1
00:00:00,000 --> 00:00:03,000
Hepinizden çok basit bir olguyu

2
00:00:03,000 --> 00:00:05,000
sadece bir saniyeliğine

3
00:00:05,000 --> 00:00:07,000
değerlendirmenizi istiyorum,

4
00:00:07,000 --> 00:00:09,000
evren hakkında öğrendiğimiz birçok şey

5
00:00:09,000 --> 00:00:11,000
açık ara ışıktan geliyor.

6
00:00:11,000 --> 00:00:14,000
Dünya yüzeyinde durabilir ve gece gökyüzüne bakıp

7
00:00:14,000 --> 00:00:17,000
çıplak gözle yıldızları görebiliriz.

8
00:00:17,000 --> 00:00:19,000
Güneş, çevresel görüşümüzü yakar,

9
00:00:19,000 --> 00:00:22,000
Ay'dan yansıyan ışığı görürüz,

10
00:00:22,000 --> 00:00:26,000
Galileo'nun o ilkel teleskobu gök cisimlerine doğrulttuğu

11
00:00:26,000 --> 00:00:29,000
zamandan beri,

12
00:00:29,000 --> 00:00:32,000
bilinen evren kozmik tarihte uçsuz bucaksız çağlar

13
00:00:32,000 --> 00:00:35,000
boyunca bize ışık yoluyla göründü.

14
00:00:35,000 --> 00:00:38,000
Ve modern teleskoplarımız sayesinde,

15
00:00:38,000 --> 00:00:40,000
evrenin bu hayret verici

16
00:00:40,000 --> 00:00:43,000
sessiz filmini toplayabiliyoruz --

17
00:00:43,000 --> 00:00:46,000
Büyük Patlama'ya kadar uzanan

18
00:00:46,000 --> 00:00:49,000
bir dizi enstantane.

19
00:00:49,000 --> 00:00:52,000
Fakat, evren bir sessiz film değildir,

20
00:00:52,000 --> 00:00:54,000
çünkü evren sessiz değildir.

21
00:00:54,000 --> 00:00:56,000
Sizi temin ederim ki

22
00:00:56,000 --> 00:00:58,000
evrenin bir film müziği var,

23
00:00:58,000 --> 00:01:02,000
ve bu müzik uzayın kendi içinde çalınmaktadır.

24
00:01:02,000 --> 00:01:05,000
Çünkü uzay bir davul gibi titrer.

25
00:01:05,000 --> 00:01:08,000
Evrenin her yerinde en çarpıcı olaylar

26
00:01:08,000 --> 00:01:10,000
göz önüne serildikçe,

27
00:01:10,000 --> 00:01:13,000
bunlar bir ses kaydı gibi ötebilir.

28
00:01:13,000 --> 00:01:16,000
Şimdi evrenin var olan

29
00:01:16,000 --> 00:01:19,000
muhteşem bir çeşit görsel kompozisyonuna

30
00:01:19,000 --> 00:01:21,000
ses dalgalarından oluşan

31
00:01:21,000 --> 00:01:23,000
bir bestesini de ekleyebilmek isteriz.

32
00:01:23,000 --> 00:01:27,000
Ve uzaydan gelen sesleri hiç duymamamıza rağmen

33
00:01:27,000 --> 00:01:30,000
gelecek birkaç yılda, bunları duymalıyız,

34
00:01:30,000 --> 00:01:32,000
orada neler olup bittiğiyle alakalı olarak ses düğmesini açmaya başlamalıyız.

35
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
Evrenden şarkılar yakalama

36
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
yolundaki tutkumuzda,

37
00:01:37,000 --> 00:01:39,000
odak noktamızı

38
00:01:39,000 --> 00:01:41,000
kara deliklere ve bize vaadettiklerine çevirelim,

39
00:01:41,000 --> 00:01:44,000
çünkü kara delikler, bir davula vuran tokmak gibi

40
00:01:44,000 --> 00:01:46,000
uzay-zamana çarpar

41
00:01:46,000 --> 00:01:48,000
ve onların çok kendilerine özgü bir şarkıları vardır,

42
00:01:48,000 --> 00:01:51,000
bu şarkının nasıl olacağına dair tahminlerimizden

43
00:01:51,000 --> 00:01:53,000
bazılarını size çalmak isterim.

44
00:01:53,000 --> 00:01:56,000
Kara delikler koyu bir gökyüzünde karanlıktır.

45
00:01:56,000 --> 00:01:58,000
Doğrudan onları göremeyiz.

46
00:01:58,000 --> 00:02:01,000
Bize ışıkla gelmezler, en azından doğrudan.

47
00:02:01,000 --> 00:02:03,000
Onları dolaylı olarak görebiliriz,

48
00:02:03,000 --> 00:02:06,000
çünkü kara delikler etraflarında hasara yol açar.

49
00:02:06,000 --> 00:02:08,000
Çevrelerindeki yıldızları yok ederler.

50
00:02:08,000 --> 00:02:11,000
Etraflarındaki enkazı alt üst ederler.

51
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
Ama bize doğrudan ışık yoluyla ulaşmazlar.

52
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
Bir gün bir gölge görebiliriz

53
00:02:15,000 --> 00:02:18,000
bir kara deliğin gölgesi çok parlak bir arka plana düşebilir

54
00:02:18,000 --> 00:02:20,000
ama bu henüz olmadı.

55
00:02:20,000 --> 00:02:22,000
Yine de görülemeseler bile

56
00:02:22,000 --> 00:02:24,000
kara delikleri duyabiliriz

57
00:02:24,000 --> 00:02:28,000
ve uzay-zamana bir davul gibi çarptıklarından oluyor bu.

