0:00:00.000,0:00:03.000
Želim vas zamoliti da razmislite na sekundu

0:00:03.000,0:00:05.000
o jednoj jednostavnoj činjenici

0:00:05.000,0:00:07.000
kako je, za sada,

0:00:07.000,0:00:09.000
svo znanje koje imamo o svemiru

0:00:09.000,0:00:11.000
temeljeno na svjetlu.

0:00:11.000,0:00:14.000
Sa Zemlje možemo gledati u noćno nebo

0:00:14.000,0:00:17.000
i vidjeti zvijezde golim očima.

0:00:17.000,0:00:19.000
Sunce smeta našem perifernom vidu.

0:00:19.000,0:00:22.000
Vidimo svjetlo reflektirano s Mjeseca.

0:00:22.000,0:00:26.000
Od vremena kada je Galileo usmjerio svoj stari teleskop

0:00:26.000,0:00:29.000
prema nebeskim tijelima,

0:00:29.000,0:00:32.000
poznati se svemir uočavao zahvaljujući svjetlu,

0:00:32.000,0:00:35.000
putujući ogromnim razdobljima povijesti kozmosa.

0:00:35.000,0:00:38.000
A sa svim našim modernim teleskopima,

0:00:38.000,0:00:40.000
uspjeli smo skupiti

0:00:40.000,0:00:43.000
ovaj zapanjujući nijemi film svemira --

0:00:43.000,0:00:46.000
ove serije fotografija

0:00:46.000,0:00:49.000
koje sežu sve do velikog praska.

0:00:49.000,0:00:52.000
Ali ipak, svemir nije nijemi film

0:00:52.000,0:00:54.000
jer svemir nije tiho mjesto.

0:00:54.000,0:00:56.000
Voljela bih vas uvjeriti

0:00:56.000,0:00:58.000
kako svemir ima svoju zvučnu pozadinu

0:00:58.000,0:01:02.000
a tu zvučnu pozadinu proizvodi sam svemir

0:01:02.000,0:01:05.000
jer se prostor može klatiti poput bubnja.

0:01:05.000,0:01:08.000
Diljem svemira može odašiljati zvuk

0:01:08.000,0:01:10.000
koji je zapravo snimka

0:01:10.000,0:01:13.000
nekih najdramatičnijih događaja koji su se ikada dogodili.

0:01:13.000,0:01:16.000
Željeli bismo da možemo

0:01:16.000,0:01:19.000
veličanstvenim vizualnim kompozicijama

0:01:19.000,0:01:21.000
koje imamo o svemiru, dodati i --

0:01:21.000,0:01:23.000
zvučne kompozicije.

0:01:23.000,0:01:27.000
I pošto nikada nismo čuli zvukove svemira,

0:01:27.000,0:01:30.000
stvarno bi trebali u sljedećim godinama,

0:01:30.000,0:01:32.000
obratiti pažnju što se to tamo sa zvukom događa.

0:01:32.000,0:01:34.000
Ambicija za snimkom

0:01:34.000,0:01:37.000
svemirske pjesme,

0:01:37.000,0:01:39.000
fokusirala nas je na

0:01:39.000,0:01:41.000
crne rupe jer su obečavajuće

0:01:41.000,0:01:44.000
pošto udaraju prostor-vremenom

0:01:44.000,0:01:46.000
poput udaraljke o bubanj

0:01:46.000,0:01:48.000
stvarajući pritom karakterističan zvuk,

0:01:48.000,0:01:51.000
želim vam pustiti zvuk -- koji je pretpostavka

0:01:51.000,0:01:53.000
kakav bi mogao biti taj zvuk.

0:01:53.000,0:01:56.000
Crne rupe su crne na crnom nebu.

0:01:56.000,0:01:58.000
Ne možemo ih direktno vidjeti.

0:01:58.000,0:02:01.000
Ne manifestiraju se putem svjetla, barem ne direktno.

0:02:01.000,0:02:03.000
Ali ih možemo vidjeti indirektno

0:02:03.000,0:02:06.000
jer one pustoše prostor oko sebe.

0:02:06.000,0:02:08.000
Uništavaju okolne zvijezde.

0:02:08.000,0:02:11.000
Ostavljaju krhotine u svom okruženju.

0:02:11.000,0:02:13.000
Ali nam se neće prikazati putem svjetla.

