WEBVTT

00:00:01.940 --> 00:00:03.980
मैले फेला पारेको यो चित्र मलाई निकै मन पर्यो

00:00:03.980 --> 00:00:08.200
एसले वास्तवमा तपाइलाई प्रस्टसंग देखाउँछकी हाम्रो शरीरमा मुटु कहाँ बस्दछ

00:00:08.260 --> 00:00:12.040
जस्तै कि तपाइले देख्न सक्नु हुन्छ, मुटु दुवै पटी करड़ले घेरिएको छ

00:00:12.040 --> 00:00:12.840
ठिक?

00:00:12.840 --> 00:00:17.100
र तथ्य भन्नु पर्दा, मैले बनाई सकेको छैन, तर मलाई देखाउन दिनुहोस् फोक्सोहरु कहाँ हुनेछन्।

00:00:17.160 --> 00:00:18.480
यो हो जहाँ फोक्सो...

00:00:18.480 --> 00:00:20.080
यो भयो दायाँ फोक्सो

00:00:20.080 --> 00:00:22.520
र यता पाटी हुनेछ तपाईंको बायाँ फोक्सो

00:00:22.520 --> 00:00:25.300
त यो हो जहाँ तपाईको मुटु बस्दछ

00:00:25.480 --> 00:00:26.900
दुई फोक्सोहरुको बिचमा

00:00:26.900 --> 00:00:32.380
र म बायाँ र दायाँ भन्दै छु, यो मुटु जसको हो त्यो मानिस को दृष्टिकोण बाट

00:00:32.580 --> 00:00:34.720
यो उसको बायाँ र दायाँ भयो

00:00:34.720 --> 00:00:37.220
जून हामीले हेर्यौ भने हाम्रो उल्टो पर्न जान्छ

00:00:37.920 --> 00:00:43.320
मुटु वास्तबमा दुई फोक्सोहरुको बिचमा बसिरहेको छ यो सुरक्षा-कवजको भित्र

00:00:43.320 --> 00:00:48.180
करड़हरू त्यहा छन्, मूलतः ई सबै महत्वपूर्ण अंगहरुलाई सुरक्षित राख्नका लागी

00:00:48.840 --> 00:00:50.240
र तिनीहरुको मुनि

00:00:50.740 --> 00:00:53.780
एस्लाई यहाँ बनाउनु भयो भने

00:00:53.960 --> 00:00:55.000
वा मैले बनायँ भने

00:00:55.020 --> 00:00:58.780
देख्न सक्नुहुन्छकी यी सबै को मुनि

00:00:58.780 --> 00:01:01.640
एउटा धेरै धेरै महत्वपुर्ण मांसपेशी छ

00:01:02.480 --> 00:01:05.920
यो मांसपेशीको खासै चर्चा हुदैन

00:01:06.040 --> 00:01:09.420
वा यो त्येस्तो मांसपेशी होइन जुनलाई मानिसहरू जिम गइ कसरत गरेको भेटिन्छ

00:01:09.460 --> 00:01:11.400
यो मांसपेशीलाई भनिन्छ डायाफ्राम

00:01:12.260 --> 00:01:13.340
डायाफ्राम (diaphragm)

00:01:14.100 --> 00:01:19.220
त तपाईंको डायाफ्राम मांसपेशि र तपाईंको करड़हरुले घेरेर एउटा ठाउँ बनाएका छन्, ठिक?

00:01:19.220 --> 00:01:21.000
डायाफ्राम भुइं भयो

00:01:21.000 --> 00:01:26.240
र करड़हरु एक प्रकारले यो ठाउँको भित्ता र छत् जस्तो भए

00:01:26.280 --> 00:01:29.300
र यदि तपाईंले यो ठाउँ भित्रको बिषयवस्तु हेर्नुभयो भने

00:01:29.560 --> 00:01:30.620
यहाँ हुनेछ तपाईंको फोक्सो

00:01:30.780 --> 00:01:32.560
र तपाईंको मुटु

00:01:33.220 --> 00:01:36.360
त यो सम्पूर्ण ठाउँलाई भनिन्छ तपाईको थोरैक्स

00:01:36.900 --> 00:01:37.780
तपाईको थोरैक्स (thorax)

00:01:39.140 --> 00:01:41.320
त मुटुले वास्तवमा के गर्छ?