58
00:02:28,000 --> 00:02:31,000
Uzayın bir davul gibi çınlayabileceği fikri için çok şey

59
00:02:31,000 --> 00:02:34,000
borçlu olduğumuz Albert Einstein'a minnettarız.

60
00:02:34,000 --> 00:02:36,000
Einstein şunu farketti, uzay boş olsaydı,

61
00:02:36,000 --> 00:02:38,000
evren boş olsaydı,

62
00:02:38,000 --> 00:02:41,000
bu resim gibi olurdu,

63
00:02:41,000 --> 00:02:44,000
üzerine eklenmiş yardımcı kılavuz çizgiler hariç belki de.

64
00:02:44,000 --> 00:02:47,000
Ama bu yardımcı kılavuz çizgiler olmadan da

65
00:02:47,000 --> 00:02:49,000
uzayda serbestçe düşüyor olsaydık,

66
00:02:49,000 --> 00:02:51,000
bunları kendimiz de boyayabilirdik,

67
00:02:51,000 --> 00:02:54,000
çünkü evrenin her yerinde düz çizgiler boyunca, yolundan sapmayan

68
00:02:54,000 --> 00:02:56,000
düz yollarda yolculuk yaptığımızı

69
00:02:56,000 --> 00:02:58,000
farkederdik.

70
00:02:58,000 --> 00:03:00,000
Einstein şunu da farketti --

71
00:03:00,000 --> 00:03:02,000
ve bu maddenin gerçek özüdür --

72
00:03:02,000 --> 00:03:05,000
evrene enerji veya kütle koyarsanız,

73
00:03:05,000 --> 00:03:07,000
uzayı eğebilirsiniz.

74
00:03:07,000 --> 00:03:09,000
Ve serbest düşen bir cisim,

75
00:03:09,000 --> 00:03:11,000
diyelim ki güneş geçiyor

76
00:03:11,000 --> 00:03:13,000
ve uzaydaki doğal eğriler

77
00:03:13,000 --> 00:03:15,000
boyunca yolundan sapacaktır.

78
00:03:15,000 --> 00:03:19,000
Bu Einstein'in meşhur genel izafiyet teorisi oldu.

79
00:03:19,000 --> 00:03:22,000
Hatta ışık bile bu yollar tarafından eğilecektir.

80
00:03:22,000 --> 00:03:24,000
O kadar eğilebilirsiniz ki

81
00:03:24,000 --> 00:03:26,000
Güneşin etrafındaki yörüngeye takılırsınız,

82
00:03:26,000 --> 00:03:28,000
tıpkı Dünya gibi, veya Dünyanın etrafındaki Ay gibi.

83
00:03:28,000 --> 00:03:31,000
Bunlar uzaydaki doğal kıvrımlardır.

84
00:03:31,000 --> 00:03:33,000
Einstein'in farkedemediği

85
00:03:33,000 --> 00:03:35,000
şuydu, Güneşimizi alıp onun

86
00:03:35,000 --> 00:03:38,000
çapını 6 kilometreye düşürene kadar kadar ezseydiniz --

87
00:03:38,000 --> 00:03:41,000
böylece Dünyanın kütlesinin bir milyon katı kadar

88
00:03:41,000 --> 00:03:44,000
kütleyi alıp onu 6 kilometre çapına düşürene kadar

89
00:03:44,000 --> 00:03:46,000
ezseydiniz, bir kara delik yapardınız,

90
00:03:46,000 --> 00:03:48,000
o kadar yoğun bir cisim olurdu ki

91
00:03:48,000 --> 00:03:51,000
ışık dahi çok yaklaşsa, asla kaçamazdı --

92
00:03:51,000 --> 00:03:54,000
evrene karşı koyu bir gölge olurdu.

93
00:03:54,000 --> 00:03:56,000
Bunu farkeden Einstein değildi.

94
00:03:56,000 --> 00:03:58,000
O kişi Karl Schwarzchild idi

95
00:03:58,000 --> 00:04:00,000
kendisi 1. Dünya Savaşı'nda bir Alman Yahudisi idi --

96
00:04:00,000 --> 00:04:03,000
Alman Ordusu'na katıldığında zaten başarılı bir bilim adamıydı,

97
00:04:03,000 --> 00:04:06,000
Rus cephesinde çalışıyordu.

98
00:04:06,000 --> 00:04:09,000
Schwarzchild'ı savaşta siperlerde topçu ateşinin balistik

99
00:04:09,000 --> 00:04:13,000
yörüngelerini hesaplarken hayal etmek isterim,

100
00:04:13,000 --> 00:04:15,000
ve sonra, arada,

101
00:04:15,000 --> 00:04:17,000
Einstein'ın denklemlerini hesaplarken --

102
00:04:17,000 --> 00:04:19,000
siperlerde yaptığınız üzere.

103
00:04:19,000 --> 00:04:21,000
Ve Einstein'ın yakınlarda yayınlanmış genel izafiyet

104
00:04:21,000 --> 00:04:23,000
teorisini okuyordu,

105
00:04:23,000 --> 00:04:25,000
ve bu teoriden etkilenmişti.

106
00:04:25,000 --> 00:04:27,000
Ve çabucak sıradışı bir şeyi

107
00:04:27,000 --> 00:04:29,000
tanımlayan eksiksiz bir

108
00:04:29,000 --> 00:04:31,000
matematiksel çözüm tahmin etti:

109
00:04:31,000 --> 00:04:33,000
eğriler o kadar güçlü ki

110
00:04:33,000 --> 00:04:36,000
uzay yağmur gibi üzerlerine yağdığında,

111
00:04:36,000 --> 00:04:38,000
uzayın kendisi bir şelale gibi kıvrılıp

112
00:04:38,000 --> 00:04:40,000
bir deliğin boğazından aşağı doğru akabilirdi.

