WEBVTT

00:00:07.694 --> 00:00:11.534
بیھێنە پێش چاوت وەک تاقیکردنەوەیەکی
ھزری کە لە گوندێکی بچووک دەژیت

00:00:11.534 --> 00:00:15.102
و پشت بە گۆمێکی ناوخۆی
ماسی دەبەستی بۆ خواردن.

00:00:15.102 --> 00:00:18.071
گۆمەکەت لەگەڵ سێ گوندنشینی تر بەشکردووە.

00:00:18.071 --> 00:00:23.412
وەک سەرەتایەک لە گۆمەکەدا ‌دوازدە
ماسی هەیە، و ئەو ماسیانە زۆردەبن.

00:00:23.412 --> 00:00:27.856
بۆ ھەر دوو ماسیەک، ھەر 
شەوێک ھێلکەیەک زیاد دەبێت.

00:00:27.856 --> 00:00:30.424
بۆیە، بۆ ئەوەی دابینکردنی 
خواردنت زیاد بکات،

00:00:30.424 --> 00:00:34.266
دەبێت ھەر ڕۆژێک چەند ماسی بگریت؟

00:00:34.266 --> 00:00:36.596
چرکەیەک وەربگرە بۆ
ئەوەی بیری لێ بکەیتەوە .

00:00:36.596 --> 00:00:39.847
وادابنێ ماسییە لەدایکبووەکە 
ڕاستەوخۆ گەشەدەکات بۆ قەبارەی تەواو

00:00:39.847 --> 00:00:42.866
و گۆمەکە دەست دەکات 
بە فراوان بوونێکی تەواو،

00:00:42.866 --> 00:00:46.726
و ھۆکارەکان پشتگوێ بخە وەک
ڕەگەزی ئەو ماسییەی کە دەیگریت.

00:00:46.726 --> 00:00:50.416
وەڵامەکە؟ یەکە، و بە تەنھا تۆ نیت.

00:00:50.416 --> 00:00:53.707
باشترین ڕێگە بۆ زیادکردنی دەسکەوتی
خواردنی ھەر گوندنشینێک بۆ ئەوپەڕی

00:00:53.707 --> 00:00:58.437
ئەوەیە ھەر ماسیگرێک بۆ ھەر
ڕۆژێک تەنها یەک ماسی ڕاو بکات .

00:00:58.437 --> 00:01:00.108
بفەرموون ئەمە ھەژمار کردنەکەیەتی.

00:01:00.108 --> 00:01:04.734
ئەگەر ھەر گوندنشینێک یەک ماسی ڕاو بکات،
ھەشت ماسی لەکاتی شەودا دەمێنێتەوە.

00:01:04.734 --> 00:01:07.117
ھەر جووتێک یەک ماسی نوێ بەرھەم دەھێنێت،

00:01:07.117 --> 00:01:12.187
و ڕۆژی دواتر ، گۆمەکە بەتەواوی پڕ
دەبێت لە دوانزە ماسی. ئەگەر کەسێک زیاتر

00:01:12.187 --> 00:01:17.499
لە دانەیەک ڕاوبکات ، ژمارەی ئەو جووتانە
کەمدەبێتەوە کە توانای زۆربوونیان ھەیە،

00:01:17.499 --> 00:01:22.408
و دانیشتوانەکە ناتوانن
بیگەرێنەوە دۆخی پێشتر.

00:01:22.408 --> 00:01:25.149
لەکۆتایدا ، ماسیەکانی ناو 
دەریاچەکە لەناو دەبردرێن،

00:01:25.149 --> 00:01:28.699
ھەر چوار گوندنشینەکە 
جێدەھێڵن بۆ ئەوەی لە برسا بمرن.

00:01:28.699 --> 00:01:31.859
ئەو گۆمە ماسییە تەنھا بریتیە
لە کێشەکانی سەردەمی کۆنی کلاسیکی

00:01:31.859 --> 00:01:34.937
کە ناودەبرێ بە تراژیدیای ھاوبەشی کردن.

00:01:34.937 --> 00:01:37.508
دیاردەکە لەسەرەتادا لە نامیلکەیەک باسکراوە

00:01:37.508 --> 00:01:42.177
لە ساڵی ١٨٣٣ لەلایەن
ئابووریناس ولیەم فۆستەر لوید

00:01:42.177 --> 00:01:44.749
لە کاتی گفتوگۆ کردن بۆ 
لەوەڕاندنی ئاژەڵ لەسەر گژووگیا

00:01:44.749 --> 00:01:47.788
لە شوێنە گشتیەکانی گوندەکە.

