1
00:00:07,534 --> 00:00:11,534
Zamislite, kao misaoni eksperiment,
da živite u malom selu

2
00:00:11,534 --> 00:00:14,992
i hrana vam zavisi od lokalnog ribnjaka.

3
00:00:14,992 --> 00:00:17,961
Delite ribnjak sa tri druga seljana.

4
00:00:17,961 --> 00:00:22,552
U ribnjaku u početku ima desetak riba
i one se razmnožavaju.

5
00:00:23,252 --> 00:00:27,706
Svake noći na svake dve ribe
bude pridodata jedna beba.

6
00:00:27,706 --> 00:00:30,544
Dakle, da biste dobili
maksimum zaliha hrane,

7
00:00:30,544 --> 00:00:33,346
koliko riba treba
da uhvatite svakoga dana?

8
00:00:34,126 --> 00:00:35,856
Razmislite o tome na trenutak.

9
00:00:36,446 --> 00:00:39,847
Uzmite da bebe riba
odmah dostižu punu veličinu,

10
00:00:39,847 --> 00:00:42,706
da ribnjak na početku ima pun kapacitet

11
00:00:42,706 --> 00:00:45,826
i zanemarite faktore
kao što je pol ribe koju uhvatite.

12
00:00:46,666 --> 00:00:50,616
Koji je odgovor? Jednu, i to ne samo vi.

13
00:00:50,616 --> 00:00:53,767
Najbolji način da postignete
maksimum zaliha hrane svakog seljanina

14
00:00:53,767 --> 00:00:57,707
je da svaki ribar uhvati
samo jednu ribu svakog dana.

15
00:00:58,287 --> 00:00:59,918
Ovako stoji matematika.

16
00:00:59,918 --> 00:01:04,534
Ako svaki seljanin uhvati jednu ribu,
ostaće ih osam preko noći.

17
00:01:04,534 --> 00:01:07,117
Svaki par riba proizvede jednu bebu

18
00:01:07,117 --> 00:01:11,307
i sledećeg dana će zaliha u ribnjaku
biti potpuno obnovljena sa 12 riba.

19
00:01:12,187 --> 00:01:17,499
Ako neko od njih uhvati više od jedne,
opada broj reproduktivnih parova

20
00:01:17,499 --> 00:01:20,418
i populacija neće moći da se povrati.

21
00:01:22,408 --> 00:01:25,149
Na kraju će sve ribe u jezeru nestati

22
00:01:25,149 --> 00:01:28,549
i svih četvoro seljana će gladovati.

23
00:01:28,549 --> 00:01:31,859
Ovaj ribnjak je samo jedan primer
klasičnog problema

24
00:01:31,859 --> 00:01:34,767
po imenu tragedija zajedničkog dobra.

25
00:01:34,767 --> 00:01:37,508
Ovu pojavu je prvi put opisao u pamfletu

26
00:01:37,508 --> 00:01:42,047
ekonomista Vilijam Forster Lojd
1833. godine

27
00:01:42,047 --> 00:01:44,809
u diskusiji o prekomernoj ispaši stoke

28
00:01:44,809 --> 00:01:47,538
u zajedničkim seoskim oblastima.

29
00:01:47,538 --> 00:01:52,698
Više od 100 godina kasnije,
ekolog Garet Hardin je obnovio koncept

30
00:01:52,698 --> 00:01:55,568
da bi opisao šta se dogodi
kada mnogo pojedinaca

31
00:01:55,568 --> 00:01:58,020
deli ograničene resurse

32
00:01:58,020 --> 00:01:59,689
kao što su pašnjaci,

33
00:01:59,689 --> 00:02:00,792
ribolovna područja,

34
00:02:00,792 --> 00:02:01,889
životni prostor,

35
00:02:01,889 --> 00:02:03,760
čak i čist vazduh.

36
00:02:03,760 --> 00:02:06,609
Hardin je tvrdio da ove situacije
stavljaju u konflikt

37
00:02:06,609 --> 00:02:10,089
kratkoročni lični interes
naspram zajedničkog dobra

38
00:02:10,089 --> 00:02:12,251
i na kraju se završe loše po sve,

39
00:02:12,251 --> 00:02:14,180
što ima za posledicu prekomernu ispašu,

40
00:02:14,180 --> 00:02:15,179
prekomerni ribolov,

41
00:02:15,179 --> 00:02:16,489
prenaseljenost,

42
00:02:16,489 --> 00:02:17,560
zagađenost

43
00:02:17,560 --> 00:02:20,760
i druge društvene i ekološke probleme.