00:01:41.320 --> 00:01:43.320
अब अलिकति ठाउँ बनाउँ

00:01:44.300 --> 00:01:48.320
अनि नजिकैबाट नियालिएको मुटुको स्वरुपलाई माथि सारौँ

00:01:49.680 --> 00:01:52.280
तपाईलाई मुटु संग उन्मुख गराएर सुरु गर्न चाहन्छु

00:01:52.280 --> 00:01:54.340
यो हाम्रो दायाँ फोक्सो भयो

00:01:54.920 --> 00:01:56.720
अनि अर्को पाटी छ हाम्रो बायाँ फोक्सो

00:01:57.380 --> 00:01:59.300
र यी सबै करड़हरु भित्र हुनेछन्

00:01:59.300 --> 00:02:00.640
तर त्यो म अहिले बनाउँदिन

00:02:00.640 --> 00:02:04.280
किनकी त्यसले मुटुलाईनै देख्न गाह्रो बनाउनेछ

00:02:05.380 --> 00:02:07.240
मुटुले वास्तवमा के गर्छ भनेर सोच्न को लागी

00:02:07.240 --> 00:02:09.240
मेरो बिचारमा, एउटा सफा तरिका भनेको

00:02:09.240 --> 00:02:12.260
आफु एउटा कोश भएको कल्पना गर्नु हो

00:02:12.260 --> 00:02:15.360
आफुलाई एउटा कोशको परिप्रेक्ष्यमा राख्नुहोस्

00:02:15.360 --> 00:02:18.260
मानौ तपाई एउटा कोश हो जुन यहाँ बस्दै छ

00:02:18.260 --> 00:02:19.060
यो तपाई हो

00:02:19.840 --> 00:02:23.680
र तपाईं शरीरको कुनैपनि भागको बारेमा सोच्न सक्नुहुन्छ

00:02:23.680 --> 00:02:25.800
तपाई हुनुभयो, मानौ, एउटा सानो खुट्टाको औंलाको कोश

00:02:25.800 --> 00:02:28.520
मानौ तपाई खुट्टाको औंलाको कोश हो

00:02:29.340 --> 00:02:32.440
र तपाईको काम हो, अवश्य: बाच्नु र खुसी हुनु

00:02:32.440 --> 00:02:35.400
र तपाईं नजिकै छ एउटा सानो रक्त नली

00:02:35.400 --> 00:02:39.240
बास्तवमा हाम्रो शरीरको हरेक कोशको नजिक एउटा सानो रक्त नली हुन्छ

00:02:40.160 --> 00:02:43.540
यो खुट्टाको औंलाको कोशले जीविका बनाउन खोज्दै छ

00:02:44.200 --> 00:02:46.500
र खुट्टाको औंलाको कोशहरुलाई केहि चीजहरू चाहिन्छ, ठिक?

00:02:46.500 --> 00:02:49.440
तिनीहरुलाई चाहिन्छ, उदाहरणका लागि मानौँ: अक्सिजन

00:02:49.440 --> 00:02:51.440
म सेतो ले लेख्छु ताकी प्रस्ट देखियोस्

00:02:51.440 --> 00:02:53.040
तिनीहरुलाई चाहिन्छ अक्सिजन

00:02:53.880 --> 00:02:56.740
र तिनीहरूले चाहिन्छ पोषक तत्व, ठिक?

00:02:56.740 --> 00:03:00.760
त कोशहरुलाई केहि चीजहरू चाहिन्छ, बाच्न र खुसि हुन लाई

00:03:00.760 --> 00:03:03.720
र अर्को पाटोमा, तिनीहरूले बिकार उत्पन्न गरिरहेका हुन्छन्, ठिक?

