WEBVTT

00:00:01.059 --> 00:00:02.542
Kao arheološkinju,

00:00:02.566 --> 00:00:05.664
najčešće me pitaju
koje je moje omiljeno otkriće.

00:00:06.601 --> 00:00:07.786
Odgovor je lak:

00:00:08.829 --> 00:00:10.363
moj muž, Greg.

NOTE Paragraph

00:00:10.387 --> 00:00:11.732
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:00:11.732 --> 00:00:14.094
Upoznali smo se u Egiptu
na mom prvom zadatku.

00:00:14.149 --> 00:00:18.672
To je bila moja prva lekcija
u otkrivanju neočekivanih, divnih stvari.

00:00:19.941 --> 00:00:23.090
Ovo je počelo kao neverovatno
arheološko partnerstvo.

00:00:24.442 --> 00:00:29.585
Godinama kasnije sam ga zaprosila
ispred naše omiljene statue para,

00:00:29.609 --> 00:00:32.770
princa i princeze Rahotep i Nofret

00:00:32.794 --> 00:00:34.035
u Muzeju Kairo,

00:00:34.059 --> 00:00:36.154
koje potiču od pre 4 600 godina.

NOTE Paragraph

00:00:36.615 --> 00:00:41.639
Mislila sam da ako želim da pitam Grega
da provede ostatak svog života sa mnom

00:00:41.663 --> 00:00:44.440
da bi trebalo da ga pitam
ispred dvoje ljudi

00:00:44.464 --> 00:00:47.545
koji su se zakleli
da će biti zajedno zauvek.

00:00:49.182 --> 00:00:52.058
Ovi simboli opstaju
jer kad gledamo u njih,

00:00:52.082 --> 00:00:53.523
gledamo u ogledala.

00:00:53.960 --> 00:00:55.978
Oni su snažni podsetnici

00:00:56.002 --> 00:00:58.811
da se naša ljudskost
uopšteno nije promenila.

NOTE Paragraph

00:00:59.807 --> 00:01:05.187
Ushit zbog arheološkog otkrića
je snažan koliko i jubav

00:01:05.211 --> 00:01:10.258
jer je drevna istorija
najzavodljivija moguća ljubavnica.

00:01:11.116 --> 00:01:13.419
Mnogi arheolozi
su posvetili njihove živote

00:01:13.443 --> 00:01:15.872
razotkrivanju tajni prošlosti

00:01:15.896 --> 00:01:17.552
ispod vrelog sunca

00:01:18.585 --> 00:01:20.039
i arktičkih vetrova

00:01:20.550 --> 00:01:22.428
i u gustim kišnim šumama.

00:01:23.518 --> 00:01:24.996
Mnogi tragaju.

00:01:25.020 --> 00:01:26.171
Neki otkriju.

00:01:26.195 --> 00:01:29.013
Svi se mole u hramu mogućnosti

00:01:29.037 --> 00:01:31.857
da će jedno otkriće
možda izmeniti istoriju.

NOTE Paragraph

00:01:33.620 --> 00:01:36.125
Mog prvog dana u Egiptu
radila sam na mestu

00:01:36.149 --> 00:01:41.789
na severoistočnoj egipatskoj delti
s nazivom Mendes, starom 4200 godina,

00:01:41.813 --> 00:01:42.964
na groblju.

00:01:42.988 --> 00:01:44.188
To sam ja na slici -

00:01:44.212 --> 00:01:45.413
prosto sam blažena.

00:01:45.888 --> 00:01:49.901
Na iskopini, okruženoj
smaragdno zelenim pirinčanim poljima,

00:01:49.925 --> 00:01:52.413
otkrila sam neokrnjen lonac.

00:01:53.772 --> 00:01:55.398
Okrenuvši ga,

00:01:55.422 --> 00:01:59.905
otkrila sam ljudski otisak palca
koga je ostavio tvorac ovog suda.

00:02:00.734 --> 00:02:02.958
Za trenutak, vreme je stalo.

00:02:04.068 --> 00:02:05.414
Nisam znala gde sam.

00:02:05.955 --> 00:02:08.912
Iz razloga što sam u tom trenutku shvatila

00:02:08.936 --> 00:02:10.314
da kada kopamo,

00:02:10.338 --> 00:02:11.995
iskopavamo ljude,

00:02:12.019 --> 00:02:13.230
a ne stvari.

NOTE Paragraph

00:02:14.664 --> 00:02:19.615
Nikad nismo toliko prisutni
kao kada smo u središtu duboke prošlosti.

00:02:20.513 --> 00:02:25.331
Ne bih vam mogla reći koliko puta
sam stajala ispred piramida u Gizi,

00:02:25.355 --> 00:02:27.620
a one su me ostavile bez reči.

00:02:27.644 --> 00:02:30.621
Osećam se kao najsrećnija osoba na svetu.

00:02:31.975 --> 00:02:36.941
One su spomenik našoj ljudskoj
oštroumnosti i svemu što je moguće.

