WEBVTT 00:00:09.628 --> 00:00:13.338 Uluslararası İlişkiler alanında, dış politika çözümlemeleri, 00:00:13.368 --> 00:00:17.308 özellikle II. Dünya Savaşı’nın ardından popüler hale gelmiş 00:00:17.309 --> 00:00:20.109 ve devletlerin davranışları analiz edilirken, 00:00:20.118 --> 00:00:26.638 ve devletin alt birimleri ve karar vericilerin bireysel özellikleri dikkate alınmaya başlanmıştır. 00:00:26.660 --> 00:00:32.810 Dış politika, hükümetlerin resmi kanallar aracılığı ile yürüttükleri politikalar olsa da 00:00:32.843 --> 00:00:39.633 devletlerin siyasal açıdan örgütlenme şekilleri, karar alma süreçleri ve bu süreçleri etkileyen bireyler, 00:00:39.669 --> 00:00:43.149 onların tutum ve davranışları incelenmektedir. 00:01:09.759 --> 00:01:13.759 Karar verme teorisi, uluslararası sistemde gerçekleşen her şeyin, 00:01:13.759 --> 00:01:18.449 bireylerin davranışlarına bağlı olarak analiz edilebileceği varsayımından hareket eder. 00:01:18.477 --> 00:01:25.327 Dolayısıyla uluslararası ilişkilerin başlıca aktörleri olarak ulus devletleri kabul eden yaklaşımları, eleştirir 00:01:25.327 --> 00:01:30.197 ve devletlerin dış politikalarını bireylerin davranışlarından yola çıkarak analiz eder. 00:01:30.223 --> 00:01:34.163 Bu davranışların uluslararası sistem üzerindeki etkilerini inceler. 00:01:34.189 --> 00:01:38.809 Devlet adına hareket eden bireyler, gruplar ve örgütlenmeler çeşitli durumlarda 00:01:38.813 --> 00:01:42.403 devletin kararlarını etkileyebilir ya da sınırlayabilirler. 00:01:42.403 --> 00:01:47.733 Karar verme teorisine göre devletin iç dinamiklerinin ve özelliklerinin dikkate alınması gerekir. 00:01:47.744 --> 00:01:53.134 Kamuoyu, baskı grupları, ideolojik tercihler ve bürokratik süreçler incelenmelidir. 00:01:53.136 --> 00:01:57.936 Bu durumda, uluslararası sistem devletlerin davranışları neticesinde oluşan 00:01:57.951 --> 00:02:01.281 etkileşimlerin bulunduğu ortam ya da yapıdır; 00:02:01.290 --> 00:02:07.130 devletin davranışı ise o devletin eyleminin oluşumunda etkili olan bireylerin davranışlarıdır. 00:02:10.346 --> 00:02:14.346 Karar verme, alternatifler arasında tercih yapmak anlamına gelir. 00:02:14.383 --> 00:02:20.403 Karar verme teorisini savunan yazarların bir kısmı, karar vericilerin rasyonel davranacağını varsayarlar. 00:02:20.403 --> 00:02:25.253 Akıl yoluyla, beklenen faydayı maksimum kılan tercihin yapılacağı kabul edilir. 00:02:25.282 --> 00:02:29.662 Bu beklenti, karar vericinin tüm alternatiflerden haberdar olduğu ve 00:02:29.684 --> 00:02:34.894 sonuçları değerlendirerek en doğru ve faydalı tercihi yapacağı varsayımına dayanır. 00:02:34.936 --> 00:02:41.766 Mutlak anlamda rasyonellik, imkansız bir durumdur çünkü uluslararası ilişkilerde bilgiye erişim sınırlıdır, 00:02:41.787 --> 00:02:46.167 bilgiye kısa sürede erişmeye çalışmanın riski ve maliyetleri bulunur. 