1
00:00:07,238 --> 00:00:09,119
٢٣٠٠ ساڵ لەمەوبەر،

2
00:00:09,119 --> 00:00:11,801
فەرمانڕەوایانی ئەلیکساندەریا
دەستیان کرد بە ھەوڵدان بۆ

3
00:00:11,801 --> 00:00:14,196
بەدیھێنانی یەکێک لە ئامانجە
ھاوبەشەکانی مرۆڤایەتی:

4
00:00:14,196 --> 00:00:18,590
بە کۆکردنەوەی ھەموو زانستی دونیا لە ژێر
یەک بنمیچدا.

5
00:00:18,590 --> 00:00:19,824
لە باشترین کاتیدا،

6
00:00:19,824 --> 00:00:23,623
کتێبخانەی ئەلیکساندەریا ژمارەیەک 
دەستنووسی لولەیی دەگمەنی کۆ کردەوە

7
00:00:23,623 --> 00:00:27,157
و سەرنجی ھەندێک لە گەورە زانا گەورەکانی
یۆنانی ڕاکێشا.

8
00:00:27,157 --> 00:00:31,697
بەڵام لەگەڵ کۆتایی ھاتنی سەدەی ٥ەمی پ.ز،
کتێبخانە گەورەکە بوونی نەما.

9
00:00:31,697 --> 00:00:35,227
زۆرێک بڕوایان وابوو کە لەناوچووە لە
کارەساتێکی ئاگردا.

10
00:00:35,227 --> 00:00:39,483
ڕاستی دەرکەوتن و داکەوتنی کتێبخانەکە 
زۆر لەوە ئاڵۆزترە.

11
00:00:39,483 --> 00:00:42,776
بیرۆکەی ئەم کتێبخانەیە ھی ئەسکەندەری
گەورە بوو.

12
00:00:42,776 --> 00:00:45,038
پاش ڕاگەیاندنی خۆی وەک فەرمانڕەوا،

13
00:00:45,038 --> 00:00:47,846
خوێندکاری پێشوتری ئەرستۆ سەرنجی
ئەسکەندەری ڕاکێشا

14
00:00:47,846 --> 00:00:52,524
دروستکردنی ئیمپراتۆریەتیەکی زانستی
لە نێو ئەو شارەی بە ناوی خۆی ناونرا بوو.

15
00:00:52,524 --> 00:00:54,732
ئەو مرد پێش دروستکردنی،

16
00:00:54,732 --> 00:00:56,745
بەڵام جێگرەوەکەی، تۆلیمی یەکەم،

17
00:00:56,745 --> 00:01:01,354
پلانەکانی ئەسکەندەری بۆ دروستکردنی
کتێبخانە و مۆزەخانەیەک جێبەجێکرد.

18
00:01:01,354 --> 00:01:03,740
کە کەوتبوونە نێو ناوچەی شاھانەیی شارەکە،

19
00:01:03,740 --> 00:01:05,266
کتێبخانەی ئەلیکساندەریا

20
00:01:05,266 --> 00:01:08,105
لەوانەیە ھونەری یۆنانی پایەیەکی گەورەی
دروستکردنی بوبێت،

21
00:01:08,105 --> 00:01:09,940
لەگەڵ کاریگەری میسڕیەکان،

22
00:01:09,940 --> 00:01:15,061
یان تێکەڵەیەکی نایابی ھەردووکیان-- ھیچ
بەشێکی تەلارەکە ڕزگاری نەبووە لە لەناوچون.

23
00:01:15,061 --> 00:01:20,089
ئێمە دەزانین لە نێویدا ھۆڵی وتار، ژووری
وانە خوێندن، و، بێگومان، کتێبخانە ھەبووە.

24
00:01:20,089 --> 00:01:21,958
ھەر کە دروست کردنی تەواو بوو،

25
00:01:21,958 --> 00:01:26,441
تۆلیمی یەکەم دەستی کرد بە پڕکردنی لە
دەستنووسی یۆنانی و میسڕی.

26
00:01:26,441 --> 00:01:30,842
و زاناکانی بانگھێشتکرد تا لە ئەلیکساندەریا
بژین و بخوێنن لەسەر حسابی ئەو.

27
00:01:30,842 --> 00:01:34,490
کتێبخانەکە گەشەی کرد کاتێک زاناکان
دەستنووسەکانی خۆیانیان پێشکەش کرد،

28
00:01:34,490 --> 00:01:39,695
بەڵام فەرمانڕەوای ئەلیکساندەریا
لەبەرگیراوی لەھەرکتێبێکی دونیا دەویست.