113
00:04:40,000 --> 00:04:43,000
Ve bu akımdan ışık bile kaçamazdı.

114
00:04:43,000 --> 00:04:45,000
Işık da tıpkı diğer her şey gibi

115
00:04:45,000 --> 00:04:47,000
delikten aşağı doğru sürüklenebilir,

116
00:04:47,000 --> 00:04:49,000
ve geride kalan tek şey bir gölge olurdu.

117
00:04:49,000 --> 00:04:51,000
Einstein'a yazdığında

118
00:04:51,000 --> 00:04:53,000
ona şöyle dedi, "Göreceğin gibi,

119
00:04:53,000 --> 00:04:56,000
savaş bana yeterince nazik davrandı,

120
00:04:56,000 --> 00:04:59,000
ağır top ateşine rağmen.

121
00:04:59,000 --> 00:05:01,000
Bütün bunlardan kaçabildim

122
00:05:01,000 --> 00:05:04,000
ve senin fikirlerinin yurdunda ilerleyebildim."

123
00:05:04,000 --> 00:05:07,000
Ve Einstein bu eksiksiz çözümden çok etkilenmişti,

124
00:05:07,000 --> 00:05:10,000
ve bilim adamının kendini adamışlığından da etkilendiğini ummalıyım.

125
00:05:10,000 --> 00:05:13,000
Zor koşullar altındaki çalışkan bir bilim adamıdır bu.

126
00:05:13,000 --> 00:05:15,000
Ve ertesi hafta Schwarzchild'ın fikrini

127
00:05:15,000 --> 00:05:18,000
Prusya Bilimler Akademisi'ne götürdü.

128
00:05:18,000 --> 00:05:21,000
Fakat Einstein daima kara deliklerin matematiksel bir gariplik olduğunu düşündü.

129
00:05:21,000 --> 00:05:24,000
Onların doğada var olduklarına inanmadı.

130
00:05:24,000 --> 00:05:27,000
Doğanın onların oluşumundan bizi koruyacağını düşündü.

131
00:05:27,000 --> 00:05:29,000
Kara delik teriminin

132
00:05:29,000 --> 00:05:31,000
uydurulması için on yıllar gerekmişti

133
00:05:31,000 --> 00:05:33,000
ve insanlar kara deliklerin

134
00:05:33,000 --> 00:05:35,000
gerçek astrofiziksel cisimler olduklarını farketti --

135
00:05:35,000 --> 00:05:37,000
gerçekte onlar ömürlerinin sonunda

136
00:05:37,000 --> 00:05:39,000
feci şekilde çöken

137
00:05:39,000 --> 00:05:41,000
çok büyük yıldızların

138
00:05:41,000 --> 00:05:43,000
ölüm evreleridir.

139
00:05:43,000 --> 00:05:45,000
Bizim güneşimiz bir kara deliğe dönüşmeyecek.

140
00:05:45,000 --> 00:05:47,000
Aslında yeteri kadar büyük değil.

141
00:05:47,000 --> 00:05:49,000
Ama küçük bir düşünce deneyi yapsaydık --

142
00:05:49,000 --> 00:05:51,000
Einstein'ın yapmaktan çok hoşlandığı gibi --

143
00:05:51,000 --> 00:05:53,000
altı kilometre çapındaki Güneşi,

144
00:05:53,000 --> 00:05:56,000
ve etrafındaki yörüngeye mini minicik bir dünyayı,

145
00:05:56,000 --> 00:05:59,000
kara delik güneşinden 30 km öteye

146
00:05:59,000 --> 00:06:01,000
yerleştirdiğimizi

147
00:06:01,000 --> 00:06:04,000
hayal edebilirdik.

148
00:06:04,000 --> 00:06:06,000
Ve bu kendinden ışıklı olurdu,

149
00:06:06,000 --> 00:06:08,000
çünkü şimdi Güneş de gittiğine göre, başka bir ışık kaynağımız kalmadı --

150
00:06:08,000 --> 00:06:11,000
o yüzden minik dünyamızı kendinden ışıklı yapalım.

151
00:06:11,000 --> 00:06:13,000
Ve Dünyamızı ezilmiş bu kara deliğin 30 km yakınında bile

152
00:06:13,000 --> 00:06:15,000
mutlu bir yörüngeye

153
00:06:15,000 --> 00:06:18,000
yerleştirebildiğinizi farkedebilirsiniz.

154
00:06:18,000 --> 00:06:20,000
Bu ezilmiş kara delik

155
00:06:20,000 --> 00:06:22,000
aslında aşağı yukarı Manhattan'ın içine sığabilir.

156
00:06:22,000 --> 00:06:24,000
Dünyayı mahvetmeden önce birazcık

157
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
Hudson Nehri'nin içine dökülebilir.

158
00:06:26,000 --> 00:06:28,000
Her neyse temelde bahsettiğimiz şey bu.

159
00:06:28,000 --> 00:06:30,000
Manhattan'ın yüzölçümünün yarısı kadar bir alana

160
00:06:30,000 --> 00:06:32,000
küçültebileceğiniz bir cisimden bahsediyoruz.

