WEBVTT

00:00:07.297 --> 00:00:09.157
Pogledajte ovu sliku.

00:00:09.157 --> 00:00:10.657
Šta bi ovo moglo biti?

00:00:10.657 --> 00:00:12.067
Zastrašujuće čudovište?

00:00:12.067 --> 00:00:13.597
Dva druželjubiva medveda?

00:00:13.597 --> 00:00:15.877
Ili nešto sasvim drugačije?

00:00:16.557 --> 00:00:17.957
Skoro čitav vek

00:00:17.957 --> 00:00:20.427
je ovakvih deset mrlja
od mastila korišćeno

00:00:20.427 --> 00:00:24.117
kao nešto što se čini
kao gotovo mističan test ličnosti.

00:00:24.117 --> 00:00:26.307
Ove misteriozne slike
su dugo držane u tajnosti

00:00:26.307 --> 00:00:27.877
za psihologe i njihove pacijente

00:00:27.877 --> 00:00:32.367
i smatralo se da se oslanjaju
na procese u glavi osobe.

00:00:33.357 --> 00:00:35.885
Ali šta nam mrlje od mastila
zaista mogu reći

00:00:35.885 --> 00:00:38.425
i kako ovaj test funkcioniše?

NOTE Paragraph

00:00:38.425 --> 00:00:43.205
Izum švedskog psihijatra
Hermana Roršaha s početka 20. veka,

00:00:43.205 --> 00:00:47.645
Roršahov test se zapravo manje odnosi
na konkretne stvari koje vidimo,

00:00:47.645 --> 00:00:50.920
a više na naš opšti pristup opažanju.

00:00:50.920 --> 00:00:53.720
Kao umetnik amater,
Herman je bio fasciniran

00:00:53.720 --> 00:00:57.190
time kako se vizuelno opažanje
razlikuje od jedne do druge osobe.

00:00:57.190 --> 00:00:59.857
Nastavio je sa svojim interesovanjem
u medicinskoj školi,

00:00:59.857 --> 00:01:03.347
gde je učio da su sva naša čula
duboko povezana.

00:01:03.347 --> 00:01:05.697
Proučavao je kako naš proces opažanja

00:01:05.697 --> 00:01:08.087
ne samo da registruje
ulazne informacije iz čula,

00:01:08.087 --> 00:01:09.868
već ih i menja.

00:01:09.868 --> 00:01:12.408
A kada je počeo da radi
u mentalnoj bolnici

00:01:12.408 --> 00:01:13.898
u istočnoj Švajcarskoj,

00:01:13.898 --> 00:01:17.308
počeo je da stvara niz zagonetnih slika

00:01:17.308 --> 00:01:20.658
da bi stekao nove uvide
u ovaj tajanstveni proces.

NOTE Paragraph

00:01:21.358 --> 00:01:23.578
Pomoću slika mrlja od mastila,

00:01:23.578 --> 00:01:26.688
Roršah je počeo da ispituje
stotine zdravih ispitanika

00:01:26.688 --> 00:01:29.608
i psihijatrijskih pacijenata
postavljajući im isto pitanje:

00:01:29.608 --> 00:01:31.648
šta bi ovo moglo biti?

00:01:31.648 --> 00:01:36.278
Međutim, ono što su ispitanici videli
nije bilo najvažnije za Roršaha,

00:01:36.278 --> 00:01:39.102
već kako bi pristupili zadatku.

00:01:39.102 --> 00:01:42.432
Na koje delove slike
su se fokusirali ili su ih ignorisali?

00:01:42.432 --> 00:01:44.682
Jesu li videli da se slika pomera?

00:01:44.682 --> 00:01:48.382
Da li im je boja na nekim mrljama
pomogla da daju bolje odgovore

00:01:48.382 --> 00:01:50.732
ili bi ih ometala ili preplavljivala?

NOTE Paragraph

00:01:51.462 --> 00:01:54.492
Razvio je sistem
za kodiranje odgovora ljudi,

00:01:54.492 --> 00:01:59.472
smanjivši veliki opseg mogućih tumačenja
na prikladan broj od njih nekoliko.

00:01:59.472 --> 00:02:04.124
Sada je imao emprijske mere
da bi kvantifikovao raznorazne ispitanike:

00:02:04.124 --> 00:02:05.945
kreativne i maštovite,

00:02:05.945 --> 00:02:08.955
one koji su orijentisani na detalje
i one koji vide širu sliku,

00:02:08.955 --> 00:02:12.655
kao i fleksibilne učesnike
koji su mogli da prilagode pristup.

00:02:12.655 --> 00:02:14.375
Neki ljudi bi se zaglavili

00:02:14.375 --> 00:02:17.055
i davali isti odgovor na više mrlja.

00:02:17.055 --> 00:02:20.275
Drugi su davali neobične i divne opise.

00:02:20.275 --> 00:02:22.985
Odgovori su bili različiti kao i mrlje,

00:02:22.985 --> 00:02:26.035
a nudile su razne vrste
opažajnih problema,

00:02:26.035 --> 00:02:28.855
od kojih su neki bile lakši
za tumačenje od drugih.

