0:00:08.242,0:00:10.404
Kogo uznajemy za rodzica?

0:00:13.043,0:00:15.151
To trudne pytanie.

0:00:15.630,0:00:18.004
Mamy adopcję,

0:00:18.028,0:00:19.604
rodziny zastępcze,

0:00:19.628,0:00:21.085
zastępcze matki.

0:00:21.846,0:00:26.680
Przed wieloma rodzicami[br]stoją ciężkie decyzje.

0:00:27.888,0:00:31.141
Czy powiedzieć dziecku o dawcy nasienia?

0:00:33.322,0:00:34.697
Jeśli tak, to kiedy?

0:00:35.176,0:00:36.976
I jak to ująć w słowa?

0:00:37.522,0:00:43.383
Dawcę często określa się[br]mianem "ojca biologicznego",

0:00:43.407,0:00:46.406
ale czy "ojciec" to na pewno[br]właściwy tutaj termin?

0:00:48.443,0:00:50.848
Jestem filozofką i socjolożką

0:00:50.872,0:00:55.094
i badam pojęcie rodzicielstwa.

0:00:55.688,0:00:58.716
Dzisiaj opowiem o tym,

0:00:58.740,0:01:01.209
co odkryłam w rozmowach[br]z rodzicami i dziećmi.

0:01:01.977,0:01:06.331
Pokażę, że wiedzą oni,[br]co się liczy w rodzinie,

0:01:06.355,0:01:08.886
mimo tego, że ich rodzina[br]jest nieco specyficzna.

0:01:09.733,0:01:14.734
Opowiem, jak w pomysłowy sposób[br]odpowiadają na trudne pytania,

0:01:15.887,0:01:19.637
ale także zarysuję,[br]co w tych rodzicach budzi niepewność.

0:01:21.884,0:01:23.515
Przeprowadziliśmy wywiady z parami

0:01:23.539,0:01:27.151
korzystających z kliniki płodności[br]szpitala uniwersyteckiego w Gandawie,

0:01:27.675,0:01:29.759
które musiały skorzystać z banku nasienia.

0:01:30.715,0:01:35.598
W ciągu każdej takiej terapii[br]przeprowadzaliśmy dwie takie rozmowy.

0:01:36.994,0:01:39.427
Wśród rozmówców były pary heteroseksualne,

0:01:39.999,0:01:43.871
w których był problem[br]z jakością nasienia mężczyzny,

0:01:44.335,0:01:45.836
oraz pary lesbijskie,

0:01:45.860,0:01:49.477
które z oczywistych powodów[br]potrzebowały dawcy.

0:01:50.896,0:01:53.094
Rozmawialiśmy także z dziećmi.

0:01:54.778,0:01:56.261
Zastanawiałam się,

0:01:56.285,0:02:00.918
jak te dzieci rozumieją pojęcia[br]takie jak "rodzic" i "rodzina".

0:02:02.050,0:02:07.598
Pytałam je o to, ale nie bezpośrednio.

0:02:09.336,0:02:11.996
Narysowałam dla nich jabłoń.

0:02:12.956,0:02:16.404
Dzięki temu narzędziu mogłam zadawać[br]abstrakcyjne, filozoficzne pytania,

0:02:16.428,0:02:19.701
ale tak, żeby dzieci nie pouciekały.

0:02:21.232,0:02:24.263
Jak widzicie, na jabłoni nie ma owoców.

0:02:25.530,0:02:28.383
I od tego wychodzę w badaniu.

0:02:29.459,0:02:31.742
Projektując takie techniki,

0:02:31.766,0:02:36.539
mogę ograniczyć narzucanie[br]interpretacji i znaczenia,

0:02:37.333,0:02:39.658
bo chcę, żeby dzieci[br]określiły to na swój sposób.

0:02:41.162,0:02:43.516
Pytam: "Jak wyglądałaby twoja rodzina,

0:02:43.540,0:02:46.571
gdyby pokazać ją na tej jabłonce?"

0:02:47.539,0:02:52.920
Dla każdej osoby, która dla dziecka[br]stanowi członka rodziny,

0:02:52.944,0:02:56.419
dziecko bierze papierowe jabłko,[br]podpisuje imieniem i wiesza, gdzie chce.