0:02:13.000,0:02:15.000
Jednom možda vidimo sjenu

0:02:15.000,0:02:18.000
koju crna rupa stvara na vrlo svijetloj podlozi,

0:02:18.000,0:02:20.000
ali to još nije bio slučaj.

0:02:20.000,0:02:22.000
Ali ipak, možemo ih čuti

0:02:22.000,0:02:24.000
iako ih ne vidimo,

0:02:24.000,0:02:28.000
a to je zbog toga što udaraju prostor-vremenom poput bubnja.

0:02:28.000,0:02:31.000
Ideju da svemir udara poput bubnja dugujemo

0:02:31.000,0:02:34.000
Albertu Einsteinu -- kojem već toliko dugujemo.

0:02:34.000,0:02:36.000
On je shvatio da bi, kada bi prostor bio prazan,

0:02:36.000,0:02:38.000
kada bi svemir bio prazan,

0:02:38.000,0:02:41.000
izgledao poput ove fotografije,

0:02:41.000,0:02:44.000
osim možda bez ove nacrtane pomoćne linije.

0:02:44.000,0:02:47.000
Ali kada bi slobodno padali svemirom

0:02:47.000,0:02:49.000
i bez ove nacrtane linije,

0:02:49.000,0:02:51.000
mi bi je i sami uspjeli nacrtati,

0:02:51.000,0:02:54.000
jer bismo primijetili da se krećemo ravnom linijom,

0:02:54.000,0:02:56.000
ravnim putem

0:02:56.000,0:02:58.000
kroz svemir.

0:02:58.000,0:03:00.000
Einstein je također shvatio --

0:03:00.000,0:03:02.000
i to je pravo meso matrice --

0:03:02.000,0:03:05.000
da ako stavimo energiju ili masu u svemir,

0:03:05.000,0:03:07.000
ona će savinuti prostor,

0:03:07.000,0:03:09.000
i slobodno padajući objekt

0:03:09.000,0:03:11.000
prošao bi kraj, recimo, Sunca

0:03:11.000,0:03:13.000
te bi bio skrenut

0:03:13.000,0:03:15.000
prirodnom prostornom krivuljom svemira.

0:03:15.000,0:03:19.000
To je bila Einsteinova velika teorija relativnosti.

0:03:19.000,0:03:22.000
Na tom putu iskrivljava se i sama svijetlost.

0:03:22.000,0:03:24.000
I toliko vas može skrenuti

0:03:24.000,0:03:26.000
da budete uhvaćeni u Sunčevu orbitu

0:03:26.000,0:03:28.000
kao što je to Zemlja, ili Mjesec oko Zemlje.

0:03:28.000,0:03:31.000
To su prirodne krivulje svemira.

0:03:31.000,0:03:33.000
Ono što Einstein nije shvatio je da

0:03:33.000,0:03:35.000
ako uzmete naše Sunce

0:03:35.000,0:03:38.000
pa ga zgnjećite šest kilometara prema dolje --

0:03:38.000,0:03:41.000
tako mu uzmete milijun puta Zemljine mase

0:03:41.000,0:03:44.000
pa ga zgnjećite šest kilometara poprijeko,

0:03:44.000,0:03:46.000
napravili biste crnu rupu,

0:03:46.000,0:03:48.000
toliko gust objekt

0:03:48.000,0:03:51.000
da mu ni svijetlost ne bi mogla pobjeći kada bi se dovoljno približila --

0:03:51.000,0:03:54.000
crna sjena protiv svemira.

0:03:54.000,0:03:56.000
To nije shvatio Einstein

0:03:56.000,0:03:58.000
već Karl Schwarzschild,

0:03:58.000,0:04:00.000
njemački židov u prvom svjetskom ratu --

0:04:00.000,0:04:03.000
priključivši se njemačkoj vojsci već je bio kompletan znanstvenik,

0:04:03.000,0:04:06.000
radnik na ruskoj fronti.

0:04:06.000,0:04:09.000
Volim ga zamišljati kako u ratnim rovovima

0:04:09.000,0:04:13.000
izračunava balističke putanje topovske paljbe,

0:04:13.000,0:04:15.000
i tada, u međuvremenu,

0:04:15.000,0:04:17.000
izračunavajući Einsteinove jednadžbe --

0:04:17.000,0:04:19.000
kako se to i radi u rovovima.

0:04:19.000,0:04:21.000
Čitao je nedavno izdanu Einsteinovu

0:04:21.000,0:04:23.000
teoriju relativnosti

0:04:23.000,0:04:25.000
i bio je oduševljen.

