0:00:01.059,0:00:02.542
Bir arkeolog olarak

0:00:02.566,0:00:05.664
sık sık en büyük buluşumun[br]ne olduğu sorulur.

0:00:06.601,0:00:07.786
Cevap ortada:

0:00:08.829,0:00:10.363
Kocam, Greg.

0:00:10.387,0:00:11.758
(Kahkaha)

0:00:11.782,0:00:13.544
Mısır'da ilk kazımda tanıştık.

0:00:14.149,0:00:18.672
Beklenmedik, muhteşem şeyler[br]bulmaya yönelik ilk dersimdi.

0:00:19.941,0:00:23.090
Bu da inanılmaz bir arkeolojik[br]ortaklık başlattı aramızda.

0:00:24.442,0:00:29.585
Yıllar sonra, en sevdiğimiz heykel çifti[br]önünde ona evlenme teklif ettim:

0:00:29.609,0:00:32.142
Prens Rahotep ve Prenses Nofret,

0:00:32.142,0:00:34.035
Kahire Müzesi'nde sergileniyor

0:00:34.059,0:00:36.154
ve tarihi 4.600 yıl öncesine dayanıyor.

0:00:36.615,0:00:41.639
Greg'ten hayatının geri kalanı boyunca[br]benimle olmasını isteyeceksem

0:00:41.663,0:00:44.440
sonsuza dek birlikte olmaya söz vermiş

0:00:44.464,0:00:47.545
iki kişi önünde teklif etmeliyim[br]diye düşündüm.

0:00:49.182,0:00:52.058
Bu semboller hala var[br]çünkü onlara baktığımızda

0:00:52.082,0:00:53.523
kendimizi görüyoruz.

0:00:53.960,0:00:55.978
Ortak insanlık anlayışımızın değişmediğini

0:00:56.002,0:00:58.811
bize hatırlatan güçlü unsurlar bunlar.

0:00:59.807,0:01:05.187
Arkeolojik keşfin heyecanı aşk kadar güçlü

0:01:05.211,0:01:10.258
çünkü antik çağlar hayal edebileceğiniz[br]en baştan çıkarıcı sevgilidir.

0:01:11.116,0:01:13.419
Pek çok arkeolog

0:01:13.443,0:01:15.872
yakıcı güneş altında

0:01:15.896,0:01:17.552
arktik rüzgarlarda

0:01:18.585,0:01:20.039
ve yağmur ormanlarında

0:01:20.550,0:01:22.428
hayatını geçmişin gizemine adar.

0:01:23.518,0:01:24.996
Çoğu arar.

0:01:25.020,0:01:26.171
Bazıları keşfeder.

0:01:26.195,0:01:29.013
Bir keşfin tarihi[br]değiştirebileceği ihtimaline

0:01:29.037,0:01:31.857
herkes adeta tapıyor.

0:01:33.620,0:01:36.125
Mısır'daki ilk günümde

0:01:36.149,0:01:39.693
Mendes adında Kuzeydoğu Mısır Deltasında[br]

0:01:39.693,0:01:42.964
4.200 yıl öncesinden kalma[br]bir mezarlıkta çalıştım.

0:01:42.988,0:01:44.188
Bu benim resmim

0:01:44.212,0:01:45.413
Neşe içindeyim.

0:01:45.888,0:01:49.901
Zümrüt yeşili pirinç tarlalarının[br]arasında kazı yaparken

0:01:49.925,0:01:52.413
sapasağlam bir kap buldum.

0:01:53.772,0:01:55.398
Kabı ters çevirince

0:01:55.422,0:01:59.905
onu yapan kişinin parmak izini gördüm.

0:02:00.734,0:02:02.958
Bir an zaman durdu sanki.

0:02:04.068,0:02:05.414
Nerede olduğumu unuttum.

0:02:05.955,0:02:08.912
Çünkü o an anladım ki

0:02:08.936,0:02:10.314
kazı yaparken

0:02:10.338,0:02:11.995
insanı bulmak için çalışıyoruz,

0:02:12.019,0:02:13.230
eşyaları değil.

0:02:14.664,0:02:19.615
Şu anda ne kadar varsak[br]muhteşem geçmişte de o kadar vardık.

0:02:20.513,0:02:25.331
Giza piramidlerinin önünde[br]kaç defa durdum

0:02:25.355,0:02:27.620
ve nutkum tutuldu size anlatamam.

0:02:27.644,0:02:30.621
Kendimi dünyanın en şanslı insanı[br]gibi hissediyorum.

0:02:31.975,0:02:36.941
O piramitler insan zekâsının[br]ve her şeyin mümkün olduğunun anıtı.

0:02:37.857,0:02:40.826
Pek çok kişi bunu insan zekâsı[br]olarak kabullenemiyor --

0:02:40.850,0:02:42.571
uzaylıların inşa ettiğine inanıyor.

