1
00:00:00,800 --> 00:00:04,653
Bu video ile yapmak istediğim, sizi cebirin kökenleri hakkında düşündürmek

2
00:00:04,800 --> 00:00:07,019
Cebirin kökenleri.

3
00:00:07,019 --> 00:00:11,523
Bu kelime, cebirin günümüzde ifade ettikleriyle örtüşüyor

4
00:00:12,793 --> 00:00:18,419
Cebir kelimesi, aslında yukarıda sadece bir sayfası bulanan bir kitaptan geliyor

5
00:00:25,667 --> 00:00:32,210
Ve, sekizinci veya dokuzuncu yüzyılda Bağdat'ta yaşamış İranlı bir matematikçi tarafından yazılmış

6
00:00:33,615 --> 00:00:36,940
Sanırım milattan sonra 820 yılında yazmış

7
00:00:37,773 --> 00:00:39,205
Millattan sonra.

8
00:00:39,205 --> 00:00:42,270
Ve cebir, onun koyduğu Arapça bir isim

9
00:00:43,509 --> 00:00:47,970
Kitaba verdiği asıl isim ise "Cebir onarım ve tamamlama demektir"

10
00:00:48,467 --> 00:00:53,834
onarım... onarım ve tamamlama... tamamlama

11
00:00:55,084 --> 00:00:59,049
Ve bunu kitabında çok özgün bir biçimde göstermiş.

12
00:00:59,049 --> 00:01:03,247
Yaptığı, eşitliğin bir tarafından alıp diğer tarafına eklemek

13
00:01:03,501 --> 00:01:07,726
Aslında buradaki sayfada görebiliriz ama Arapça bilmiyorum.

14
00:01:07,726 --> 00:01:12,150
Arapça'yla ortak kelimeleri olan bazı diller hakkında biraz fikrim var

15
00:01:12,230 --> 00:01:14,471
Bu Al Kitab.

16
00:01:14,471 --> 00:01:18,973
İyi bir Hint filmini anlayabilecek kadar Hintçe ve Urduca biliyorum.

17
00:01:18,973 --> 00:01:20,840
Al Kitab, kitap demek.

18
00:01:20,840 --> 00:01:23,572
Yani başlığın bu bölümü kitap demek.

19
00:01:23,572 --> 00:01:29,393
Al-muhktasar da az ve öz demek, ve sanırım en uygun bu şekilde çevirebileceğim

20
00:01:29,904 --> 00:01:35,815
fi hisab, 'hisab' Urducada hesaplama demek.

21
00:01:35,815 --> 00:01:38,428
al-gabr, işte asıl kısım burası.

22
00:01:38,428 --> 00:01:41,161
Ünlü cebirin ortaya çıktığı yer.

23
00:01:41,161 --> 00:01:43,703
Burası tamamlama demek.

24
00:01:43,703 --> 00:01:46,688
Evet, buraya tamamlama diyebiliriz.

25
00:01:46,688 --> 00:01:49,565
Ve, wa'l muqabala.

26
00:01:49,605 --> 00:01:52,367
Anlamı denkleştirme.

27
00:01:52,377 --> 00:01:55,631
Tamamlama ve denkleştirme.

28
00:01:55,631 --> 00:01:58,323
Eğer bunu Türkçe'ye çevirmek istersek,

29
00:01:58,323 --> 00:02:02,623
ve evet, Arapça çevirisi ile ilgili bir video olmadığını biliyorum.

30
00:02:02,623 --> 00:02:06,927
"Tamamlama ve denkleştirme ile hesaplamanın özeti" diyebiliriz

31
00:02:08,514 --> 00:02:11,854
En kabaca çevrilmiş hali bu olur sanırım.

32
00:02:11,854 --> 00:02:15,612
'Cebir' kelimesi bu önemli kitapla ortaya çıkmıştır

33
00:02:15,612 --> 00:02:18,546
.ve bu çok çok önemli bir kitaptır.

