1
00:00:06,517 --> 00:00:09,157
Hãy nhìn vào bức ảnh này.

2
00:00:09,157 --> 00:00:10,657
Liệu nó có thể là gì?

3
00:00:10,657 --> 00:00:12,067
Một con quái vật đáng sợ?

4
00:00:12,067 --> 00:00:13,777
Hai chú gấu thân thiện?

5
00:00:13,777 --> 00:00:16,557
Hay thứ gì đó hoàn toàn khác?

6
00:00:16,557 --> 00:00:18,277
Trong gần một thế kỷ,

7
00:00:18,277 --> 00:00:20,757
mười vết mực như thế này
đã được sử dụng

8
00:00:20,757 --> 00:00:24,117
như những bài kiểm tra
tính cách thần bí.

9
00:00:24,117 --> 00:00:27,697
Luôn được các nhà tâm lý học
giữ kín trước bệnh nhân,

10
00:00:27,697 --> 00:00:32,827
những hình ảnh bí ẩn này được cho là
sẽ thể hiện cách bộ não hoạt động.

11
00:00:32,827 --> 00:00:35,885
Nhưng những vết mực này
có thể cho ta biết những gì,

12
00:00:35,885 --> 00:00:38,425
và bài kiểm tra này
hoạt động như thế nào?

13
00:00:38,425 --> 00:00:40,565
Được phát minh vào đầu thế kỷ 20


14
00:00:40,565 --> 00:00:43,205
bởi bác sĩ tâm lý người Thụy Sĩ
Hermann Rorschach,

15
00:00:43,205 --> 00:00:45,125
bài kiểm tra Rorschach


16
00:00:45,125 --> 00:00:47,645
không mấy liên quan 
đến những điều cụ thể ta thấy,

17
00:00:47,645 --> 00:00:50,600
thay vào đó,
là cách ta nhận thức về nó.

18
00:00:50,600 --> 00:00:52,930
Là một nghệ sĩ nghiệp dư,

19
00:00:52,930 --> 00:00:57,220
Hermann bị mê hoặc bởi sự đa dạng
trong nhận thức thị giác của con người.

20
00:00:57,220 --> 00:00:59,687
Ông mang theo niềm say mê này
vào trường y,

21
00:00:59,687 --> 00:01:03,347
nơi ông học được rằng các giác quan
có liên hệ mật thiết với nhau.

22
00:01:03,347 --> 00:01:05,667
Ông nghiên cứu làm thế nào
quá trình nhận thức

23
00:01:05,667 --> 00:01:08,087
không chỉ ghi nhận
các cảm giác đầu vào,

24
00:01:08,087 --> 00:01:10,208
mà còn biến đổi chúng.

25
00:01:10,208 --> 00:01:13,898
Và khi bắt đầu làm việc tại
bệnh viện tâm thần ở Đông Thụy Sĩ,

26
00:01:13,898 --> 00:01:17,308
ông bắt đầu thiết kế
một loạt các hình ảnh khó hiểu

27
00:01:17,308 --> 00:01:21,358
để hiểu rõ hơn về quá trình bí ẩn này.

28
00:01:21,358 --> 00:01:23,578
Sử dụng các bức vẽ này,

29
00:01:23,578 --> 00:01:26,688
Rorschach bắt đầu hỏi
hàng trăm người bình thường

30
00:01:26,688 --> 00:01:29,608
và bệnh nhân tâm thần
cùng một câu hỏi:

31
00:01:29,608 --> 00:01:31,648
"Liệu đây có thể là gì?"

32
00:01:31,648 --> 00:01:36,278
Nhưng với Rorschach điều quan trọng nhất
không phải là đối tượng thấy gì,

33
00:01:36,278 --> 00:01:39,102
mà là cách họ tiếp cận nó.

34
00:01:39,102 --> 00:01:42,432
Họ tập trung và bỏ qua
phần nào của hình ảnh ?

35
00:01:42,432 --> 00:01:44,992
Liệu họ có thấy chúng chuyển động?

36
00:01:44,992 --> 00:01:48,382
Liệu màu sắc trên một số vết mực
có giúp họ đưa ra câu trả lời tốt hơn,

37
00:01:48,382 --> 00:01:51,462
hay làm họ phân tâm và choáng ngợp?

38
00:01:51,462 --> 00:01:54,832
Ông tạo ra hệ thống mã hóa
các phản ứng của con người,

39
00:01:54,832 --> 00:01:59,472
thu hẹp phạm vi phân tích.

40
00:01:59,472 --> 00:02:04,124
Thế là ông đã có các biện pháp thực nghiệm
để đánh giá mọi đối tượng:

41
00:02:04,124 --> 00:02:06,295
người sáng tạo
và giàu trí tưởng tượng,

42
00:02:06,295 --> 00:02:08,955
người tỉ mỉ,
người nhìn xa trông rộng,

43
00:02:08,955 --> 00:02:11,785
và người linh hoạt,
dễ dàng thích nghi.

44
00:02:11,785 --> 00:02:14,375
Một số người sẽ bị mắc kẹt,

45
00:02:14,375 --> 00:02:17,055
đưa ra cùng một câu trả lời
cho nhiều vết mực.

46
00:02:17,055 --> 00:02:20,275
Một số khác đưa ra những đáp án mới lạ
cùng những mô tả thú vị.

47
00:02:20,275 --> 00:02:23,325
Các phản hồi
cũng đa dạng như các vết mực,

48
00:02:23,325 --> 00:02:25,835
cho thấy sự khác nhau
trong nhận thức vấn đề,

49
00:02:25,835 --> 00:02:28,855
tính cách của một số người
sẽ dễ phân tích hơn số khác.