0:02:43.250,0:02:44.440
Ama bu çok saçma.

0:02:45.252,0:02:48.576
Yapmanız gereken tek şey[br]ayağa kalkıp yaklaşmak

0:02:48.600,0:02:51.072
ve yapımda kullanılan araçların bıraktığı

0:02:51.096,0:02:54.673
izlerde gizlenmiş insan elini görmek.

0:02:56.204,0:02:59.956
Büyük Giza Piramidi[br]her defasında bir taş eklenerek

0:02:59.980,0:03:03.148
inanılmaz bir bürokratik başarıyla

0:03:03.172,0:03:05.870
2,3 milyon taş kullanılarak inşa edildi.

0:03:07.304,0:03:10.269
Zamana karşı koyan piramitler değil,

0:03:10.293,0:03:12.055
insanın ustalığı.

0:03:12.556,0:03:16.462
Bu bizim ortak insani zekâmız.

0:03:17.523,0:03:20.049
Tarih tekerrür ediyor olabilir

0:03:20.757,0:03:22.912
ama biz tekiz.

0:03:23.768,0:03:25.344
İşimi çok seviyorum,

0:03:25.368,0:03:28.033
Çünkü hiç değişmediğimizi görüyorum.

0:03:29.486,0:03:33.670
Mezopotamya'dan 3.500 yıl öncesine dayanan

0:03:33.694,0:03:35.246
kayınvalide fıkraları okuyorum.

0:03:35.270,0:03:36.801
(Kahkahalar)

0:03:37.975,0:03:41.379
Mısır'da 4.600 yıl öncesinden

0:03:41.403,0:03:43.901
birbirine küfreden komşuları duyuyorum.

0:03:43.925,0:03:48.528
Ama en çok sevdiğim,[br]3.300 yıl önce Luksor'dan:

0:03:48.552,0:03:54.060
Dersi asıp içmeye giden[br]öğrencileri anlatan bir yazı.

0:03:54.084,0:03:56.054
(Kahkahalar)

0:03:56.078,0:03:58.046
Sanki şimdiki çocuklar.

0:03:58.070,0:03:59.394
(Kahkaka)

0:03:59.882,0:04:03.242
En harika mimariye tanık oluyorum,

0:04:04.044,0:04:06.174
göz kamaştıran heykellere --

0:04:06.198,0:04:09.041
Yani bu resmen taş üzerinde bir selfi

0:04:09.065,0:04:12.022
ve hep mücevher tutkunu[br]olduğumuzu görüyorum.

0:04:13.217,0:04:16.187
Ayrıca duvarlara her zaman yazı yazıp

0:04:16.211,0:04:18.290
kedilere aşırı ilgi duyuyormuşuz.

0:04:18.314,0:04:19.321
(Kahkaha)

0:04:19.345,0:04:20.858
binlerce yıldır.

0:04:20.882,0:04:21.889
(Kahkahalar)

0:04:21.913,0:04:24.249
(Alkış)

0:04:26.786,0:04:30.136
Arkeologlar, bizden önce gelen

0:04:30.160,0:04:31.801
milyarlarca insan ve kültürün

0:04:31.825,0:04:35.157
kültürel anı koruyucuları

0:04:35.181,0:04:36.515
ve sözcüleridir.

0:04:37.136,0:04:40.231
Bilim, hayal gücü ve inanmak

0:04:40.255,0:04:43.695
ölüyü diriltmek için [br]kullandığımız süper üçlü.

0:04:44.993,0:04:46.164
Geçtiğimiz yıl

0:04:46.188,0:04:49.364
arkeologlar, inanılmaz keşifler[br]gerçekleştirdi:

0:04:50.194,0:04:52.516
Güney Afrika'da yeni [br]keşfettiğimiz atalarımız;

0:04:53.560,0:04:56.578
Kenya'da 3,3 milyon yıl[br]öncesine ait araçlar,

0:04:56.602,0:04:58.838
ki bunlar bugüne dek

0:04:58.862,0:05:00.210
keşfedilmiş en eski aletler.

0:05:00.234,0:05:03.878
Bu ise 1718'den,[br]Karasakal'ın gemisinde bulunmuş

0:05:03.902,0:05:06.720
bir dizi tıbbi araç ve gereçten bir parça.

0:05:07.145,0:05:12.238
Baktığınız bu şey frengi hastalığı[br]tedavisinde kullanılıyordu.

0:05:13.419,0:05:14.639
Of!

0:05:14.663,0:05:16.023
(Kahkaha)

0:05:16.047,0:05:17.391
Bunların her birinin ardında

0:05:17.415,0:05:20.878
meslektaşlarım tarafından[br]gerçekleştirilmiş daha binlerce

0:05:20.878,0:05:22.354
inanılmaz önemli keşif var

0:05:22.378,0:05:23.915
ama çok ses getirmemiş.

