0:00:07.694,0:00:11.534
Wyobraź sobie, że mieszkasz w małej wiosce

0:00:11.534,0:00:15.102
i żywi cię głównie pobliski staw rybny.

0:00:15.102,0:00:18.071
Dzielisz go z trzema innymi osobami.

0:00:18.071,0:00:23.412
Na początku jest w nim tuzin ryb,[br]które się rozmnażają.

0:00:23.412,0:00:27.856
Co noc na każdą parę ryb[br]przypadnie nowa rybka.

0:00:27.856,0:00:30.424
Żeby zmaksymalizować zapasy żywności,

0:00:30.424,0:00:34.266
ile ryb dziennie trzeba złowić?

0:00:34.266,0:00:36.596
Pomyśl chwilę.

0:00:36.596,0:00:39.847
Załóżmy, że rybka natychmiast dorasta,

0:00:39.847,0:00:42.866
a staw na początku jest pełny,

0:00:42.866,0:00:46.726
zignorujmy też takie czynniki[br]jak płeć złapanej ryby.

0:00:46.726,0:00:50.756
Odpowiedź? Jedną, i to nie tylko ty.

0:00:50.756,0:00:54.077
Najlepszy sposób na zwiększenie zapasów[br]żywności każdego mieszkańca

0:00:54.077,0:00:58.437
to złowienie tylko jednej ryby dziennie[br]przez każdego z rybaków.

0:00:58.437,0:01:00.108
Oto jak to działa.

0:01:00.108,0:01:04.734
Jeśli każdy mieszkaniec złapie jedną rybę,[br]to na noc pozostanie osiem ryb.

0:01:04.734,0:01:07.117
Z każdej pary powstaje jedna rybka

0:01:07.117,0:01:12.187
i znów następnego dnia[br]w stawie będzie tuzin ryb.

0:01:12.187,0:01:17.499
Jeśli ktoś złowi więcej niż jedną rybę,[br]liczba par reprodukcyjnych spadnie,

0:01:17.499,0:01:22.408
a populacji nie uda się odbić.

0:01:22.408,0:01:25.149
W konsekwencji ryby znikną ze stawu,

0:01:25.149,0:01:28.699
a czwórka mieszkańców będzie głodować.

0:01:28.699,0:01:31.859
Staw rybny to tylko jeden z przykładów[br]klasycznego problemu

0:01:31.859,0:01:34.937
zwanego tragedią wspólnego pastwiska.

0:01:34.937,0:01:37.508
Zjawisko po raz pierwszy opisał[br]w broszurze naukowej

0:01:37.508,0:01:42.177
w 1833 roku ekonomista[br]William Forster Lloyd

0:01:42.177,0:01:44.749
w dyskusji o nadmiernym wypasie bydła

0:01:44.749,0:01:47.788
na wspólnych terenach wiejskich.

0:01:47.788,0:01:52.628
Ponad 100 lat później ekolog Garret Hardin[br]powrócił do tej koncepcji

0:01:52.628,0:01:55.358
żeby opisać, co dzieje się,[br]gdy wiele jednostek

0:01:55.358,0:01:58.200
współdzieli ograniczone zasoby,

0:01:58.200,0:01:59.689
takie jak pastwiska,

0:01:59.689,0:02:00.792
obszary połowowe,

0:02:00.792,0:02:01.889
przestrzeń życiowa,

0:02:01.889,0:02:03.940
a nawet czyste powietrze.

0:02:03.940,0:02:06.732
Hardin dowodził,[br]że te sytuacje przeciwstawiają

0:02:06.732,0:02:10.249
krótkotrwały interes własny[br]dobru wspólnemu

0:02:10.249,0:02:12.471
i kończą się źle dla wszystkich,

0:02:12.471,0:02:14.240
prowadząc do nadmiernego wypasu,

0:02:14.240,0:02:15.219
przeławiania,

0:02:15.219,0:02:16.489
przeludnienia,

0:02:16.489,0:02:17.560
zanieczyszczenia

0:02:17.560,0:02:20.760
i innych problemów[br]społecznych i środowiskowych.