0:04:25.000,0:04:27.000
I ubrzo pretpostavlja

0:04:27.000,0:04:29.000
točno matematičko rješenje

0:04:29.000,0:04:31.000
koje opisuje nešto fantastično:

0:04:31.000,0:04:33.000
toliko snažnu krivulju

0:04:33.000,0:04:36.000
koja iskrivljava sam prostor,

0:04:36.000,0:04:38.000
sam prostor se savija poput vodopada

0:04:38.000,0:04:40.000
gubeći se u ustima rupe.

0:04:40.000,0:04:43.000
Toj sili ni svjetlo ne može pobjeći.

0:04:43.000,0:04:45.000
Svijetlo bi bilo usisano u rupu

0:04:45.000,0:04:47.000
poput svega ostaloga,

0:04:47.000,0:04:49.000
i jedino što bi ostalo bila bi sjena.

0:04:49.000,0:04:51.000
Pisao je tada Einsteinu,

0:04:51.000,0:04:53.000
rekavši, "Kao što ćete vidjeti

0:04:53.000,0:04:56.000
rat je bio meni dovoljno dobar.

0:04:56.000,0:04:59.000
Unatoč teškoj paljbi

0:04:59.000,0:05:01.000
uspio sam svemu tome pobjeći

0:05:01.000,0:05:04.000
i kročiti zemljom Vaših ideja."

0:05:04.000,0:05:07.000
Einstein je bio impresioniran njegovim rješenjem,

0:05:07.000,0:05:10.000
i nadam se njegovom predanošću znanosti.

0:05:10.000,0:05:13.000
To je težak znanstveni rad u teškim uvjetima.

0:05:13.000,0:05:15.000
Odnio je Schwarzschildovu ideju

0:05:15.000,0:05:18.000
Pruskoj Akademiji Znanosti sljedeći tjedan.

0:05:18.000,0:05:21.000
Ali Einstein je na crne rupe gledao kao na matematičku iskrivljenost.

0:05:21.000,0:05:24.000
Nije vjerovao da postoje u prirodi.

0:05:24.000,0:05:27.000
Smatrao je da bi nas priroda zaštitila od njihove formacije.

0:05:27.000,0:05:29.000
Prošla su desetljeća

0:05:29.000,0:05:31.000
prije nego su crne rupe prihvaćene

0:05:31.000,0:05:33.000
i ljudi shvatili

0:05:33.000,0:05:35.000
da su one stvarni astrofizički objekti --

0:05:35.000,0:05:37.000
one su zapravo mrtvo stanje

0:05:37.000,0:05:39.000
masivnih zvijezda

0:05:39.000,0:05:41.000
koje se katastrofalno urušavaju

0:05:41.000,0:05:43.000
na kraju svog života.

0:05:43.000,0:05:45.000
Naše se sunce neće urušiti u crnu rupu.

0:05:45.000,0:05:47.000
Nije dovoljno masivno.

0:05:47.000,0:05:49.000
Međutim, ako napravimo jedan misaoni eksperiment --

0:05:49.000,0:05:51.000
kako je i Einstein volio raditi --

0:05:51.000,0:05:53.000
možemo zamisliti

0:05:53.000,0:05:56.000
kako gniječimo Sunce šest kilometara prema dolje,

0:05:56.000,0:05:59.000
i stavljamo malu Zemlju u njegovu orbitu,

0:05:59.000,0:06:01.000
možda 30 kilometara

0:06:01.000,0:06:04.000
izvan sunca - crne rupe.

0:06:04.000,0:06:06.000
Bila bi samoosvijetljena,

0:06:06.000,0:06:08.000
pošto je sada sunce nestalo, nemamo drugog izvora svjetla --

0:06:08.000,0:06:11.000
pa učinimo Zemlju da sama svijetli.

0:06:11.000,0:06:13.000
Shvatit ćete tako da možete postaviti Zemlju u sretnu orbitu

0:06:13.000,0:06:15.000
i 30 kilometara

0:06:15.000,0:06:18.000
izvan ove srušene crne rupe.

0:06:18.000,0:06:20.000
Ova crna rupa

0:06:20.000,0:06:22.000
mogla bi se smjestiti, više-manje, unutar Manhattana.

0:06:22.000,0:06:24.000
Mogla bi malo otići u Hudson

0:06:24.000,0:06:26.000
prije nego uništi Zemlju.

0:06:26.000,0:06:28.000
Ali u osnovi to je ono o čemu govorimo.

