1
00:00:07,297 --> 00:00:09,157
Pogledajte ovu sliku.

2
00:00:09,157 --> 00:00:10,657
Šta bi ovo moglo biti?

3
00:00:10,657 --> 00:00:12,067
Zastrašujuće čudovište?

4
00:00:12,067 --> 00:00:13,597
Dva druželjubiva medveda?

5
00:00:13,597 --> 00:00:15,877
Ili nešto sasvim drugačije?

6
00:00:16,557 --> 00:00:17,957
Skoro čitav vek

7
00:00:17,957 --> 00:00:20,427
je ovakvih deset mrlja
od mastila korišćeno

8
00:00:20,427 --> 00:00:24,117
kao nešto što se čini
kao gotovo mističan test ličnosti.

9
00:00:24,117 --> 00:00:26,307
Ove misteriozne slike
su dugo držane u tajnosti

10
00:00:26,307 --> 00:00:27,877
za psihologe i njihove pacijente

11
00:00:27,877 --> 00:00:32,367
i smatralo se da se oslanjaju
na procese u glavi osobe.

12
00:00:33,357 --> 00:00:35,885
Ali šta nam mrlje od mastila
zaista mogu reći

13
00:00:35,885 --> 00:00:38,425
i kako ovaj test funkcioniše?

14
00:00:38,425 --> 00:00:43,205
Izum švedskog psihijatra
Hermana Roršaha s početka 20. veka,

15
00:00:43,205 --> 00:00:47,645
Roršahov test se zapravo manje odnosi
na konkretne stvari koje vidimo,

16
00:00:47,645 --> 00:00:50,920
a više na naš opšti pristup opažanju.

17
00:00:50,920 --> 00:00:53,720
Kao umetnik amater,
Herman je bio fasciniran

18
00:00:53,720 --> 00:00:57,190
time kako se vizuelno opažanje
razlikuje od jedne do druge osobe.

19
00:00:57,190 --> 00:00:59,857
Nastavio je sa svojim interesovanjem
u medicinskoj školi,

20
00:00:59,857 --> 00:01:03,347
gde je učio da su sva naša čula
duboko povezana.

21
00:01:03,347 --> 00:01:05,697
Proučavao je kako naš proces opažanja

22
00:01:05,697 --> 00:01:08,087
ne samo da registruje
ulazne informacije iz čula,

23
00:01:08,087 --> 00:01:09,868
već ih i menja.

24
00:01:09,868 --> 00:01:12,408
A kada je počeo da radi
u mentalnoj bolnici

25
00:01:12,408 --> 00:01:13,898
u istočnoj Švajcarskoj,

26
00:01:13,898 --> 00:01:17,308
počeo je da stvara niz zagonetnih slika

27
00:01:17,308 --> 00:01:20,658
da bi stekao nove uvide
u ovaj tajanstveni proces.

28
00:01:21,358 --> 00:01:23,578
Pomoću slika mrlja od mastila,

29
00:01:23,578 --> 00:01:26,688
Roršah je počeo da ispituje
stotine zdravih ispitanika

30
00:01:26,688 --> 00:01:29,608
i psihijatrijskih pacijenata
postavljajući im isto pitanje:

31
00:01:29,608 --> 00:01:31,648
šta bi ovo moglo biti?

32
00:01:31,648 --> 00:01:36,278
Međutim, ono što su ispitanici videli
nije bilo najvažnije za Roršaha,

33
00:01:36,278 --> 00:01:39,102
već kako bi pristupili zadatku.

34
00:01:39,102 --> 00:01:42,432
Na koje delove slike
su se fokusirali ili su ih ignorisali?

35
00:01:42,432 --> 00:01:44,682
Jesu li videli da se slika pomera?

36
00:01:44,682 --> 00:01:48,382
Da li im je boja na nekim mrljama
pomogla da daju bolje odgovore

37
00:01:48,382 --> 00:01:50,732
ili bi ih ometala ili preplavljivala?

38
00:01:51,462 --> 00:01:54,492
Razvio je sistem
za kodiranje odgovora ljudi,

39
00:01:54,492 --> 00:01:59,472
smanjivši veliki opseg mogućih tumačenja
na prikladan broj od njih nekoliko.

40
00:01:59,472 --> 00:02:04,124
Sada je imao emprijske mere
da bi kvantifikovao raznorazne ispitanike:

41
00:02:04,124 --> 00:02:05,945
kreativne i maštovite,

42
00:02:05,945 --> 00:02:08,955
one koji su orijentisani na detalje
i one koji vide širu sliku,

43
00:02:08,955 --> 00:02:12,655
kao i fleksibilne učesnike
koji su mogli da prilagode pristup.

44
00:02:12,655 --> 00:02:14,375
Neki ljudi bi se zaglavili

45
00:02:14,375 --> 00:02:17,055
i davali isti odgovor na više mrlja.

46
00:02:17,055 --> 00:02:20,275
Drugi su davali neobične i divne opise.

47
00:02:20,275 --> 00:02:22,985
Odgovori su bili različiti kao i mrlje,

48
00:02:22,985 --> 00:02:26,035
a nudile su razne vrste
opažajnih problema,

49
00:02:26,035 --> 00:02:28,855
od kojih su neki bile lakši
za tumačenje od drugih.