0:02:56.443,0:02:57.893
A ja dopytuję.

0:02:58.953,0:03:02.078
Większość dzieci zaczyna[br]od jabłka z rodzicem, bratem lub siostrą.

0:03:02.606,0:03:04.770
Jedno na pierwszym jabłku[br]napisało "Boxer",

0:03:05.467,0:03:07.975
bo tak wabił się[br]nieżyjący już pies dziadków.

0:03:09.630,0:03:13.488
Ale żadne z dzieci na tym etapie[br]nie wspominało o dawcy.

0:03:14.265,0:03:18.603
Dlatego poruszałam temat ich powstania.

0:03:18.961,0:03:23.370
"Zanim przyszłaś na świat,[br]byli tylko mama i tata,

0:03:23.394,0:03:24.672
albo były tylko mamusie.

0:03:25.221,0:03:28.278
A jak ty pojawiłaś się w rodzinie?"

0:03:29.082,0:03:30.521
I dzieci tłumaczyły.

0:03:31.370,0:03:32.676
Jedno opowiedziało to tak:

0:03:33.491,0:03:35.964
"Rodzice nie mieli dobrych nasion,

0:03:36.665,0:03:40.687
ale niektórzy mili panowie[br]mają zapasowe nasienia.

0:03:41.186,0:03:42.936
Przynoszą je do szpitala,

0:03:42.960,0:03:45.174
a tam ktoś je chowa w słoiku.

0:03:46.049,0:03:47.286
Mamusia tam poszła,

0:03:47.310,0:03:49.881
wzięła sobie ze słoika dwa nasienia,

0:03:50.586,0:03:52.824
żeby było jedno dla mnie,[br]a drugie dla siostry.

0:03:53.525,0:03:57.153
Wsadziła jakoś nasienia do brzuszka,

0:03:58.036,0:04:00.343
brzuszek jej urósł,

0:04:00.367,0:04:01.729
no i stąd jestem".

0:04:03.089,0:04:04.239
Hmm.

0:04:05.923,0:04:09.991
I dopiero kiedy dziecko[br]samo wspomniało dawcę,

0:04:10.015,0:04:13.240
ja zaczynałam podpytywać,[br]stosując słownictwo danego dziecka.

0:04:13.726,0:04:19.615
"A jakby ten miły pan z nasionami[br]miałby mieć swoje jabłko,

0:04:19.639,0:04:20.971
co byś z nim zrobił?"

0:04:21.869,0:04:24.227
Po usłyszeniu takiego pytania,

0:04:24.251,0:04:27.666
chłopczyk długo się zastanawiał,[br]z papierowym jabłkiem w ręku.

0:04:27.690,0:04:30.384
"Nie zawieszę tego jabłuszka koło innych.

0:04:31.039,0:04:32.932
On nie jest z mojej rodziny.

0:04:33.991,0:04:36.185
Ale na ziemi go nie położę.

0:04:36.209,0:04:38.119
Tam jest za zimno i za twardo.

0:04:39.324,0:04:41.625
Powinien być na pniu,

0:04:42.507,0:04:44.850
bo dzięki niemu może być moja rodzina.

0:04:45.564,0:04:47.518
Jakby tego nie zrobił,

0:04:47.542,0:04:51.500
byłoby smutno, bo nie miałbym rodziny

0:04:51.524,0:04:53.120
i nie byłoby mnie".

0:04:56.145,0:04:59.673
Historie rodzinne konstruują też rodzice,

0:04:59.697,0:05:02.454
w postaci opowieści,[br]którymi tłumaczą sytuację pociechom.

0:05:02.960,0:05:06.087
Jedna para, żeby objaśnić[br]proces sztucznego zapłodnienia,

0:05:06.111,0:05:12.152
zabrała dziecko na gospodarstwo,[br]żeby zobaczyło inseminację krów.

0:05:14.456,0:05:15.827
Czemu nie?

0:05:17.351,0:05:19.791
To ich sposób na wyjaśnienie.

0:05:19.815,0:05:22.841
Osobiście skonstruowana opowieść rodzinna.

0:05:23.281,0:05:24.461
Ich własna historia.

