1
00:00:08,242 --> 00:00:10,404
Kogo uznajemy za rodzica?

2
00:00:13,043 --> 00:00:15,151
To trudne pytanie.

3
00:00:15,630 --> 00:00:18,004
Mamy adopcję,

4
00:00:18,028 --> 00:00:19,604
rodziny zastępcze,

5
00:00:19,628 --> 00:00:21,085
zastępcze matki.

6
00:00:21,846 --> 00:00:26,680
Przed wieloma rodzicami
stoją ciężkie decyzje.

7
00:00:27,888 --> 00:00:31,141
Czy powiedzieć dziecku o dawcy nasienia?

8
00:00:33,322 --> 00:00:34,697
Jeśli tak, to kiedy?

9
00:00:35,176 --> 00:00:36,976
I jak to ująć w słowa?

10
00:00:37,522 --> 00:00:43,383
Dawcę często określa się
mianem "ojca biologicznego",

11
00:00:43,407 --> 00:00:46,406
ale czy "ojciec" to na pewno
właściwy tutaj termin?

12
00:00:48,443 --> 00:00:50,848
Jestem filozofką i socjolożką

13
00:00:50,872 --> 00:00:55,094
i badam pojęcie rodzicielstwa.

14
00:00:55,688 --> 00:00:58,716
Dzisiaj opowiem o tym,

15
00:00:58,740 --> 00:01:01,209
co odkryłam w rozmowach
z rodzicami i dziećmi.

16
00:01:01,977 --> 00:01:06,331
Pokażę, że wiedzą oni,
co się liczy w rodzinie,

17
00:01:06,355 --> 00:01:08,886
mimo tego, że ich rodzina
jest nieco specyficzna.

18
00:01:09,733 --> 00:01:14,734
Opowiem, jak w pomysłowy sposób
odpowiadają na trudne pytania,

19
00:01:15,887 --> 00:01:19,637
ale także zarysuję,
co w tych rodzicach budzi niepewność.

20
00:01:21,884 --> 00:01:23,515
Przeprowadziliśmy wywiady z parami

21
00:01:23,539 --> 00:01:27,151
korzystających z kliniki płodności
szpitala uniwersyteckiego w Gandawie,

22
00:01:27,675 --> 00:01:29,759
które musiały skorzystać z banku nasienia.

23
00:01:30,715 --> 00:01:35,598
W ciągu każdej takiej terapii
przeprowadzaliśmy dwie takie rozmowy.

24
00:01:36,994 --> 00:01:39,427
Wśród rozmówców były pary heteroseksualne,

25
00:01:39,999 --> 00:01:43,871
w których był problem
z jakością nasienia mężczyzny,

26
00:01:44,335 --> 00:01:45,836
oraz pary lesbijskie,

27
00:01:45,860 --> 00:01:49,477
które z oczywistych powodów
potrzebowały dawcy.

28
00:01:50,896 --> 00:01:53,094
Rozmawialiśmy także z dziećmi.

29
00:01:54,778 --> 00:01:56,261
Zastanawiałam się,

30
00:01:56,285 --> 00:02:00,918
jak te dzieci rozumieją pojęcia
takie jak "rodzic" i "rodzina".

31
00:02:02,050 --> 00:02:07,598
Pytałam je o to, ale nie bezpośrednio.

32
00:02:09,336 --> 00:02:11,996
Narysowałam dla nich jabłoń.

33
00:02:12,956 --> 00:02:16,404
Dzięki temu narzędziu mogłam zadawać
abstrakcyjne, filozoficzne pytania,

34
00:02:16,428 --> 00:02:19,701
ale tak, żeby dzieci nie pouciekały.

35
00:02:21,232 --> 00:02:24,263
Jak widzicie, na jabłoni nie ma owoców.

36
00:02:25,530 --> 00:02:28,383
I od tego wychodzę w badaniu.

37
00:02:29,459 --> 00:02:31,742
Projektując takie techniki,

38
00:02:31,766 --> 00:02:36,539
mogę ograniczyć narzucanie
interpretacji i znaczenia,

39
00:02:37,333 --> 00:02:39,658
bo chcę, żeby dzieci
określiły to na swój sposób.

40
00:02:41,162 --> 00:02:43,516
Pytam: "Jak wyglądałaby twoja rodzina,

41
00:02:43,540 --> 00:02:46,571
gdyby pokazać ją na tej jabłonce?"

42
00:02:47,539 --> 00:02:52,920
Dla każdej osoby, która dla dziecka
stanowi członka rodziny,

43
00:02:52,944 --> 00:02:56,419
dziecko bierze papierowe jabłko,
podpisuje imieniem i wiesza, gdzie chce.