0:06:28.000,0:06:30.000
Govorimo o objektu koji možete stisnuti

0:06:30.000,0:06:32.000
do veličine pola Manhattana.

0:06:32.000,0:06:34.000
Tu Zemlju primičemo veoma blizu --

0:06:34.000,0:06:36.000
30 kilometara izvan --

0:06:36.000,0:06:39.000
i primijetit ćemo da savršeno kruži oko crne rupe.

0:06:39.000,0:06:41.000
Postoji mit

0:06:41.000,0:06:43.000
da crna rupa uništava sve u svemiru,

0:06:43.000,0:06:46.000
ali zapravo se morate veoma približiti da bi u nju upali.

0:06:46.000,0:06:49.000
A najimpresivnije je to da, s našeg povlaštenog položaja,

0:06:49.000,0:06:51.000
Zemlju uvijek možemo vidjeti.

0:06:51.000,0:06:53.000
Ne može se sakriti iza crne rupe.

0:06:53.000,0:06:55.000
Nešto Zemljinog svjetla upada u nju,

0:06:55.000,0:06:58.000
ali nešto se uvečaje pa nam biva reflektirana.

0:06:58.000,0:07:00.000
Ništa se ne može sakriti iza crne rupe.

0:07:00.000,0:07:02.000
Kad bi ovo bili ratovi zvijezda

0:07:02.000,0:07:04.000
a vi se borite protiv Clyona,

0:07:04.000,0:07:06.000
Ne sakrivajte se iza crne rupe.

0:07:06.000,0:07:09.000
Vidjet će vas.

0:07:09.000,0:07:11.000
Dakle, naše se Sunce neće urušiti u crnu rupu --

0:07:11.000,0:07:13.000
premalena mu je masa --

0:07:13.000,0:07:17.000
ali postoje tisuće crnih rupa u našoj galaksiji.

0:07:17.000,0:07:20.000
I kad bi jedna zamračila Mliječni Put,

0:07:20.000,0:07:22.000
ovako bi to izgledalo.

0:07:22.000,0:07:25.000
Vidjeli bi sjenu te rupe

0:07:25.000,0:07:27.000
nasuprot stotina milijardi zvijezda

0:07:27.000,0:07:30.000
Mliječnog Puta i njegove svijetlosne staze.

0:07:30.000,0:07:33.000
I ako bi padali prema crnoj rupi,

0:07:33.000,0:07:36.000
vidjeli bi kako se svo to svijetlo oko nje uvečava,

0:07:36.000,0:07:39.000
čak bi mogli početi prelaziti u tu sjenu

0:07:39.000,0:07:42.000
i ne bi primijetili da se dogodilo nešto dramatično.

0:07:42.000,0:07:45.000
Bilo bi loše kada bi ispalili rakete ne bi li pobjegli

0:07:45.000,0:07:47.000
jer ne možemo

0:07:47.000,0:07:49.000
ništa osim svjetla ne može pobjeći.

0:07:49.000,0:07:52.000
I iako je crna rupa izvana tamna,

0:07:52.000,0:07:54.000
nije takva i iznutra,

0:07:54.000,0:07:57.000
jer svo svijetlo galaksije pada u nju s nama.

0:07:57.000,0:08:01.000
I unatoč relativističkom efektu poznatom kao diletacija vremena,

0:08:01.000,0:08:04.000
vrijeme bi nam se na satovima učinilo sporije

0:08:04.000,0:08:07.000
u vezi s galaktičkim vremenom,

0:08:07.000,0:08:10.000
izgledalo bi kao da je evolucija galaksije

0:08:10.000,0:08:12.000
ubrzana i bačena prema nama,

0:08:12.000,0:08:15.000
netom prije nego što nas je ubila crna rupa.

0:08:15.000,0:08:17.000
Bilo bi poput iskustva bliskom smrti

0:08:17.000,0:08:19.000
gdje se vidi svjetlo na kraju tunela,

0:08:19.000,0:08:21.000
ali to bi bilo totalno iskustvo smrti.

0:08:21.000,0:08:23.000
(Smijeh)

0:08:23.000,0:08:25.000
Tamo nema načina da se nekome kaže

0:08:25.000,0:08:27.000
o svjetlu na kraju tunela.

0:08:27.000,0:08:30.000
Nikada nismo vidjeli takvu sjenu crne rupe,

0:08:30.000,0:08:32.000
ali se one mogu čuti,

0:08:32.000,0:08:34.000
iako se ne vide.