50
00:02:28,855 --> 00:02:31,905
Ali analiziranje
opšteg pristupa ispitanika

51
00:02:31,905 --> 00:02:34,785
dalo je pravi uvid u njihovu psihologiju.

52
00:02:34,785 --> 00:02:37,505
Kako je Roršah testirao sve više ljudi,

53
00:02:37,505 --> 00:02:39,775
šabloni su počeli da se gomilaju.

54
00:02:39,775 --> 00:02:42,355
Zdravi ispitanici sa istim ličnostima

55
00:02:42,355 --> 00:02:45,295
često su imali iznenađujuće
slične pristupe.

56
00:02:45,295 --> 00:02:47,945
Pacijenti koji su patili
od istih mentalnih bolesti

57
00:02:47,945 --> 00:02:49,845
često su imali sličan rezultat,

58
00:02:49,845 --> 00:02:53,045
čime je test postao
pouzdan dijagnostički instrument.

59
00:02:53,045 --> 00:02:55,425
Čak je mogao da dijagnostikuje neka stanja

60
00:02:55,425 --> 00:02:58,535
koje je bilo teško ustanoviti
drugim dostupnim metodama.

61
00:02:59,135 --> 00:03:00,465
Godine 1921,

62
00:03:00,465 --> 00:03:05,205
Roršah je objavio svoj sistem kodiranja
zajedno sa deset mrlja za koje je smatrao

63
00:03:05,205 --> 00:03:09,131
da daju najdetaljniju sliku
pristupa ljudi u opažanju.

64
00:03:09,791 --> 00:03:11,570
Tokom narednih nekoliko decenija,

65
00:03:11,570 --> 00:03:15,860
test je postao veoma popularan
u zemljama širom sveta.

66
00:03:15,860 --> 00:03:17,207
Već je 1960-ih godina

67
00:03:17,207 --> 00:03:21,517
zvanično bio primenjen
više miliona puta samo u SAD-u.

68
00:03:21,517 --> 00:03:24,828
Nažalost, manje od godinu dana
nakon objavljivanja testa,

69
00:03:24,828 --> 00:03:27,368
Herman Roršah je iznenada umro.

70
00:03:27,368 --> 00:03:29,478
U odsustvu izumitelja
koji bi ga kontrolisao,

71
00:03:29,478 --> 00:03:32,888
test za koji je on metodično prikupio
toliko podataka da bi ga potkrepio

72
00:03:32,888 --> 00:03:36,548
počeo je da se koristi
na razne spekulativne načine.

73
00:03:36,548 --> 00:03:39,598
Istraživači su zadali test
nacističkim ratnim kriminalcima

74
00:03:39,598 --> 00:03:43,288
u nadi da će razotkriti
psihološke korene masovnih ubistava.

75
00:03:43,288 --> 00:03:46,538
Antropolozi su pokazivali slike
u udaljenim zajednicama

76
00:03:46,538 --> 00:03:49,358
kao neku vrstu
univerzalnog testa ličnosti.

77
00:03:49,358 --> 00:03:52,218
Poslodavci su donosili odluke
o zapošljavanju sa predrasudama

78
00:03:52,218 --> 00:03:54,798
na osnovu pojednostavljenog
ključa za dekodiranje.

79
00:03:54,798 --> 00:03:58,239
Kada je test izašao iz klinika
i uključio se u popularnu kulturu,

80
00:03:58,239 --> 00:04:01,609
njegov ugled je opao
među profesionalcima u medicini

81
00:04:01,609 --> 00:04:04,639
i mrlje su počele da ispadaju
iz kliničke upotrebe.

82
00:04:05,279 --> 00:04:08,009
Danas je test i dalje kontroverzan

83
00:04:08,009 --> 00:04:10,909
i mnogi pretpostavljaju da je opovrgnut.

84
00:04:10,909 --> 00:04:15,929
Ali 2013. godine je ogroman pregled
svih postojećih istraživanja Roršaha

85
00:04:15,929 --> 00:04:20,339
pokazao da, kada se pravilno primenjuje,
test daje valjane rezultate

86
00:04:20,339 --> 00:04:23,009
koji mogu pomoći da se dijagnostikuju
mentalni poremećaji

87
00:04:23,009 --> 00:04:25,689
ili da se zaokruži
psihološki profil pacijenta.

88
00:04:26,349 --> 00:04:30,809
Daleko od toga da je sveobuhvatni ključ
za ljudski um; to nije nijedan test.

89
00:04:30,809 --> 00:04:34,709
Ali njegov vizuelni pristup
i odsustvo bilo kakvog pravog odgovora

90
00:04:34,709 --> 00:04:38,379
nastavljaju da pomažu psiholozima
da sačine jasniju sliku

91
00:04:38,379 --> 00:04:40,499
toga kako ljudi vide svet,

92
00:04:40,499 --> 00:04:41,969
što nas vodi korak bliže

93
00:04:41,969 --> 00:04:45,339
razumevanju šablona
u osnovi naših opažaja.