161
00:06:32,000 --> 00:06:34,000
O halde bu dünyayı çok yaklaştıralım --

162
00:06:34,000 --> 00:06:36,000
30 km yakınına --

163
00:06:36,000 --> 00:06:39,000
ve kara deliğin etrafındaki yörüngede kusursuzca dolaştığını farkederiz.

164
00:06:39,000 --> 00:06:41,000
Kara deliklerin evrendeki

165
00:06:41,000 --> 00:06:43,000
her şeyi yuttuğuna dair bir efsane vardır,

166
00:06:43,000 --> 00:06:46,000
ama onun içine düşmeniz için çok fazla yaklaşmanız gerekir.

167
00:06:46,000 --> 00:06:49,000
Fakat asıl etkileyici olan ise, bulunduğumuz pozisyondan,

168
00:06:49,000 --> 00:06:51,000
Dünyayı her zaman görebilmemizdir.

169
00:06:51,000 --> 00:06:53,000
Kara deliğin arkasına saklanamaz.

170
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
Dünyadan yansıyan ışığın bir kısmı deliğe düşer,

171
00:06:55,000 --> 00:06:58,000
fakat bir kısmı da mercek etrafından dönerek bize tekrar ulaşır.

172
00:06:58,000 --> 00:07:00,000
Bu yüzden bir kara deliğin arkasına hiçbir şey saklayamazsınız.

173
00:07:00,000 --> 00:07:02,000
Eğer Battlestar Galactica'da olsaydı bu durum,

174
00:07:02,000 --> 00:07:04,000
ve Saylonlar ile savaşsaydınız

175
00:07:04,000 --> 00:07:06,000
kara deliğin arkasına saklanmayın derim.

176
00:07:06,000 --> 00:07:09,000
Sizi görebilirler.

177
00:07:09,000 --> 00:07:11,000
Güneşimiz bir kara deliğe dönüşmeyecek;

178
00:07:11,000 --> 00:07:13,000
o kadar ağır değil,

179
00:07:13,000 --> 00:07:17,000
fakat galaksimizde onbinlerce kara delik mevcut.

180
00:07:17,000 --> 00:07:20,000
Ve Samanyolu'nun ışığını karartsaydık eğer,

181
00:07:20,000 --> 00:07:22,000
böyle bir şeye benzeyecekti.

182
00:07:22,000 --> 00:07:25,000
Samanyolu Galaksisi ve parlak tozlu kollarındaki

183
00:07:25,000 --> 00:07:27,000
yüz milyarlarca yıldıza karşı

184
00:07:27,000 --> 00:07:30,000
o kara deliğin gölgesinin düştüğünü görürdük.

185
00:07:30,000 --> 00:07:33,000
Ve eğer bu kara deliğin önüne düşseydik,

186
00:07:33,000 --> 00:07:36,000
bütün ışığın mercek etrafında döndüğünü görürdük,

187
00:07:36,000 --> 00:07:39,000
ve hatta o gölgenin içinden geçmeye başlayıp

188
00:07:39,000 --> 00:07:42,000
herhangi etkileyici bir şeyin olup olmadığını bile farkedemezdik.

189
00:07:42,000 --> 00:07:45,000
Roketlerimizi ateşleyip oradan kurtulmaya çalışmak kötü olurdu

190
00:07:45,000 --> 00:07:47,000
çünkü bunu yapamazdık,

191
00:07:47,000 --> 00:07:49,000
ışığın kaçamayacağı gibi.

192
00:07:49,000 --> 00:07:52,000
Ama kara delik dışarıdan karanlık da olsa,

193
00:07:52,000 --> 00:07:54,000
içeriden karanık değildir,

194
00:07:54,000 --> 00:07:57,000
çünkü galaksinin bütün ışığı arkamıza düşebilir.

195
00:07:57,000 --> 00:08:01,000
Zaman genleşmesi diye bilinen izafi bir etki nedeniyle olsa bile,

196
00:08:01,000 --> 00:08:04,000
galaktik zamana göre saatlerimiz yavaşlıyor

197
00:08:04,000 --> 00:08:07,000
gibi görünebilirdi,

198
00:08:07,000 --> 00:08:10,000
galaksinin evriminin hızlandırılıp bizi vurması gibi

199
00:08:10,000 --> 00:08:12,000
görünüyor olabilirdi, kara delik

200
00:08:12,000 --> 00:08:15,000
tarafından ezilip ölüme mahkum edilmeden hemen önce.

201
00:08:15,000 --> 00:08:17,000
Tünelin sonundaki ışığı gördüğünüz

202
00:08:17,000 --> 00:08:19,000
yakın ölüm deneyimi gibi olurdu bu,

203
00:08:19,000 --> 00:08:21,000
ama tabii tam bir ölüm deneyimi.

204
00:08:21,000 --> 00:08:23,000
(Gülüşmeler)

205
00:08:23,000 --> 00:08:25,000
Ve kimseyle tünelin sonundaki ışık

206
00:08:25,000 --> 00:08:27,000
hakkında konuşmanın da bir yolu yok.

207
00:08:27,000 --> 00:08:30,000
Biz böylesi bir kara deliğin gölgesini hiç görmedik,

208
00:08:30,000 --> 00:08:32,000
ama kara delikler duyulabilir,

209
00:08:32,000 --> 00:08:34,000
görülemeseler bile.

210
00:08:34,000 --> 00:08:38,000
Şimdi astrofiziksel gerçekçi bir durumu ele aldığımızı farzedin--

211
00:08:38,000 --> 00:08:41,000
iki kara deliğin beraber uzun bir hayat yaşadıklarını hayal edin.