0:08:34.000,0:08:38.000
Zamislimo sada jednu astrofizički realnu situaciju --

0:08:38.000,0:08:41.000
zamislimo dvije crne rupe koje već dugo žive zajedno.

0:08:41.000,0:08:43.000
Možda su počele kao zvijezde

0:08:43.000,0:08:45.000
te se urušile u crne rupe --

0:08:45.000,0:08:48.000
svaka od njih s masom 10 puta većom od Sunca.

0:08:48.000,0:08:51.000
Sada ćemo ih smanjiti na poprečnih 60 kilometara.

0:08:51.000,0:08:53.000
Mogu se vrtiti

0:08:53.000,0:08:55.000
stotine puta u sekundi.

0:08:55.000,0:08:57.000
Na kraju svojih života

0:08:57.000,0:09:00.000
kreću se skoro brzinom svijetla jedna oko druge.

0:09:00.000,0:09:02.000
Prelaze tisuće kilometara

0:09:02.000,0:09:04.000
u djeliću sekunde,

0:09:04.000,0:09:06.000
i čineći tako, ne svijaju samo prostor

0:09:06.000,0:09:08.000
ali za sobom ostavljaju trag

0:09:08.000,0:09:10.000
prostorne zvonjave,

0:09:10.000,0:09:12.000
stvarni val prostor-vremena.

0:09:12.000,0:09:14.000
Prostor se stišće i rasteže

0:09:14.000,0:09:16.000
i kako proizlazi iz crnih rupa

0:09:16.000,0:09:18.000
on udara svemirom.

0:09:18.000,0:09:20.000
Putuju diljem svemira

0:09:20.000,0:09:22.000
brzinom svjetlosti.

0:09:22.000,0:09:24.000
Ovu računalnu simulaciju

0:09:24.000,0:09:27.000
dugujemo ekipi iz relativnosti iz NASA-e Goddarda.

0:09:27.000,0:09:30.000
Bilo je potrebno 30 godina ne bi li netko napokon riješio ovaj problem.

0:09:30.000,0:09:32.000
Ovo je jedna od tih grupa.

0:09:32.000,0:09:34.000
Prikazuje dvije crne rupe u međusobnom kruženju jedne oko druge,

0:09:34.000,0:09:36.000
ponovno s ovim pomoćnim iscrtanim linijama.

0:09:36.000,0:09:39.000
I ako možete vidjeti -- malo je nerazgovjetno --

0:09:39.000,0:09:42.000
ali ako možete vidjeti crvene valove koji izlaze izvan,

0:09:42.000,0:09:44.000
to su gravitacijski valovi.

0:09:44.000,0:09:47.000
To su doslovno zvukovi prostora,

0:09:47.000,0:09:49.000
i proizlazit će iz ovih crnih rupa brzinom svjetlosti

0:09:49.000,0:09:52.000
približavajući se prstenu sve dok ne upadnu

0:09:52.000,0:09:54.000
u vrtlog, tihu crnu rupu

0:09:54.000,0:09:56.000
na kraju svog dana.

0:09:56.000,0:09:58.000
Kada bi stajali dovoljno blizu,

0:09:58.000,0:10:00.000
uhom bi odjekivalo

0:10:00.000,0:10:02.000
to stiskanje i rastezanje prostora.

0:10:02.000,0:10:04.000
Doslovno bi se čuo zvuk.

0:10:04.000,0:10:08.000
Naravno, i vaša glava bi se bespomoćno stiskala i rastezala

0:10:08.000,0:10:11.000
pa možda ne biste shvatili što se događa.

0:10:11.000,0:10:13.000
Ali pustit ću snimku

0:10:13.000,0:10:15.000
zvuka kakav smo predvidjeli.

0:10:15.000,0:10:17.000
To je od mog tima --

0:10:17.000,0:10:20.000
malo manje glamurozno računalno modeliranje.

0:10:20.000,0:10:22.000
Zamislite lakšu crnu rupu

0:10:22.000,0:10:24.000
kako upada u veoma veliku crnu rupu.

0:10:24.000,0:10:26.000
Zvuk koji čujete

0:10:26.000,0:10:29.000
je udarac manje rupe o prostor

0:10:29.000,0:10:31.000
svaki put kada se približi.

0:10:31.000,0:10:34.000
Ako se udalji postaje tiše.

0:10:34.000,0:10:36.000
Ali dolazi poput malja

0:10:36.000,0:10:38.000
i stvarno lomi prostor,

0:10:38.000,0:10:40.000
udarajući poput bubnja.

