1
00:00:07,297 --> 00:00:09,157
Resme bir göz atın.

2
00:00:09,157 --> 00:00:10,657
Bu ne olabilir?

3
00:00:10,657 --> 00:00:12,067
Korkunç bir canavar mı?

4
00:00:12,067 --> 00:00:13,597
İki arkadaş canlısı ayı mı?

5
00:00:13,597 --> 00:00:16,557
Yoksa tamamen farklı bir şey mi?

6
00:00:16,557 --> 00:00:20,007
Neredeyse bir asır boyunca
bunun gibi on mürekkep lekesi

7
00:00:20,007 --> 00:00:24,117
bir çeşit gizemli kişilik testi 
olarak kullanıldı.

8
00:00:24,117 --> 00:00:27,697
Uzun zaman boyunca psikologlar
ve hastaları arasında gizli tutulan

9
00:00:27,697 --> 00:00:32,947
bu gizemli resimlerin, kişinin zihninin
işleyişini ortaya çıkardığı söyleniyordu.

10
00:00:33,357 --> 00:00:38,075
Fakat mürekkep lekeleri gerçekten bize
ne anlatabilir ve bu test nasıl işliyor?

11
00:00:38,425 --> 00:00:43,205
20. yüzyıl başlarında İsviçreli
psikiyatrist Hermann Rorschach tarafından

12
00:00:43,205 --> 00:00:47,645
bulunan Rorschach Testi, net
olarak gördüğümüz şeylerden ziyade

13
00:00:47,645 --> 00:00:50,920
algıya genel yaklaşımımız ile alakalıdır.

14
00:00:50,920 --> 00:00:52,400
Amatör bir ressam olan Hermann,

15
00:00:52,400 --> 00:00:57,220
görsel algının kişiden kişiye
nasıl değiştiğinden büyülenmişti.

16
00:00:57,220 --> 00:01:01,587
Bu ilgisini, bütün duyularımızın 
son derece bağlı olduğunu öğrendiği

17
00:01:01,587 --> 00:01:03,347
tıp fakültesine taşıdı.

18
00:01:03,347 --> 00:01:08,087
Algı sürecimizin duyusal girdileri
sadece kaydetmekle kalmayıp

19
00:01:08,087 --> 00:01:09,868
nasıl dönüştürdüğü üstüne çalıştı.

20
00:01:09,868 --> 00:01:13,898
İsviçre'nin doğusundaki bir akıl 
hastanesinde çalışmaya başladığında

21
00:01:13,898 --> 00:01:17,308
bu gizemli sürece 
yeni kavrayış kazandırmak için

22
00:01:17,308 --> 00:01:21,358
bir dizi kafa karıştırıcı resimler 
çizmeye başladı.

23
00:01:21,358 --> 00:01:23,578
Mürekkep lekeli resimlerini kullanarak

24
00:01:23,578 --> 00:01:29,598
Rorschach yüzlerce sağlıklı insana 
ve psikiyatrik hastaya aynı soruyu sordu:

25
00:01:29,608 --> 00:01:31,648
"Bu ne olabilir?"

26
00:01:31,648 --> 00:01:36,278
Ama Rorschach'a göre önemli olan
deneklerin ne gördüğünden ziyade

27
00:01:36,278 --> 00:01:39,102
göreve nasıl yanaştıklarıydı.

28
00:01:39,102 --> 00:01:42,432
Resmin hangi kısımlarına odaklandılar 
ya da göz ardı ettiler?

29
00:01:42,432 --> 00:01:44,682
Resmin hareket ettiğini gördüler mi?

30
00:01:44,682 --> 00:01:48,382
Mürekkep lekelerindeki renk daha iyi
cevaplar vermelerine yardımcı mı oldu,

31
00:01:48,382 --> 00:01:50,872
yoksa dikkatlerini dağıttı
ve onları bunalttı mı?

32
00:01:51,472 --> 00:01:55,572
Çok çeşitli yorumlamaları birkaç 
başa çıkılabilir sayılara indirgeyerek

33
00:01:55,572 --> 00:01:59,472
insanların cevaplarını
kodlamak için bir sistem geliştirdi.

34
00:01:59,472 --> 00:02:03,564
Böylelikle testi yapan kişilerin
her türünün niceliğini belirlemek için

35
00:02:03,564 --> 00:02:05,945
deneysel önlemleri vardı: 
yaratıcı ve hayalperest,

36
00:02:05,945 --> 00:02:08,955
detaycı ve büyük resmi görenler

37
00:02:08,955 --> 00:02:12,655
ve yaklaşımlarını adapte
edebilen uysal katılımcılar.

38
00:02:12,655 --> 00:02:14,925
Bazı insanlar birçok mürekkep lekesine

39
00:02:14,925 --> 00:02:17,055
aynı cevabı vererek
işin içinden çıkamazdı.

40
00:02:17,055 --> 00:02:20,275
Diğerleri ise sıradışı 
ve güzel tanımlar verirdi.

41
00:02:20,275 --> 00:02:22,985
Cevaplar mürekkep lekeleri 
kadar çeşitliydi.

42
00:02:22,985 --> 00:02:26,035
Ki bu farklı türde algısal
problemlere yol açarken

43
00:02:26,035 --> 00:02:28,855
bazılarını yorumlamak 
diğerlerinden daha kolaydı.