0:05:24.724,0:05:30.898
Arkeolog olarak yaptığımız en önemli şey,

0:05:30.922,0:05:34.613
geçmişte yaşamış insanların

0:05:34.637,0:05:36.511
öğrenmeye değer olduğunu göstermek.

0:05:37.773,0:05:41.335
Sizce tüm insan topluluklarını [br]bu şekilde tanımış ve kabul etmiş olsaydık

0:05:41.359,0:05:44.601
dünya bugün nasıl bir yer olurdu[br]hayal edebiliyor musunuz?

0:05:46.720,0:05:49.836
Kazıda zor bir görevimiz var:

0:05:50.813,0:05:52.552
Saha genelde böyle görünüyor.

0:05:52.576,0:05:54.410
Hiçbir şey göremezsiniz.

0:05:54.434,0:05:56.183
Peki kazıya nereden başlayacağız?

0:05:56.207,0:05:57.918
Bu, Kahire'nin güneyinden bir saha.

0:05:57.942,0:05:59.675
Uzaydan nasıl göründüğüne bakalım.

0:06:00.589,0:06:02.527
Yine pek bir şey göremezsiniz.

0:06:02.551,0:06:06.338
Baktığınız şey bir[br]WorldView-3 uydu görüntüsü,

0:06:06.362,0:06:09.421
0,3 metre çözünürlüğe sahip.

0:06:09.445,0:06:10.823
Yani 24 cm.

0:06:10.847,0:06:15.121
Bu da demektir ki uzaydan [br]yaklaşık 650 km zum yapabilir

0:06:15.145,0:06:16.822
ve tabletlerinizi görebilirsiniz.

0:06:17.631,0:06:19.007
Bunu nereden mi biliyorum?

0:06:19.864,0:06:22.988
Çünkü ben bir uzay arkeoloğuyum.

0:06:24.206,0:06:25.571
Tekrar edeyim.

0:06:26.043,0:06:28.812
Ben bir uzay arkeoloğuyum.

0:06:28.836,0:06:29.988
Yani ben --

0:06:30.012,0:06:31.258
(Alkış)

0:06:31.282,0:06:32.568
Teşekkür ederim.

0:06:32.956,0:06:37.427
Yani ben uydu görüntüleri alıp[br]algoritma kullanarak işlemden geçiriyoum

0:06:37.451,0:06:40.087
ve ışık spektrumunda[br]küçük farklılıkları inceliyorum,

0:06:40.111,0:06:42.425
bu bana yer altında gömülü[br]şeyleri gösteriyor,

0:06:42.449,0:06:44.918
ben de gidip kazıp inceleme yapıyorum.

0:06:45.497,0:06:46.657
Bu arada,

0:06:46.681,0:06:49.258
NASA'nın bir Uzay Arkeolojisi[br]programı var,

0:06:49.282,0:06:50.768
gerçek bir iş yani.

0:06:50.792,0:06:51.942
(Kahkaha)

0:06:52.551,0:06:54.015
Tekrar bir bakalım.

0:06:54.039,0:06:56.124
Kahire'nin güneyindeki sahadayız yine.

0:06:56.148,0:06:57.831
Hiçbir şey görünmüyor.

0:06:57.855,0:07:01.233
Kırmızı dörtgene dikkat edin.

0:07:01.257,0:07:03.884
Algoritma kullanarak bu görüntüyü[br]incelediğimiz zaman

0:07:03.908,0:07:06.313
uzay bazlı bilgisayar tomografisi[br]gibi varsayın,

0:07:07.451,0:07:09.485
gördüğünüz şey bu.

0:07:10.074,0:07:13.783
Bu çizgi daha önce keşfedilmemiş

0:07:13.807,0:07:16.408
ve kazılmamış bir mezar taşı

0:07:16.432,0:07:21.193
ve siz binlerce yıl boyunca [br]bunu gören ilk insanlarsınız.

0:07:21.842,0:07:27.299
(Alkışlar)

0:07:27.323,0:07:30.150
Keşfedilecek ne kaldığı konusunda

0:07:30.174,0:07:32.444
yalnızca bir başlangıç [br]yaptığımız kanısındayım.

0:07:33.098,0:07:35.096
Sadece Mısır Deltası'nda

0:07:35.120,0:07:38.938
Mısır kazı sahalarının yüzde birinin

0:07:38.962,0:07:41.675
binde birinden daha azını kazdık.