44
00:02:56,443 --> 00:02:57,893
A ja dopytuję.

45
00:02:58,953 --> 00:03:02,078
Większość dzieci zaczyna
od jabłka z rodzicem, bratem lub siostrą.

46
00:03:02,606 --> 00:03:04,770
Jedno na pierwszym jabłku
napisało "Boxer",

47
00:03:05,467 --> 00:03:07,975
bo tak wabił się
nieżyjący już pies dziadków.

48
00:03:09,630 --> 00:03:13,488
Ale żadne z dzieci na tym etapie
nie wspominało o dawcy.

49
00:03:14,265 --> 00:03:18,603
Dlatego poruszałam temat ich powstania.

50
00:03:18,961 --> 00:03:23,370
"Zanim przyszłaś na świat,
byli tylko mama i tata,

51
00:03:23,394 --> 00:03:24,672
albo były tylko mamusie.

52
00:03:25,221 --> 00:03:28,278
A jak ty pojawiłaś się w rodzinie?"

53
00:03:29,082 --> 00:03:30,521
I dzieci tłumaczyły.

54
00:03:31,370 --> 00:03:32,676
Jedno opowiedziało to tak:

55
00:03:33,491 --> 00:03:35,964
"Rodzice nie mieli dobrych nasion,

56
00:03:36,665 --> 00:03:40,687
ale niektórzy mili panowie
mają zapasowe nasienia.

57
00:03:41,186 --> 00:03:42,936
Przynoszą je do szpitala,

58
00:03:42,960 --> 00:03:45,174
a tam ktoś je chowa w słoiku.

59
00:03:46,049 --> 00:03:47,286
Mamusia tam poszła,

60
00:03:47,310 --> 00:03:49,881
wzięła sobie ze słoika dwa nasienia,

61
00:03:50,586 --> 00:03:52,824
żeby było jedno dla mnie,
a drugie dla siostry.

62
00:03:53,525 --> 00:03:57,153
Wsadziła jakoś nasienia do brzuszka,

63
00:03:58,036 --> 00:04:00,343
brzuszek jej urósł,

64
00:04:00,367 --> 00:04:01,729
no i stąd jestem".

65
00:04:03,089 --> 00:04:04,239
Hmm.

66
00:04:05,923 --> 00:04:09,991
I dopiero kiedy dziecko
samo wspomniało dawcę,

67
00:04:10,015 --> 00:04:13,240
ja zaczynałam podpytywać,
stosując słownictwo danego dziecka.

68
00:04:13,726 --> 00:04:19,615
"A jakby ten miły pan z nasionami
miałby mieć swoje jabłko,

69
00:04:19,639 --> 00:04:20,971
co byś z nim zrobił?"

70
00:04:21,869 --> 00:04:24,227
Po usłyszeniu takiego pytania,

71
00:04:24,251 --> 00:04:27,666
chłopczyk długo się zastanawiał,
z papierowym jabłkiem w ręku.

72
00:04:27,690 --> 00:04:30,384
"Nie zawieszę tego jabłuszka koło innych.

73
00:04:31,039 --> 00:04:32,932
On nie jest z mojej rodziny.

74
00:04:33,991 --> 00:04:36,185
Ale na ziemi go nie położę.

75
00:04:36,209 --> 00:04:38,119
Tam jest za zimno i za twardo.

76
00:04:39,324 --> 00:04:41,625
Powinien być na pniu,

77
00:04:42,507 --> 00:04:44,850
bo dzięki niemu może być moja rodzina.

78
00:04:45,564 --> 00:04:47,518
Jakby tego nie zrobił,

79
00:04:47,542 --> 00:04:51,500
byłoby smutno, bo nie miałbym rodziny

80
00:04:51,524 --> 00:04:53,120
i nie byłoby mnie".

81
00:04:56,145 --> 00:04:59,673
Historie rodzinne konstruują też rodzice,

82
00:04:59,697 --> 00:05:02,454
w postaci opowieści,
którymi tłumaczą sytuację pociechom.

83
00:05:02,960 --> 00:05:06,087
Jedna para, żeby objaśnić
proces sztucznego zapłodnienia,

84
00:05:06,111 --> 00:05:12,152
zabrała dziecko na gospodarstwo,
żeby zobaczyło inseminację krów.

85
00:05:14,456 --> 00:05:15,827
Czemu nie?

86
00:05:17,351 --> 00:05:19,791
To ich sposób na wyjaśnienie.

87
00:05:19,815 --> 00:05:22,841
Osobiście skonstruowana opowieść rodzinna.

88
00:05:23,281 --> 00:05:24,461
Ich własna historia.