00:02:37.857 --> 00:02:40.826
Mnogi ljudi ne mogu
da shvate njihovu briljantnost -

00:02:40.850 --> 00:02:42.671
misle da su ih sagradili vanzemaljci.

00:02:43.250 --> 00:02:44.440
Ali to je smešno.

00:02:45.252 --> 00:02:48.576
Sve što je potrebno
je da priđete bliže i prisnije,

00:02:48.600 --> 00:02:51.072
i da vidite skrivenu ljudsku ruku

00:02:51.096 --> 00:02:54.673
u tragovma rezbarenja
oruđima kojima su gradili piramide.

00:02:56.204 --> 00:02:59.956
Velika piramida u Gizi
je sagrađena kamen po kamen

00:02:59.980 --> 00:03:03.148
uz pomoć 2,3 miliona blokova,

00:03:03.172 --> 00:03:05.870
neverovatnom birokratskom učinkovitošću.

00:03:07.304 --> 00:03:10.269
Nisu piramide te koje odolevaju vremenu,

00:03:10.293 --> 00:03:12.055
već ljudska dosetljivosti.

00:03:12.556 --> 00:03:16.462
To je naša zajednička
ljudska oštroumnost.

00:03:17.523 --> 00:03:20.049
Istorija možda jeste ciklična,

00:03:20.757 --> 00:03:22.912
ali mi smo jedinstveni.

NOTE Paragraph

00:03:23.768 --> 00:03:25.344
Volim to što radim

00:03:25.368 --> 00:03:28.033
jer učim da se nismo promenili.

00:03:29.486 --> 00:03:33.670
U prilici sam da čitam
šale o svekrvama iz Mesopotamije

00:03:33.694 --> 00:03:35.246
stare 3,500 godina.

NOTE Paragraph

00:03:35.270 --> 00:03:36.801
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:03:37.975 --> 00:03:41.379
U prilici sam da čujem za komšije
koji psuju jedni druge

00:03:41.403 --> 00:03:43.901
iz Egipta od pre 4,600 godina.

00:03:43.925 --> 00:03:48.528
A moj apsolutni favorit
od pre 3 300 godina iz Luksora:

00:03:48.552 --> 00:03:54.060
zapis koji opisuje đake dečake
kako beže sa časova kako bi pili.

NOTE Paragraph

00:03:54.084 --> 00:03:56.054
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:03:56.078 --> 00:03:58.046
Današnja deca.

NOTE Paragraph

00:03:58.070 --> 00:03:59.394
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:03:59.882 --> 00:04:03.242
U prilici sam da vidim
najneverovatniju arhitekturu,

00:04:04.044 --> 00:04:06.174
gledam zapanjujuće skulpture -

00:04:06.198 --> 00:04:09.041
Mislim, u suštini ovo je selfi u kamenu -

00:04:09.065 --> 00:04:12.022
i vidite da smo oduvek furali opak nakit.

00:04:13.217 --> 00:04:16.187
Takođe smo objavljivali na zidovima

00:04:16.211 --> 00:04:18.290
i bili opsednuti mačkama -

NOTE Paragraph

00:04:18.314 --> 00:04:19.321
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:04:19.345 --> 00:04:20.858
hiljadama godina.

NOTE Paragraph

00:04:20.882 --> 00:04:21.889
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:04:21.913 --> 00:04:24.249
(Aplauz)

NOTE Paragraph

00:04:26.786 --> 00:04:30.136
Arheolozi su čuvari
kulturološkog pamćenja

00:04:30.160 --> 00:04:31.801
i glasnogovornici

00:04:31.825 --> 00:04:35.157
za milijarde ljudi i na hiljade kultura

00:04:35.181 --> 00:04:36.515
koje su bile pre nas.

NOTE Paragraph

00:04:37.136 --> 00:04:40.231
Dobra nauka, mašta i slepa vera

00:04:40.255 --> 00:04:43.695
su tri dobitne stvari
koje vaskrsavaju mrtve.

00:04:44.993 --> 00:04:46.164
Protekle godine,

00:04:46.188 --> 00:04:49.364
arheolozi su imali
neverovatna otkrića, uključujući:

00:04:50.194 --> 00:04:52.516
nove ljudske pretke iz Južne Afrike;

00:04:53.560 --> 00:04:56.578
oruđa od pre 3,3 miliona godina -

00:04:56.602 --> 00:04:58.838
to su najstarija oruđa ikad otkrivena -

00:04:58.862 --> 00:05:00.210
u Keniji.

00:05:00.234 --> 00:05:03.878
I ovo, iz niza
medicinskih sprava otkrivenih

00:05:03.902 --> 00:05:06.720
na brodu Crnobradog iz 1718.

00:05:07.145 --> 00:05:12.238
Ovo što vidite je medicinska sprava
koju su koristili za lečenje sifilisa.

00:05:13.419 --> 00:05:14.639
Joj!

NOTE Paragraph

00:05:14.663 --> 00:05:16.023
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:05:16.047 --> 00:05:17.391
Na svako ovo otkriće

00:05:17.415 --> 00:05:20.858
dolazi na hiljade drugih
neverovatno važnih otkrića

00:05:20.882 --> 00:05:22.354
koja su napravile moje kolege,

00:05:22.378 --> 00:05:23.828
a kojih nema u vestima.