00:02:46.176 --> 00:02:48.136 Zaman çoğu durumda sınırlıdır ve 00:02:48.136 --> 00:02:53.136 gizlilik içerisinde sağlanması gereken iletişim zor şartları ve tercihleri içerebilir. 00:02:53.164 --> 00:02:56.144 Teorinin önde gelen yazarlarından Snyder, 00:02:56.151 --> 00:03:00.301 karar vericinin rasyonel davranacağını ön kabul olarak almak yerine, 00:03:00.313 --> 00:03:07.203 olgulardan ve şartlardan hareket ederek karar vermek gerektiğini ve rasyonalitenin sorgulanabileceğini belirtir. 00:03:07.213 --> 00:03:12.327 Karar vericiler üzerinde etkili olan stres, endişe ve zaman baskısı gibi unsurlar, 00:03:12.327 --> 00:03:15.347 rasyonel kararlar alınmasını güçleştirebilir. 00:03:15.450 --> 00:03:19.680 Karar vericinin daima rasyonel davrandığını savunan teorisyenler, 00:03:19.708 --> 00:03:25.728 karar vericilerin, olaylar karşısında soğukkanlı davranacaklarını ve neden-sonuç ilişkisi kurarak 00:03:25.756 --> 00:03:28.146 akılcı kararlar alacaklarını tartışırlar. 00:03:28.171 --> 00:03:31.651 Bu yaklaşım, genellemeler yapma ihtiyacından beslenir. 00:03:31.669 --> 00:03:36.669 Karar vericilerin özellikleri ve kişilikleri üzerine odaklanmayan bu araştırmacılar, 00:03:36.698 --> 00:03:38.568 olaylar üzerine odaklanır. 00:03:38.598 --> 00:03:44.048 Olayların özelliklerinden yola çıkarak modeller oluşturmaya ve genellemeler yapmaya çalışırlar. 00:03:44.067 --> 00:03:48.887 Karar vericilerin her zaman rasyonel davranamayabileceğini savunan teorisyenler ise 00:03:48.893 --> 00:03:54.263 bireylerin kendilerinin de hesap etmediği faktörlerden etkilenebileceklerini ortaya atmıştır. 00:03:54.263 --> 00:03:58.443 Bunlar, bireye özgü içsel etkenler ve eski deneyimlerdir. 00:03:58.485 --> 00:04:04.485 Çünkü insanlar bazı sorunlarını, uluslararası olaylar karşısında dışa vurabilir ve tepki verebilirler. 00:04:07.853 --> 00:04:12.553 Karar verme sürecinde kişilik özelliklerinin etkili olup olmadığını değerlendirirken, 00:04:12.563 --> 00:04:19.093 tüm diğer şartlar aynı kalmak üzere, farklı liderlerin kararlarının aynı olup olmayacağı sorgulanabilir. 00:04:19.115 --> 00:04:25.425 Bu durumda karar vericilerin sosyo-psikolojik yapıları, çocukluk yıllarında nasıl yetiştirildikleri, 00:04:25.453 --> 00:04:30.483 soğukkanlı veya duygusal olup olmamaları, olayları değerlendirme becerileri, 00:04:30.483 --> 00:04:35.993 kültürel değerleri, mesleki eğitim ve deneyimleri gibi pek çok faktör dikkate alınmalıdır. 00:04:36.496 --> 00:04:40.496 Teorisyen Sidney Verba, karar vericinin kişisel özelliklerinin, 00:04:40.545 --> 00:04:46.385 dış politika kararlarını hangi koşullarda ve nasıl etkileyeceğine ilişkin bazı varsayımlar geliştirmiştir. 00:04:46.412 --> 00:04:50.892 Bunları özetleyecek olursak, birey, bir konuya ne kadar fazla ilgi duyarsa, 00:04:50.909 --> 00:04:56.489 aynı ölçüde sübjektif unsurlar etkili olacak ve rasyonel karar alınması zorlaşacaktır. 00:04:56.509 --> 00:05:00.039 Bir diğer etken, kişinin konu hakkındaki bilgi seviyesidir. 