89
00:05:24,833 --> 00:05:27,201
Inna para napisała książeczki,

90
00:05:27,225 --> 00:05:28,680
po jednej dla każdego dziecka.

91
00:05:29,052 --> 00:05:30,574
Prawdziwe dzieła sztuki,

92
00:05:30,598 --> 00:05:34,468
przedstawiające ich myśli i odczucia
w trakcie całego leczenia.

93
00:05:34,492 --> 00:05:37,266
Wkleili do środka nawet kwitki
ze szpitalnego parkingu.

94
00:05:37,733 --> 00:05:39,606
I o to chodzi - o budowanie po swojemu.

95
00:05:39,630 --> 00:05:41,880
O wyszukiwanie zabiegów, słów, obrazów,

96
00:05:41,904 --> 00:05:45,354
odpowiednich do tego, żeby opowiedzieć
historię własnej rodziny dziecku.

97
00:05:46,017 --> 00:05:52,176
Takie historie bardzo się różnią,
ale łączy je jedno:

98
00:05:54,213 --> 00:05:57,434
to opowieści o tęsknocie za dzieckiem

99
00:05:58,185 --> 00:06:00,356
i o szukaniu drogi
do posiadania potomstwa.

100
00:06:00,670 --> 00:06:03,115
Opowieści o tym,
jak wyjątkowe jest dziecko

101
00:06:03,139 --> 00:06:05,761
i jak bezgranicznie je kochają.

102
00:06:07,442 --> 00:06:11,839
A dotychczasowe badania wskazują,
że te dzieci radzą sobie dobrze.

103
00:06:11,863 --> 00:06:14,063
Łącznie z tymi z par lesbijskich.

104
00:06:14,414 --> 00:06:17,008
Nie mają więcej problemów niż rówieśnicy.

105
00:06:18,577 --> 00:06:24,093
Jednak rodzice takimi opowieściami
chcą też usprawiedliwić swój wybór.

106
00:06:25,205 --> 00:06:28,339
Mają nadzieję, że dzieci zrozumieją,
co nimi kierowało,

107
00:06:28,363 --> 00:06:31,541
kiedy postanowili stworzyć rodzinę
akurat w taki sposób.

108
00:06:31,565 --> 00:06:35,519
Pod tym kryje się lęk przed potępieniem
ze strony dziecka,

109
00:06:35,543 --> 00:06:37,785
i przed odrzuceniem
rodzica niebiologicznego.

110
00:06:38,211 --> 00:06:40,831
Ten lęk łatwo zrozumieć,

111
00:06:40,855 --> 00:06:43,896
pamiętając, że żyjemy w społeczeństwie
bardzo heteronormatywnym

112
00:06:43,920 --> 00:06:46,114
i skupionym na dziedziczeniu i genach;

113
00:06:46,138 --> 00:06:48,356
w świecie, w którym wciąż
panuje przekonanie,

114
00:06:48,380 --> 00:06:51,806
że prawdziwa rodzina
to jedna matka, jeden ojciec

115
00:06:51,830 --> 00:06:54,167
i spokrewnione z nimi genetycznie dzieci.

116
00:06:55,638 --> 00:06:57,103
Cóż powiedzieć...

117
00:06:58,165 --> 00:07:01,266
Opowiem o pewnym nastolatku.

118
00:07:01,290 --> 00:07:04,634
Został poczęty dzięki dawcy,
ale nie uczestniczył w naszym badaniu.

119
00:07:04,658 --> 00:07:08,269
Kiedyś, kłócąc się z tatą, krzyknął:

120
00:07:09,305 --> 00:07:11,402
"Ty mi chcesz rozkazywać?

121
00:07:11,426 --> 00:07:13,307
Nawet nie jesteś moim ojcem!"

122
00:07:15,498 --> 00:07:19,080
Dokładnie to, czego bali się rodzice,
z którymi rozmawialiśmy.

123
00:07:20,384 --> 00:07:23,613
Chłopak szybko się zreflektował,
pogodził się z tatą.

124
00:07:24,029 --> 00:07:27,800
Jednak najciekawsza w tym
jest reakcja ojca.

125
00:07:28,569 --> 00:07:29,742
Skomentował to tak:

126
00:07:30,172 --> 00:07:35,534
"Ten wybuch nie miał nic wspólnego
z brakiem pokrewieństwa w genach.

127
00:07:36,165 --> 00:07:39,042
To okres dorastania.

128
00:07:39,349 --> 00:07:40,947
Dzieci w tym wieku są nieznośne.

129
00:07:40,971 --> 00:07:43,168
Tak to po prostu jest z nastolatkami.