00:05:24.724 --> 00:05:30.898
Međutim, verujem da je najvažnija stvar
koju mi arheolozi radimo

00:05:30.922 --> 00:05:34.613
priznanje da su ljudi
iz prošlosti postojali

00:05:34.637 --> 00:05:36.511
i živeli živote vredne izučavanja.

00:05:37.773 --> 00:05:41.335
Možete li uopšte da zamislite
kako bi svet danas izgledao

00:05:41.359 --> 00:05:44.601
kad bismo ovako prepoznali
sva ljudska bića?

NOTE Paragraph

00:05:46.720 --> 00:05:49.836
Stoga, na iskopini imamo izazov,

00:05:50.813 --> 00:05:52.552
često izgleda ovako.

00:05:52.576 --> 00:05:54.410
Ne možete da vidite bilo šta.

00:05:54.434 --> 00:05:56.183
Gde da započnemo s kopanjem?

00:05:56.207 --> 00:05:57.918
Ovo je sa iskopine južno od Kaira.

00:05:57.942 --> 00:05:59.675
Pogledajmo iz svemira.

00:06:00.589 --> 00:06:02.527
Opet, ne možete zaista da vidite mnogo.

00:06:02.551 --> 00:06:06.338
Gledate u satelitski snimak WorldView-3,

00:06:06.362 --> 00:06:09.421
koji ima rezoluciju od 0,3 metra.

00:06:09.445 --> 00:06:10.823
To je 25,4 centimetra.

00:06:10.847 --> 00:06:15.121
To znači da možete zumirati
644 kilometra iz svemira

00:06:15.145 --> 00:06:16.582
i videti svoje ploče.

00:06:17.631 --> 00:06:19.007
Kako znam za ovo?

00:06:19.864 --> 00:06:22.988
Zato što sam ja svemirska arheološkinja.

00:06:24.206 --> 00:06:25.571
Dozvolite mi da ponovim.

00:06:26.043 --> 00:06:28.812
Ja sam svemirska arheološkinja.

00:06:28.836 --> 00:06:29.988
To znači -

NOTE Paragraph

00:06:30.012 --> 00:06:31.258
(Aplauz)

NOTE Paragraph

00:06:31.282 --> 00:06:32.568
Havla vam.

NOTE Paragraph

00:06:32.956 --> 00:06:37.427
To znači da koristim satelitske snimke
i obrađujem ih upotrebom algoritama

00:06:37.451 --> 00:06:40.087
i posmatram suptilne razlike
u svetlosnom spektru

00:06:40.111 --> 00:06:42.425
koje nagoveštavaju
zakopane stvari pod zemljom

00:06:42.449 --> 00:06:44.918
koje ja iskopavam i pregledam.

00:06:45.497 --> 00:06:46.657
Usput -

00:06:46.681 --> 00:06:49.258
NASA ima program Svemirska arheologija,

00:06:49.282 --> 00:06:50.768
znači to je stvarni posao.

NOTE Paragraph

00:06:50.792 --> 00:06:51.942
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:06:52.551 --> 00:06:54.015
Pa, pogledajmo još jednom.

00:06:54.039 --> 00:06:56.124
Ponovo smo na iskopini južno od Kaira.

00:06:56.148 --> 00:06:57.831
Ne vidite bilo šta.

00:06:57.855 --> 00:07:01.233
Pazite na crveni pravougaonik.

00:07:01.257 --> 00:07:03.884
Kada upotrebom algoritama
obradimo snimak -

00:07:03.908 --> 00:07:06.313
posmatrajte to kao CT skener iz svemira -

00:07:07.451 --> 00:07:09.485
ovo vidite.

00:07:10.074 --> 00:07:13.783
Ovaj pravolinijski oblik
je drevna grobnica

00:07:13.807 --> 00:07:16.408
koja ranije nije bila poznata
i nije bila iskopana,

00:07:16.432 --> 00:07:21.193
a vi ste prvi ljudi u hiljadu godina
koji ste je videli.

NOTE Paragraph

00:07:21.842 --> 00:07:27.299
(Aplauz)

NOTE Paragraph

00:07:27.323 --> 00:07:30.150
Verujem da jedva da smo zagrebali površinu

00:07:30.174 --> 00:07:32.254
u smislu onoga što tek treba otkriti.

00:07:33.098 --> 00:07:35.096
Samo u egipatskoj delti,

00:07:35.120 --> 00:07:38.938
iskopali smo manje
od hiljaditog dela procenta

00:07:38.962 --> 00:07:41.675
ukupne zapremine egipatskog nalazišta.

00:07:42.316 --> 00:07:44.654
Kada tome dodate hiljade drugih nalazišta

00:07:44.678 --> 00:07:46.710
koja smo moja ekipa i ja otkrili,

00:07:46.734 --> 00:07:50.489
ono što smo mislili da znamo
bledi u poređenju

00:07:50.513 --> 00:07:52.411
s onim što je ostalo da se otkrije.