0:02:20.760,0:02:23.270
Istotą tragedii wspólnego pastwiska

0:02:23.270,0:02:28.600
jest możliwość zaistnienia sytuacji,[br]w której czerpiąca korzyści jednostka

0:02:28.600,0:02:33.872
rozkłada negatywne skutki[br]swoich działań na więcej osób.

0:02:33.872,0:02:37.107
Żeby zobaczyć, co to oznacza,[br]wróćmy do naszego stawu.

0:02:37.107,0:02:39.691
Każdy rybak jest zmotywowany

0:02:39.691,0:02:42.952
do złowienia tylu ryb, ile się da.

0:02:42.952,0:02:45.571
Tymczasem każde osłabienie[br]zdolności reprodukcyjnej ryb

0:02:45.571,0:02:48.762
odczuwa cała wioska.

0:02:48.762,0:02:52.873
W obawie przed przegraną z sąsiadami[br]rybak dojdzie do wniosku,

0:02:52.873,0:02:56.406
że w jego interesie[br]jest złowienie dodatkowej ryby

0:02:56.406,0:02:57.242
lub dwóch,

0:02:57.242,0:02:58.643
a nawet trzech.

0:02:58.643,0:03:02.591
Niestety do tego samego wniosku[br]doszli pozostali rybacy

0:03:02.591,0:03:04.043
i to właśnie jest tragedią.

0:03:04.043,0:03:10.419
Krótkotrwały indywidualny zysk[br]na dłuższą metę nie służy nikomu.

0:03:10.419,0:03:13.303
To uproszczony przykład,[br]ale tragedia wspólnego pastwiska

0:03:13.303,0:03:17.864
obecna jest również w bardziej złożonych[br]systemach w prawdziwym życiu.

0:03:17.864,0:03:21.883
Nadużywanie antybiotyków[br]dało krótkoterminowe zyski

0:03:21.883,0:03:25.263
w produkcji żywności[br]i leczeniu powszechnych chorób,

0:03:25.263,0:03:30.003
ale również doprowadziło do ewolucji[br]odpornych na antybiotyki bakterii,

0:03:30.003,0:03:32.843
zagrażających całej populacji.

0:03:32.843,0:03:36.466
Elektrownia węglowa produkuje[br]tanią energię dla klientów

0:03:36.466,0:03:38.563
i daje zyski właścicielom.

0:03:38.563,0:03:41.505
Korzyści są odczuwalne w krótkim okresie,

0:03:41.505,0:03:46.985
ale zanieczyszczenia z obróbki węgla[br]przedostają się do atmosfery

0:03:46.985,0:03:49.968
i pozostają w niej przez tysiące lat.

0:03:49.968,0:03:52.108
Są też inne przykłady.

0:03:52.108,0:03:53.024
Zaśmiecanie,

0:03:53.024,0:03:54.188
niedobór wody,

0:03:54.188,0:03:55.495
wycinka lasów,

0:03:55.495,0:03:56.728
korki uliczne,

0:03:56.728,0:03:59.541
a nawet zakup wody butelkowanej.

0:03:59.541,0:04:05.295
Jednak ludzie dowiedli już nie raz,[br]że potrafią robić rzeczy niezwykłe.

0:04:05.295,0:04:06.785
Tworzymy umowy społeczne,

0:04:06.785,0:04:08.595
zawieramy porozumienia wspólnotowe,

0:04:08.595,0:04:10.146
wybieramy rządy

0:04:10.146,0:04:11.995
i uchwalamy prawa po to,

0:04:11.995,0:04:17.616
żeby ochronić kolektyw[br]przed zapędami jednostek.

0:04:17.616,0:04:22.186
Nie jest to proste i oczywiście[br]nie zawsze nam się udaje.

0:04:22.186,0:04:26.995
Ale ludzkość w najlepszym wydaniu[br]pokazała, że potrafi rozwiązać te problemy

0:04:26.995,0:04:31.337
i może robić tak dalej,[br]jeśli zapamiętamy lekcję Hardina.

0:04:31.337,0:04:33.866
W tragedii wspólnego pastwiska

0:04:33.866,0:04:37.266
to, co jest dobre dla wszystkich,[br]jest dobre dla każdego z nas.