130
00:07:43,192 --> 00:07:44,466
To przejściowe".

131
00:07:45,862 --> 00:07:47,718
Reakcja tego człowieka pokazuje,

132
00:07:47,742 --> 00:07:50,330
że jeżeli coś idzie nie tak,

133
00:07:50,964 --> 00:07:52,666
nie należy automatycznie zakładać,

134
00:07:52,690 --> 00:07:55,097
że to dlatego, że dana rodzina
jest niestandardowa.

135
00:07:55,730 --> 00:07:58,816
Takie rzeczy zdarzają się
w każdej rodzinie.

136
00:08:00,336 --> 00:08:03,895
A od czasu do czasu
każdy rodzic zastanawia się:

137
00:08:04,812 --> 00:08:06,841
"Czy ja jestem dobrym rodzicem?"

138
00:08:07,564 --> 00:08:09,475
I u takich rodziców jest tak samo.

139
00:08:09,499 --> 00:08:13,592
Najważniejsze dla nich jest dobro dziecka.

140
00:08:14,148 --> 00:08:16,410
Jednak dręczy ich czasem też inne pytanie:

141
00:08:16,434 --> 00:08:18,210
"Czy jestem prawdziwym rodzicem?"

142
00:08:18,688 --> 00:08:22,657
A taką niepewność odczuwali
długo zanim zostali rodzicami.

143
00:08:22,681 --> 00:08:24,113
Na początku leczenia,

144
00:08:24,137 --> 00:08:26,579
kiedy zaczynają spotykać się
z psychologiem-doradcą,

145
00:08:26,603 --> 00:08:29,312
trzymają się każdego zalecenia,

146
00:08:29,336 --> 00:08:31,343
bo chcą wszystko zrobić tak, jak trzeba.

147
00:08:32,253 --> 00:08:37,072
I takie rady pamiętają
nawet 10 lat później.

148
00:08:41,381 --> 00:08:44,282
Dlatego rozmawialiśmy też o tym,

149
00:08:45,254 --> 00:08:48,240
jakie porady otrzymali dani rodzice
w procesie leczenia.

150
00:08:48,264 --> 00:08:51,828
Od pewnej pary lesbijskiej usłyszałam:

151
00:08:53,027 --> 00:08:54,631
"Kiedy synek spyta,

152
00:08:54,655 --> 00:08:56,704
czy ma ojca,

153
00:08:57,882 --> 00:09:00,694
powiemy mu, że nie ma.

154
00:09:01,239 --> 00:09:04,307
Ale nie dodamy nic więcej,
chyba że zapyta sam z siebie.

155
00:09:04,687 --> 00:09:06,715
Bo może nie być na to gotowy.

156
00:09:06,739 --> 00:09:08,349
Tak nam poradzono w klinice".

157
00:09:09,750 --> 00:09:10,920
No cóż...

158
00:09:11,491 --> 00:09:13,494
Sama nie wiem,
ale to różni się od sposobu,

159
00:09:13,518 --> 00:09:16,211
w jaki zazwyczaj odpowiadamy
na pytania dzieci.

160
00:09:16,873 --> 00:09:19,674
Kiedy dziecko pyta,
czy mleko robi się w fabryce,

161
00:09:20,183 --> 00:09:23,345
odpowiemy, że nie, że mleko jest od krowy,

162
00:09:23,369 --> 00:09:25,326
a potem opowiemy jeszcze o gospodarstwie

163
00:09:25,350 --> 00:09:27,573
i o tym, jak mleko dociera do sklepu.

164
00:09:28,206 --> 00:09:34,110
Nie skończymy przecież na odpowiedzi
"Nie, mleka nie robi się w fabryce".

165
00:09:38,542 --> 00:09:40,972
Więc tutaj dzieje się coś dziwnego,

166
00:09:40,996 --> 00:09:43,354
a dzieci oczywiście
natychmiast to wyczuwają.

167
00:09:44,071 --> 00:09:45,459
Jeden chłopczyk oświadczył:

168
00:09:45,945 --> 00:09:48,337
"Pytałem rodziców o różne rzeczy,

169
00:09:48,361 --> 00:09:50,318
ale zawsze robią się wtedy bardzo dziwni.

170
00:09:51,288 --> 00:09:55,232
W szkole mam koleżankę,
którą zrobili tak samo, jak mnie.

171
00:09:55,741 --> 00:09:58,741
No i jak chcę coś wiedzieć,
to po prostu jej pytam".

172
00:10:00,260 --> 00:10:01,468
Sprytny.

173
00:10:02,130 --> 00:10:03,526
Tak rozwiązał sobie problem.