00:07:53.118 --> 00:07:54.921
Kada pogledate izvanredan rad

00:07:54.945 --> 00:07:57.366
koji moje kolege obavljaju širom sveta

00:07:57.390 --> 00:07:59.197
i ono što pronalazimo,

00:07:59.221 --> 00:08:04.819
verujem da postoje milioni
neotkrivenih arheoloških nalazišta

00:08:04.843 --> 00:08:06.003
koja nismo otkrili.

00:08:06.574 --> 00:08:09.189
Njihovim otkrivanjem ćemo u najmanju ruku

00:08:09.213 --> 00:08:12.927
osloboditi puni potencijal
našeg postojanja.

NOTE Paragraph

00:08:14.414 --> 00:08:16.729
Međutim, imamo izazov.

00:08:17.323 --> 00:08:18.910
Tokom prošle godine,

00:08:18.934 --> 00:08:21.558
videli smo užasne naslove

00:08:21.582 --> 00:08:25.904
o neverovatnom razaranju
koje se dešava na arheološkim nalazištima

00:08:25.928 --> 00:08:28.733
i o masovnim pljačkama
od strane ljudi poput ISIL-a.

00:08:29.594 --> 00:08:33.216
ISIL je uništio hramove u Palmiri.

00:08:33.240 --> 00:08:34.855
Ko raznosi hram?

00:08:35.437 --> 00:08:37.516
Uništili su Joninu grobnicu.

00:08:38.200 --> 00:08:43.011
A videli smo tako osione pljačke nalazišta

00:08:43.035 --> 00:08:45.855
da izgledaju poput kratera na mesecu.

00:08:47.180 --> 00:08:51.460
Poznajući ISIL-ovu želju
da uništi moderne ljudske živote,

00:08:51.484 --> 00:08:55.872
prirodan je nastavak za njih
da unište i kulturni identitet.

00:08:55.896 --> 00:08:59.050
Bezbrojne armije osvajača
su radile isto kroz istoriju.

NOTE Paragraph

00:08:59.818 --> 00:09:03.677
Znamo da ISIL zarađuje
na opljačkanim nalazištima,

00:09:03.701 --> 00:09:05.242
ali ne znamo u kom obimu.

00:09:06.014 --> 00:09:09.935
To znači da bi bilo koji objekat
kupljen trenutno na tržištu

00:09:09.959 --> 00:09:11.115
sa Srednjeg istoka

00:09:11.139 --> 00:09:13.773
potencijalno mogao da finansira terorizam.

00:09:14.742 --> 00:09:16.589
Kada opljačkaju nalazište,

00:09:16.613 --> 00:09:22.393
to je kao da je slagalici,
kojoj već fali 90 procenata delova,

00:09:22.417 --> 00:09:25.179
ostatak delova zamračen
do neprepoznavanja.

00:09:25.678 --> 00:09:28.208
Ovo je sudski nalog
za krađu identiteta na veliko.

00:09:28.734 --> 00:09:31.226
Znamo da se dešavaju dva tipa pljački:

00:09:31.250 --> 00:09:33.936
pljačke od strane kriminalnih elemenata,
poput ISIL-a,

00:09:33.960 --> 00:09:37.826
a potom nešto lokalnije pljačke
od strane onih koji su očajni za novcem.

00:09:38.249 --> 00:09:41.491
Svi bismo uradili isto
kako bismo prehranili porodice;

00:09:41.515 --> 00:09:43.664
ne krivim lokalne pljačkaše.

00:09:43.688 --> 00:09:48.366
Krivim posrednike, nemoralne trgovce

00:09:48.390 --> 00:09:50.374
i međunarodno tržište umetnina,

00:09:50.398 --> 00:09:55.789
koje eksploatiše često dvosmislene
ili čak potpuno nepostojeće zakone.

NOTE Paragraph

00:09:56.938 --> 00:10:01.321
Znamo da se dešava pljačka
globalnih razmera i da je sve veća,

00:10:01.345 --> 00:10:04.429
ali trenutno nemamo
sredstva da je zaustavimo.

00:10:05.122 --> 00:10:06.617
Ovo počinje da se menja.

00:10:07.302 --> 00:10:11.740
Moja ekipa i ja smo baš završili studiju
koja se bavila pljačkama u Egiptu.

00:10:11.764 --> 00:10:14.111
Posmatrali smo javno dostupne podatke

00:10:14.135 --> 00:10:17.070
i mapirali smo u celosti
pljačkanje u Egiptu

00:10:17.094 --> 00:10:19.637
od 2002 do 2013.

00:10:20.474 --> 00:10:25.030
Pronašli smo dokaze pljačkanja
i uništavanja na 267 nalazišta,

00:10:25.054 --> 00:10:29.031
i mapirali smo preko
200,000 pljačkaških jama.

00:10:29.901 --> 00:10:31.074
Zapanjujuće je.

00:10:31.098 --> 00:10:32.771
A sabirajući ove podatke -

00:10:32.795 --> 00:10:35.290
možete da vidite opljačkane jame
označene ovde.