00:03:03.720 --> 00:03:07.000
एक अर्थ मा, तिनीहरु हामी जस्तै छन्। बिकार उत्पन्न गर्छन्

00:03:07.320 --> 00:03:09.940
र त्यो बिकार सबै प्रकारको कुरा हुन सक्छ

00:03:09.940 --> 00:03:13.180
र दिमागमा उफ्रदै आउने एउटा हो कार्बन डाइअक्साइड (CO2)

00:03:14.020 --> 00:03:16.340
त कार्बन डाइअक्साइड बिकार हो

00:03:16.340 --> 00:03:17.480
यो कोश को लागि

00:03:18.900 --> 00:03:20.300
एसले बिकार उत्पन्न गर्दै छ

00:03:20.300 --> 00:03:23.840
र एकछिनको लागि मानौ त्यहाँ रगतको बहाव छैन

00:03:24.220 --> 00:03:28.960
यहाँ रक्त नली भए तापनि रक्त बहाव भइरहेको छैन

00:03:28.960 --> 00:03:30.880
त्यसैले म लेख्छु 'no flow' (बहाव छैन)

00:03:32.040 --> 00:03:36.100
त यो सानो कोश ले बिकार उत्पन्न गर्दै जाँदा

00:03:36.100 --> 00:03:38.880
बिकारलाई यहाँ साना गॊलाको रुपमा बनाउँ

00:03:39.160 --> 00:03:42.420
यो थुप्रदै जानेछ, तपाईले यो धेरै जम्मा गर्दै जानुहुनेछ

00:03:42.920 --> 00:03:44.700
किनकि रगत बगिरहेको छैन

00:03:45.460 --> 00:03:49.320
अनि यसले हाम्रो खुट्टाको औंलाको कोशलाई चारैतिर बाट घेरला

00:03:49.320 --> 00:03:51.320
त हाम्रो कोश यो दलदलमा फस्दै छ

00:03:51.320 --> 00:03:54.240
साँच्चै आफ्नै बिकारमा ढाकिदै छ

00:03:54.240 --> 00:03:57.960
र अर्को पाटोमा, के यसले ओक्सीजन र पोषक तत्व पाएको छ?

00:03:57.960 --> 00:03:58.580
छैन

00:03:58.800 --> 00:04:00.420
यसले ई मध्ये कुनै पनि पाएको छैन

00:04:01.260 --> 00:04:05.420
लामो समय नबित्दै, म भन्छु केहि मिनेट भित्रै

00:04:05.620 --> 00:04:09.140
हाम्रो कोश ले सोच्न थाल्छ "यो जीउने तरिका धेरै सुखी भएन"

00:04:09.140 --> 00:04:12.360
यो त वास्तवमा धेरै दुखद भयो, भयानक भयो

00:04:12.760 --> 00:04:15.040
र यसतै चलिराख्यो भने यो कोश मर्नेछ

00:04:17.180 --> 00:04:19.600
एउटा खुट्टाको औंलाको कोशलाई चाहिने, र प्रत्येक कोशलाई चाहिने

00:04:19.600 --> 00:04:22.760
चाहे त्यो औलाको कोश होस् या छालाको कोश

00:04:22.760 --> 00:04:24.680
वा कुनैपनि जीवित कोशलाई

00:04:24.680 --> 00:04:26.700
रक्त बहावको आवश्यकता पर्छ, ठिक?

00:04:26.700 --> 00:04:30.580
यस्को लागि रगत राम्ररी बग्नु पर्छ

00:04:31.120 --> 00:04:34.080
यदि रगत बग्यो भने, यथार्थ भिन्दै हुनेछ, ठिक?

00:04:34.080 --> 00:04:39.820
यदि त्यहाँ रक्त बहाव भने एक्कासि बिकार पदार्थ माथि उठ्छ र रगतले बगाएर लैजान्छ

