1
00:00:07,297 --> 00:00:09,157
Spójrz na ten obrazek.

2
00:00:09,157 --> 00:00:10,657
Co to może być?

3
00:00:10,657 --> 00:00:12,067
Przerażający potwór?

4
00:00:12,067 --> 00:00:13,597
Dwa przyjazne niedźwiadki?

5
00:00:13,597 --> 00:00:16,557
Czy może coś kompletnie innego?

6
00:00:16,557 --> 00:00:17,957
Od około stulecia

7
00:00:17,957 --> 00:00:20,427
dziesięciu takich tablic używano

8
00:00:20,427 --> 00:00:24,117
do wykonywania niemal
mistycznych testów psychologicznych.

9
00:00:24,117 --> 00:00:27,697
Psychologowie długo milczeli na ich temat.

10
00:00:27,697 --> 00:00:33,357
Obrazki miały pokazywać działanie
mechanizmów ludzkiej psychiki.

11
00:00:33,357 --> 00:00:35,885
Co właściwie te plamy mogą nam powiedzieć?

12
00:00:35,885 --> 00:00:38,425
Na czym polega taki test?

13
00:00:38,425 --> 00:00:43,205
Szwajcarski psychiatra Hermann Rorschach
wymyślił go na początku XX wieku.

14
00:00:43,205 --> 00:00:47,645
W teście nie chodzi
o odgadnięcie treści plamy,

15
00:00:47,645 --> 00:00:50,920
tylko o nasz sposób myślenia.

16
00:00:50,920 --> 00:00:52,300
Jako artysta amator,

17
00:00:52,300 --> 00:00:57,220
Hermann był ciekawy, jak ludzie różnią się
wizualnym postrzeganiem świata.

18
00:00:57,220 --> 00:00:59,687
Rozwinął swoje zainteresowanie
w szkole medycznej,

19
00:00:59,687 --> 00:01:03,347
gdzie dowiedział się, że nasze zmysły
są ze sobą głęboko połączone.

20
00:01:03,347 --> 00:01:08,087
Uczył się o tym, że percepcja
nie tylko rejestruje wrażenia,

21
00:01:08,087 --> 00:01:09,868
ale je przetwarza.

22
00:01:09,868 --> 00:01:13,898
Po podjęciu pracy w szpitalu
psychiatrycznym na wschodzie Szwajcarii,

23
00:01:13,898 --> 00:01:17,308
zaczął projektować serię
zagadkowych obrazków,

24
00:01:17,308 --> 00:01:21,358
żeby móc lepiej obserwować cały proces.

25
00:01:21,358 --> 00:01:23,578
Przy użyciu kleksów

26
00:01:23,578 --> 00:01:27,958
Rorschach zadawał to samo pytanie
setkom zdrowych i chorych osób,

27
00:01:27,958 --> 00:01:29,608
a brzmiało ono:

28
00:01:29,608 --> 00:01:31,648
co to może być?

29
00:01:31,648 --> 00:01:36,278
Dla Rorschacha nie było istotne to,
co pacjenci faktycznie widzieli,

30
00:01:36,278 --> 00:01:39,102
tylko sposób, w jaki
zabierali się za to zadanie.

31
00:01:39,102 --> 00:01:42,432
Które elementy obrazów ignorowali,
a na jakich się skupiali?

32
00:01:42,432 --> 00:01:44,682
Czy według nich obrazy się ruszały?

33
00:01:44,682 --> 00:01:48,382
Czy kolory niektórych kleksów
pomagały im w odpowiedzi,

34
00:01:48,382 --> 00:01:51,462
czy rozpraszały i przytłaczały?

35
00:01:51,462 --> 00:01:54,492
Rorschach opracował system
kodowania odpowiedzi,

36
00:01:54,492 --> 00:01:59,472
ograniczając szeroką gamę
odpowiedzi do kilku.