00:10:36.442 --> 00:10:41.733
Na jednom nalazištu, pljačke su bile takve
od 2009, 2011, 2012 -

00:10:41.757 --> 00:10:43.318
stotine i stotine jama.

NOTE Paragraph

00:10:43.784 --> 00:10:45.215
Združujući sve podatke,

00:10:45.239 --> 00:10:48.290
otkrili smo da,
nasuprot popularnom mišljenju,

00:10:48.314 --> 00:10:53.375
pljačke se nisu pogoršale u Egiptu
2011, nakon Arapskog proleća,

00:10:53.399 --> 00:10:56.991
već 2009, nakon globalne recesije.

00:10:57.531 --> 00:11:00.160
Tako smo uz pomoć
obimnih podataka pokazali

00:11:00.184 --> 00:11:03.647
da je pljačkanje u suštini
ekonomsko pitanje.

00:11:04.973 --> 00:11:08.149
Ako ne uradimo nešto
da zaustavimo problem,

00:11:08.173 --> 00:11:12.232
sva egipatska nalazišta
će da budu oštećena pljačkom do 2040.

00:11:12.684 --> 00:11:15.856
Stoga smo na prekretnici.

00:11:15.880 --> 00:11:19.003
Mi smo generacija koja ima sva oruđa
i svu tehnologiju

00:11:19.027 --> 00:11:20.237
da zaustavi pljačku,

00:11:20.261 --> 00:11:22.754
ali ne delamo dovoljno brzo.

NOTE Paragraph

00:11:25.968 --> 00:11:30.523
Ponekad vas arheološko nalazište
može iznenaditi svojom otpornošću.

00:11:31.413 --> 00:11:33.769
Upravo sam se vratila sa terena,

00:11:33.793 --> 00:11:37.372
gde sam vodila zajedničku misiju
sa Egipatskim ministarstvom antikviteta

00:11:37.396 --> 00:11:39.208
na nalazištu po nazivu Lišt.

00:11:39.232 --> 00:11:44.054
Nalazište datira iz Srednjeg egipatskog
kraljevstva, između 2000. i 1700. p.n.e.

00:11:44.494 --> 00:11:47.249
Srednje kraljevstvo je bilo
renesansa antičkog Egipta.

00:11:47.273 --> 00:11:51.177
Nakon perioda žestokih unutrašnjih razdora
i ekoloških izazova,

00:11:51.201 --> 00:11:52.455
Egipat se povratio

00:11:52.479 --> 00:11:57.436
neverovatnim oživljavanjem
umetnosti, arhitekture i književnosti.

00:11:57.460 --> 00:11:59.858
To mi je omiljeni period
za izučavanje u Egiptu

00:11:59.882 --> 00:12:04.088
jer nas toliko podučava
o tome kako da preživimo i uspemo

00:12:04.112 --> 00:12:05.327
nakon velikih katastrofa.

NOTE Paragraph

00:12:05.791 --> 00:12:10.456
Sad, na ovom nalazištu smo već ucrtali
bezbroj opljačkanih jama.

00:12:10.480 --> 00:12:11.773
Lišt je kraljevski prostor;

00:12:11.773 --> 00:12:14.341
mora da je na hiljade ljudi sahranjeno tu,

00:12:14.365 --> 00:12:16.479
koji su živeli i radili na dvoru faraona.

00:12:16.503 --> 00:12:19.671
Možete da ga vidite pre i posle;
vidite desetine opljačkanih jama.

00:12:19.695 --> 00:12:20.867
Severni Lišt.

00:12:20.891 --> 00:12:23.354
Ovo je Južni Lišt, pre i posle.

00:12:24.967 --> 00:12:26.472
Prilikom prve posete nalazištu,

00:12:26.496 --> 00:12:29.100
mogli smo da vidimo grobnice
mnogih visokih zvaničnika,

00:12:29.124 --> 00:12:30.464
koje su poharane.

00:12:31.030 --> 00:12:33.472
Dozvolite da vam slikovito prikažem
koliko je uzeto.

00:12:33.890 --> 00:12:39.175
Zamislite oblast veličine dva sa dva metra
ispunjenu sanducima, nakitom

00:12:39.199 --> 00:12:40.709
i neverovatnim skulpturama.

00:12:41.235 --> 00:12:44.063
Pomnožito to sa hiljadu.

00:12:45.302 --> 00:12:46.769
Toliko je uzeto.

NOTE Paragraph

00:12:47.690 --> 00:12:48.908
Kad smo počeli da radimo,

00:12:48.932 --> 00:12:52.084
moj egipatski direktor, Mohamed Jusef,
prišao mi je i rekao:

00:12:52.108 --> 00:12:54.369
"Moramo da radimo
na jednoj naročitoj grobnici.

00:12:54.943 --> 00:12:56.702
Napali su je pljačkaši.

00:12:56.726 --> 00:12:58.742
Ako nešto ne uradimo, vratiće se."

00:12:58.766 --> 00:13:02.162
Naravno da sam pristala,
ali nisam mislila da ćemo naći bilo šta.