0:05:24.833,0:05:27.201
Inna para napisała książeczki,

0:05:27.225,0:05:28.680
po jednej dla każdego dziecka.

0:05:29.052,0:05:30.574
Prawdziwe dzieła sztuki,

0:05:30.598,0:05:34.468
przedstawiające ich myśli i odczucia[br]w trakcie całego leczenia.

0:05:34.492,0:05:37.266
Wkleili do środka nawet kwitki[br]ze szpitalnego parkingu.

0:05:37.733,0:05:39.606
I o to chodzi - o budowanie po swojemu.

0:05:39.630,0:05:41.880
O wyszukiwanie zabiegów, słów, obrazów,

0:05:41.904,0:05:45.354
odpowiednich do tego, żeby opowiedzieć[br]historię własnej rodziny dziecku.

0:05:46.017,0:05:52.176
Takie historie bardzo się różnią,[br]ale łączy je jedno:

0:05:54.213,0:05:57.434
to opowieści o tęsknocie za dzieckiem

0:05:58.185,0:06:00.356
i o szukaniu drogi[br]do posiadania potomstwa.

0:06:00.670,0:06:03.115
Opowieści o tym,[br]jak wyjątkowe jest dziecko

0:06:03.139,0:06:05.761
i jak bezgranicznie je kochają.

0:06:07.442,0:06:11.839
A dotychczasowe badania wskazują,[br]że te dzieci radzą sobie dobrze.

0:06:11.863,0:06:14.063
Łącznie z tymi z par lesbijskich.

0:06:14.414,0:06:17.008
Nie mają więcej problemów niż rówieśnicy.

0:06:18.577,0:06:24.093
Jednak rodzice takimi opowieściami[br]chcą też usprawiedliwić swój wybór.

0:06:25.205,0:06:28.339
Mają nadzieję, że dzieci zrozumieją,[br]co nimi kierowało,

0:06:28.363,0:06:31.541
kiedy postanowili stworzyć rodzinę[br]akurat w taki sposób.

0:06:31.565,0:06:35.519
Pod tym kryje się lęk przed potępieniem[br]ze strony dziecka,

0:06:35.543,0:06:37.785
i przed odrzuceniem[br]rodzica niebiologicznego.

0:06:38.211,0:06:40.831
Ten lęk łatwo zrozumieć,

0:06:40.855,0:06:43.896
pamiętając, że żyjemy w społeczeństwie[br]bardzo heteronormatywnym

0:06:43.920,0:06:46.114
i skupionym na dziedziczeniu i genach;

0:06:46.138,0:06:48.356
w świecie, w którym wciąż[br]panuje przekonanie,

0:06:48.380,0:06:51.806
że prawdziwa rodzina[br]to jedna matka, jeden ojciec

0:06:51.830,0:06:54.167
i spokrewnione z nimi genetycznie dzieci.

0:06:55.638,0:06:57.103
Cóż powiedzieć...

0:06:58.165,0:07:01.266
Opowiem o pewnym nastolatku.

0:07:01.290,0:07:04.634
Został poczęty dzięki dawcy,[br]ale nie uczestniczył w naszym badaniu.

0:07:04.658,0:07:08.269
Kiedyś, kłócąc się z tatą, krzyknął:

0:07:09.305,0:07:11.402
"Ty mi chcesz rozkazywać?

0:07:11.426,0:07:13.307
Nawet nie jesteś moim ojcem!"

0:07:15.498,0:07:19.080
Dokładnie to, czego bali się rodzice,[br]z którymi rozmawialiśmy.

0:07:20.384,0:07:23.613
Chłopak szybko się zreflektował,[br]pogodził się z tatą.

0:07:24.029,0:07:27.800
Jednak najciekawsza w tym[br]jest reakcja ojca.

0:07:28.569,0:07:29.742
Skomentował to tak:

0:07:30.172,0:07:35.534
"Ten wybuch nie miał nic wspólnego[br]z brakiem pokrewieństwa w genach.

0:07:36.165,0:07:39.042
To okres dorastania.

0:07:39.349,0:07:40.947
Dzieci w tym wieku są nieznośne.

0:07:40.971,0:07:43.168
Tak to po prostu jest z nastolatkami.