00:05:00.066 --> 00:05:03.746 Bu varsayıma göre karar verici, ne kadar çok bilgiye sahip olursa 00:05:03.761 --> 00:05:07.121 kişisel özelliklerinin etkisi o ölçüde azalacaktır. 00:05:07.121 --> 00:05:11.571 Verba, karar vericinin, uluslararası sorun çözme yeteneğine önem vermiştir. 00:05:11.571 --> 00:05:16.501 Bu yeteneğe sahip kişilerin bireysel özelliklerinin, karar sürecini daha az etkilediğini savunmuştur. 00:05:16.521 --> 00:05:20.521 Mercek altındaki konunun, rasyonel bir şekilde ele alınması, 00:05:20.534 --> 00:05:26.504 kişinin olaya etki edebilme kapasitesinin farkında olması ve kararlarının sorumluluğunu taşıması, 00:05:26.533 --> 00:05:30.033 kişisel özelliklerin sürece etkisini azaltacaktır. 00:05:30.068 --> 00:05:36.678 Bir diğer önemli tespit ise, grup olarak alınan kararlarda bireysel özelliklerin etkisinin azalacağı yönündedir. 00:05:40.022 --> 00:05:43.712 Karar vericiler, benzer koşullarda aynı şekilde davranmazlar, 00:05:43.712 --> 00:05:47.382 dolayısıyla karar vericilerin başkalarına yönelik algıları 00:05:47.396 --> 00:05:51.986 ve bir konunun başkaları açısından algılanan imajı önemlidir. 00:05:52.004 --> 00:05:55.244 Robert Jervis’in algıya ilişkin varsayımlarına göre, 00:05:55.273 --> 00:06:00.483 karar vericilerin yaklaşımları ve imajları, edindikleri bilgileri değerlendirmelerini etkiler. 00:06:00.494 --> 00:06:04.424 “A” devletinin saldırgan olduğu algısını taşıyan bir karar verici, 00:06:04.458 --> 00:06:07.788 bu devletin tüm hareketlerine kuşku ile yaklaşacaktır. 00:06:07.792 --> 00:06:11.782 Karar vericiler, yerleşik düşünce şekillerine bağlı kalma eğilimindedir. 00:06:11.803 --> 00:06:16.693 Liderler, uluslararası sistemin özellikleri konusunda kendi deneyimlerinden, 00:06:16.702 --> 00:06:20.492 önceden öğrendikleri bilgilerden ve çağrışımlardan etkilenirler. 00:06:20.508 --> 00:06:24.188 Jervis’in üzerinde durduğu bir diğer unsur, karar vericilerin 00:06:24.188 --> 00:06:28.438 davranışlarının sonuçlarını, nesnel şekilde göremeyebilecekleridir. 00:06:28.446 --> 00:06:35.086 Ayrıca, diğer ülkelerin düşmanca tavırlarını olduğundan daha koordineli düşünebileceklerini ve aynı konuya, 00:06:35.091 --> 00:06:41.181 diğer devletlerin de aynı ilgi ve önemle eğildiği yanılgısını taşıyabileceklerini savunmuştur. 00:06:44.247 --> 00:06:51.857 Dış politika analizi ve karar verme süreçleri üzerinde çalışan araştırmacılar, farklı modeller ortaya koymuştur. 00:06:59.154 --> 00:07:06.064 Örgütsel süreç modelinde, devlet içindeki çeşitli birimlerin ve örgütlenmelerin, tarihsel deneyimleri, 00:07:06.064 --> 00:07:11.764 haberleşme kanalları ve karar alma yapılarının süreçte etkili olduğu varsayımıyla hareket edilir. 00:07:11.768 --> 00:07:18.628 Karar verme süreci, bu farklı birimler arasında bir rekabet, mücadele ve/veya uzlaşı sonucudur. 00:07:18.661 --> 00:07:24.371 Sonuçta çıkan karar, bu birimlerden herhangi birinin tek başına kararı değildir. 