29
00:01:39,695 --> 00:01:44,332
خۆشبەختانە، ئەلیکساندەریا ڕێڕەوی گەشت
کردن بوو بۆ وڵاتانی دەریای سپی ناوەڕاست.

30
00:01:44,332 --> 00:01:49,441
تۆلیمی سێیەم یاسایەکی دانا داوای دەکرد
ھەر کەشتیەک لەنگەر بگرێ لە ئەلیکساندەریا

31
00:01:49,441 --> 00:01:51,943
پێویستە کتێبەکانی ناوی ببەخشێت 
بۆ لەبەرگرتنەوەیان.

32
00:01:51,943 --> 00:01:55,080
کاتێک نووسەری کتێبخانەکە کتێبەکەی
نووسیەوە،

33
00:01:55,080 --> 00:01:58,553
نوسخە ئەسڵیەکان لای خۆیان دەھێڵنەوە و
لەبەرگیراوەکانیش دەبەن بۆ کەشتیەکان.

34
00:01:58,553 --> 00:02:02,094
ڕاوچیانی بەکرێگیراوی کتێبیش بە نێو
وڵاتانی دەریای ناوەڕاست دەسوڕانەوە

35
00:02:02,094 --> 00:02:03,912
بۆ نووسینی نوێ دەگەڕان،

36
00:02:03,912 --> 00:02:06,735
و فەرمانڕەوای ئەلیکساندەریا ھەوڵی دا
ڕکابەرانی شکست پێ بێنێ

37
00:02:06,735 --> 00:02:12,173
بە وەستاندنی ھەناردە کردنی کاغەزی
پاپیرۆس کە بەکاردەھات بۆ نووسین.

38
00:02:12,173 --> 00:02:16,274
ئەم ھەوڵانە سەدان و ھەزاران کتێبی
ھێنا بۆ ئەلیکساندەریا.

39
00:02:16,274 --> 00:02:17,825
لەگەڵ گەشەسەندنی کتێبخانەکە دا،

40
00:02:17,825 --> 00:02:21,856
دۆزینەوەی زانیاری لەسەر بابەتی زیاتر
ئاسانتر بوو لە پێشتر،

41
00:02:21,856 --> 00:02:26,689
بەڵام زۆر گران بو دۆزینەوەی زانیاری لەسەر 
ھەموو بابەتێکی ورد.

42
00:02:26,689 --> 00:02:32,059
خۆشبەختانە، زانایەک بە ناوی کەلیمەکەسی 
سۆرێنی چارەسەرێکی دۆزیەوە،

43
00:02:32,059 --> 00:02:33,851
بە دروستکردنی لەوحەکان،

44
00:02:33,851 --> 00:02:37,238
پێڕستێک بۆ ناوەڕۆکی کتێبخانەکە کە 
پێکھاتبوو لە ١٢٠ جەڵد،

45
00:02:37,238 --> 00:02:39,307
یەکەم نموونەی لەو جۆرە.

46
00:02:39,307 --> 00:02:40,745
بە سود وەرگرتن لە لەوحەکان،

47
00:02:40,745 --> 00:02:43,888
خەڵکی دەیان توانی بگەڕێن بە نێو
کۆکراوە گرنگەکانی کتێبخانەکەدا.

48
00:02:43,888 --> 00:02:46,721
ئەوان شتی ناوازەیان دۆزیەوە.

49
00:02:46,721 --> 00:02:49,414
١٦٠٠ ساڵ پێش گەشتکردنی کۆڵۆمبس،

50
00:02:49,414 --> 00:02:52,732
ئەراتۆستن تەنھا ئەوەی ئاشکرا نەکرد
کە زەوی خڕە،

51
00:02:52,732 --> 00:02:55,234
بەڵکو چێوە و تیرە بازنەییەکەشی
حسابکرد

52
00:02:55,234 --> 00:02:57,728
بە جیاوازی چەند میلێکی کەم لە
قەبارە ڕاستیەکەیان.

53
00:02:57,728 --> 00:03:01,330
ھیرۆنی ئەلیکساندەریا یەکەم بزوێنەری ھەڵمی
جیھانی درووست کرد

54
00:03:01,330 --> 00:03:03,205
زیاتر لە ھەزار ساڵ پێش

55
00:03:03,205 --> 00:03:06,638
دوبارە داھێنانەوەی لە سەردەمی 
شۆڕشی پیشەسازیدا.

56
00:03:06,638 --> 00:03:13,685
بۆ ماوەی ٣٠٠ ساڵ لە دوای دروسکردنی 
لە ٢٨٣ پ.ز، کتێبخانەکە گەشەی دەکرد.