00:04:39.820 --> 00:04:41.420
यो बगिरहेको छ

00:04:41.680 --> 00:04:46.280
यो लगभग कसैले आएर फोहोर उठाएर लगे जस्तै भयो

00:04:46.280 --> 00:04:48.280
ताकि घरभरि फोहोर छरिएको नहोस्

00:04:48.900 --> 00:04:50.960
त रक्त बहाव राम्रो छ

00:04:51.440 --> 00:04:54.740
र बदलामा, अक्सिजन र पोषक तत्व वितरित हुन्छ

00:04:55.320 --> 00:04:57.300
त यो सबै चीजविज पनि वितरित हुन्छ

00:04:57.920 --> 00:05:00.980
अनि एक्कासी यो कोश धेरै धेरै खुसि हुन्छ

00:05:01.580 --> 00:05:03.600
र राम्रै संग बाच्न थाल्छ

00:05:04.460 --> 00:05:09.080
यदि यो कोश जस्तै तपाई शरिरको सबै कोशहरु राम्रो संग बचुन भन्ने चाहानुहुन्छ भने

00:05:09.180 --> 00:05:12.000
तपाईको शरिरभरि राम्रो संग रगत संचार भएको हुनु पर्नेछ

00:05:12.000 --> 00:05:14.320
यो तर्क नंबर एक भयो

00:05:14.620 --> 00:05:21.600
कि केहि गरि शरीरभरि रगत धकालिदै, सर्दै लगातार बगिरहेको हुनुपर्यो

00:05:23.800 --> 00:05:29.100
यो अरबौं कोषहरूको लागि गर्नु पर्दा हामीलाई एउटा निकै शक्तिशाली पम्प चाहिनछ, ठिक?

00:05:29.100 --> 00:05:33.780
यस्तो केहि जसले शरीरको सबै रगतलाई भित्र तानी फेरि बाहिर धकाल्न सकोस्

00:05:34.240 --> 00:05:35.660
र त्यहि नै मुटु हो

00:05:35.660 --> 00:05:39.340
मेरो मतलब, मुख्यत: मुटुले ठीक त्यही काम गरिरहेको हुन्छ

00:05:39.340 --> 00:05:41.340
यो एउटा अद्भुत पम्प हो

00:05:41.340 --> 00:05:42.860
रगत धकालिरहन्छ

00:05:42.860 --> 00:05:44.740
ताकि रक्त बहाव राम्रो रहिरहोस्

00:05:45.100 --> 00:05:48.180
म यहाँ लेख्नेछु 'काम नंबर एक' भनेर

00:05:48.180 --> 00:05:50.180
यी मुटुका कामहरु भए

00:05:50.180 --> 00:05:51.180
कामहरु (jobs)

00:05:51.660 --> 00:05:54.500
र नंबर एक मा हुनेछ रक्त बहाव (blood flow)

00:05:55.540 --> 00:06:00.740
र म लेख्नेछु प्रणालीगत बहाव (systemic flow)

00:06:00.880 --> 00:06:04.300
र प्रणालीगतको अर्थ, म संपूर्ण शरीरलाई उल्लेख गर्दैछु

00:06:04.540 --> 00:06:08.320
प्रणालीगत, जब म त्यो शब्द भन्छु, मेरो आशय हो सम्पूर्ण शरीर

00:06:08.420 --> 00:06:09.660
शरीरमा भएका सबै कोशहरू

00:06:11.480 --> 00:06:14.720
यो ठ्याक्क कसरी हुन्छ भनेर तपाईले यो चित्रमा देख्न सक्नुहुन्छ

00:06:15.360 --> 00:06:17.540
यहाँ छ एउटा विशाल रक्त नली

00:06:17.540 --> 00:06:18.620
यो एउटा रक्त नली हो

00:06:19.320 --> 00:06:21.520
र यहाँ छ तपाईको धमनी

00:06:22.440 --> 00:06:23.540
यो धमनी हो

00:06:25.540 --> 00:06:28.960
र रगत धमनीको माध्यमबाट त्यता तिर जादैछ छ

00:06:29.760 --> 00:06:32.720
र यो दुईवटा रक्त नली भित्र आउदै छ

00:06:32.720 --> 00:06:33.760
माथिल्लो

00:06:33.760 --> 00:06:35.280
यस्लाई भनिन्छ उच्च~

00:06:35.880 --> 00:06:38.220
उच्चको अर्थ टुप्पोमा रहेको

00:06:38.220 --> 00:06:40.020
~उच्च भेने काभा

00:06:40.440 --> 00:06:41.960
त्यो रक्त नलीको नाम हो

00:06:42.520 --> 00:06:43.500
र यहाँ तल पटी

00:06:43.500 --> 00:06:45.880
जुन तपाईले देख्न सक्नु हुदैन किनकी यो मुटुको अर्को पटी छ