00:13:02.186 --> 00:13:04.308
Mislila sam da su pljačkaši sve pokrali.

00:13:04.332 --> 00:13:07.329
Počeli smo da otkrivamo
najneverovatnije reljefe.

00:13:07.353 --> 00:13:09.519
Pogledajte ovu sliku -
prosto je zapanjujuća.

00:13:09.543 --> 00:13:12.198
Počeli smo da otkrivamo ugravirane spise.

00:13:12.222 --> 00:13:14.293
Čak i titule vlasnika grobnice -

00:13:14.317 --> 00:13:16.628
imao je titule poput: "Nadzornik vojske",

00:13:16.652 --> 00:13:18.079
"Nadzornik riznice".

00:13:18.103 --> 00:13:19.293
Počela sam da gajim nadu.

00:13:19.701 --> 00:13:23.304
Možda, ali možda ćemo otkriti njegovo ime.

00:13:23.328 --> 00:13:26.315
Ime koje večno traje, za antičke Egipćane

00:13:26.339 --> 00:13:27.557
je bio cilj.

00:13:28.396 --> 00:13:29.969
A onda se jednog dana

00:13:29.993 --> 00:13:31.174
ovo pojavilo.

00:13:31.768 --> 00:13:35.657
Ovo je ime vlasnika grobnice: Intef.

00:13:36.202 --> 00:13:38.835
Možete da ga vidite ovde
ispisanog hijeroglifima.

00:13:38.859 --> 00:13:41.615
Radeći zajedno sa mojom egipatskom ekipom,

00:13:41.639 --> 00:13:45.601
restaurirali smo nečije ime
od pre 3900 godina.

NOTE Paragraph

00:13:45.942 --> 00:13:52.815
(Aplauz)

NOTE Paragraph

00:13:53.764 --> 00:13:55.918
Radeći zajedno
sa mojim egipatskim kolegama,

00:13:55.942 --> 00:13:58.240
proslavili smo ovaj trenutak
zajedničkog otkrića.

00:13:58.244 --> 00:14:00.782
To što smo radili zajedno
bilo je ispravno i istinito.

00:14:01.540 --> 00:14:04.229
Otkrili smo ova neverovatna
lažna vrata, skoro netaknuta.

00:14:04.229 --> 00:14:07.197
Na njima smo pročitali o Intefu
i njegovim spisima.

00:14:07.221 --> 00:14:09.831
Možete ga zapravo
čak i videti kako sedi ovde.

00:14:11.272 --> 00:14:15.865
Shvatila sam da se sve što sam
pretpostavljala o opljačkanim nalazištima

00:14:15.889 --> 00:14:17.101
pokazalo kao pogrešno.

NOTE Paragraph

00:14:17.580 --> 00:14:20.905
Svaki dan smo na nalazištu
radili zajedno sa 70 Egipćana,

00:14:20.929 --> 00:14:23.009
kao kolege i prijatelji.

00:14:23.870 --> 00:14:26.525
Suočeni sa tolikom mržnjom i neznanjem

00:14:26.549 --> 00:14:28.549
protiv onih sa Bliskog istoka,

00:14:28.573 --> 00:14:32.292
svaki trenutak na nalazištu
je bio poput protesta za mir.

00:14:33.326 --> 00:14:35.531
Kada radite sa onima
koji ne izgledaju kao vi

00:14:35.531 --> 00:14:37.793
ili ne razmišljaju kao vi
ili ne govore kao vi,

00:14:37.817 --> 00:14:40.697
vaša zajednička misija
arheološkog otkrivanja

00:14:40.721 --> 00:14:43.657
briše sve površne razlike.

00:14:45.068 --> 00:14:46.608
Ove sezone sam naučila

00:14:46.632 --> 00:14:49.248
da se kod arheologije
ne radi o otkrivanju.

00:14:49.809 --> 00:14:52.492
Radi se o tome šta možete
da dokažete da je moguće.

NOTE Paragraph

00:14:53.373 --> 00:14:56.510
Ponekad kad putujete,
otkrijete davno izgubljenu porodicu -

00:14:56.534 --> 00:14:59.041
ne one s kojima delite gene,

00:14:59.065 --> 00:15:01.056
već zajednički upis u knjigu života.

00:15:01.584 --> 00:15:04.208
Ovo je Omer Faruk, moj brat.

00:15:04.949 --> 00:15:09.557
Omer je Gufti iz sela Guft,
Severno od Luksora.

00:15:09.581 --> 00:15:12.202
Guftiji su deo proslavljene
tradicije u egiptologiji.

00:15:12.226 --> 00:15:14.995
Pomažu kod kopanja
i u organizaciji radnika.

00:15:15.439 --> 00:15:17.931
Omer je moj glavni izvršni
i finansijski direkotor.

00:15:17.955 --> 00:15:19.980
Prosto ne bih mogla da radim bez njega.