00:02:28.855 --> 00:02:31.905
Ali analiziranje
opšteg pristupa ispitanika

00:02:31.905 --> 00:02:34.785
dalo je pravi uvid u njihovu psihologiju.

00:02:34.785 --> 00:02:37.505
Kako je Roršah testirao sve više ljudi,

00:02:37.505 --> 00:02:39.775
šabloni su počeli da se gomilaju.

00:02:39.775 --> 00:02:42.355
Zdravi ispitanici sa istim ličnostima

00:02:42.355 --> 00:02:45.295
često su imali iznenađujuće
slične pristupe.

00:02:45.295 --> 00:02:47.945
Pacijenti koji su patili
od istih mentalnih bolesti

00:02:47.945 --> 00:02:49.845
često su imali sličan rezultat,

00:02:49.845 --> 00:02:53.045
čime je test postao
pouzdan dijagnostički instrument.

00:02:53.045 --> 00:02:55.425
Čak je mogao da dijagnostikuje neka stanja

00:02:55.425 --> 00:02:58.535
koje je bilo teško ustanoviti
drugim dostupnim metodama.

NOTE Paragraph

00:02:59.135 --> 00:03:00.465
Godine 1921,

00:03:00.465 --> 00:03:05.205
Roršah je objavio svoj sistem kodiranja
zajedno sa deset mrlja za koje je smatrao

00:03:05.205 --> 00:03:09.131
da daju najdetaljniju sliku
pristupa ljudi u opažanju.

00:03:09.791 --> 00:03:11.570
Tokom narednih nekoliko decenija,

00:03:11.570 --> 00:03:15.860
test je postao veoma popularan
u zemljama širom sveta.

00:03:15.860 --> 00:03:17.207
Već je 1960-ih godina

00:03:17.207 --> 00:03:21.517
zvanično bio primenjen
više miliona puta samo u SAD-u.

00:03:21.517 --> 00:03:24.828
Nažalost, manje od godinu dana
nakon objavljivanja testa,

00:03:24.828 --> 00:03:27.368
Herman Roršah je iznenada umro.

00:03:27.368 --> 00:03:29.478
U odsustvu izumitelja
koji bi ga kontrolisao,

00:03:29.478 --> 00:03:32.888
test za koji je on metodično prikupio
toliko podataka da bi ga potkrepio

00:03:32.888 --> 00:03:36.548
počeo je da se koristi
na razne spekulativne načine.

NOTE Paragraph

00:03:36.548 --> 00:03:39.598
Istraživači su zadali test
nacističkim ratnim kriminalcima

00:03:39.598 --> 00:03:43.288
u nadi da će razotkriti
psihološke korene masovnih ubistava.

00:03:43.288 --> 00:03:46.538
Antropolozi su pokazivali slike
u udaljenim zajednicama

00:03:46.538 --> 00:03:49.358
kao neku vrstu
univerzalnog testa ličnosti.

00:03:49.358 --> 00:03:52.218
Poslodavci su donosili odluke
o zapošljavanju sa predrasudama

00:03:52.218 --> 00:03:54.798
na osnovu pojednostavljenog
ključa za dekodiranje.

00:03:54.798 --> 00:03:58.239
Kada je test izašao iz klinika
i uključio se u popularnu kulturu,

00:03:58.239 --> 00:04:01.609
njegov ugled je opao
među profesionalcima u medicini

00:04:01.609 --> 00:04:04.639
i mrlje su počele da ispadaju
iz kliničke upotrebe.

NOTE Paragraph

00:04:05.279 --> 00:04:08.009
Danas je test i dalje kontroverzan

00:04:08.009 --> 00:04:10.909
i mnogi pretpostavljaju da je opovrgnut.

00:04:10.909 --> 00:04:15.929
Ali 2013. godine je ogroman pregled
svih postojećih istraživanja Roršaha

00:04:15.929 --> 00:04:20.339
pokazao da, kada se pravilno primenjuje,
test daje valjane rezultate

00:04:20.339 --> 00:04:23.009
koji mogu pomoći da se dijagnostikuju
mentalni poremećaji

00:04:23.009 --> 00:04:25.689
ili da se zaokruži
psihološki profil pacijenta.

00:04:26.349 --> 00:04:30.809
Daleko od toga da je sveobuhvatni ključ
za ljudski um; to nije nijedan test.

00:04:30.809 --> 00:04:34.709
Ali njegov vizuelni pristup
i odsustvo bilo kakvog pravog odgovora

00:04:34.709 --> 00:04:38.379
nastavljaju da pomažu psiholozima
da sačine jasniju sliku

00:04:38.379 --> 00:04:40.499
toga kako ljudi vide svet,

00:04:40.499 --> 00:04:41.969
što nas vodi korak bliže

00:04:41.969 --> 00:04:45.339
razumevanju šablona
u osnovi naših opažaja.