0:00:00.139,0:00:02.361
Əvvəlki videolarda Çindəki qədim

0:00:02.361,0:00:06.528
sülalələrdən bəhs etmişdik:[br]Şan sülaləsi,

0:00:07.410,0:00:10.564
Çjou sülaləsi və s.[br]Çjou sülaləsinin süqutundan sonra

0:00:10.564,0:00:14.279
Çində ən çətin dövrlərdən biri hesab edilən

0:00:14.279,0:00:17.606
Döyüşən dövlətlər dövrü başladı.

0:00:17.606,0:00:20.435
Həmin dövrün ən yaxşı hadisələrindən biri

0:00:20.435,0:00:22.541
"Yüz Düşüncə Məktəbi"-nin formalaşmağıdır.

0:00:22.541,0:00:26.502
Həmin dövrdə Konfutsiçilik, Daosizm, Leqizm və digər

0:00:26.502,0:00:29.002
düşüncə məktəbləri və fəlsəfələri

0:00:29.002,0:00:30.982
yaranmağa başladı.

0:00:30.982,0:00:33.921
Bu videoda əsasən

0:00:33.921,0:00:38.753
Çindəki Sin sülaləsinin hakimiyyəti haqqında[br]məlumat verəcəm.

0:00:38.753,0:00:42.003
Çin sözü həmin sülalənin adından götürülmüşdür.

0:00:43.178,0:00:46.853
Eradan əvvəl 3-cü əsrdə,

0:00:46.853,0:00:51.364
sülalənin ilk imperatoru Sin Şi Xuandi idi,

0:00:51.364,0:00:54.516
həmin sülalənin hakimiyyət dövrü

0:00:54.516,0:00:57.418
qısa olsa da, onlar Çini vahid şəkildə birləşdirən

0:00:57.418,0:01:01.397
ilk sülalə idi.

0:01:01.397,0:01:05.934
Buna görə də Çin adının həmin Sin sülaləsindən

0:01:05.934,0:01:08.101
gəldiyinə inanırlar.

0:01:08.101,0:01:11.631
Həmin sülalə qanunçuluq təməli üzərində[br]qurulmuş,

0:01:11.631,0:01:16.028
sərt, mərkəzləşdirilmiş idarəetmə sistemi ilə[br]məşhurlaşmışdı.

0:01:16.028,0:01:18.895
Həmin dövrün qalıqlarına əsasən

0:01:18.895,0:01:21.285
Sin Şi Xuandinin məzarından Terrakota ordusu,

0:01:21.285,0:01:26.244
yəni yeraltı heykəllər ordusu tapılmışdı.

0:01:26.244,0:01:29.529
Sin Sülaləsi Döyüşən Dövlətlər dövrünə son qoyur,

0:01:29.529,0:01:33.167
Çini vahid şəkildə birləşdirir və Xan sülaləsi dövründə

0:01:33.167,0:01:36.927
baş verəcək Çinin Qızıl Dövrünün

0:01:36.927,0:01:40.556
əsasını qoyur.

0:01:40.556,0:01:45.091
Xan sülaləsi e.ə. 200-cü ildən

0:01:45.091,0:01:46.258
eramızın 200-cü ilinə qədər mövcud olmuşdur.

0:01:48.168,0:01:50.784
Mən onun Roma İmperiyası ilə yaşıd olduğunu

0:01:50.784,0:01:52.584
hesab edirəm.

0:01:52.584,0:01:56.608
Qərbi Xan sülaləsinin 200 illik hakimiyyət dövrü

0:01:56.608,0:02:00.672
təxmini Roma Respublikası dövrünə,

0:02:00.672,0:02:05.062
Şərqi Xan sülaləsinin hakimiyyət dövrü isə[br]Roma İmperiyasının çiçəklənmə dövrünə

0:02:05.062,0:02:07.077
uyğun gəlir.

0:02:07.077,0:02:12.067
Bu dövr Çinin qızıl dövrü hesab edilir,

0:02:12.067,0:02:15.755
həmin dövrdə ülm və incəsənət inkişaf etməyə,[br]Konfutsiçilik Çində

0:02:15.755,0:02:19.857
əhəmiyyətli yer tutmağa, dövlət qulluğunun və

0:02:19.857,0:02:23.601
bürokratiyanın əsas hissəsinə çevrilməyə başlayır.

0:02:23.601,0:02:27.701
Xan sülaləsinin Çini mədəni və dil baxımından[br]birləşdirməyə çalışmaq cəhdi

0:02:27.701,0:02:31.868
çox uğurlu alındı, müasir dövrdə[br]Çin xalqının 92%-i özlərini

0:02:33.772,0:02:37.355
Xan sülaləsinin davamçıları hesab edir.

0:02:37.355,0:02:40.363
Xan sözü bəzən Xan sülaləsinə,

0:02:40.363,0:02:45.090
bəzən isə Xan sülaləsi altında

0:02:45.090,0:02:48.340
birləşmiş Xan etnik qrupuna

0:02:48.340,0:02:52.543
şamil edilir.