00:06:45.880 --> 00:06:48.900
तर यहाँ अर्को रक्त नली छ जुनलाई भनिन्छ निम्न भेने काभा

00:06:49.700 --> 00:06:51.100
यी दुई रक्त नली हरु~

00:06:51.100 --> 00:06:52.260
यो पनि एक रक्त नली हो

00:06:52.700 --> 00:06:53.740
~यी दुई रक्त नली हरु

00:06:53.740 --> 00:06:57.680
वास्तवमा सम्पूर्ण शरीर बाट रगत तान्दैछन्

00:06:58.180 --> 00:06:59.160
मुटुमा

00:06:59.780 --> 00:07:02.460
र जब मुटु पिचकारी छोड्नलाई तयार हुन्छ

00:07:02.460 --> 00:07:04.740
रगत यस धमनीमा जान्छ

00:07:05.360 --> 00:07:07.220
र यसको नाम हो महाधमनी

00:07:07.620 --> 00:07:11.960
यदी तपाईले महाधमनीको बारेमा सुन्नु भएको छ भने 
यो हो त्यो धमनी जुनको बारेमा उनीहरु कुरा गर्दै छन्

00:07:12.940 --> 00:07:15.760
यसरी रगत आउछ र शरीर भरि पम्प हुन्छ

00:07:16.160 --> 00:07:18.340
तर मुटुको काम यति मात्रै होइन

00:07:20.260 --> 00:07:21.700
मुटुको दोस्रो काम

00:07:21.700 --> 00:07:24.160
जुन पनि यो चित्र मा छ

00:07:24.560 --> 00:07:26.800
र यसलाई भनिन्छ फोक्सो-सम्बन्धि बहाव

00:07:27.860 --> 00:07:28.980
फोक्सो-सम्बन्धि बहाव (pulmonary flow)

00:07:30.040 --> 00:07:31.280
त्यसको अर्थ के हो त?

00:07:32.360 --> 00:07:35.700
हामीलाई थाहा छ कि कोशहरु अक्सिजनको आश गर्दै छन्, ठिक?

00:07:35.700 --> 00:07:39.140
यो हामीलाई थाहा छ
र तिनीहरु बाट कार्बन डाइअक्साइड बिकार निक्लने गर्दछ

00:07:40.720 --> 00:07:43.380
चीजविज ओसार्नु राम्रो हो
रगत ओसार्नु राम्रो हो

00:07:43.380 --> 00:07:47.440
तर यदि कार्बन डाइअक्साइड हटाइ नया अक्सिजन ल्याइयन भने

00:07:47.960 --> 00:07:49.820
तब पनि कोशहरु खुसि हुने छैनन्

00:07:49.820 --> 00:07:53.440
मतलब, रक्त संचालन भए तापनि, कुनै बिन्दुमा पुगेर, ओक्सीजन पनि चाहिन्छ

00:07:54.120 --> 00:07:56.200
र कोशहरु कार्बन डाइअक्साइड मुक्त हुन चाहन्छन्

00:07:56.800 --> 00:07:58.480
त्यहाँ निर फोक्सोहरु महत्वपुर्ण हुन पुग्छन्

00:07:58.480 --> 00:07:59.820
त, के हुन्छ भने:

00:07:59.820 --> 00:08:03.240
मुटुले महाधमनीमा रगत पठाउनु अघि

00:08:03.240 --> 00:08:05.520
शरीर भरि रगत फैलाउनु अघि

00:08:06.180 --> 00:08:10.020
मुटुले रगतलाई फोक्सोमा पुर्याउछ

00:08:10.420 --> 00:08:13.160
रगत देब्रे फोक्सो मा जान्छ 
र दाहिने फोक्सो मा जान्छ