212
00:08:41,000 --> 00:08:43,000
Belki de onlar hayata yıldız olarak başladı

213
00:08:43,000 --> 00:08:45,000
ve iki kara deliğe dönüştüler --

214
00:08:45,000 --> 00:08:48,000
her biri Güneşin kütlesinin 10 katı olmalı.

215
00:08:48,000 --> 00:08:51,000
O halde bunların çapını 60 km.'ye düşürene dek ezeceğiz.

216
00:08:51,000 --> 00:08:53,000
Saniyede yüzlerce kez

217
00:08:53,000 --> 00:08:55,000
dönebilirler.

218
00:08:55,000 --> 00:08:57,000
Ömürlerinin sonunda,

219
00:08:57,000 --> 00:09:00,000
ışık hızına çok yakın bir hızda birbirlerinin etrafında gidiyorlar.

220
00:09:00,000 --> 00:09:02,000
Dolayısıyla göz açıp kapayıncaya kadar

221
00:09:02,000 --> 00:09:04,000
binlerce kilometreyi katediyorlar.

222
00:09:04,000 --> 00:09:06,000
Ve böyle yaparlarken, sadece uzayı eğmezler,

223
00:09:06,000 --> 00:09:08,000
fakat arkalarında öten bir uzay da

224
00:09:08,000 --> 00:09:10,000
bırakırlar,

225
00:09:10,000 --> 00:09:12,000
uzay-zamanda gerçek bir dalga.

226
00:09:12,000 --> 00:09:14,000
Uzay bu kara deliklerden

227
00:09:14,000 --> 00:09:16,000
dışarı çıkarken sıkışır ve gerinir

228
00:09:16,000 --> 00:09:18,000
evrene vurmaya başlar.

229
00:09:18,000 --> 00:09:20,000
Ve onlar ışık hızında evrene doğru

230
00:09:20,000 --> 00:09:22,000
yolculuk yapar.

231
00:09:22,000 --> 00:09:24,000
Bu bilgisayar simülasyonu

232
00:09:24,000 --> 00:09:27,000
NASA Goddard'daki bir izafiyet grubundan kaynaklanmaktadır.

233
00:09:27,000 --> 00:09:30,000
Bu soruna çare bulmak dünya üzerindeki herkesin neredeyse 30 yılını aldı.

234
00:09:30,000 --> 00:09:32,000
Bu, gruplardan bir tanesiydi.

235
00:09:32,000 --> 00:09:34,000
Yine, bu yardımcı renkli eğrilerle birbirleri etrafında

236
00:09:34,000 --> 00:09:36,000
yörüngede olan iki kara deliği gösteriyor.

237
00:09:36,000 --> 00:09:39,000
Ve eğer görebilirseniz -- biraz soluk gibi --

238
00:09:39,000 --> 00:09:42,000
ama kırmızı dalgaların dışarı çıktığını görebilirseniz,

239
00:09:42,000 --> 00:09:44,000
bunlar yerçekimsel dalgalardır.

240
00:09:44,000 --> 00:09:47,000
Onlar tam olarak öten uzayın sesidir,

241
00:09:47,000 --> 00:09:49,000
ve günün sonunda birleşerek ve sesleri azalarak tek bir dönen,

242
00:09:49,000 --> 00:09:52,000
sessiz kara deliğe indirgenirken

243
00:09:52,000 --> 00:09:54,000
bu kara deliklerden ışık hızında

244
00:09:54,000 --> 00:09:56,000
dışarı çıkacak.

245
00:09:56,000 --> 00:09:58,000
Eğer buraya yeterince yakın dursaydınız,

246
00:09:58,000 --> 00:10:00,000
kulağınız sıkışan ve gerinen

247
00:10:00,000 --> 00:10:02,000
uzay yüzünden çınlayabilirdi.

248
00:10:02,000 --> 00:10:04,000
Tam olarak o sesi duyardınız.

249
00:10:04,000 --> 00:10:08,000
Şimdi tabii ki, kafanız rahatsız edici şekilde sıkışmış ve gergin olacak,

250
00:10:08,000 --> 00:10:11,000
böylece neler olup bittiğini anlamakta güçlük çekebilirsiniz.

251
00:10:11,000 --> 00:10:13,000
Fakat size tahmin ettiğimiz

252
00:10:13,000 --> 00:10:15,000
sesi çalmak isterim.

253
00:10:15,000 --> 00:10:17,000
Bu benim grubumdan --

254
00:10:17,000 --> 00:10:20,000
biraz daha az çekici bir bilgisayar modellemesi.

255
00:10:20,000 --> 00:10:22,000
Çok ağır bir kara deliğin içine düşen

256
00:10:22,000 --> 00:10:24,000
daha hafif bir kara delik düşünün.

257
00:10:24,000 --> 00:10:26,000
İşittiğiniz ses, hafif olan

258
00:10:26,000 --> 00:10:29,000
kara deliğin her yaklaştığında

259
00:10:29,000 --> 00:10:31,000
uzaya vuruşudur.

260
00:10:31,000 --> 00:10:34,000
O eğer uzaklaşırsa, biraz fazla sessizleşir.

261
00:10:34,000 --> 00:10:36,000
Ama o bir tokmak gibi gelir,

262
00:10:36,000 --> 00:10:38,000
ve tam olarak uzayı çatlatır,

263
00:10:38,000 --> 00:10:40,000
onu bir davul gibi titretir.

264
00:10:40,000 --> 00:10:43,000
Ve biz sesin ne olacağını tahmin edebiliriz.

265
00:10:43,000 --> 00:10:45,000
Şunu biliyoruz ki, o düştükçe,

266
00:10:45,000 --> 00:10:47,000
daha da hızlanır ve sesi de artar.