0:07:42.316,0:07:44.654
Buna benim ve ekibimin bulduğu

0:07:44.678,0:07:46.710
diğer binlerce sahayı eklediğinizde

0:07:46.734,0:07:50.489
Bildiğimizi sandığımız şeyler[br]keşfedilmeyi bekleyen şeylere oranla

0:07:50.513,0:07:52.411
solda sıfır kalıyor.

0:07:53.118,0:07:54.921
Meslektaşlarımın tüm dünyada yaptığı

0:07:54.945,0:07:57.366
yaptıkları harika işlere

0:07:57.390,0:07:59.197
ve keşfettiklerine baktığınızda

0:07:59.221,0:08:04.819
milyonlarca keşfedilmemiş arkeolojik[br]saha olduğuna inanıyorum,

0:08:04.843,0:08:06.003
keşfedilmeyi bekliyor.

0:08:06.574,0:08:09.189
Bunların bulunması,[br]varoluşumuzun bütün gücünü

0:08:09.213,0:08:12.927
açığa çıkaracaktır.

0:08:14.414,0:08:16.729
Fakat önümüzde bir zorluk var.

0:08:17.323,0:08:18.910
Geçen yıl içerisinde,

0:08:18.934,0:08:21.558
arkeolojik sahaların yok edildiğine

0:08:21.582,0:08:25.904
ve IŞİD gibi grupların toplu [br]yağmalama yaptığına dair

0:08:25.928,0:08:28.733
korkunç haberlere tanık olduk,

0:08:29.594,0:08:33.216
IŞİD Palmira'da tapınakları yok etti.

0:08:33.240,0:08:34.955
Bir tapınağı kim havaya uçurur ki?

0:08:35.437,0:08:37.516
Hz. Yunus'un türbesini yok ettiler.

0:08:38.200,0:08:43.011
Sahalarda o kadar ciddi[br]yağmalamalar gördüm ki

0:08:43.035,0:08:45.855
ayın kraterlerine benziyordu.

0:08:47.180,0:08:51.460
IŞİD'in modern insan hayatlarını[br]yok etme niyetlerini düşününce

0:08:51.484,0:08:55.872
kültürel kimliği de yok etmek[br]onlar için doğal bir uzantı.

0:08:55.896,0:08:59.050
Sayısız işgalci kuvvet de[br]tarih boyunca aynısını yaptı.

0:08:59.818,0:09:03.677
IŞİD'in sahaları yağmalayarak[br]kar sağladığını biliyoruz

0:09:03.701,0:09:05.242
ama işin boyutunu bilmiyoruz.

0:09:06.014,0:09:07.861
Bugün Orta Doğu'da[br]

0:09:07.861,0:09:11.115
pazardan alacağınız her mal

0:09:11.139,0:09:13.773
teröre finansal destek veriyor olabilir.

0:09:14.742,0:09:16.589
Bir sahanın yağmalanması,

0:09:16.613,0:09:22.393
Parçalarının yüzde 90'ı [br]kaybolmuş bir yapbozun

0:09:22.417,0:09:25.179
kalan parçalarının da tanınmayacak[br]hale gelmesi gibi.

0:09:25.678,0:09:28.208
Bu apaçık tarihi kimlik hırsızlığı.

0:09:28.734,0:09:31.226
İki tür yağmalama olduğunu biliyoruz:

0:09:31.250,0:09:33.936
IŞİD gibi suç örgütleri tarafından yapılan

0:09:33.960,0:09:37.826
ve para için çaresiz kalmış yerli[br]halk tarafından yapılan yağmalama.

0:09:38.249,0:09:41.491
Hepimiz ailemizin karnını doyurmak[br]için aynısı yapardık;

0:09:41.515,0:09:43.664
yerli yağmacıları suçlamıyorum.

0:09:43.688,0:09:48.366
Aracıları, ahlak dışı tacirleri

0:09:48.390,0:09:51.664
ve belirsiz veya gerçekte hiç [br]olmayan yasaları istismar eden

0:09:51.664,0:09:55.789
uluslararası sanat pazarını suçluyorum.

0:09:56.938,0:10:01.321
Yağmalanın küresel boyutta olduğu[br]ve artış gösterdiğini biliyoruz

0:10:01.345,0:10:04.429
fakat an itibariyle durduracak [br]hiçbir imkânımız yok.

0:10:05.122,0:10:06.617
Bu durum değişmeye başlıyor.

0:10:07.302,0:10:11.740
Ekibim ve ben Mısır'da yağmalayı[br]konu alan bir çalışma tamamladık.

0:10:11.764,0:10:14.111
Herkese açık kaynakları inceledik

0:10:14.135,0:10:17.070
ve 2002 ile 2013 yılları arasındaki

0:10:17.094,0:10:19.637
Mısır'daki tüm yağmalamaların[br]haritasını çıkardık.