0:02:52.543,0:02:56.030
Xan sülaləsinin hakimiyyəti eramızın 3-cü əsrində

0:02:56.030,0:02:59.468
sona çatır, Çin yenidən parçalanır və

0:02:59.468,0:03:03.012
müxtəlif sülalələrə

0:03:03.012,0:03:04.529
bölünür.

0:03:04.529,0:03:07.691
Burada qeyd etmədiyim 360 il ərzində

0:03:07.691,0:03:10.729
çox güman ki, Çində əhəmiyyətli hadisələr[br]baş verir,

0:03:10.729,0:03:14.566
lakin həmin dövr ərzində[br]Çin vahid bir dövlət olmur.

0:03:14.566,0:03:18.566
Xan sülaləsinin süqutundan sonra

0:03:20.983,0:03:24.566
3-cü əsrdə Çində

0:03:25.775,0:03:29.555
Üç Krallıq dövrü başlayır.

0:03:29.555,0:03:33.333
Burada Çzin sülaləsini görürük,

0:03:33.333,0:03:35.249
həmin sülalə parçalanmış Çinin 360 illik [br]tarixindəki

0:03:35.249,0:03:38.772
6 Sülalə dövründə

0:03:38.772,0:03:40.189
mövcud olmuşdur.

0:03:41.445,0:03:44.221
6-cı əsrdə isə [br]Şimal və Cənub Sülaləsi Dövrü

0:03:44.221,0:03:47.093
müşahidə edilir.

0:03:47.093,0:03:51.461
Nəhayət Suy sülaləsinin hakimiyyəti[br]dövründə

0:03:51.461,0:03:52.628
Çin yenidən birləşdirilir.

0:03:55.015,0:03:59.337
İmperator Suy Venin rəhbərliyi altında[br]Çin yenidən

0:03:59.337,0:04:03.469
birləşdirilir, onların Sin sülaləsi ilə

0:04:03.469,0:04:06.849
oxşar cəhəti xaotik dövrdən sonra [br]Çini

0:04:06.849,0:04:09.748
vahid şəkildə birləşdirə bilməyidir.

0:04:09.748,0:04:13.250
Suy sülaləsi etnik olaraq Xan sülaləsinin[br]davamçılarıdır.

0:04:13.250,0:04:16.894
Onlar Tan və Sun sülalərinin hakimiyyəti [br]dövründə müşahidə edilən

0:04:16.894,0:04:18.811
qızıl dövrün əsasını qoyur.

0:04:21.993,0:04:24.019
Burada təsvir edilmiş Tan sülaləsinin hakimiyyəti[br]dövrü də

0:04:24.019,0:04:26.559
Çinin qızıl dövrü hesab edilir.

0:04:26.559,0:04:31.312
Həmin dövrdə incəsənət, elm inkişaf edir.

0:04:31.312,0:04:35.050
Qarışıq dövr hesab edilən

0:04:35.050,0:04:38.009
6 Sülalə dövrü haqqında maraqlı[br]məqam ondan ibarətdir ki,

0:04:38.009,0:04:40.755
Hindistanda yaranmış Buddizm[br]mərkəzi Asiyadan Çinə yayılmağa başlayır və

0:04:40.755,0:04:44.412
Suy və Tan sülalələrinin dövründə[br]Çində

0:04:44.412,0:04:48.345
əhəmiyyətli yer tutur.

0:04:48.345,0:04:51.711
Tan sülaləsi dövründə Çində baş vermiş

0:04:51.711,0:04:55.294
ən vacib yenilik çap anlayışıdır.

0:04:56.500,0:05:00.450
Tan sülaləsinin hakimiyyəti dövrünə [br]aid olan bu kitab

0:05:00.450,0:05:04.617
tarixdə çap edilən ilk kitablardandır.

0:05:07.709,0:05:11.876
907-ci ildə Tan sülaləsi süqut etdikdən sonra

0:05:12.830,0:05:16.766
Çində yenidən qarışıq bir dövr başlayır.

0:05:16.766,0:05:20.045
Təxminən 50 il, [br]daha dəqiq desək 53 il

0:05:20.045,0:05:23.652
5 sülalə və 10 krallıq dövrü davam edir,[br]Sun sülaləsinin hakimiyyəti dövründə

0:05:23.652,0:05:26.819
Çin yenidən birləşdirilib.

0:05:29.253,0:05:32.917
Sun Sülaləsi müəyyən dərəcədə Tan sülaləsindən

0:05:32.917,0:05:35.762
qalanları davam etdirir.

0:05:35.762,0:05:37.724
Tan sülaləsinin hakimiyyətinin son illərində

0:05:37.724,0:05:40.736
Buddizm artıq geriləməyə və

0:05:40.736,0:05:42.896
Neo-Konfutsiçilik yayılmağa başlayır,

0:05:42.896,0:05:45.766
Sun sülaləsinin dövründə isə

0:05:45.766,0:05:48.460
daha geniş yayılmağa başlayaraq[br]Çin mədəniyyətində

0:05:48.460,0:05:49.985
əhəmiyyətli yer tutur.