00:08:13.940 --> 00:08:15.700
र रगत फर्किन्छ

00:08:16.340 --> 00:08:18.660
दाहिने फोक्सो बाट 
र देब्रे फोक्सो बाट

00:08:19.160 --> 00:08:23.900
र रगत धकालिदै मुटुमा फर्किन्छ
अनि महाधमनी भित्र निचरिन्छ

00:08:24.520 --> 00:08:27.080
यहाँ अर्को एउटा सानो प्रक्रिया छ

00:08:27.580 --> 00:08:30.360
जसमा रगत फोक्सो सम्म र फोक्सो बाट जादै छ

00:08:31.180 --> 00:08:32.800
र त्यो हो फोक्सो-सम्बन्धि बहाव

00:08:33.380 --> 00:08:34.800
अन्तिममा याद गरिने कुरा

00:08:34.800 --> 00:08:37.080
यो चित्र हेरी याद नगर्न गार्है होला

00:08:37.080 --> 00:08:44.140
यी कर्ल्याङ्-कुर्लुङ् परेका स-साना रक्त वाहिनीहरु मुटुको सबै तिर छन्

00:08:44.260 --> 00:08:47.020
यी के हुन् त?
कोहि रातो छन्, कोहि निलो छन्

00:08:47.020 --> 00:08:50.840
नीला जति रगतका नशा हुन् 
राता जति धमनीहरु हुन्

00:08:50.840 --> 00:08:53.360
तर के तिनीहरू भाग प्रणालीगत बहावको हो?

00:08:53.360 --> 00:08:54.540
वा फोक्सो सम्बन्धि बहावको?

00:08:54.540 --> 00:08:55.440
वा अरु केहिको?

00:08:57.040 --> 00:09:04.760
यी नलीहरु लाई एकमुस्टमा कोरोनरी नली (coronary vessels) भनिन्छ

00:09:05.480 --> 00:09:09.480
नाम तोकेर यीनिहरुलाई कोरोनरी धमनी वा कोरोनरी नशा भनिन्छ

00:09:09.780 --> 00:09:12.000
तर एकमुस्टमा यीनिहरुलाई कोरोनरी रक्तनली भन्ने गरिन्छ

00:09:12.300 --> 00:09:13.500
म यहाँ रक्त (blood) लेख्छु

00:09:14.440 --> 00:09:19.360
यी कोरोनरी रक्तनलीहरु मुटुको मांसपेशीलाई नै भरण-पोषण गर्छन्

00:09:19.580 --> 00:09:25.240
याद गर्नुहोस्, मुटु दशौँ-हजारौ कोशहरुले बनेको हुन्छ

00:09:25.680 --> 00:09:30.220
यी कोशहरुलाई पनि, हामीले बनाएको खुट्टाको कोशलाई जस्तै

00:09:30.540 --> 00:09:33.280
अक्सिजन, पोषणको आवश्यकता पर्छ र बिकार उत्पन्न गर्छन्

00:09:34.040 --> 00:09:37.940
त्यसैले यी कोशहरुलाई पनि रक्तनलीहरुको आवश्यकता पर्छ

00:09:38.480 --> 00:09:40.260
कोरोनरी रक्तनली भनेको नै त्यही हो

00:09:40.320 --> 00:09:45.220
यिनीहरु ति रक्तनली हुन् जुन् मुटुलाई भरण-पोषण गर्छन्

00:09:45.560 --> 00:09:47.720
यिनीहरुले मुटुलाई रगत पुर्यौउछन्

00:09:48.720 --> 00:09:52.800
अब, यदी यिनीहरुले मुटुको मांसपेशि र कोशहरुलाई रगत पुर्यौउछन् भने

00:09:53.500 --> 00:09:54.780
सोच्नुहोस्

00:09:54.780 --> 00:09:58.480
यि प्रणालीगत बहाव अन्तर्गत पर्छन कि फोक्सो-सम्बन्धि बहाव अन्तर्गत?

00:09:59.160 --> 00:10:03.000
यदी मुख्य काम कोशहरुको आवश्यकता पुरा गर्नु हो भने

00:10:03.380 --> 00:10:08.180
कोरोनरी रक्तनली प्रणालीगत बहाव अन्तर्गत पर्छन्