0:10:20.474,0:10:25.030
267 sahanın yağmalanma[br]ve yıkımına ilişkin kanıt bulduk

0:10:25.054,0:10:29.031
ve haritada 200.000'i aşkın[br]alanda gösterdik.

0:10:29.901,0:10:31.074
Hayret verici.

0:10:31.098,0:10:32.771
Bu verileri bir araya koyunca

0:10:32.795,0:10:35.290
yağma noktalarını burada görebilirsiniz.

0:10:36.442,0:10:41.733
Bir sahada 2009, 2011 ve 2012 yıllarında[br]yüzlerce ve yüzlerce nokta

0:10:41.757,0:10:43.318
yağmalama aşırı artmış.

0:10:43.784,0:10:45.215
Tüm verileri bir araya gelince

0:10:45.239,0:10:48.290
sanılanın aksine bulduğumuz şey

0:10:48.314,0:10:53.375
yağma 2011'de Mısır'da[br]Arap Baharı sonrası değil

0:10:53.399,0:10:56.991
2009'da küresel kriz sonrası artmış.

0:10:57.531,0:11:01.850
Yani biz yağmanın aslen [br]ekonomik bir sorun olduğunu gösteren

0:11:01.850,0:11:03.647
büyük çapta veri sunduk.

0:11:04.973,0:11:08.149
Bunu durdurmak için hiçbir şey yapmazsak

0:11:08.173,0:11:12.232
2040'a kadar Mısır'daki tüm sahalar[br]yağmalanmış olacak.

0:11:12.684,0:11:15.856
Bu yüzden bir dönüm noktasındayız.

0:11:15.880,0:11:19.003
Yağmayı durdurmak için[br]tüm ekipman ve teknolojiye

0:11:19.027,0:11:20.237
sahip bir nesiliz

0:11:20.261,0:11:22.754
ama yeterince hızlı çalışmıyoruz.

0:11:25.968,0:11:30.523
Bazen arkeolojik bir alan[br]sizi dayanıklılığıyla şaşırtabilir.

0:11:31.413,0:11:33.769
Sahadan yeni döndüm.

0:11:33.793,0:11:37.372
Lisht adında bir sahada[br]Mısır'ın eski yapıtlarına ilişkin

0:11:37.396,0:11:39.208
ortak bir görevde çalışıyordum.

0:11:39.232,0:11:44.054
Bu saha M.Ö. 1750 ve 2000 yılları arası[br]Orta Mısır Krallığı'na ait.

0:11:44.494,0:11:47.249
Bu Krallık, Eski Mısır'ın[br]Rönesans zamanıydı.

0:11:47.273,0:11:51.037
Yoğun bir iç mücadele[br]ve çevresel zorlukların ardından,

0:11:51.061,0:11:52.955
Mısır yeniden ayağa kalktı,

0:11:52.989,0:11:57.086
sanat, mimari ve edebiyatta olağanüstü [br]bir canlanma gösterdi.

0:11:57.140,0:11:59.858
Bu Mısır'da araştırma yapılacak[br]en güzel zaman dilimi

0:11:59.882,0:12:03.388
çünkü bize felaketlerin ardından

0:12:03.432,0:12:05.437
nasıl hayatta kalacağımızı öğretiyor.

0:12:05.791,0:12:10.086
İşte bu alanda, sayısız yağma [br]noktası işaretlemiştik.

0:12:10.130,0:12:11.643
Lisht soyluların sahasıdır;

0:12:11.667,0:12:14.341
orada, Firavun'un sarayında [br]yaşamış ve çalışmış

0:12:14.365,0:12:16.479
binlerce insan gömülü olmalıydı.

0:12:16.503,0:12:19.671
Öncesi ve sonrasını görebilirsiniz,[br]düzinelerce yağma kazısı.

0:12:19.695,0:12:20.867
Kuzey Lisht.

0:12:20.891,0:12:23.354
Burası Güney Lisht, öncesi ve sonrası

0:12:24.967,0:12:26.472
Sahaya ilk gittiğimizde

0:12:26.496,0:12:29.100
yağmalanmış olan [br]yüksek rütbeli pek çok görevlinin

0:12:29.124,0:12:30.464
mezar taşını görebiliyorduk.

0:12:31.030,0:12:33.472
Anlamanıza yardımcı olayım,

0:12:33.890,0:12:39.175
Tabut, mücevher ve muhteşem[br]heykellerle dolu

0:12:39.199,0:12:40.709
2x2 metre bir alan düşünün.

0:12:41.235,0:12:44.063
Şimdi bunu binle çarpın.

0:12:45.302,0:12:46.999
İşte bizden alınan bu.

0:12:47.500,0:12:48.908
İşe başladığımda

0:12:48.932,0:12:52.084
Mısırlı müdürüm Mohamed Yousef[br]bana yaklaşarak şöyle dedi:

0:12:52.108,0:12:54.589
''Özellikle bu mezar[br]üzerinde çalışmalıyız.