0:10:40.000,0:10:43.000
A mi možemo predvidjeti taj zvuk.

0:10:43.000,0:10:45.000
Znamo da, kako sve više upada,

0:10:45.000,0:10:47.000
postaje brže i glasnije.

0:10:47.000,0:10:49.000
I eventualno,

0:10:49.000,0:10:52.000
čuti ćemo malu rupu kako upada u veću.

0:10:52.000,0:11:09.000
(Udaranje)

0:11:09.000,0:11:11.000
Gotovo je.

0:11:11.000,0:11:13.000
Nikada to nisam čula tako glasno -- malo je dramatičnije.

0:11:13.000,0:11:15.000
Kod kuće zvuči manje dramatično.

0:11:15.000,0:11:17.000
Poput ding, ding, ding.

0:11:17.000,0:11:21.000
Ovo je sljedeći zvuk mog tima.

0:11:21.000,0:11:23.000
Ne, neću vam pokazati fotografije,

0:11:23.000,0:11:25.000
jer crne rupe ne ostavljaju za sobom

0:11:25.000,0:11:27.000
pomoćni trag,

0:11:27.000,0:11:29.000
i prostor nije obojan,

0:11:29.000,0:11:31.000
prikazujući krivulje.

0:11:31.000,0:11:33.000
Ali kada biste putovali svemirom tijekom svemirskih praznika,

0:11:33.000,0:11:35.000
čuvši ovo

0:11:35.000,0:11:37.000
željeli biste otići.

0:11:37.000,0:11:39.000
(Smijeh)

0:11:39.000,0:11:41.000
Željeli biste otići što dalje od tog zvuka.

0:11:41.000,0:11:43.000
Obje se crne rupe pomiču.

0:11:43.000,0:11:46.000
Obje se međusobno približavaju.

0:11:46.000,0:11:49.000
U ovom slučaju obje snažno udaraju.

0:11:49.000,0:11:51.000
I obje će se spojiti.

0:11:51.000,0:11:59.000
(Udaranje)

0:11:59.000,0:12:01.000
Gotovo je.

0:12:01.000,0:12:04.000
Taj cvrkut je karakterističan prilikom spajanja crnih rupa --

0:12:04.000,0:12:07.000
to se čuje na kraju.

0:12:07.000,0:12:09.000
To što smo vidjeli

0:12:09.000,0:12:11.000
naše je predviđanje.

0:12:11.000,0:12:13.000
Srećom smo mi na sigurnoj udaljenosti u Long Beachu, Kaliforniji.

0:12:13.000,0:12:15.000
Ali sigurno su se negdje u svemiru

0:12:15.000,0:12:17.000
spojile dvije crne rupe.

0:12:17.000,0:12:19.000
I sasvim sigurno, prostor oko nas

0:12:19.000,0:12:21.000
zvoni

0:12:21.000,0:12:24.000
nakon putovanja milijunima svjetlosnih godina, ili milijunima godina

0:12:24.000,0:12:27.000
brzinom svjetlosti ne bi li došao do nas.

0:12:27.000,0:12:30.000
Ali taj je zvuk pretih za sve nas.

0:12:30.000,0:12:33.000
Mnogo je eksperimenata napravljeno na Zemlji --

0:12:33.000,0:12:35.000
jedan se zove LIGO --

0:12:35.000,0:12:37.000
koji će detektirati devijacije

0:12:37.000,0:12:40.000
stiskanja i rastezanja prostora

0:12:40.000,0:12:43.000
manjeg od djelića atoma

0:12:43.000,0:12:45.000
na četiri kilometra.

0:12:45.000,0:12:47.000
To je nevjerojatno ambiciozan eksperiment,

0:12:47.000,0:12:49.000
i vršit će se naprednom osjetljivošću

0:12:49.000,0:12:52.000
unutar sljedeće četiri godine -- ne bi li se to zabilježilo.

0:12:52.000,0:12:54.000
Postoji i misija koja se predlaže za prostor,

0:12:54.000,0:12:56.000
koja će biti realizirana, nadam se, u sljedećih 10 godina,

0:12:56.000,0:12:58.000
zove se LISA.

0:12:58.000,0:13:01.000
LISA će moći vidjeti super-velike crne rupe --

0:13:01.000,0:13:04.000
crne rupe koje su milijune ili milijarde puta

0:13:04.000,0:13:06.000
masivnije od Sunca.