34
00:02:18,546 --> 00:02:22,807
Ve önemi sadece cebir kelimesinin ilk kullanıldığı yer olması değil,

35
00:02:22,807 --> 00:02:27,950
denklemi eşitlemede modern düşüncenin yerleşmesine de yardımcı olmasıdır

36
00:02:31,763 --> 00:02:36,673
Sorun, tek seferlik olayları çözmek değil, soyut problemlere cevap bulabilmekti

37
00:02:39,000 --> 00:02:43,280
Fakat Al-Khwarizmi bunun hakkında düşünen ilk insan değildi

38
00:02:44,800 --> 00:02:49,900
Bağdat'ta yaşıyordu ve o bölge, cebir tarihinde önemli bir yere sahiptir

39
00:02:50,667 --> 00:02:54,213
Sekizinci veya dokuncu yüzyılda orada yaşıyordu.

40
00:02:54,213 --> 00:02:59,350
Şimdi buraya bir zaman çizelgesi çiziyorum ki her şey kafanızda netleşsin

41
00:02:59,350 --> 00:03:01,771
Bu... bir zaman çizelgesi.

42
00:03:01,771 --> 00:03:08,553
Dindar biri olsanız da olmasanız da, çoğu modern takvim İsa'nın doğumunu başlangıç noktası kabul eder

43
00:03:09,159 --> 00:03:11,916
Buraya bir çizgi çekiyorum,

44
00:03:11,916 --> 00:03:16,034
hatta dindar olmadığımızı belli etmek için bir çarpı çizdim

45
00:03:16,034 --> 00:03:19,293
Milattan sonra ve milattan önce diyoruz.

46
00:03:19,293 --> 00:03:24,486
Dindar olmak istediğimizde ise tanrımızın yılı anlamına gelen A.D. diyoruz

47
00:03:24,486 --> 00:03:28,063
Açılımı Anno Domini olmalı yani Tanrımızın yılı

48
00:03:28,063 --> 00:03:32,750
Ve dindar bağlamda, milattan önce demek yerine İsa'dan önce denilir

49
00:03:32,750 --> 00:03:37,083
İki şekilde de, burası milattan sonra 1000 yılı, burası da 2000 yılı

50
00:03:38,967 --> 00:03:41,482
Ve biz de tam buradayız.

51
00:03:41,482 --> 00:03:45,131
Bu videoyu hazırlarken ben buralarda bir yerdeyim.

52
00:03:45,131 --> 00:03:48,733
Ve burası da milattan önce 1000 yılı,

53
00:03:48,733 --> 00:03:52,296
ve burası da milattan önce 2000 yılı.

54
00:03:52,296 --> 00:03:55,000
ilk bulgular, konuya direkt olarak giriyorum, ve bunlar gerçekten bulabildiklerimiz

55
00:03:56,234 --> 00:04:02,139
Eminim biraz daha kapsamlı araştırırsak cebirle uğraşan farklı ülkeler ve insanlar hakkında

56
00:04:02,139 --> 00:04:04,885
daha fazla bilgiye ulaşabiliriz.

57
00:04:04,885 --> 00:04:10,971
Fakat elimizde olan ilk bulgulara göre, cebirle ilgili ilk keşifler antik Babil'de yapılmıştır

58
00:04:12,200 --> 00:04:20,846
Milattan 2000 yıl kadar önce, buralarda, taş tabletlere yazı yazıldığı dönemde, insanlar cebirin temelleriyle ilgili bazı keşifler yapmıştır

59
00:04:26,253 --> 00:04:30,229
Aynı sembolleri ve rakamları kullanmıyorlardı

60
00:04:31,133 --> 00:04:33,570
Fakat uğraştıkları şey, cebirdi.

61
00:04:33,570 --> 00:04:36,820
Ve dünyanın bu kısmında bulunuyorlardı.

62
00:04:36,820 --> 00:04:39,393
Babil işte tam buradaydı.

63
00:04:39,393 --> 00:04:42,400
Ve Somaria geleneğini sürdürüyordu.

64
00:04:42,400 --> 00:04:45,400
Bütün o bölgeye mezopotamya deniliyordu.

65
00:04:45,400 --> 00:04:48,446
Yunancada iki nehir arası demektir.

66
00:04:48,446 --> 00:04:55,223
Burası, bildiğimiz kadarıyla, insanların ilk günümüzde cebir olarak adlandırdığımız şeyle uğraşmaya başladıkları yerdi

67
00:04:55,223 --> 00:05:01,920
Ve hızlıca günümüze dönmek gerekirse, eminim ki tarihçiler cebirin farklı kullanım alanlarını bilmiyorlardır

68
00:05:03,800 --> 00:05:09,097
Cebire en büyük katkılardan birisi önce Babil'de, milattan önce 2000 yılında

69
00:05:09,913 --> 00:05:14,071
ve sonra milattan sonra 200-300 yılları civarında yapılmıştır.