267
00:10:47,000 --> 00:10:49,000
Ve sonunda,

268
00:10:49,000 --> 00:10:52,000
küçük adamın büyük adamın içine düştüğünü duyacağız.

269
00:10:52,000 --> 00:11:09,000
(Güm sesi)

270
00:11:09,000 --> 00:11:11,000
Ardından o gitti.

271
00:11:11,000 --> 00:11:13,000
Onun bu kadar gürültülü olduğunu hiç duymamıştım -- aslında böyle daha çarpıcı.

272
00:11:13,000 --> 00:11:15,000
Evde dinlediğimde sesi daha az etkileyici oluyor.

273
00:11:15,000 --> 00:11:17,000
Ding, ding, ding gibi bir şey oluyor.

274
00:11:17,000 --> 00:11:21,000
Bu da grubumdan başka bir ses.

275
00:11:21,000 --> 00:11:23,000
Hayır, size herhangi bir görüntü göstermiyorum,

276
00:11:23,000 --> 00:11:25,000
çünkü kara delikler arkalarında yardımcı

277
00:11:25,000 --> 00:11:27,000
mürekkep izi bırakmaz,

278
00:11:27,000 --> 00:11:29,000
ve uzay da boyalı olmadığına göre,

279
00:11:29,000 --> 00:11:31,000
size eğrileri gösteriyorum.

280
00:11:31,000 --> 00:11:33,000
Ama bir uzay tatilinde boşlukta yüzüyor olsaydınız

281
00:11:33,000 --> 00:11:35,000
ve bunu duysaydınız,

282
00:11:35,000 --> 00:11:37,000
hareketlenirdiniz.

283
00:11:37,000 --> 00:11:39,000
(Gülüşmeler)

284
00:11:39,000 --> 00:11:41,000
Sesten uzaklaşmak isterdiniz.

285
00:11:41,000 --> 00:11:43,000
Her iki kara delik de hareket ediyor.

286
00:11:43,000 --> 00:11:46,000
Her iki kara delik de birbirlerine daha da yaklaşıyor.

287
00:11:46,000 --> 00:11:49,000
Bu durumda, her ikisi de oldukça sallanıyor.

288
00:11:49,000 --> 00:11:51,000
Ve sonra kaynaşacaklar.

289
00:11:51,000 --> 00:11:59,000
(Güm sesi)

290
00:11:59,000 --> 00:12:01,000
Hayır o gitti.

291
00:12:01,000 --> 00:12:04,000
Şimdi o cıvıltı kaynaşan kara deliklerin bir özelliğidir --

292
00:12:04,000 --> 00:12:07,000
sonunda cıvıldarlar.

293
00:12:07,000 --> 00:12:09,000
Şimdi bu ne göreceğimize dair

294
00:12:09,000 --> 00:12:11,000
bizim tahminimizdir.

295
00:12:11,000 --> 00:12:13,000
Ne şanslıyız ki Long Beach, California'da güvenli bir mesafedeyiz.

296
00:12:13,000 --> 00:12:15,000
Ve kuşkusuz, evrenin bir yerinde

297
00:12:15,000 --> 00:12:17,000
iki kara delik kaynaşmış bulunmaktadır.

298
00:12:17,000 --> 00:12:19,000
Ve kuşkusuz, etrafımızdaki uzay

299
00:12:19,000 --> 00:12:21,000
çınlıyor

300
00:12:21,000 --> 00:12:24,000
bize ulaşması için gereken ışık hızında, belki de bir milyon ışık yılı

301
00:12:24,000 --> 00:12:27,000
veya bir milyon yıl yolculuk ettikten sonra.

302
00:12:27,000 --> 00:12:30,000
Fakat ses herhangi birimizin duyabilmesi için fazla sessiz.

303
00:12:30,000 --> 00:12:33,000
Yeryüzünde çok faal deneyler yapılmış bulunmaktadır --

304
00:12:33,000 --> 00:12:35,000
bir tanesine LIGO denmektedir --

305
00:12:35,000 --> 00:12:37,000
ki bu, dört kilometrelik alanda

306
00:12:37,000 --> 00:12:40,000
bir atomun çekirdek kısmının daha azında bulunan

307
00:12:40,000 --> 00:12:43,000
uzayın sıkışma ve gerinmesindeki sapmaları

308
00:12:43,000 --> 00:12:45,000
algılayacak.

309
00:12:45,000 --> 00:12:47,000
Bu son derece iddialı bir deneydir,

310
00:12:47,000 --> 00:12:49,000
ve gelecek birkaç yıl içinde gelişmiş hassasiyete de

311
00:12:49,000 --> 00:12:52,000
sahip olacak -- demin bahsedileni yakalayacak.

312
00:12:52,000 --> 00:12:54,000
Uzay için önerilen bir görev de bulunmakta,

313
00:12:54,000 --> 00:12:56,000
LISA denilen, inşallah önümüzdeki on yıl içinde

314
00:12:56,000 --> 00:12:58,000
bu başlatılacak.

315
00:12:58,000 --> 00:13:01,000
Ve LISA süper kütleli kara delikleri de görebilecek --

316
00:13:01,000 --> 00:13:04,000
Güneşin kütlesinin milyonlarca veya milyarlarca

317
00:13:04,000 --> 00:13:06,000
katı kadar büyüklükte kara delikleri.

318
00:13:06,000 --> 00:13:09,000
Bu Hubble görüntüsünde, iki tane galaksi görüyoruz.

319
00:13:09,000 --> 00:13:12,000
Bazı yönden donmuş gibi görünüyorlar.