0:13:06.000,0:13:09.000
Na ovoj Hubbleovoj fotografiji vidimo dvije galaksije.

0:13:09.000,0:13:12.000
Izgledaju kao zamrzute u zagrljaju.

0:13:12.000,0:13:14.000
I svaka je vjerojatno pristanište

0:13:14.000,0:13:17.000
super-masivnim crnim rupama u svojoj jezgri.

0:13:17.000,0:13:19.000
Ali nisu zamrznute;

0:13:19.000,0:13:21.000
zapravo se spajaju.

0:13:21.000,0:13:23.000
Ove dvije rupe se sudaraju,

0:13:23.000,0:13:26.000
i spojit će se u periodu od preko milijarde godina na vremenskoj skali.

0:13:26.000,0:13:28.000
Izvan je našeg poimanja

0:13:28.000,0:13:31.000
snimiti zvug takvog trajanja.

0:13:31.000,0:13:33.000
Ali LISA može vidjeti završni stadij

0:13:33.000,0:13:35.000
dvije super masivne crne rupe

0:13:35.000,0:13:37.000
iz svemirske povijesti,

0:13:37.000,0:13:40.000
zadnjih 15 minuta prije nego su se spojile.

0:13:40.000,0:13:42.000
I to nisu samo crne rupe,

0:13:42.000,0:13:45.000
to je i veliki nemir u svemiru --

0:13:45.000,0:13:47.000
a najveći od njih je veliki prasak.

0:13:47.000,0:13:50.000
Kada se prihvatila ta ekspresija, bila je izrugivana --

0:13:50.000,0:13:52.000
"Ma tko bi vjerovao u veliki prasak?"

0:13:52.000,0:13:54.000
Ali sada je to više tehnički precizno

0:13:54.000,0:13:56.000
jer bi moglo prasnuti.

0:13:56.000,0:13:58.000
Moglo bi stvoriti zvuk.

0:13:58.000,0:14:01.000
Animacija prijatelja u Proton Studiosu

0:14:01.000,0:14:03.000
prikazuje pogled na veliki prasak izvan njega.

0:14:03.000,0:14:06.000
Mi to zapravo nikada ne želimo. Ne želimo biti izvan svemira

0:14:06.000,0:14:09.000
jer nema izvan svemira.

0:14:09.000,0:14:11.000
Pa zamislite da ste unutar velikog praska.

0:14:11.000,0:14:13.000
On je posvuda, svuda oko vas,

0:14:13.000,0:14:15.000
a prostor kaotično bubnja.

0:14:15.000,0:14:17.000
14 milijardi godina kasnije

0:14:17.000,0:14:20.000
ta pjesma još uvijek odjekuje oko nas.

0:14:20.000,0:14:22.000
Oblici galaksija

0:14:22.000,0:14:24.000
i generacije zvjezdanih oblika u tim galaksijama,

0:14:24.000,0:14:26.000
i oko jedne zvijezde,

0:14:26.000,0:14:28.000
barem jedne zvijezde,

0:14:28.000,0:14:30.000
nalazi se nastanjiv planet.

0:14:30.000,0:14:33.000
I tako mi grčevito gradimo te eksperimente,

0:14:33.000,0:14:35.000
Izračunavajući i pišući računalne kodove.

0:14:35.000,0:14:38.000
Zamislite milijardu godina nazad,

0:14:38.000,0:14:40.000
kada su se dvije crne rupe spojile.

0:14:40.000,0:14:42.000
Ta pjesma zvoni kroz prostor

0:14:42.000,0:14:44.000
svo to vrijeme.

0:14:44.000,0:14:46.000
Nismo još ni bili ovdje.

0:14:46.000,0:14:48.000
Sve je bliže --

0:14:48.000,0:14:50.000
prije 40.000 godina još smo crtali po pećini.

0:14:50.000,0:14:52.000
Kao brzo, izgradite svoje instrumente.

0:14:52.000,0:14:55.000
Sve je bliže, i 20 ...

0:14:55.000,0:14:57.000
koja će već godina biti

0:14:57.000,0:14:59.000
kada naši detektori napokon budu super osjetljivi --

0:14:59.000,0:15:01.000
napravili smo ih, pa upalite strojeve

0:15:01.000,0:15:04.000
i bum, ulovit ćemo ih -- prve zvukove svemira.

0:15:04.000,0:15:06.000
Ako će ti zvukovi biti oni velikog praska,

0:15:06.000,0:15:08.000
zvučat će poput ovoga.