00:15:21.146 --> 00:15:24.544
Jednog dana, pre mnogo godina,
kad sam bila mlada studentkinja,

00:15:24.568 --> 00:15:28.651
a Omer je bio mladi Gufti
koji je slabo znao engleski,

00:15:28.675 --> 00:15:30.651
saznali smo, potpuno slučajno,

00:15:30.675 --> 00:15:33.121
da smo rođeni iste godine,

00:15:33.989 --> 00:15:35.590
istog meseca

00:15:35.614 --> 00:15:39.254
i na isti dan, sa šest sati razmaka.

00:15:40.618 --> 00:15:41.769
Blizanci.

NOTE Paragraph

00:15:41.793 --> 00:15:43.187
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:15:44.036 --> 00:15:46.334
Razdvojeni okeanom, ali zauvek povezani

00:15:46.358 --> 00:15:48.431
jer nam je drevni Egipat majka.

00:15:49.047 --> 00:15:51.240
Tada sam znala
da ćemo uvek raditi zajedno -

00:15:51.264 --> 00:15:52.621
ne u svom mozgu,

00:15:53.517 --> 00:15:58.014
već u delu duše koji zna
da nije sve objašnjivo.

NOTE Paragraph

00:15:59.530 --> 00:16:01.877
(Na arapskom) Omere, moj brate,

00:16:02.743 --> 00:16:05.662
uvek ću te voleti.

NOTE Paragraph

00:16:06.347 --> 00:16:09.887
(Engleski) Omere, moj brate,
uvek ću te voleti.

NOTE Paragraph

00:16:11.252 --> 00:16:13.479
Pa, neposredno pred moje
prvo kopanje u Egiptu,

00:16:13.503 --> 00:16:17.197
moj mentor, izuzetno poznati egiptolog,
profesor Vilijam Keli Simpson,

00:16:17.221 --> 00:16:18.516
pozvao me je u kancelariju.

00:16:19.049 --> 00:16:22.406
Dao mi je ček na 2000 dolara

00:16:22.430 --> 00:16:25.104
i rekao: "Ovo ti je za troškove.

00:16:25.128 --> 00:16:27.232
Ovog leta imaj veličanstvenu avanturu.

00:16:27.728 --> 00:16:31.137
Jednog dana ćeš ovo
da uradiš za nekog drugog."

00:16:32.161 --> 00:16:36.272
Stoga, moja TED nagrada
je delimična otplata s kamatom -

NOTE Paragraph

00:16:36.296 --> 00:16:37.550
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:16:37.574 --> 00:16:41.731
divnom ljudskom biću
i njegovoj darežljivosti i dobroti.

NOTE Paragraph

00:16:43.771 --> 00:16:44.976
Dakle, moja želja.

00:16:45.835 --> 00:16:51.502
Želim nam da otkrijemo milione
nepoznatih arheoloških nalazišta

00:16:51.526 --> 00:16:53.137
širom sveta.

00:16:53.161 --> 00:16:57.599
Stvarajući u 21. veku
armiju globalnih istraživača,

00:16:57.623 --> 00:17:00.643
otkrićemo i zaštititi
svetsko skriveno nasleđe,

00:17:00.667 --> 00:17:05.278
koje sadrži tragove
kolektivne otpornosti čovečanstva

00:17:05.302 --> 00:17:06.612
i njegove kreativnosti.

NOTE Paragraph

00:17:07.464 --> 00:17:09.130
(Aplauz)

NOTE Paragraph

00:17:09.154 --> 00:17:10.344
Hvala vam.

NOTE Paragraph

00:17:10.368 --> 00:17:13.340
(Aplauz)

NOTE Paragraph

00:17:18.434 --> 00:17:20.315
Kako ćemo to da uradimo?

00:17:21.079 --> 00:17:24.471
Novcem od TED nagrade, izgradićemo

00:17:24.495 --> 00:17:28.553
na internetu, kolektivnim doprinosom,
platformu za građane naučnike

00:17:28.577 --> 00:17:32.863
kako bismo omogućili bilo kome u svetu
da se bavi otkrivanjem

00:17:32.887 --> 00:17:34.314
arheoloških nalazišta.

00:17:35.843 --> 00:17:39.469
Ima svega nekoliko stotina nas
svemirskih areheologa širom sveta.

00:17:39.493 --> 00:17:42.164
Moj san je da angažujem svet

00:17:42.188 --> 00:17:44.706
da nam pomogne
u otkrivanju i zaštiti nalazišta.

00:17:45.672 --> 00:17:48.803
Vi ćete se prijaviti,
napraviti korisničko ime -

00:17:48.827 --> 00:17:51.488
imajte na umu da je ovo
korisničko ime već uzeto.

NOTE Paragraph

00:17:51.512 --> 00:17:53.370
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:17:53.394 --> 00:17:55.555
Proći ćete obuku i početi da radite.

00:17:55.579 --> 00:17:56.994
Želim odmah da napomenem

00:17:57.018 --> 00:18:01.087
da nećemo ni na koji način da delimo GPS
podatke ili podatke sa mape o nalazištu.

00:18:01.087 --> 00:18:03.820
Želimo da ih tretiramo
kao podatake o ljudskim pacijentima

00:18:03.820 --> 00:18:05.587
i da ne otkrivamo njihove lokacije.