0:07:43.192,0:07:44.466
To przejściowe".

0:07:45.862,0:07:47.718
Reakcja tego człowieka pokazuje,

0:07:47.742,0:07:50.330
że jeżeli coś idzie nie tak,

0:07:50.964,0:07:52.666
nie należy automatycznie zakładać,

0:07:52.690,0:07:55.097
że to dlatego, że dana rodzina[br]jest niestandardowa.

0:07:55.730,0:07:58.816
Takie rzeczy zdarzają się[br]w każdej rodzinie.

0:08:00.336,0:08:03.895
A od czasu do czasu[br]każdy rodzic zastanawia się:

0:08:04.812,0:08:06.841
"Czy ja jestem dobrym rodzicem?"

0:08:07.564,0:08:09.475
I u takich rodziców jest tak samo.

0:08:09.499,0:08:13.592
Najważniejsze dla nich jest dobro dziecka.

0:08:14.148,0:08:16.410
Jednak dręczy ich czasem też inne pytanie:

0:08:16.434,0:08:18.210
"Czy jestem prawdziwym rodzicem?"

0:08:18.688,0:08:22.657
A taką niepewność odczuwali[br]długo zanim zostali rodzicami.

0:08:22.681,0:08:24.113
Na początku leczenia,

0:08:24.137,0:08:26.579
kiedy zaczynają spotykać się[br]z psychologiem-doradcą,

0:08:26.603,0:08:29.312
trzymają się każdego zalecenia,

0:08:29.336,0:08:31.343
bo chcą wszystko zrobić tak, jak trzeba.

0:08:32.253,0:08:37.072
I takie rady pamiętają[br]nawet 10 lat później.

0:08:41.381,0:08:44.282
Dlatego rozmawialiśmy też o tym,

0:08:45.254,0:08:48.240
jakie porady otrzymali dani rodzice[br]w procesie leczenia.

0:08:48.264,0:08:51.828
Od pewnej pary lesbijskiej usłyszałam:

0:08:53.027,0:08:54.631
"Kiedy synek spyta,

0:08:54.655,0:08:56.704
czy ma ojca,

0:08:57.882,0:09:00.694
powiemy mu, że nie ma.

0:09:01.239,0:09:04.307
Ale nie dodamy nic więcej,[br]chyba że zapyta sam z siebie.

0:09:04.687,0:09:06.715
Bo może nie być na to gotowy.

0:09:06.739,0:09:08.349
Tak nam poradzono w klinice".

0:09:09.750,0:09:10.920
No cóż...

0:09:11.491,0:09:13.494
Sama nie wiem,[br]ale to różni się od sposobu,

0:09:13.518,0:09:16.211
w jaki zazwyczaj odpowiadamy[br]na pytania dzieci.

0:09:16.873,0:09:19.674
Kiedy dziecko pyta,[br]czy mleko robi się w fabryce,

0:09:20.183,0:09:23.345
odpowiemy, że nie, że mleko jest od krowy,

0:09:23.369,0:09:25.326
a potem opowiemy jeszcze o gospodarstwie

0:09:25.350,0:09:27.573
i o tym, jak mleko dociera do sklepu.

0:09:28.206,0:09:34.110
Nie skończymy przecież na odpowiedzi[br]"Nie, mleka nie robi się w fabryce".

0:09:38.542,0:09:40.972
Więc tutaj dzieje się coś dziwnego,

0:09:40.996,0:09:43.354
a dzieci oczywiście[br]natychmiast to wyczuwają.

0:09:44.071,0:09:45.459
Jeden chłopczyk oświadczył:

0:09:45.945,0:09:48.337
"Pytałem rodziców o różne rzeczy,

0:09:48.361,0:09:50.318
ale zawsze robią się wtedy bardzo dziwni.

0:09:51.288,0:09:55.232
W szkole mam koleżankę,[br]którą zrobili tak samo, jak mnie.

0:09:55.741,0:09:58.741
No i jak chcę coś wiedzieć,[br]to po prostu jej pytam".

0:10:00.260,0:10:01.468
Sprytny.

0:10:02.130,0:10:03.526
Tak rozwiązał sobie problem.