0:05:49.985,0:05:53.797
Sun sülaləsinin hakimiyyəti dövrü

0:05:53.797,0:05:56.293
dövlət qulluğuna və bürokratiyaya xüsusi

0:05:56.293,0:06:00.056
diqqətin ayrılması ilə səciyyələndirilir.

0:06:00.056,0:06:03.308
Həmin sahələrdə Neo-Konfutsi ideyalarına[br]geniş yer verilir.

0:06:03.308,0:06:08.222
Həmin dövrdə əhəmiyyətli[br]texnoloji yeniliklər baş verir.

0:06:08.222,0:06:12.463
Xan sülaləsi dövründə istifadə edilən kompaslar

0:06:12.463,0:06:16.389
Sun sülaləsi dövründə xüsusən də dəniz istifadəsi üçün

0:06:16.389,0:06:20.228
inkişaf etdirilir və müasir formaya gətirilir.

0:06:20.228,0:06:24.712
Məşhur Çin yelkənli qayıqları[br]Sun sülaləsi dövründə

0:06:24.712,0:06:28.484
daha da inkişaf edir.

0:06:28.484,0:06:32.588
Sun sülaləsi dövründə baş vermiş [br]yeniliklərdən biri də çap ilə bağlıdır.

0:06:32.588,0:06:36.755
Tan sülaləsində yaranmış çap sistemi,

0:06:37.757,0:06:40.798
işi daha da asanlaşdırmaq üçün inkişaf etdirilir və

0:06:40.798,0:06:42.885
hərəkət edən çap sistemi yaradılır.

0:06:42.885,0:06:46.720
Bütün dünyaya yaxşı və ya pis cəhətdən

0:06:46.720,0:06:50.887
təsir edən ən böyük yenilik [br]barıtdan istifadədir.

0:06:51.767,0:06:54.676
Tan sülaləsi dövründə barıtdan istifadə edilirdi.

0:06:54.676,0:06:58.878
Lakin barıt Sun sülaləsi dövründə təkmilləşməyə başlayır.

0:06:58.878,0:07:02.317
Sun sülaləsinin hakimiyyətinə 13-cü əsrdə

0:07:02.317,0:07:04.650
Monqollar tərəfindən son qoyulur.

0:07:06.878,0:07:10.399
Bundan sonra Çingiz xanın nəvəsi olan

0:07:10.399,0:07:13.592
Xubilay xanın rəhbərlik etdiyi

0:07:13.592,0:07:17.526
Yuan sülaləsinin əsası qoyulur.

0:07:17.526,0:07:21.866
Yuan sülaləsinin hakimiyyətinə 14-cü əsrdə

0:07:21.866,0:07:23.533
Min sülaləsi tərəfindən son qoyulur.

0:07:25.608,0:07:29.135
Min sülaləsi də etnik olaraq Xan sülaləsinin[br]davamçılarıdır.

0:07:29.135,0:07:33.302
Müasir dövrdə Çinə aid olan ən məşhur[br]xüsusiyyətlərdən bəziləri

0:07:34.248,0:07:38.415
Min sülaləsinə aiddir.

0:07:39.335,0:07:42.035
Pekində yerləşən Yasaq Saray

0:07:42.035,0:07:45.868
Min və Tzin sülalələrinin hakimiyyəti dövründə[br]imperator iqamətgahı olmuşdur.

0:07:46.915,0:07:48.602
Bu isə Böyük Çin Səddidir.

0:07:48.602,0:07:50.605
Əslində Çin Səddinin tarixi daha qədimdir,

0:07:50.605,0:07:55.224
Çjou sülaləsi və Döyüşən Dövlətlər dövrünə[br]aid olsa da,

0:07:55.224,0:07:59.090
Çin Səddinin böyük bir hissəsi

0:07:59.090,0:08:03.257
Min sülaləsi dövründə inşa edilmişdir.

0:08:04.251,0:08:08.418
Çindəki son sülalə Tzin sülaləsidir.

0:08:11.383,0:08:15.900
Tzin hakimiyyəti əcnəbi hakimiyyət hesab edilirdi.

0:08:15.900,0:08:19.435
Onlar Mancuriya adlanan bu ərazidən gələn

0:08:19.435,0:08:22.435
mancurlar tərəfindən idarə edilirdi.

0:08:22.435,0:08:25.635
Mancurlar Min sülaləsini taxtdan salır və

0:08:25.635,0:08:30.351
20-ci əsrin əvvəllərinə qədər Çini idarə edirlər.

0:08:30.351,0:08:34.518
Daha sonra Çin Respublikasının təsis edilməsi ilə[br]hakimiyyətlərinə son qoyulur.