57
00:03:13,685 --> 00:03:19,211
بەڵام دواتر، لە ٤٨ ی پ.ز، جۆلیۆ سیزار
گەمارۆی ئەلیکساندەریا ی دا

58
00:03:19,211 --> 00:03:21,800
و گشت کەشتیەکانی بەندەرەکەی سوتاند.

59
00:03:21,800 --> 00:03:26,827
بۆ ساڵانێک، زاناکان پێیان وابوو کتێبخانەکە
سوتاوە پاش گەشتنی پریشکی ئاگر بە شارەکە.

60
00:03:26,827 --> 00:03:30,314
ڕێی تێ دەچێت ئاگر بەشێک لەو
کتێبەکانەی سوتاندبێ،

61
00:03:30,314 --> 00:03:32,135
بەس ئێمە دەزانین لە نوسینە کۆنەکانەوە

62
00:03:32,135 --> 00:03:36,661
کە زانایان بەردەوام بوون لە سەردانیکردنی
کتێبخانەکە چەند سەدەیەک دوای ئابڵوقەدانی.

63
00:03:36,661 --> 00:03:41,235
لە کۆتاییدا، کتێبخانەکە لە ناو چوو کاتێک
شارە یۆنانیەکە گۆڕا بە،

64
00:03:41,235 --> 00:03:42,266
ڕۆمانی،

65
00:03:42,266 --> 00:03:43,172
مەسیحی،

66
00:03:43,172 --> 00:03:45,177
لە کۆتاییدا کەوتە دەست موسڵمانەکان.

67
00:03:45,177 --> 00:03:48,323
ھەر فەرمانڕەوایەکی نوێ بەردەوام بوونی 
کتێبخانەکەی بە ھەڕەشە بینیوە

68
00:03:48,323 --> 00:03:50,786
نەک وەک سەرچاوەی شانازی.

69
00:03:50,786 --> 00:03:52,882
لە ٤١٥ ی زاینی دا،

70
00:03:52,882 --> 00:03:56,288
فەرمانڕەوایەکی مەسیحی تەنانەت 
زانایەکی بیرکاری کوشت بە ناوی ھیپەیشا

71
00:03:56,288 --> 00:03:59,956
بەھۆی خوێندی دەستنووسە کۆنەکانی
یۆنانی کۆن،

72
00:03:59,956 --> 00:04:02,379
کە ئەوان بە کفریان دەزانی.

73
00:04:02,379 --> 00:04:06,903
ھەرچەندە کتێبخانەکەی ئەلیکساندەریا و
دەستنووسە بێشومارەکانی دەمێکە لە ناوچوون،

74
00:04:06,903 --> 00:04:09,625
ئێمە ھێشتا گیرۆدەین دۆزینەوەی
باشترین ڕێگەین بۆ کۆکردنەوە،

75
00:04:09,625 --> 00:04:10,557
دەستخستن،

76
00:04:10,557 --> 00:04:12,506
و پاراستنی زانیاریەکانمان.

77
00:04:12,506 --> 00:04:14,737
ئەمڕۆ زانیاری زیاتر بەردەستە

78
00:04:14,737 --> 00:04:17,383
و تەکنەلۆژیای زیاتر ھەن بۆ پاراستنیان،

79
00:04:17,383 --> 00:04:19,040
بەڵام ئێمە ناتوانین دڵنیا بین

80
00:04:19,040 --> 00:04:22,487
کە ئەرشیڤی دیجیتاڵی ئێمە زیاتر
دەتوانێ بمێنێتەوە

81
00:04:22,487 --> 00:04:25,790
لە کاغەز و مرەکەبی 
دەستنوسەکانی ئەلیکساندەریا.

82
00:04:25,790 --> 00:04:29,406
و تەنانەت ئەگەر کۆکای زانیاریەکانمان
لە ڕوی مادەییەوە پارێزراوبن،

83
00:04:29,406 --> 00:04:32,672
ئەوان ھێشتا دەبێت بەرگەی ھێزی
بەدی لەوە زیاتر بگرن

84
00:04:32,672 --> 00:04:34,869
کە کتێبخانە وێران دەکەن:

85
00:04:34,869 --> 00:04:36,252
ترس لە زانست،

86
00:04:36,252 --> 00:04:39,791
و باوەڕی لوتبەرزانەی ڕابردوو
بوونی نەما.

87
00:04:39,791 --> 00:04:43,967
جیاوازیەکە ئەوەیە، ئەمجارە، ئێمە دەزانین
خۆمان بۆچی ئامادە بکەین.