0:12:54.943,0:12:56.702
Yağmacılar saldırdı.

0:12:56.726,0:12:58.742
Bir şey yapmazsak, geri gelirler.''

0:12:58.766,0:13:02.162
Tabii ki hak verdim,[br]ama bir şey bulacağımızı sanmıyordum.

0:13:02.186,0:13:04.308
Yağmacıların her şeyi[br]çaldığını sanıyordum.

0:13:04.332,0:13:07.329
Bulmaya başladığımız şeyler[br]çok rahatlıcı oldu.

0:13:07.353,0:13:09.519
Bu tabloya bir bakın. Göz kamaştırıcı.

0:13:09.543,0:13:12.198
Kazılmış yazıtlar bulmaya başladık.

0:13:12.222,0:13:14.293
Mezar taşının sahibinin bile

0:13:14.317,0:13:16.628
şöyle ünvanları vardı:[br]''Ordu Müfettişi''

0:13:16.652,0:13:18.079
''Hazine Müfettişi''

0:13:18.103,0:13:19.293
Umutlanmaya başladım.

0:13:19.701,0:13:23.304
Belki de ismini bulacaktık.

0:13:23.328,0:13:24.648
Antik Mısırlılar için

0:13:24.648,0:13:27.777
amaç, isimlerinin sonsuza dek anılmasıydı.

0:13:28.396,0:13:29.969
Sonra bir gün,

0:13:29.993,0:13:31.404
bu açığa çıktı.

0:13:31.768,0:13:35.657
Mezarın sahibinin ismi: Intef.

0:13:36.202,0:13:38.835
Hiyeroglif yazı ile yazılmış

0:13:38.859,0:13:41.615
Mısırlı takımımla birlikte çalışarak

0:13:41.639,0:13:45.601
3.900 yıl önce yaşamış birinin[br]ismini ortaya çıkardık.

0:13:45.942,0:13:52.815
(Alkışlar)

0:13:53.634,0:13:55.918
Mısırlı meslektaşlarımla birlikte

0:13:55.942,0:13:58.220
bu keşfimizi kutladık.

0:13:58.244,0:14:00.782
Yaptığımız şey doğruydu.

0:14:01.430,0:14:04.049
Sonra hiç zarar görmemiş[br]bu sahte kapıyı bulduk.

0:14:04.073,0:14:07.197
Üzerinde Intef'in yazıtları vardı.

0:14:07.221,0:14:10.041
İşte onu burada otururken görüyorsunuz.

0:14:11.272,0:14:15.865
Şunun farkına vardım, yağmalanmış[br]sahalarla ilgili tüm düşüncelerim

0:14:15.889,0:14:17.221
yanlış çıkmıştı.

0:14:17.580,0:14:20.905
Her gün 70 Mısırlı ile çalışıyorduk,

0:14:20.929,0:14:23.289
meslektaş ve arkadaşlar.

0:14:23.870,0:14:26.525
Orta Doğu'ya karşı bu kadar

0:14:26.549,0:14:28.549
nefret ve cehalet varken

0:14:28.573,0:14:32.292
sahadaki her anımız bir[br]barış gösterisi gibiydi.

0:14:33.326,0:14:35.677
Size benzemeyen, sizin gibi düşünmeyen

0:14:35.701,0:14:37.923
veya sizin gibi konuşmayan[br]kişilerle çalışırken

0:14:37.923,0:14:40.697
paylaştığınız arkeolojik keşif misyonu

0:14:40.721,0:14:43.877
tüm bu yüzeysel farkları yok ediyor.

0:14:44.868,0:14:46.608
Bu sezon şunu öğrendim

0:14:46.632,0:14:49.248
arkeoloji ne bulduğunuzla değil

0:14:49.809,0:14:52.492
neyin mümkün kıldığınızla ilgili.

0:14:53.373,0:14:56.510
Bazen seyahat ederken[br]kayıp bir aile ferdine rastlıyorsunuz,

0:14:56.534,0:14:59.041
genlerinizi paylaştığınız değil,

0:14:59.065,0:15:01.126
hayat kitabında aynı satırı paylaştığınız.

0:15:01.584,0:15:04.208
Bu kardeşim Omer Farrouk.

0:15:04.949,0:15:09.557
Omer, Luksor'un kuzeyinde Guft[br]kasabasında yaşayan bir Guftlu.

0:15:09.581,0:15:12.202
Guftlular Mısır Bilimindeki[br]ünlü bir geleneğin parçası.

0:15:12.226,0:15:14.995
Kazıya ve takım çalışmasına [br]yardım ediyorlar.

0:15:15.499,0:15:17.931
Omer benim Operasyon[br]ve Mali İşler Müdürüm.

