WEBVTT

00:00:07.238 --> 00:00:09.119
٢٣٠٠ ساڵ لەمەوبەر،

00:00:09.119 --> 00:00:11.801
فەرمانڕەوایانی ئەلیکساندەریا
دەستیان کرد بە ھەوڵدان بۆ

00:00:11.801 --> 00:00:14.196
بەدیھێنانی یەکێک لە ئامانجە
ھاوبەشەکانی مرۆڤایەتی:

00:00:14.196 --> 00:00:18.590
بە کۆکردنەوەی ھەموو زانستی دونیا لە ژێر
یەک بنمیچدا.

00:00:18.590 --> 00:00:19.824
لە باشترین کاتیدا،

00:00:19.824 --> 00:00:23.623
کتێبخانەی ئەلیکساندەریا ژمارەیەک 
دەستنووسی لولەیی دەگمەنی کۆ کردەوە

00:00:23.623 --> 00:00:27.157
و سەرنجی ھەندێک لە گەورە زانا گەورەکانی
یۆنانی ڕاکێشا.

00:00:27.157 --> 00:00:31.697
بەڵام لەگەڵ کۆتایی ھاتنی سەدەی ٥ەمی پ.ز،
کتێبخانە گەورەکە بوونی نەما.

00:00:31.697 --> 00:00:35.227
زۆرێک بڕوایان وابوو کە لەناوچووە لە
کارەساتێکی ئاگردا.

00:00:35.227 --> 00:00:39.483
ڕاستی دەرکەوتن و داکەوتنی کتێبخانەکە 
زۆر لەوە ئاڵۆزترە.

NOTE Paragraph

00:00:39.483 --> 00:00:42.776
بیرۆکەی ئەم کتێبخانەیە ھی ئەسکەندەری
گەورە بوو.

00:00:42.776 --> 00:00:45.038
پاش ڕاگەیاندنی خۆی وەک فەرمانڕەوا،

00:00:45.038 --> 00:00:47.846
خوێندکاری پێشوتری ئەرستۆ سەرنجی
ئەسکەندەری ڕاکێشا

00:00:47.846 --> 00:00:52.524
دروستکردنی ئیمپراتۆریەتیەکی زانستی
لە نێو ئەو شارەی بە ناوی خۆی ناونرا بوو.

00:00:52.524 --> 00:00:54.732
ئەو مرد پێش دروستکردنی،

00:00:54.732 --> 00:00:56.745
بەڵام جێگرەوەکەی، تۆلیمی یەکەم،

00:00:56.745 --> 00:01:01.354
پلانەکانی ئەسکەندەری بۆ دروستکردنی
کتێبخانە و مۆزەخانەیەک جێبەجێکرد.

NOTE Paragraph

00:01:01.354 --> 00:01:03.740
کە کەوتبوونە نێو ناوچەی شاھانەیی شارەکە،

00:01:03.740 --> 00:01:05.266
کتێبخانەی ئەلیکساندەریا

00:01:05.266 --> 00:01:08.105
لەوانەیە ھونەری یۆنانی پایەیەکی گەورەی
دروستکردنی بوبێت،

00:01:08.105 --> 00:01:09.940
لەگەڵ کاریگەری میسڕیەکان،

00:01:09.940 --> 00:01:15.061
یان تێکەڵەیەکی نایابی ھەردووکیان-- ھیچ
بەشێکی تەلارەکە ڕزگاری نەبووە لە لەناوچون.

00:01:15.061 --> 00:01:20.089
ئێمە دەزانین لە نێویدا ھۆڵی وتار، ژووری
وانە خوێندن، و، بێگومان، کتێبخانە ھەبووە.

00:01:20.089 --> 00:01:21.958
ھەر کە دروست کردنی تەواو بوو،

00:01:21.958 --> 00:01:26.441
تۆلیمی یەکەم دەستی کرد بە پڕکردنی لە
دەستنووسی یۆنانی و میسڕی.

00:01:26.441 --> 00:01:30.842
و زاناکانی بانگھێشتکرد تا لە ئەلیکساندەریا
بژین و بخوێنن لەسەر حسابی ئەو.

00:01:30.842 --> 00:01:34.490
کتێبخانەکە گەشەی کرد کاتێک زاناکان
دەستنووسەکانی خۆیانیان پێشکەش کرد،

00:01:34.490 --> 00:01:39.695
بەڵام فەرمانڕەوای ئەلیکساندەریا
لەبەرگیراوی لەھەرکتێبێکی دونیا دەویست.