50
00:02:28,855 --> 00:02:31,905
Nhưng phân tích tổng thể
cách tiếp cận

51
00:02:31,905 --> 00:02:34,785
giúp đào sâu vào tâm lý của họ.

52
00:02:34,785 --> 00:02:37,505
Và khi Rorschach thử nghiệm
trên nhiều người hơn,

53
00:02:37,505 --> 00:02:39,775
các mẫu chung bắt đầu xuất hiện.

54
00:02:39,775 --> 00:02:42,555
Những người bình thường
có cùng tính cách

55
00:02:42,555 --> 00:02:45,295
thường có những cách tiếp cận
khá giống nhau.

56
00:02:45,295 --> 00:02:47,945
Các bệnh nhân
mắc cùng một bệnh tâm thần

57
00:02:47,945 --> 00:02:50,145
cũng có những cách tiếp cận như nhau,

58
00:02:50,145 --> 00:02:53,515
bài kiểm tra, từ đó, trở thành
công cụ chẩn đoán đáng tin cậy.

59
00:02:53,515 --> 00:02:55,895
Nó thậm chí
có thể chẩn đoán một số bệnh

60
00:02:55,895 --> 00:02:59,135
khó thể xác định
bằng các phương pháp sẵn có khác.

61
00:02:59,135 --> 00:03:03,755
Năm 1921, Rorschach công bố hệ mã
cùng với mười vết mực mà ông nhận thấy

62
00:03:03,755 --> 00:03:09,301
có thể đưa ra bức tranh tổng quát nhất
về cách tri giác hoạt động.

63
00:03:09,301 --> 00:03:11,570
Trong nhiều thập kỷ tiếp theo,

64
00:03:11,570 --> 00:03:15,330
bài kiểm tra trở nên
vô cùng phổ biến trên thế giới.

65
00:03:15,330 --> 00:03:18,137
Đến những năm 1960,

66
00:03:18,137 --> 00:03:21,517
chỉ tính riêng ở Mỹ, 
nó đã được thực hiện hàng triệu lần.

67
00:03:21,517 --> 00:03:24,828
Thật không may,
chưa đầy một năm sau xuất bản,

68
00:03:24,828 --> 00:03:27,208
Hermann Rorschach
đột ngột qua đời.

69
00:03:27,208 --> 00:03:30,078
Không còn nhà phát minh
để giữ nó đi đúng hướng,

70
00:03:30,078 --> 00:03:32,888
bài kiểm tra mà ông 
đã dày công nghiên cứu

71
00:03:32,888 --> 00:03:36,428
bắt đầu bị sử dung
một cách thiếu khoa học.

72
00:03:36,428 --> 00:03:39,598
Các nhà nghiên cứu đưa nó
cho tội phạm chiến tranh của Đức quốc xã,

73
00:03:39,598 --> 00:03:43,288
hy vọng hiểu được nguyên nhân
của các cuộc thảm sát.

74
00:03:43,288 --> 00:03:46,538
Các nhà nhân chủng học đưa
cho các cộng đồng xa xôi

75
00:03:46,538 --> 00:03:49,438
như một bài kiểm tra tính cách phổ quát.

76
00:03:49,438 --> 00:03:51,998
Các nhà tuyển dụng
đưa ra quyết định thiên lệch

77
00:03:51,998 --> 00:03:54,798
dựa trên các biểu đồ giải mã rút gọn.

78
00:03:54,798 --> 00:03:58,239
Khi bài kiểm tra rời bệnh viện
và đi vào đại chúng

79
00:03:58,239 --> 00:04:01,609
danh tiếng của nó 
tuột dốc trong giới y học,

80
00:04:01,609 --> 00:04:04,649
và không còn được sử dụng
với mục đích lâm sàng nữa.

81
00:04:04,649 --> 00:04:08,009
Ngày nay, bài kiểm tra này
vẫn còn gây nhiều tranh cãi,

82
00:04:08,009 --> 00:04:10,909
và nhiều người cho rằng
nó đã bị bác bỏ.

83
00:04:10,909 --> 00:04:13,369
Nhưng một bản đánh giá lớn 
năm 2013

84
00:04:13,369 --> 00:04:15,929
về các nghiên cứu
còn tồn tại của Rorschach

85
00:04:15,929 --> 00:04:20,349
cho thấy được thực hiện đúng cách
các thử nghiệm sẽ cho các kết quả giá trị,

86
00:04:20,349 --> 00:04:23,239
có thể giúp chẩn đoán bệnh tâm thần

87
00:04:23,239 --> 00:04:25,869
hay bổ khuyết hồ sơ tâm lý bệnh nhân.

88
00:04:25,869 --> 00:04:29,159
Đứng riêng, nó khó thể 
là chìa khóa cho trí não con người,

89
00:04:29,159 --> 00:04:31,299
không một bài kiểm tra nào có thể.

90
00:04:31,299 --> 00:04:35,049
Nhưng cách tiếp cận trực quan
và việc không có câu trả lời cố định

91
00:04:35,049 --> 00:04:38,849
sẽ tiếp tục giúp các nhà tâm lý học
vẽ ra bức tranh nhiều sắc thái

92
00:04:38,849 --> 00:04:41,189
về cách con người nhìn nhận thế giới.

93
00:04:41,189 --> 00:04:43,569
Đưa ta đến gần hơn

94
00:04:43,569 --> 00:04:46,419
để hiểu các mẫu chung
đằng sau nhận thức của ta.