00:01:47.788 --> 00:01:52.628
دوای زیاتر لە ١٠٠ ساڵ ، ژینگەناس
گارێت ھاردین چەمکەکەی زیندوو کردەوە

00:01:52.628 --> 00:01:55.358
ڕوونی کردەوە چی 
ڕوودەدات کاتێ زۆر لە تاکەکان

00:01:55.358 --> 00:01:58.200
ھەموو سەرچاوە سنوردارەکان بەش دەکەن،

00:01:58.200 --> 00:01:59.689
وەک لەوەڕگا،

00:01:59.689 --> 00:02:00.792
ناوچەکانی ڕاوە ماسی،

00:02:00.792 --> 00:02:01.889
شوێنی ژیان،

00:02:01.889 --> 00:02:03.940
تەنانەت ھەوای پاکیش.

00:02:03.940 --> 00:02:08.039
هاردین ووتی کە ئەو باروودۆخانە لە پشت
سوودی کەسییەوە بۆ ماوەیەکی کورت کاردەکەن

00:02:08.039 --> 00:02:10.249
پێچەوانەی بەرژەوەندی گشتین،

00:02:10.249 --> 00:02:12.441
و بە خراپی بۆ ھەموو کەسێک کۆتاییان دێت،

00:02:12.441 --> 00:02:13.760
لە ئەنجامی زیاد لەوەڕاندن،

00:02:13.760 --> 00:02:15.179
زیادەڕۆیی لە ڕاوکردنی ماسی ،

00:02:15.179 --> 00:02:16.489
زۆربوونی دانیشتوان،

00:02:16.489 --> 00:02:17.560
پیسبوونی ژینگە،

00:02:17.560 --> 00:02:20.760
و کێشەی تری کۆمەڵایەتی و ژینگەیی.

00:02:20.760 --> 00:02:23.270
تایبەتمەندی سەرەکی تراژیدیای ھاوبەشی کردن

00:02:23.270 --> 00:02:28.600
ئەوەیە کە دەرفەتێک بۆ هەموو تاکێک
دەڕەخسێنێت کە سودی بۆ خۆی هەبێت لە کاتێک

00:02:28.600 --> 00:02:33.532
کاردانەوە نەرێنیەکان بڵاودەبنەوە
بە بازنەیەکی گەورەتری دانیشتواندا.

00:02:33.532 --> 00:02:37.107
بۆ ئەوەی بزانیین مەبەستی چیە؟ با
دووبارە سەردانی گۆمە ماسیەکە بکەینەوە.

00:02:37.107 --> 00:02:39.691
ھەر تاکێکی ماسیگر ھاندرابوو

00:02:39.691 --> 00:02:42.062
بۆ ئەوەی زۆرترین بڕی
ماسی کە دەتوانێ بۆ خۆی بگرێت.

00:02:42.062 --> 00:02:45.571
و لەکاتێکدا ھەر کەمبونەوەیەک لە 
دووبارە بەرھەمھێنانەوەی ماسی ڕووبدات.

00:02:45.571 --> 00:02:48.122
لەلایەن ھەموو گوندەکەوە ھاوبەش دەکرێت.

00:02:48.122 --> 00:02:51.453
کاتێک بەھۆی ڕاڕای ماسیگر کە شکست 
بھێنێ لەبەرامبەر ھاوسێ ماسیگرەکەی،

00:02:51.453 --> 00:02:56.403
ماسیگرەکان بۆیان دەردەکەوێت لەبەرژەوەندی
ئەوان دایە گرتنی ماسیەکی زیادە،

00:02:56.403 --> 00:02:57.242
یان دوو،

00:02:57.242 --> 00:02:58.643
یان سێ.

00:02:58.643 --> 00:03:01.961
بەداخەوە، ئەمە ھەمان دەرەنجامە
کە ماسیگرەکانی تر پێیگەیشتبوون،

00:03:01.961 --> 00:03:04.043
و ئەمە تراژیدیایە. چاککردنی خودی تاک

00:03:04.043 --> 00:03:10.419
بۆ خۆی لە ماوەیەکی کورتدا نابێتە
نموونە بۆ کەسانیتر لە ماوەیەکی درێژدا.