NOTE Paragraph

00:01:39.695 --> 00:01:44.332
خۆشبەختانە، ئەلیکساندەریا ڕێڕەوی گەشت
کردن بوو بۆ وڵاتانی دەریای سپی ناوەڕاست.

00:01:44.332 --> 00:01:49.441
تۆلیمی سێیەم یاسایەکی دانا داوای دەکرد
ھەر کەشتیەک لەنگەر بگرێ لە ئەلیکساندەریا

00:01:49.441 --> 00:01:51.943
پێویستە کتێبەکانی ناوی ببەخشێت 
بۆ لەبەرگرتنەوەیان.

00:01:51.943 --> 00:01:55.080
کاتێک نووسەری کتێبخانەکە کتێبەکەی
نووسیەوە،

00:01:55.080 --> 00:01:58.553
نوسخە ئەسڵیەکان لای خۆیان دەھێڵنەوە و
لەبەرگیراوەکانیش دەبەن بۆ کەشتیەکان.

00:01:58.553 --> 00:02:02.094
ڕاوچیانی بەکرێگیراوی کتێبیش بە نێو
وڵاتانی دەریای ناوەڕاست دەسوڕانەوە

00:02:02.094 --> 00:02:03.912
بۆ نووسینی نوێ دەگەڕان،

00:02:03.912 --> 00:02:06.735
و فەرمانڕەوای ئەلیکساندەریا ھەوڵی دا
ڕکابەرانی شکست پێ بێنێ

00:02:06.735 --> 00:02:12.173
بە وەستاندنی ھەناردە کردنی کاغەزی
پاپیرۆس کە بەکاردەھات بۆ نووسین.

NOTE Paragraph

00:02:12.173 --> 00:02:16.274
ئەم ھەوڵانە سەدان و ھەزاران کتێبی
ھێنا بۆ ئەلیکساندەریا.

00:02:16.274 --> 00:02:17.825
لەگەڵ گەشەسەندنی کتێبخانەکە دا،

00:02:17.825 --> 00:02:21.856
دۆزینەوەی زانیاری لەسەر بابەتی زیاتر
ئاسانتر بوو لە پێشتر،

00:02:21.856 --> 00:02:26.689
بەڵام زۆر گران بو دۆزینەوەی زانیاری لەسەر 
ھەموو بابەتێکی ورد.

00:02:26.689 --> 00:02:32.059
خۆشبەختانە، زانایەک بە ناوی کەلیمەکەسی 
سۆرێنی چارەسەرێکی دۆزیەوە،

00:02:32.059 --> 00:02:33.851
بە دروستکردنی لەوحەکان،

00:02:33.851 --> 00:02:37.238
پێڕستێک بۆ ناوەڕۆکی کتێبخانەکە کە 
پێکھاتبوو لە ١٢٠ جەڵد،

00:02:37.238 --> 00:02:39.307
یەکەم نموونەی لەو جۆرە.

NOTE Paragraph

00:02:39.307 --> 00:02:40.745
بە سود وەرگرتن لە لەوحەکان،

00:02:40.745 --> 00:02:43.888
خەڵکی دەیان توانی بگەڕێن بە نێو
کۆکراوە گرنگەکانی کتێبخانەکەدا.

00:02:43.888 --> 00:02:46.721
ئەوان شتی ناوازەیان دۆزیەوە.

00:02:46.721 --> 00:02:49.414
١٦٠٠ ساڵ پێش گەشتکردنی کۆڵۆمبس،

00:02:49.414 --> 00:02:52.732
ئەراتۆستن تەنھا ئەوەی ئاشکرا نەکرد
کە زەوی خڕە،

00:02:52.732 --> 00:02:55.234
بەڵکو چێوە و تیرە بازنەییەکەشی
حسابکرد

00:02:55.234 --> 00:02:57.728
بە جیاوازی چەند میلێکی کەم لە
قەبارە ڕاستیەکەیان.

00:02:57.728 --> 00:03:01.330
ھیرۆنی ئەلیکساندەریا یەکەم بزوێنەری ھەڵمی
جیھانی درووست کرد

00:03:01.330 --> 00:03:03.205
زیاتر لە ھەزار ساڵ پێش

00:03:03.205 --> 00:03:06.638
دوبارە داھێنانەوەی لە سەردەمی 
شۆڕشی پیشەسازیدا.

00:03:06.638 --> 00:03:13.685
بۆ ماوەی ٣٠٠ ساڵ لە دوای دروسکردنی 
لە ٢٨٣ پ.ز، کتێبخانەکە گەشەی دەکرد.