00:07:24.385 --> 00:07:30.265 Rasyonel politika modelinde devlet adına karar veren liderlerin rasyonel davrandıkları varsayılır. 00:07:30.297 --> 00:07:34.997 Bu modele göre, silahlanmanın tırmandığı ve çatışmaya elverişli durumlarda 00:07:34.997 --> 00:07:39.517 devletlerin rasyonel davranarak nükleer silahlara başvurmayacakları varsayılır. 00:07:39.517 --> 00:07:46.817 Ancak nükleer savaş olasılığını azaltan karşılıklı caydırıcılık aslında ikinci vuruş kapasitesinin var olmasıdır. 00:07:46.860 --> 00:07:51.100 Bu durum ilk vuruşu irrasyonel bir davranışa dönüştürür. 00:07:51.116 --> 00:07:55.136 Bu modelde, devlet adamları stratejik sorunları hesap ederek, 00:07:55.157 --> 00:07:59.307 belirlenmiş hedeflere bilinçli eylemlerle ulaşmaya çalışırlar. 00:07:59.312 --> 00:08:03.912 Bu özellikleriyle model, realist teorinin temel varsayımlarını taşır. 00:08:03.935 --> 00:08:10.705 Uluslararası ilişkilerde temel aktör olan ulus devlet, çıkarlarını daima maksimum kılmaya çalışır. 00:08:10.720 --> 00:08:16.960 Karl Deutsch’a ait şelale modelinde, dış politika kararları; karmaşık, karşılıklı bağımlılık içeren ve 00:08:16.979 --> 00:08:22.209 yukarıdan aşağıya doğru farklı gruplar arasında işleyen bir iletişim ağı ile belirlenir. 00:08:22.227 --> 00:08:28.817 Bu gruplar, sosyo-ekonomik seçkinler, siyasal ve hükümetsel seçkinler, kitle haberleşme seçkinleri, 00:08:28.845 --> 00:08:34.255 yerel kanaat önderleri ve siyasal konulara ilgi duyan halk kitleleridir. 00:08:34.274 --> 00:08:40.294 Enformasyon akışı bu sırayla gerçekleşir ve her bir sosyal grubun kendi değer sistemi bulunur. 00:08:40.304 --> 00:08:44.064 Dışardan gelen mesajlar kabul veya reddedilebilir. 00:08:44.076 --> 00:08:48.946 Bu gruplar arasında oluşan koalisyonlar dış politika kararlarına etki eder. 00:08:52.296 --> 00:08:58.336 Karar verme teorisi, dış politika analizinde bireyin davranışlarını temel alan bir yaklaşımdır. 00:08:58.546 --> 00:09:04.396 Karar vericilerin, her durumda en rasyonel kararı aldıklarını savunan teorisyenlerin yanı sıra, 00:09:04.421 --> 00:09:11.031 bazı durumlarda liderlerin rasyonel davranamayabileceğini tartışan araştırmacılar bulunmaktadır. 00:09:11.043 --> 00:09:14.213 Karar vericileri etkileyen faktörler arasında 00:09:14.213 --> 00:09:19.333 -dış çevreden baskılar ve -devlet adamlarının bireysel özellikleri sayılabilir. 00:09:19.333 --> 00:09:24.923 Nesnel olmayan bu iç ve dış etkiler, karar vericinin farkında olmadığı ya da 00:09:24.935 --> 00:09:28.075 dikkate almadığı değer sistemleriyle ilgili olabilir. 00:09:28.084 --> 00:09:32.554 Dolayısıyla bireysel farklılıkların ve devlet adamlarının özelliklerinin 00:09:32.576 --> 00:09:38.276 karar verme süreçlerinde bağımsız değişken olarak incelenmesi analizlere ışık tutabilir. 00:09:49.507 --> 00:09:57.147 Konuyla ilgili ayrıntılı bilgi Uluslararası İlişkiler Kuramları I kitabının 1.Ünitesinde yer almaktadır.