00:03:10.419 --> 00:03:13.303
ئەمە نمونەیەکی سادەیە، 
بەڵام تراژیدیای ھاوبەشی کردنە

00:03:13.303 --> 00:03:17.864
هەروەها، بەشداری کرد لە سیستەمێکی
ئاڵۆزتر لە ژیانی ڕاستەقینەشدا.

00:03:17.864 --> 00:03:22.783
زیادەڕەوی لە بەکارھێنانی دژە زیندەی وایکرد
دەستکەوتەکان کورتبن لە کێڵگەی ماسیەکان

00:03:22.783 --> 00:03:25.023
و لە چارەسەرکردنی نەخۆشییە باوەکان،

00:03:25.023 --> 00:03:30.003
بووە ھۆی دەرکەوتنی جۆرە بەکتریایەک کە
بەرگری بەرامبەر دژە زیندەییەکان دەکات،

00:03:30.003 --> 00:03:32.393
کە ھەڕەشەیە بۆ سەر ھەموو دانیشتوانی زەوی .

00:03:32.393 --> 00:03:36.466
ئەو کارگانەی لە ڕێگەی کارەباوە بەڕێوە-
دەبردرێن ماندووبونی کرێکارەکان کەمدەکاتەوە

00:03:36.466 --> 00:03:38.123
و ئەوە قازانجە بۆ خاوەنەکانیان.

00:03:38.123 --> 00:03:41.845
ئەو سودە ناوخۆیانە یارمەتیدەرن لەماوەیەکی 
کورت دا، بەڵام ئەمە پیسی بڵاو دەکات

00:03:41.845 --> 00:03:46.985
و ئەو پیسیەی کە بڵاو دەبێتەوە لە ئەنجامی
سوتانی خەڵوز و ڕۆشتنی بۆ بەرگە ھەوا

00:03:46.985 --> 00:03:49.968
و ئەو پیسیە بۆ ھەزاران
ساڵ لەسەرمان دەمێنێتەوە.

00:03:49.968 --> 00:03:52.108
ھەروەھا ، ئەوانە چەند نمونەیەکی ترن.

00:03:52.108 --> 00:03:53.024
فڕێدانی خاشاک،

00:03:53.024 --> 00:03:54.188
بە فیڕۆدانی ئاو،

00:03:54.188 --> 00:03:55.495
لەناوبردنی دارەکان،

00:03:55.495 --> 00:03:56.728
قەرەباڵغی ھاتوچۆ،

00:03:56.728 --> 00:03:59.541
و تەنانەت کڕینی شوشەی ئاوەکانیش.

00:03:59.541 --> 00:04:04.725
لەگەڵ ئەوەشدا کۆمەڵگەی مرۆڤایەتی سەلماندی
کە توانای ئەوەی هەیە شتێکی بەرچاو بکات.

00:04:04.725 --> 00:04:06.785
ئێمە گرێبەستی کۆمەڵایەتی پێکدەھێنین،

00:04:06.785 --> 00:04:08.595
ڕای ھاوبەشی ناو گەلەکان دروست دەکەین،

00:04:08.595 --> 00:04:10.146
سەرۆکایەتی ھەڵدەبژێرین،

00:04:10.146 --> 00:04:11.995
و یاساکان دەردەکەین.

00:04:11.995 --> 00:04:17.616
ھەموو ئەمانە بۆ ئەوەیە خۆمان بپارێزین 
لە دەرھاویشتە تاکەکەسیەکانمان. ئەوە ئاسان

00:04:17.616 --> 00:04:22.186
نیە، و بەشێوەیەکی ڕاست ئەنجامی نادەین.
ماوە ماوە بەڵام مرۆڤ لە باشترین دۆخی.

00:04:22.186 --> 00:04:26.995
ئێمەدا ئەوەی دەرخستووە کە دەتوانین ئەو
کێشانە چارەسەر بکەین و لە توانامان دایە

00:04:26.995 --> 00:04:31.337
کە بەردەوام بین لە چارەسەرکردنی ئەو 
کێشانەی وانەکەی ھاردێنمان بیردێنەوە.

00:04:31.337 --> 00:04:33.616
کاتێک تراژیدییای
هاوبەشی کردن جێبەجێ دەبێت،

00:04:33.616 --> 00:04:36.226
ئەوەی باشە ئەوەیە ئەمە بۆ
هەر یەکێکمان لە ئێمە باشە .