00:18:05.997 --> 00:18:10.219
Potom će vam dodeliti kartu iz špila -
20x20 metara ili 30x30 metara,

00:18:10.243 --> 00:18:12.465
i vi ćete da tražite obrise.

00:18:12.489 --> 00:18:14.403
Moja ekipa i ja ćemo procesuirati hrpe

00:18:14.403 --> 00:18:17.076
velikih količina satelitskih podataka
uz pomoć algoritama

00:18:17.076 --> 00:18:18.537
kako biste vi otkrili nešto,

00:18:18.537 --> 00:18:20.472
dakle, bavićete se zaista dobrom naukom.

NOTE Paragraph

00:18:20.476 --> 00:18:22.042
Potom ćete početi da tražite.

00:18:22.066 --> 00:18:23.988
Šta vidite? Vidite li hram?

00:18:24.012 --> 00:18:26.948
Vidite li grobnicu? Vidite li piramidu?

00:18:26.972 --> 00:18:30.504
Vidite li bilo kakvu mogućnost
oštećenja ili pljačkanja nalazišta?

00:18:30.528 --> 00:18:32.634
Potom ćete početi
da obeležavate šta je tu.

00:18:32.658 --> 00:18:36.152
A sa strane će uvek da bude obilje primera

00:18:36.176 --> 00:18:39.121
toga šta tačno vidite,
kako biste se vodili time.

00:18:39.145 --> 00:18:43.592
Sve podatke koje nam pomognete da sakupimo
ćemo da podelimo autoritetima na proveru

00:18:43.616 --> 00:18:46.812
i pomoći ćemo u stvaranju
novog globalnog sistema upozorenja,

00:18:46.836 --> 00:18:48.615
kako bi pomogi u zaštiti nalazišta.

00:18:49.552 --> 00:18:51.476
Međutim, nećemo se zaustaviti tu.

00:18:52.668 --> 00:18:55.662
Svi arheolozi sa kojima
ćemo da delimo vaša otkrića

00:18:55.686 --> 00:18:59.416
će vas povesti sa njima
kada krenu da ih iskopavaju,

00:18:59.440 --> 00:19:03.602
koristeći Periskop, Gugl plus
i društvene mreže.

NOTE Paragraph

00:19:05.398 --> 00:19:08.452
Pre stotinu godina,
arheologija je bila za bogate.

00:19:09.469 --> 00:19:11.180
Pre pedeset godina,

00:19:11.204 --> 00:19:12.382
bila je za muškarce.

00:19:12.855 --> 00:19:15.128
Sada je pre svega za akademike.

00:19:15.859 --> 00:19:20.510
Naš cilj je da demokratizujemo proces
arheoloških pronalazaka

00:19:20.534 --> 00:19:23.095
i da omogućimo bilo kome da učestvuje.

00:19:24.070 --> 00:19:26.063
Pre 49 godina,

00:19:26.087 --> 00:19:28.877
Hauard Karter je otkrio
grobnicu kralja Tuta.

00:19:30.090 --> 00:19:32.036
Ko je sledeći Hauard Karter?

00:19:33.723 --> 00:19:35.075
Mogli biste da budete vi.

NOTE Paragraph

00:19:38.098 --> 00:19:39.706
Stvarajući ovu platformu,

00:19:39.730 --> 00:19:44.455
otkrićemo milione mesta
na kojima su živele milijarde ljudi

00:19:44.479 --> 00:19:45.905
koji su postojali pre nas.

00:19:46.710 --> 00:19:49.912
Ako želimo da odgovorimo
na veliko pitanje o tome ko smo mi

00:19:49.936 --> 00:19:51.197
i odakle potičemo,

00:19:51.221 --> 00:19:55.660
odgovori na ta pitanja
ne počivaju u piramidama ili dvorovima,

00:19:55.684 --> 00:19:59.732
već u gradovima i selima
onih koji su postojali pre nas.

00:20:00.561 --> 00:20:03.152
Ako želimo da naučimo o prošlosti,

00:20:03.176 --> 00:20:05.594
vreme je da obrnemo piramide.

00:20:07.278 --> 00:20:10.798
Spoznaja da je prošlost vredna spašavanja

00:20:10.822 --> 00:20:12.362
ima daleko veći značaj.

00:20:13.712 --> 00:20:17.279
Znači da smo i mi vredni spašavanja.

00:20:18.386 --> 00:20:21.998
A najveća priča ikad ispričana

00:20:22.950 --> 00:20:26.080
je priča o našem
zajedničkom ljudskom putovanju.

00:20:27.532 --> 00:20:30.825
Ali jedini način
na koji ćemo moći da je ispišemo

00:20:30.849 --> 00:20:33.720
je ako to uradimo zajedno.

00:20:35.270 --> 00:20:36.483
Pridružite mi se.

NOTE Paragraph

00:20:36.958 --> 00:20:38.110
Hvala vam.

NOTE Paragraph

00:20:38.134 --> 00:20:41.834
(Aplauz)