0:15:17.955,0:15:19.980
Onsuz çalışamam.

0:15:21.146,0:15:24.544
Yıllar önce bir gün,[br]üniversite öğrencisiyken

0:15:24.568,0:15:28.651
Omer İngilizce bilmeyen[br]genç bir Guftulu iken

0:15:28.675,0:15:30.651
tamamen tesadüf sonucu öğrendik ki

0:15:30.675,0:15:33.121
aynı yıl

0:15:33.989,0:15:35.590
aynı ay

0:15:35.614,0:15:39.254
ve aynı gün altı saat arayla doğmuşuz

0:15:40.618,0:15:41.769
İkiziz.

0:15:41.793,0:15:43.187
(Laughter)

0:15:44.036,0:15:46.334
Bir okyanusla ayrılmış[br]ama sonsuza dek bağlı

0:15:46.358,0:15:48.431
çünkü annemiz Antik Mısır.

0:15:49.047,0:15:51.240
O gün hep birlikte [br]çalışacağımızı anlamıştım.

0:15:51.264,0:15:52.621
Bunu aklımla değil,

0:15:53.517,0:15:58.014
her şeyin açıklanamayacağını[br]bilen ruhumla anlamıştım.

0:15:59.530,0:16:01.877
(Arapça) Omer kardeşim,

0:16:02.743,0:16:05.662
seni hep seveceğim.

0:16:06.347,0:16:09.887
(İngilizce) Omer kardeşim,[br]seni hep seveceğim.

0:16:11.252,0:16:13.479
Mısır'daki ilk kazımın öncesinde,

0:16:13.503,0:16:17.197
hocam ünlü Mısır Bilimcisi[br]Profesör William Kelley Simpson,

0:16:17.221,0:16:18.516
beni odasına çağırdı.

0:16:19.049,0:16:22.406
Bana 2.000 dolarlık bir çek verdi.

0:16:22.430,0:16:25.104
''Bu senin masrafların için.

0:16:25.128,0:16:27.232
Bu yaz harika zaman geçir.

0:16:27.728,0:16:31.137
Bir gün sen de başkası için aynını[br]yapacaksın.'' dedi.

0:16:32.161,0:16:36.272
O yüzden TED Ödülü dileğim[br]kısmen geri ödeme artı faiz için,

0:16:36.296,0:16:37.550
(Kahkaha)

0:16:37.574,0:16:41.731
harika bir insanın cömertliği[br]ve nezaketi için.

0:16:43.771,0:16:44.976
Dileğim şu,

0:16:45.835,0:16:51.502
tüm dünyada milyonlarca[br]bilinmeyen arkeolojik sahayı

0:16:51.526,0:16:53.137
keşfetmemizi diliyorum.

0:16:53.161,0:16:57.599
Bir 21. yüzyıl küresel[br]keşif ordusu yaratarak

0:16:57.623,0:17:00.643
insan ırkının dayanıklılık [br]ve yaratıcılığına dair

0:17:00.667,0:17:05.278
ipuçları içeren dünyanın[br]saklı mirasını bulacağız

0:17:05.302,0:17:06.612
ve koruyacağız.

0:17:07.464,0:17:09.130
(Alkış)

0:17:09.154,0:17:10.344
Teşekkür ederim.

0:17:10.368,0:17:13.340
(Alkış)

0:17:18.434,0:17:20.315
Peki bunu nasıl yapacağız?

0:17:21.079,0:17:24.471
TED Ödülünün parası ile[br]online, kitle kaynaklı

0:17:24.495,0:17:28.553
bir vatandaş bilim platformu oluşturarak

0:17:28.577,0:17:32.863
dünyada herkesin arkeolojik saha keşfine

0:17:32.887,0:17:34.314
katılabilmesini sağlayacağız.

0:17:35.843,0:17:39.469
Dünyada yalnızca 200 uzay arkeoloğu var.

0:17:39.493,0:17:42.164
Dünyanın saha bulma ve korumasında

0:17:42.188,0:17:44.706
yardım edebilmesini sağlamak[br]benim hayalim.

0:17:45.672,0:17:48.803
Tek yapmanız gereken giriş yapmak,[br]kullanıcı adı belirlemek --

0:17:48.827,0:17:51.488
istediğiniz o kullanıcı adı zaten alınmış.

0:17:51.512,0:17:53.370
(Kahkaha)

0:17:53.394,0:17:55.665
Kısa bir eğitimden geçip[br]işe koyulabileceksiniz.

0:17:55.665,0:17:57.044
Başlangıçta şunu belirteyim,

0:17:57.044,0:18:01.113
sahalara dair GPS veya harita[br]verisi paylaşılmayacak.