0:10:04.265,0:10:06.849
Ale jego rodzice nie rozumieli sytuacji,

0:10:07.375,0:10:10.157
no i na pewno nie taki wynik[br]chcieli osiągnąć,

0:10:10.181,0:10:12.517
i nie takiego rezultatu chciał doradca,

0:10:12.541,0:10:17.279
kiedy tłumaczył im, że w rodzinie[br]istotna jest otwartość w komunikacji.

0:10:18.962,0:10:21.216
I to właśnie jest trudne w dawaniu porad.

0:10:21.240,0:10:24.536
Zanim zaczniemy przepisywać lek,[br]musimy mieć dowód, że zadziała.

0:10:25.036,0:10:26.292
Przeprowadzamy badania,

0:10:26.316,0:10:27.617
potem badania kontrolne.

0:10:27.641,0:10:31.568
Nie bez powodu chcemy upewnić się,[br]jak ten lek działa

0:10:31.592,0:10:34.088
i jak wpływa na ludzkie życie.

0:10:34.535,0:10:35.856
Natomiast porady?

0:10:37.248,0:10:39.094
Tak samo nie wystarczy,

0:10:39.118,0:10:41.389
żeby osoby zawodowo pomagające innym

0:10:41.413,0:10:43.941
udzielały wskazówek[br]tylko poprawnych teoretycznie,

0:10:43.965,0:10:45.504
czy płynących z dobroci serca.

0:10:45.947,0:10:49.328
Muszą to być rady wsparte dowodami,

0:10:49.352,0:10:53.725
danymi, które wskazują, że takie zalecenia[br]naprawdę polepszą jakość życia pacjentów.

0:10:54.674,0:10:59.237
Jako rasowa filozofka,[br]obarczę was paradoksem:

0:11:00.808,0:11:04.892
Radzę wam przestać słuchać rad.

0:11:06.397,0:11:07.899
Ale jak to?

0:11:08.721,0:11:13.067
(Brawa)

0:11:13.091,0:11:15.654
Nie skończę prelekcji,[br]wyliczając błędy rodziców.

0:11:15.678,0:11:17.782
Chciałabym raczej, żebyście zrozumieli,

0:11:17.806,0:11:19.938
jak wielkie ciepło[br]panuje w tych rodzinach.

0:11:21.431,0:11:24.061
Pamiętacie książeczki[br]i wycieczkę na gospodarstwo?

0:11:24.085,0:11:28.048
Kiedy rodzice sięgają po rozwiązania[br]właściwe dla ich konkretnej rodziny,

0:11:28.072,0:11:29.645
wtedy idzie im genialnie.

0:11:30.891,0:11:34.534
Chciałabym, żebyście zapamiętali jedno,[br]jako członkowie rodzin -

0:11:34.558,0:11:37.526
nieważne, jaką postać ma wasza rodzina.

0:11:37.550,0:11:42.777
Pamiętajcie, że każda rodzina potrzebuje[br]relacji pełnych ciepła.

0:11:43.909,0:11:47.370
A żeby takie zbudować,[br]nie trzeba być psychologiem.

0:11:48.144,0:11:50.446
Potrafi to większość z nas,

0:11:51.486,0:11:53.514
choć niekiedy wymaga to wysiłku,

0:11:53.538,0:11:56.408
a czasem i porada może się tu przydać.

0:11:57.709,0:12:01.027
Jeśli jednak po nią sięgniecie,[br]pamiętajcie o trzech rzeczach.

0:12:02.260,0:12:05.547
Przyjmijcie taką radę, która pasuje[br]do waszej konkretnej rodziny.

0:12:06.508,0:12:09.263
Wiedzcie, że to wy jesteście ekspertami,

0:12:09.287,0:12:12.280
bo to wy, nikt inny,[br]żyjecie waszym rodzinnym życiem.

0:12:13.181,0:12:14.465
I ostatnie:

0:12:14.978,0:12:18.968
ufajcie swoim umiejętnościom[br]i swojej pomysłowości,

0:12:19.527,0:12:22.872
bo naprawdę - poradzicie sobie sami.

0:12:23.759,0:12:24.913
Dziękuję.

0:12:24.937,0:12:29.666
(Brawa)