NOTE Paragraph

00:03:13.685 --> 00:03:19.211
بەڵام دواتر، لە ٤٨ ی پ.ز، جۆلیۆ سیزار
گەمارۆی ئەلیکساندەریا ی دا

00:03:19.211 --> 00:03:21.800
و گشت کەشتیەکانی بەندەرەکەی سوتاند.

00:03:21.800 --> 00:03:26.827
بۆ ساڵانێک، زاناکان پێیان وابوو کتێبخانەکە
سوتاوە پاش گەشتنی پریشکی ئاگر بە شارەکە.

00:03:26.827 --> 00:03:30.314
ڕێی تێ دەچێت ئاگر بەشێک لەو
کتێبەکانەی سوتاندبێ،

00:03:30.314 --> 00:03:32.135
بەس ئێمە دەزانین لە نوسینە کۆنەکانەوە

00:03:32.135 --> 00:03:36.661
کە زانایان بەردەوام بوون لە سەردانیکردنی
کتێبخانەکە چەند سەدەیەک دوای ئابڵوقەدانی.

00:03:36.661 --> 00:03:41.235
لە کۆتاییدا، کتێبخانەکە لە ناو چوو کاتێک
شارە یۆنانیەکە گۆڕا بە،

00:03:41.235 --> 00:03:42.266
ڕۆمانی،

00:03:42.266 --> 00:03:43.172
مەسیحی،

00:03:43.172 --> 00:03:45.177
لە کۆتاییدا کەوتە دەست موسڵمانەکان.

00:03:45.177 --> 00:03:48.323
ھەر فەرمانڕەوایەکی نوێ بەردەوام بوونی 
کتێبخانەکەی بە ھەڕەشە بینیوە

00:03:48.323 --> 00:03:50.786
نەک وەک سەرچاوەی شانازی.

00:03:50.786 --> 00:03:52.882
لە ٤١٥ ی زاینی دا،

00:03:52.882 --> 00:03:56.288
فەرمانڕەوایەکی مەسیحی تەنانەت 
زانایەکی بیرکاری کوشت بە ناوی ھیپەیشا

00:03:56.288 --> 00:03:59.956
بەھۆی خوێندی دەستنووسە کۆنەکانی
یۆنانی کۆن،

00:03:59.956 --> 00:04:02.379
کە ئەوان بە کفریان دەزانی.

NOTE Paragraph

00:04:02.379 --> 00:04:06.903
ھەرچەندە کتێبخانەکەی ئەلیکساندەریا و
دەستنووسە بێشومارەکانی دەمێکە لە ناوچوون،

00:04:06.903 --> 00:04:09.625
ئێمە ھێشتا گیرۆدەین دۆزینەوەی
باشترین ڕێگەین بۆ کۆکردنەوە،

00:04:09.625 --> 00:04:10.557
دەستخستن،

00:04:10.557 --> 00:04:12.506
و پاراستنی زانیاریەکانمان.

00:04:12.506 --> 00:04:14.737
ئەمڕۆ زانیاری زیاتر بەردەستە

00:04:14.737 --> 00:04:17.383
و تەکنەلۆژیای زیاتر ھەن بۆ پاراستنیان،

00:04:17.383 --> 00:04:19.040
بەڵام ئێمە ناتوانین دڵنیا بین

00:04:19.040 --> 00:04:22.487
کە ئەرشیڤی دیجیتاڵی ئێمە زیاتر
دەتوانێ بمێنێتەوە

00:04:22.487 --> 00:04:25.790
لە کاغەز و مرەکەبی 
دەستنوسەکانی ئەلیکساندەریا.

00:04:25.790 --> 00:04:29.406
و تەنانەت ئەگەر کۆکای زانیاریەکانمان
لە ڕوی مادەییەوە پارێزراوبن،

00:04:29.406 --> 00:04:32.672
ئەوان ھێشتا دەبێت بەرگەی ھێزی
بەدی لەوە زیاتر بگرن

00:04:32.672 --> 00:04:34.869
کە کتێبخانە وێران دەکەن:

00:04:34.869 --> 00:04:36.252
ترس لە زانست،

00:04:36.252 --> 00:04:39.791
و باوەڕی لوتبەرزانەی ڕابردوو
بوونی نەما.

00:04:39.791 --> 00:04:43.967
جیاوازیەکە ئەوەیە، ئەمجارە، ئێمە دەزانین
خۆمان بۆچی ئامادە بکەین.