.459
Sizin bir şeyler bulmanız adına

00:18:14.483 --> 00:18:16.986
ekibimle bir yığın uydu 
görüntüsünü algoritma ile

00:18:17.010 --> 00:18:18.583
toplu halde işlemden geçireceğiz,

00:18:18.583 --> 00:18:20.502
yani ciddi ciddi bilimle uğraşacaksınız.

NOTE Paragraph

00:18:20.502 --> 00:18:22.042
Sonra bakmaya başlayacaksınız.

00:18:22.066 --> 00:18:23.988
Ne görüyorsunuz? Bir tapınak mı?

00:18:24.012 --> 00:18:26.948
Bir mezar mı? Yoksa piramit mi?

00:18:26.972 --> 00:18:30.504
Muhtemel bir yıkım veya
yağmalama görüyor musunuz?

00:18:30.528 --> 00:18:32.634
Sonra ne olduğunu
işaretlemeye başlayacaksınız.

00:18:32.658 --> 00:18:36.152
Ve yan tarafta her zaman
gördüğünüzle alakalı

00:18:36.176 --> 00:18:39.121
size yardımcı olacak örnekler olacak.

00:18:39.145 --> 00:18:43.592
Toplamamızı sağladığınız tüm veriler
yetkili makamlarla paylaşılacak

00:18:43.616 --> 00:18:46.812
ve sahaları korumamızı sağlayacak
global bir alarm sistemi

00:18:46.836 --> 00:18:48.615
yaratmış olacağız.

00:18:49.552 --> 00:18:51.476
Ama bununla da bitmeyecek.

00:18:52.668 --> 00:18:55.662
Bulgularınızı paylaştığımız her arkeolog,

00:18:55.686 --> 00:18:59.416
Periscope, Google Plus 
ve sosyal medya aracılığıyla

00:18:59.440 --> 00:19:03.602
kazıya başladıklarında sizi de
birlikte götürmüş olacaklar.

NOTE Paragraph

00:19:05.398 --> 00:19:08.452
100 yıl önce arkeoloji zenginler içindi.

00:19:09.469 --> 00:19:11.180
Elli yıl önce,

00:19:11.204 --> 00:19:12.382
erkekler içindi.

00:19:12.855 --> 00:19:15.128
Şimdi yalnızca akademisyenler için.

00:19:15.859 --> 00:19:20.510
Amacımız arkeolojik bulguyu
demokratik bir hale getirmek

00:19:20.534 --> 00:19:23.095
ve herkesin katılımını sağlamak.

00:19:24.070 --> 00:19:26.063
Doksan dört yıl önce

00:19:26.087 --> 00:19:28.877
Howard Carter, Kral Tut'un mezarını buldu.

00:19:30.090 --> 00:19:32.036
Yeni Howard Carter kim olacak?

00:19:33.723 --> 00:19:35.075
Siz olabilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:19:38.098 --> 00:19:39.706
Bu platformu yaratarak

00:19:39.730 --> 00:19:44.455
bizden önce gelmiş 
milyarca insanın konakladığı

00:19:44.479 --> 00:19:45.905
milyonlarca yer bulacağız.

00:19:46.710 --> 00:19:49.912
Kim olduğumuz ve nereden
geldiğimizle alakalı soruları

00:19:49.936 --> 00:19:51.197
yanıtlamak istiyorsak

00:19:51.221 --> 00:19:55.660
bu yanıtlar piramit veya saraylarda değil

00:19:55.684 --> 00:19:59.732
bizden önceki nesillerin
kent ve kasabalarında gizli.

00:20:00.561 --> 00:20:03.152
Geçmiş hakkında bilgi edinmek istiyorsak

00:20:03.176 --> 00:20:05.594
piramitleri ters yüz etmemizin
zamanı geldi.

00:20:07.278 --> 00:20:10.798
Geçmişin korunmaya değer
olduğunu kabul etmek

00:20:10.822 --> 00:20:12.362
sandığımızdan daha önemli.

00:20:13.712 --> 00:20:17.279
Bizim de korunmaya değer
olduğumuz anlamına geliyor.

00:20:18.386 --> 00:20:21.998
Anlatılacak en büyük hikaye

00:20:22.950 --> 00:20:26.080
biz insanların ortak yolculuğu.

00:20:27.532 --> 00:20:30.825
Ama bunu yazabilmemizin tek yolu

00:20:30.849 --> 00:20:33.720
birlikte yola çıkmamız.

00:20:35.270 --> 00:20:36.483
Benimle gelin.

NOTE Paragraph

00:20:36.958 --> 00:20:38.110
Teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:20:38.134 --> 00:20:41.834
(Alkışlar)