0:15:08.000,0:15:11.000
(Statičnost) Strašan zvuk.

0:15:11.000,0:15:13.000
To je doslovno definicija buke.

0:15:13.000,0:15:15.000
Bijeli šum; takva kaotična zvonjava.

0:15:15.000,0:15:18.000
Ali ono je svugdje oko nas, naravno,

0:15:18.000,0:15:20.000
ako nije bilo izbrisano

0:15:20.000,0:15:22.000
nekim drugim procesom u svemiru.

0:15:22.000,0:15:25.000
I ako snimimo, bit će to muzika za naše uši

0:15:25.000,0:15:27.000
zbog tihe jeke

0:15:27.000,0:15:29.000
tog trenutka stvaranja

0:15:29.000,0:15:31.000
našeg postojećeg svemira.

0:15:31.000,0:15:33.000
Tijekom nekoliko sljedećih godina

0:15:33.000,0:15:36.000
moći ćemo malo upaliti glazbu,

0:15:36.000,0:15:39.000
pustiti svemir preko zvučnika.

0:15:39.000,0:15:42.000
Ali ako pronađemo te rane trenutke

0:15:42.000,0:15:44.000
odvest će nas mnogo bliže

0:15:44.000,0:15:46.000
razumijevanju velikog praska,

0:15:46.000,0:15:49.000
što nas dovodi mnogo bliže

0:15:49.000,0:15:52.000
postavljanju najtežih pitanja.

0:15:52.000,0:15:55.000
Ako pustimo film svemira unatrag

0:15:55.000,0:15:58.000
znamo da je tamo bio veliki prasak,

0:15:58.000,0:16:02.000
i možda čujemo i njegov kakofonički zvuk,

0:16:02.000,0:16:04.000
ali, da li je veliki prasak jedini veliki prasak?

0:16:04.000,0:16:07.000
Mislim, moramo se upitati, je li se dogodio i prije?

0:16:07.000,0:16:09.000
Dogodit će se opet?

0:16:09.000,0:16:12.000
Mislim, u duhu TED-ovog izazova

0:16:12.000,0:16:14.000
da se čuda ponovno ožive

0:16:14.000,0:16:17.000
možemo postavljati pitanje, barem u ovih zadnjih minutu vremena

0:16:17.000,0:16:19.000
koja će nas možda zauvijek izbjegavati

0:16:19.000,0:16:21.000
Ali moramo upitati:

0:16:21.000,0:16:23.000
Da li je moguće da je naš svemir

0:16:23.000,0:16:26.000
samo pero na perjanici veće povijesti?

0:16:26.000,0:16:30.000
Ili je moguće da smo samo grana multisvemira --

0:16:30.000,0:16:34.000
svaka grana sa svojim velikim praskom u prošlosti --

0:16:34.000,0:16:36.000
možda neki od njih bubnjaju crnim rupama,

0:16:36.000,0:16:38.000
neki možda ne --

0:16:38.000,0:16:41.000
neki možda osjetljivim životom, neki možda bez --

0:16:41.000,0:16:43.000
ne u našoj prošlosti, ne u budućnosti,

0:16:43.000,0:16:46.000
ali ipak nekako istinski spojeno s nama?

0:16:46.000,0:16:48.000
Moramo se zapitati, ako postoji multisvemir,

0:16:48.000,0:16:50.000
u nekom sloju tog multisvemira

0:16:50.000,0:16:52.000
postoje li neka bića?

0:16:52.000,0:16:54.000
Ovdje su moja bića iz multisvemira.

0:16:54.000,0:16:56.000
Ima li i ostalih bića,

0:16:56.000,0:16:58.000
koja se pitaju i o nama

0:16:58.000,0:17:01.000
tražeći svoje vlastito podrijetlo?

0:17:01.000,0:17:03.000
I ako ih ima,

0:17:03.000,0:17:06.000
mogu ih zamisliti poput nas,

0:17:06.000,0:17:08.000
računaju, pišu računalne kodove,

0:17:08.000,0:17:10.000
grede instrumente,

0:17:10.000,0:17:13.000
pokušavaju pronaći te tamne zvukove

0:17:13.000,0:17:15.000
svojih korijena

0:17:15.000,0:17:17.000
pitajući se ima li još nekoga tamo.

0:17:17.000,0:17:20.000
Hvala. Hvala.

0:17:20.000,0:17:22.000
(Pljesak)