0:18:01.137,0:18:03.640
Biz bu alanlara bir hasta gibi davranmak

0:18:03.664,0:18:05.547
ve konumlarını gizli tutmak istiyoruz.

0:18:05.997,0:18:10.219
Sonrasında size bir kart verilecek[br]20x20 veya 30x30 metre boyutlarında

0:18:10.243,0:18:12.465
ve özellikleri aramaya başlayacaksınız.

0:18:12.489,0:18:14.459
Sizin bir şeyler bulmanız adına

0:18:14.483,0:18:16.986
ekibimle bir yığın uydu [br]görüntüsünü algoritma ile

0:18:17.010,0:18:18.583
toplu halde işlemden geçireceğiz,

0:18:18.583,0:18:20.502
yani ciddi ciddi bilimle uğraşacaksınız.

0:18:20.502,0:18:22.042
Sonra bakmaya başlayacaksınız.

0:18:22.066,0:18:23.988
Ne görüyorsunuz? Bir tapınak mı?

0:18:24.012,0:18:26.948
Bir mezar mı? Yoksa piramit mi?

0:18:26.972,0:18:30.504
Muhtemel bir yıkım veya[br]yağmalama görüyor musunuz?

0:18:30.528,0:18:32.634
Sonra ne olduğunu[br]işaretlemeye başlayacaksınız.

0:18:32.658,0:18:36.152
Ve yan tarafta her zaman[br]gördüğünüzle alakalı

0:18:36.176,0:18:39.121
size yardımcı olacak örnekler olacak.

0:18:39.145,0:18:43.592
Toplamamızı sağladığınız tüm veriler[br]yetkili makamlarla paylaşılacak

0:18:43.616,0:18:46.812
ve sahaları korumamızı sağlayacak[br]global bir alarm sistemi

0:18:46.836,0:18:48.615
yaratmış olacağız.

0:18:49.552,0:18:51.476
Ama bununla da bitmeyecek.

0:18:52.668,0:18:55.662
Bulgularınızı paylaştığımız her arkeolog,

0:18:55.686,0:18:59.416
Periscope, Google Plus [br]ve sosyal medya aracılığıyla

0:18:59.440,0:19:03.602
kazıya başladıklarında sizi de[br]birlikte götürmüş olacaklar.

0:19:05.398,0:19:08.452
100 yıl önce arkeoloji zenginler içindi.

0:19:09.469,0:19:11.180
Elli yıl önce,

0:19:11.204,0:19:12.382
erkekler içindi.

0:19:12.855,0:19:15.128
Şimdi yalnızca akademisyenler için.

0:19:15.859,0:19:20.510
Amacımız arkeolojik bulguyu[br]demokratik bir hale getirmek

0:19:20.534,0:19:23.095
ve herkesin katılımını sağlamak.

0:19:24.070,0:19:26.063
Doksan dört yıl önce

0:19:26.087,0:19:28.877
Howard Carter, Kral Tut'un mezarını buldu.

0:19:30.090,0:19:32.036
Yeni Howard Carter kim olacak?

0:19:33.723,0:19:35.075
Siz olabilirsiniz.

0:19:38.098,0:19:39.706
Bu platformu yaratarak

0:19:39.730,0:19:44.455
bizden önce gelmiş [br]milyarca insanın konakladığı

0:19:44.479,0:19:45.905
milyonlarca yer bulacağız.

0:19:46.710,0:19:49.912
Kim olduğumuz ve nereden[br]geldiğimizle alakalı soruları

0:19:49.936,0:19:51.197
yanıtlamak istiyorsak

0:19:51.221,0:19:55.660
bu yanıtlar piramit veya saraylarda değil

0:19:55.684,0:19:59.732
bizden önceki nesillerin[br]kent ve kasabalarında gizli.

0:20:00.561,0:20:03.152
Geçmiş hakkında bilgi edinmek istiyorsak

0:20:03.176,0:20:05.594
piramitleri ters yüz etmemizin[br]zamanı geldi.

0:20:07.278,0:20:10.798
Geçmişin korunmaya değer[br]olduğunu kabul etmek

0:20:10.822,0:20:12.362
sandığımızdan daha önemli.

0:20:13.712,0:20:17.279
Bizim de korunmaya değer[br]olduğumuz anlamına geliyor.

0:20:18.386,0:20:21.998
Anlatılacak en büyük hikaye

0:20:22.950,0:20:26.080
biz insanların ortak yolculuğu.

0:20:27.532,0:20:30.825
Ama bunu yazabilmemizin tek yolu

0:20:30.849,0:20:33.720
birlikte yola çıkmamız.

0:20:35.270,0:20:36.483
Benimle gelin.

0:20:36.958,0:20:38.110
Teşekkür ederim.

0:20:38.134,0:20:41.834
(Alkışlar)