320
00:13:12,000 --> 00:13:14,000
Ve her biri büyük olasılıkla merkezinde

321
00:13:14,000 --> 00:13:17,000
süper kütleli bir kara delik barındırır.

322
00:13:17,000 --> 00:13:19,000
Fakat onlar donmuş değil,

323
00:13:19,000 --> 00:13:21,000
aslında kaynaşıyorlar.

324
00:13:21,000 --> 00:13:23,000
Bu iki kara delik çarpışıyor,

325
00:13:23,000 --> 00:13:26,000
ve bir milyar yıllık bir zaman ölçeğinde kaynaşacaklar.

326
00:13:26,000 --> 00:13:28,000
O uzunlukta bir şarkıyı yakalamak

327
00:13:28,000 --> 00:13:31,000
insan algısının ötesindedir.

328
00:13:31,000 --> 00:13:33,000
Fakat LISA evrenin daha erken tarihindeki

329
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
süper kütleli iki kara deliğin son

330
00:13:35,000 --> 00:13:37,000
evrelerini görebilir, birlikte düşmeden

331
00:13:37,000 --> 00:13:40,000
önceki son 15 dakikalarını.

332
00:13:40,000 --> 00:13:42,000
Ve sadece kara delikler de değil,

333
00:13:42,000 --> 00:13:45,000
aynı zamanda evrendeki herhangi büyük bir karışıklık bu --

334
00:13:45,000 --> 00:13:47,000
ve hepsinin en büyüğü de Büyük Patlama.

335
00:13:47,000 --> 00:13:50,000
Bu ifade icat edildiğinde, komikti --

336
00:13:50,000 --> 00:13:52,000
"Ay, kim Büyük Patlama'ya inanır ki?" gibi.

337
00:13:52,000 --> 00:13:54,000
Ama şimdi o aslında, teknik açıdan daha doğru olabilir,

338
00:13:54,000 --> 00:13:56,000
çünkü o patlayabilir;

339
00:13:56,000 --> 00:13:58,000
bir ses çıkartabilir.

340
00:13:58,000 --> 00:14:01,000
Proton Stüdyoları'ndan arkadaşlarımın bu animasyonu

341
00:14:01,000 --> 00:14:03,000
Büyük Patlama'ya dışarıdan bakışı gösteriyor.

342
00:14:03,000 --> 00:14:06,000
Gerçekte bunu hiç yapmak istemeyiz; evrenin içinde olmak isteriz,

343
00:14:06,000 --> 00:14:09,000
evrenin dışında duran diye bir şey yoktur çünkü.

344
00:14:09,000 --> 00:14:11,000
O halde Büyük Patlama'nın içinde olduğunuzu düşünün.

345
00:14:11,000 --> 00:14:13,000
Bu her yerde, sizin etrafınızda,

346
00:14:13,000 --> 00:14:15,000
ve uzay da düzensizce titriyor,

347
00:14:15,000 --> 00:14:17,000
14 milyar yıl geçse bile

348
00:14:17,000 --> 00:14:20,000
bu şarkı hala tüm çevremizde çınlamaktadır.

349
00:14:20,000 --> 00:14:22,000
Galaksiler meydana gelir,

350
00:14:22,000 --> 00:14:24,000
ve nesiller boyu yıldızlar bu galaksilerde oluşur.

351
00:14:24,000 --> 00:14:26,000
Ve bir yıldızın etrafında,

352
00:14:26,000 --> 00:14:28,000
en azından tek birinin,

353
00:14:28,000 --> 00:14:30,000
yaşanabilir bir gezegen bulunur.

354
00:14:30,000 --> 00:14:33,000
Ve işte buradayız çılgınca bu deneyleri yapıyoruz,

355
00:14:33,000 --> 00:14:35,000
bu hesaplamaları yapıyoruz, bilgisayar kodlarını yazıyoruz.

356
00:14:35,000 --> 00:14:38,000
Bir milyar yıl önce, iki kara deliğin

357
00:14:38,000 --> 00:14:40,000
çarpıştığını düşünün.

358
00:14:40,000 --> 00:14:42,000
Bu şarkı bütün bu zaman boyunca uzayda

359
00:14:42,000 --> 00:14:44,000
çınlamaktadır.

360
00:14:44,000 --> 00:14:46,000
Biz burada bile değildik.

361
00:14:46,000 --> 00:14:48,000
Yaklaşır, daha da yaklaşır --

362
00:14:48,000 --> 00:14:50,000
40,000 yıl önce biz hala mağara resimleri yapıyorduk.

363
00:14:50,000 --> 00:14:52,000
Çabuk olun araçlarınızı kurun gibi bir şeydi bu.

364
00:14:52,000 --> 00:14:55,000
Yaklaşır, yaklaşır ve 20 ...

365
00:14:55,000 --> 00:14:57,000
hangi yıl olursa olsun

366
00:14:57,000 --> 00:14:59,000
dedektörlerimiz nihayet gelişmiş hassasiyete ulaştığında --

367
00:14:59,000 --> 00:15:01,000
onları kuracağız, makineleri çalıştıracağız

368
00:15:01,000 --> 00:15:04,000
ve işte, onu yakalayacağız -- uzaydan gelen ilk şarkıyı.

369
00:15:04,000 --> 00:15:06,000
Yakalayacağımız Büyük Patlama olsaydı eğer,

370
00:15:06,000 --> 00:15:08,000
bunun gibi ses çıkarırdı.

371
00:15:08,000 --> 00:15:11,000
(Durağan) Korkunç bir ses bu.