44
00:02:28,855 --> 00:02:31,905
Fakat testi yapanların
genel yaklaşımını analiz etmek

45
00:02:31,905 --> 00:02:34,785
psikolojilerinin gerçek iç yüzünü
anlamayı sağladı.

46
00:02:34,785 --> 00:02:39,765
Rorschach gittikçe daha fazla insanı
test ettikçe kalıplar birikmeye başladı.

47
00:02:39,775 --> 00:02:42,245
Aynı kişilikteki sağlıklı insanlar

48
00:02:42,245 --> 00:02:45,295
genellikle şaşırtıcı bir biçimde 
benzer yaklaşımlar gösterdiler.

49
00:02:45,295 --> 00:02:47,945
Aynı akıl hastalığından 
muzdarip olan hastalar da

50
00:02:47,945 --> 00:02:49,845
benzer şekilde yaklaşım gösterdiler.

51
00:02:49,845 --> 00:02:53,045
Ki bu testi güvenilir 
bir teşhis aracı yaptı.

52
00:02:53,045 --> 00:02:59,125
Diğer mevcut yöntemlerle saptanması zor
bazı durumlara bile teşhis koyabiliyordu.

53
00:02:59,135 --> 00:03:04,765
1921'de Rorschach insanların algısal 
yaklaşımının en incelikli resmi olduğunu

54
00:03:04,771 --> 00:03:09,791
hissettiği on mürekkep lekesiyle birlikte
kodlama sistemini yayımladı.

55
00:03:09,791 --> 00:03:15,850
Sonraki birkaç on yıl boyunca test, tüm
dünya ülkelerinde bir hayli popüler oldu.

56
00:03:15,860 --> 00:03:18,797
1960'lı yıllarda sadece 
Amerika Birleşik Devletleri'nde

57
00:03:18,797 --> 00:03:21,517
milyonlarca kez resmi olarak kullandı.

58
00:03:21,517 --> 00:03:24,828
Ne yazık ki testi yayımladıktan 
bir yıl kadardan az süre içinde

59
00:03:24,828 --> 00:03:27,408
Hermann Rorschach aniden öldü.

60
00:03:27,408 --> 00:03:29,458
Yolunda gitmesini 
sağlayacak mucidi olmadan

61
00:03:29,458 --> 00:03:32,888
desteklemek için birçok veriyi 
düzenli olarak bir araya getirdiği test

62
00:03:32,888 --> 00:03:36,548
her çeşit spekülatif yolla 
kullanılmaya başlandı.

63
00:03:36,548 --> 00:03:39,878
Araştırmacılar, toplu katliamın 
pskikolojik kökenlerini

64
00:03:39,878 --> 00:03:43,288
ortaya çıkarma umuduyla 
Nazi savaşı suçlularına testi uyguladılar.

65
00:03:43,288 --> 00:03:46,538
Antropologlar bir tür 
evrensel kişilik testi olarak

66
00:03:46,538 --> 00:03:49,438
resimleri uzaktaki topluluklara gösterdi.

67
00:03:49,438 --> 00:03:52,308
İşverenler indirgeyici
kodlama tablolarına dayanan

68
00:03:52,308 --> 00:03:54,798
önyargılı işe alma kararları verdi.

69
00:03:54,798 --> 00:03:58,239
Test, klinikleri terk ettikçe 
ve popüler kültüre girdikçe

70
00:03:58,239 --> 00:04:01,609
tıp alanında ünü azaldı

71
00:04:01,609 --> 00:04:05,279
ve mürekkep lekelerinin 
klinik kullanımı azalmaya başladı.

72
00:04:05,279 --> 00:04:07,909
Günümüzde test hala tartışmaya açık

73
00:04:07,909 --> 00:04:10,909
ve birçok insan yanlış olduğu 
ispatlanmış olduğunu farz ediyor.

74
00:04:10,909 --> 00:04:15,929
Ama 2013'te mevcut tüm Rorschach
araştırmasının kapsamlı bir incelemesi

75
00:04:15,929 --> 00:04:20,349
düzgünce uygulandığında testin
akıl hastalıklarını teşhis etmeye

76
00:04:20,349 --> 00:04:23,299
yardımcı olabilen ya da hastanın
psikolojik profilini çıkaran

77
00:04:23,299 --> 00:04:26,349
mantıklı sonuçlar verdiğini gösterdi.

78
00:04:26,349 --> 00:04:29,419
Test, insan zihni için tek başına
bir anahtar sayılmaz --

79
00:04:29,419 --> 00:04:30,799
hangi test öyle ki.

80
00:04:30,799 --> 00:04:34,709
Ama görsel yaklaşımı ve tek
bir doğru cevabının olmaması

81
00:04:34,709 --> 00:04:37,309
psikologlara insanların 
dünyayı nasıl gördüğünün

82
00:04:37,309 --> 00:04:40,499
daha incelikli bir resmini çizmesinde
yardımcı olmaya devam ediyor.

83
00:04:40,499 --> 00:04:45,559
Algılarımızın arkasındaki kalıpları 
anlamaya bizi bir adım yaklaştırıyor.