174
00:10:04,265 --> 00:10:06,849
Ale jego rodzice nie rozumieli sytuacji,

175
00:10:07,375 --> 00:10:10,157
no i na pewno nie taki wynik
chcieli osiągnąć,

176
00:10:10,181 --> 00:10:12,517
i nie takiego rezultatu chciał doradca,

177
00:10:12,541 --> 00:10:17,279
kiedy tłumaczył im, że w rodzinie
istotna jest otwartość w komunikacji.

178
00:10:18,962 --> 00:10:21,216
I to właśnie jest trudne w dawaniu porad.

179
00:10:21,240 --> 00:10:24,536
Zanim zaczniemy przepisywać lek,
musimy mieć dowód, że zadziała.

180
00:10:25,036 --> 00:10:26,292
Przeprowadzamy badania,

181
00:10:26,316 --> 00:10:27,617
potem badania kontrolne.

182
00:10:27,641 --> 00:10:31,568
Nie bez powodu chcemy upewnić się,
jak ten lek działa

183
00:10:31,592 --> 00:10:34,088
i jak wpływa na ludzkie życie.

184
00:10:34,535 --> 00:10:35,856
Natomiast porady?

185
00:10:37,248 --> 00:10:39,094
Tak samo nie wystarczy,

186
00:10:39,118 --> 00:10:41,389
żeby osoby zawodowo pomagające innym

187
00:10:41,413 --> 00:10:43,941
udzielały wskazówek
tylko poprawnych teoretycznie,

188
00:10:43,965 --> 00:10:45,504
czy płynących z dobroci serca.

189
00:10:45,947 --> 00:10:49,328
Muszą to być rady wsparte dowodami,

190
00:10:49,352 --> 00:10:53,725
danymi, które wskazują, że takie zalecenia
naprawdę polepszą jakość życia pacjentów.

191
00:10:54,674 --> 00:10:59,237
Jako rasowa filozofka,
obarczę was paradoksem:

192
00:11:00,808 --> 00:11:04,892
Radzę wam przestać słuchać rad.

193
00:11:06,397 --> 00:11:07,899
Ale jak to?

194
00:11:08,721 --> 00:11:13,067
(Brawa)

195
00:11:13,091 --> 00:11:15,654
Nie skończę prelekcji,
wyliczając błędy rodziców.

196
00:11:15,678 --> 00:11:17,782
Chciałabym raczej, żebyście zrozumieli,

197
00:11:17,806 --> 00:11:19,938
jak wielkie ciepło
panuje w tych rodzinach.

198
00:11:21,431 --> 00:11:24,061
Pamiętacie książeczki
i wycieczkę na gospodarstwo?

199
00:11:24,085 --> 00:11:28,048
Kiedy rodzice sięgają po rozwiązania
właściwe dla ich konkretnej rodziny,

200
00:11:28,072 --> 00:11:29,645
wtedy idzie im genialnie.

201
00:11:30,891 --> 00:11:34,534
Chciałabym, żebyście zapamiętali jedno,
jako członkowie rodzin -

202
00:11:34,558 --> 00:11:37,526
nieważne, jaką postać ma wasza rodzina.

203
00:11:37,550 --> 00:11:42,777
Pamiętajcie, że każda rodzina potrzebuje
relacji pełnych ciepła.

204
00:11:43,909 --> 00:11:47,370
A żeby takie zbudować,
nie trzeba być psychologiem.

205
00:11:48,144 --> 00:11:50,446
Potrafi to większość z nas,

206
00:11:51,486 --> 00:11:53,514
choć niekiedy wymaga to wysiłku,

207
00:11:53,538 --> 00:11:56,408
a czasem i porada może się tu przydać.

208
00:11:57,709 --> 00:12:01,027
Jeśli jednak po nią sięgniecie,
pamiętajcie o trzech rzeczach.

209
00:12:02,260 --> 00:12:05,547
Przyjmijcie taką radę, która pasuje
do waszej konkretnej rodziny.

210
00:12:06,508 --> 00:12:09,263
Wiedzcie, że to wy jesteście ekspertami,

211
00:12:09,287 --> 00:12:12,280
bo to wy, nikt inny,
żyjecie waszym rodzinnym życiem.

212
00:12:13,181 --> 00:12:14,465
I ostatnie:

213
00:12:14,978 --> 00:12:18,968
ufajcie swoim umiejętnościom
i swojej pomysłowości,

214
00:12:19,527 --> 00:12:22,872
bo naprawdę - poradzicie sobie sami.

215
00:12:23,759 --> 00:12:24,913
Dziękuję.

216
00:12:24,937 --> 00:12:29,666
(Brawa)