44
00:02:20,760 --> 00:02:23,500
Glavna odlika tragedije zajedničkog dobra

45
00:02:23,500 --> 00:02:28,690
je to što daje mogućnost
da pojedinac stekne ličnu korist,

46
00:02:28,690 --> 00:02:33,872
pri čemu prenosi negativne efekte
na širu populaciju.

47
00:02:33,872 --> 00:02:37,417
Da biste videli šta to znači,
vratimo se našem ribnjaku.

48
00:02:37,417 --> 00:02:39,691
Svaki pojedinačni ribar je motivisan

49
00:02:39,691 --> 00:02:42,682
da uhvati što više riba može za sebe.

50
00:02:42,682 --> 00:02:45,651
Međutim, svaki pad u razmnožavanju ribe

51
00:02:45,651 --> 00:02:47,852
je zajednički za celo selo.

52
00:02:48,872 --> 00:02:51,593
U strahu da ga ne nadmaše susedi,

53
00:02:51,593 --> 00:02:54,823
ribar će zaključiti
da je u njegovom najboljem interesu

54
00:02:54,823 --> 00:02:56,403
da uhvati još jednu ribu,

55
00:02:56,403 --> 00:02:57,242
ili dve,

56
00:02:57,242 --> 00:02:58,493
ili tri.

57
00:02:58,493 --> 00:03:02,591
Nažalost, do istog tog zaključka
dolaze i ostali ribari,

58
00:03:02,591 --> 00:03:04,043
a to je tragedija.

59
00:03:04,043 --> 00:03:06,809
Kratkoročno sticanje
najveće moguće koristi za sebe

60
00:03:06,809 --> 00:03:10,349
nije najpovoljnije za sve na duže staze.

61
00:03:10,349 --> 00:03:13,303
To je pojednostavljen primer,
ali tragedija zajedničkog dobra

62
00:03:13,303 --> 00:03:17,214
odigrava se i u složenijim sistemima
u stvarnom životu.

63
00:03:17,864 --> 00:03:22,783
Prekomerna upotreba antibiotika je dovela
do kratkoročnih dobiti u proizvodnji stoke

64
00:03:22,783 --> 00:03:25,023
i lečenju učestalih oboljenja,

65
00:03:25,023 --> 00:03:30,003
ali je takođe imala za posledicu
razvoj bakterija otpornih na antibiotike,

66
00:03:30,003 --> 00:03:32,243
koje prete čitavoj populaciji.

67
00:03:32,843 --> 00:03:36,466
Elektrana na ugalj stvara
jeftinu električnu energiju za svoje kupce

68
00:03:36,466 --> 00:03:38,563
i profit za svoje vlasnike.

69
00:03:38,563 --> 00:03:41,485
Te lokalne prednosti
su korisne kratkoročno,

70
00:03:41,485 --> 00:03:44,355
ali se zagađivanje usled iskopavanja
i spaljivanja uglja

71
00:03:44,355 --> 00:03:49,798
širi čitavom atmosferom
i ostaje prisutno hiljadama godina.

72
00:03:49,798 --> 00:03:51,468
Postoje i drugi primeri.

73
00:03:51,948 --> 00:03:52,984
Bacanje smeća,

74
00:03:52,984 --> 00:03:54,178
nestašice vode,

75
00:03:54,188 --> 00:03:55,495
krčenje šuma,

76
00:03:55,495 --> 00:03:57,008
saobraćajne gužve,

77
00:03:57,008 --> 00:03:59,801
čak i kupovina flaširane vode.

78
00:03:59,801 --> 00:04:04,355
Ali, ljudska civilizacija je pokazala
da je u stanju da uradi nešto izuzetno.

79
00:04:05,025 --> 00:04:06,905
Mi stvaramo društvene ugovore,

80
00:04:06,905 --> 00:04:08,725
sklapamo komunalne sporazume,

81
00:04:08,725 --> 00:04:10,146
biramo vlast

82
00:04:10,146 --> 00:04:11,885
i donosimo zakone.

83
00:04:11,885 --> 00:04:17,616
Sve to da bismo se kolektivno sačuvali
od svojih individualnih impulsa.

84
00:04:17,616 --> 00:04:21,856
To nije lako i svakako
da nam ne uspeva svaki put,

85
00:04:22,606 --> 00:04:26,995
ali mi, ljudi, u svom najboljem izdanju,
pokazali smo da možemo rešiti ove probleme

86
00:04:26,995 --> 00:04:31,337
i možemo sa time da nastavimo
ako se setimo Hardinove lekcije.

87
00:04:31,337 --> 00:04:34,016
Kada se primeni
tragedija zajedničkog dobra,

88
00:04:34,016 --> 00:04:37,266
ono što je dobro za sve nas,
dobro je za svakog od nas pojedinačno.