372
00:15:11,000 --> 00:15:13,000
Kelimenin tam anlamıyla gürültünün tanımı.

373
00:15:13,000 --> 00:15:15,000
Radyo paraziti gibi, öylesine düzensiz bir çınlama ki.

374
00:15:15,000 --> 00:15:18,000
Ama muhtemelen etrafımızdaki her yerde bu,

375
00:15:18,000 --> 00:15:20,000
tabii evrendeki başka bir

376
00:15:20,000 --> 00:15:22,000
işlem tarafından silinip yok olmadıysa.

377
00:15:22,000 --> 00:15:25,000
Ve biz onu alabilirsek, kulaklarımıza müzik gibi gelecek,

378
00:15:25,000 --> 00:15:27,000
çünkü gözlemlenebilir evrenin,

379
00:15:27,000 --> 00:15:29,000
yaradılışımızın o anındaki

380
00:15:29,000 --> 00:15:31,000
sessiz yankı olacaktır bu.

381
00:15:31,000 --> 00:15:33,000
Bu nedenle önümüzdeki birkaç yıl içinde,

382
00:15:33,000 --> 00:15:36,000
müziğin sesini biraz daha açabileceğiz,

383
00:15:36,000 --> 00:15:39,000
evreni ses haline getirebileceğiz.

384
00:15:39,000 --> 00:15:42,000
Ama biz o ilk anları tespit edebilirsek eğer,

385
00:15:42,000 --> 00:15:44,000
bu bizi Büyük Patlama'yı anlamaya

386
00:15:44,000 --> 00:15:46,000
daha fazla yaklaştıracak, ki bu da bizi

387
00:15:46,000 --> 00:15:49,000
o zor, en zor soruların bazılarını

388
00:15:49,000 --> 00:15:52,000
sormaya çok daha fazla yaklaştıracaktır.

389
00:15:52,000 --> 00:15:55,000
Evrenin filmini geriye doğru sararsak eğer,

390
00:15:55,000 --> 00:15:58,000
geçmişimizde bir Büyük Patlama'nın olduğunu

391
00:15:58,000 --> 00:16:02,000
biliyoruz ve hatta onun kakafonik sesini de duyarız,

392
00:16:02,000 --> 00:16:04,000
fakat bizim Büyük Patlamamız eşsiz miydi?

393
00:16:04,000 --> 00:16:07,000
Yani şunu sormalıyız, bu daha önce de olmuş muydu?

394
00:16:07,000 --> 00:16:09,000
Tekrar olacak mı?

395
00:16:09,000 --> 00:16:12,000
Yani, merak ateşini yeniden tutuşturmak için TED'in

396
00:16:12,000 --> 00:16:14,000
yaptığı mücadeleye çağrı adına

397
00:16:14,000 --> 00:16:17,000
en azından bu son dakikada bizi sonsuza dek

398
00:16:17,000 --> 00:16:19,000
kurtaracak sorular sorabiliriz.

399
00:16:19,000 --> 00:16:21,000
Fakat şunu sormalıyız:

400
00:16:21,000 --> 00:16:23,000
Bizim evrenimizin daha büyük başka

401
00:16:23,000 --> 00:16:26,000
bir tarihin sadece kalıntısı olması mümkün müdür?

402
00:16:26,000 --> 00:16:30,000
Veya, bizim çoklu bir evrenin sadece bir kolu olmamız mümkün müdür --

403
00:16:30,000 --> 00:16:34,000
her bir kolun geçmişinde kendi Büyük Patlamasına sahip olduğu --

404
00:16:34,000 --> 00:16:36,000
belki de bazılarının davul çalan kara delikleri vardı,

405
00:16:36,000 --> 00:16:38,000
belki bazıları bundan yoksundu --

406
00:16:38,000 --> 00:16:41,000
belki bazılarında duygulu yaşamlar vardı, bazılarında yoktu --

407
00:16:41,000 --> 00:16:43,000
geçmişimizde değil, geleceğimizde de değil,

408
00:16:43,000 --> 00:16:46,000
ama bir şekilde temelde bize bağlı?

409
00:16:46,000 --> 00:16:48,000
O yüzden şunu merak etmeliyiz, eğer bir

410
00:16:48,000 --> 00:16:50,000
çoklu evren varsa, oranın başka bir yamasında

411
00:16:50,000 --> 00:16:52,000
yaratıklar var mıdır?

412
00:16:52,000 --> 00:16:54,000
İşte benim çoklu evren yaratıklarım.

413
00:16:54,000 --> 00:16:56,000
Çoklu evrende bizi merak eden,

414
00:16:56,000 --> 00:16:58,000
ve kendi kökenlerini

415
00:16:58,000 --> 00:17:01,000
merak eden başka yaratıklar var mıdır?

416
00:17:01,000 --> 00:17:03,000
Eğer öylelerse,

417
00:17:03,000 --> 00:17:06,000
onları kendimiz gibi hayal ediyorum,

418
00:17:06,000 --> 00:17:08,000
hesaplayan, bilgisayar kodları yazan,

419
00:17:08,000 --> 00:17:10,000
araç-gereç üreten,

420
00:17:10,000 --> 00:17:13,000
kökenlerine dair en zayıf sesi bile

421
00:17:13,000 --> 00:17:15,000
tespit etmeye çalışan ve

422
00:17:15,000 --> 00:17:17,000
ve orada başka kimlerin olduğunu merak eden.

423
00:17:17,000 --> 00:17:20,000
Teşekkür ederim. Teşekkür ederim.

424
00:17:20,000 --> 00:17:22,000
(Alkış)