70
00:05:14,071 --> 00:05:15,872
işte tam burada.

71
00:05:15,872 --> 00:05:19,309
Alexanderia'da yaşamış Yunanlı bir adam,

72
00:05:19,309 --> 00:05:23,640
işte burası Yunanistan ve burada, Alexanderia'da yaşamış.

73
00:05:23,640 --> 00:05:27,531
O zamanlar burası Roma İmparatorluğunun bir parçasıydı.

74
00:05:27,531 --> 00:05:29,610
Alexanderia, tam orada.

75
00:05:29,610 --> 00:05:32,702
Bu adamın adı Diophantus veya Diaphantus

76
00:05:32,702 --> 00:05:35,107
veya telaffuz edemediğim bir şey.

77
00:05:35,107 --> 00:05:36,867
Dio... Diophantus.

78
00:05:36,867 --> 00:05:40,244
Bazı kaynaklarda cebirin babası olarak anılır.

79
00:05:40,244 --> 00:05:44,758
Ve aslının Diophantus mu yoksa Al-Khwarizmi mi olduğu tartışılır.

80
00:05:44,758 --> 00:05:50,291
Al-Khwarizmi daha çok denklemi eşitleme ve sadeleştirme üzerine çalışırken

81
00:05:50,667 --> 00:05:54,228
Diophantus belirli problemler üzerine yoğunlaştı.

82
00:05:54,228 --> 00:05:59,082
ikisi de kendi metodları üzerinde uğraşmış olsa da, Babillilerin nefretini kazandı

83
00:05:59,082 --> 00:06:02,901
Aslında yaptıkları Babillilerin yaptıklarını kopyalamak değildi.

84
00:06:02,901 --> 00:06:08,273
Cebir denildiğinde akla gelcek kavramlara kendilerine özgü yollarla katkı sağladılar

85
00:06:08,273 --> 00:06:13,163
Fakat çoğu tarihçi, özellikle Batılılar, Diophantus'u cebirin babası olarak tanımlar

86
00:06:13,163 --> 00:06:19,306
Ve bazen, Al-Khwarizmi sadece insanların cebirin kurucusu olup olmaması konusunda tartıştığı bir isimdir

87
00:06:19,306 --> 00:06:22,012
Cebire olan katkıları ise kayda değer.

88
00:06:22,012 --> 00:06:25,217
eğer milattan sonra 600 yılına gidecel olursak

89
00:06:25,217 --> 00:06:29,367
bir diğer ünlü matematikçi Brahma Gupta'yla karşılaşırız

90
00:06:29,800 --> 00:06:32,667
Hindistan'dan Brahma Gupta.

91
00:06:32,667 --> 00:06:36,632
Hindistan'ın neresinde yaşamış olduğu hakkında bir fikrim yok

92
00:06:36,632 --> 00:06:39,871
Aşağı yukarı bu bölgede yaşamıştı.

93
00:06:39,871 --> 00:06:42,733
O da cebire önemli katkı sağladı.

94
00:06:42,733 --> 00:06:45,768
Elbette Al-Khwarizmi var,

95
00:06:45,768 --> 00:06:48,667
tam buralarda ortaya çıkıyor.

96
00:06:48,667 --> 00:06:55,243
Ve onu Arapça'da onarım anlamına gelen 'cebir' kelimesinin yaratıcısı olarak kabul ediyoruz

97
00:06:57,242 --> 00:07:06,061
Bazı insanlar onu, eğer cebirin kurucusu değilse bile -ki bazıları öyle olduğuna inanıyor-, en azından kurucularından biri olduğunu kabul ediyor

98
00:07:06,061 --> 00:07:10,938
Çünkü cebirde, belirli problemleri çözmek için soyut düşünmek gerektiğini keşfetti

99
00:07:10,938 --> 00:07:16,991
Ve bu sayede günümüzde birçok modern matematikçi, problemlerin çözümleri için farklı yollara başvurmaktadır