37
00:01:59,472 --> 00:02:04,124
Miał empiryczne narzędzie
pomagające badać pacjentów:

38
00:02:04,124 --> 00:02:05,945
kreatywnych i z bujną wyobraźnią,

39
00:02:05,945 --> 00:02:08,955
skupionych na detalach lub na ogóle,

40
00:02:08,955 --> 00:02:12,655
a także takich potrafiących
dostosowywać swoje odpowiedzi.

41
00:02:12,655 --> 00:02:14,375
Niektórzy byli zagubieni

42
00:02:14,375 --> 00:02:17,055
i wciąż podawali tę samą odpowiedź.

43
00:02:17,055 --> 00:02:20,275
Inni dawali niezwykłe i wspaniałe opisy.

44
00:02:20,275 --> 00:02:22,985
Opisy były tak zróżnicowane,
jak same kleksy,

45
00:02:22,985 --> 00:02:26,035
co stwarzało wiele
problemów percepcyjnych,

46
00:02:26,035 --> 00:02:28,855
niektórych łatwiejszych
do zinterpretowania od innych.

47
00:02:28,855 --> 00:02:31,905
Jednak analiza ogólnego podejścia
osoby wykonującej test

48
00:02:31,905 --> 00:02:34,785
dawała prawdziwy wgląd w jej psychologię.

49
00:02:34,785 --> 00:02:37,505
W miarę jak Rorschach badał
coraz więcej osób,

50
00:02:37,505 --> 00:02:39,775
wzory można było pogrupować.

51
00:02:39,775 --> 00:02:42,355
Zdrowi pacjenci ze zbliżoną osobowością

52
00:02:42,355 --> 00:02:45,295
zazwyczaj podchodzili do testu podobnie.

53
00:02:45,295 --> 00:02:47,945
Pacjenci cierpiący
na te same choroby psychiczne

54
00:02:47,945 --> 00:02:49,845
też wypadali podobnie,

55
00:02:49,845 --> 00:02:53,045
przez co test był wiarygodnym
narzędziem diagnostycznym.

56
00:02:53,045 --> 00:02:55,425
Dzięki niemu można było
zdiagnozować dolegliwości

57
00:02:55,425 --> 00:02:59,135
trudne do zidentyfikowania
za pomocą innych dostępnych metod.

58
00:02:59,135 --> 00:03:00,465
W 1921 roku

59
00:03:00,465 --> 00:03:04,495
Rorschach opublikował 10 obrazów
z systemem kodowania,

60
00:03:04,495 --> 00:03:06,251
który według niego przedstawiał

61
00:03:06,251 --> 00:03:09,791
najbardziej zniuansowany obraz
podejścia percepcyjnego ludzi.

62
00:03:09,791 --> 00:03:11,570
Przez kilka kolejnych dekad

63
00:03:11,570 --> 00:03:15,860
test zyskał dużą popularność
w wielu krajach na całym świecie.

64
00:03:15,860 --> 00:03:17,207
W latach 60.

65
00:03:17,207 --> 00:03:21,517
kliniki w Stanach posiłkowały się
10 milionami jego kopii.

66
00:03:21,517 --> 00:03:24,828
Niestety niecały rok po publikacji testu

67
00:03:24,828 --> 00:03:27,408
Hermann Rorschach niespodziewanie zmarł.

68
00:03:27,408 --> 00:03:29,448
Bez mentora trzymającego
wszystko w ryzach,

69
00:03:29,448 --> 00:03:32,888
test, do którego metodycznie
zebrał tak wiele danych,

70
00:03:32,888 --> 00:03:36,548
zaczęto używać na wiele dziwnych sposobów.

71
00:03:36,548 --> 00:03:39,598
Przeprowadzono go
na nazistowskich zbrodniarzach wojennych

72
00:03:39,598 --> 00:03:43,288
z nadzieją, że wskaże on korzenie
masowego mordu w psychice.

73
00:03:43,288 --> 00:03:46,538
Antropolodzy pokazali obrazki
odległym społecznościom

74
00:03:46,538 --> 00:03:49,438
jako pewien rodzaj
uniwersalnego testu osobowości.

75
00:03:49,438 --> 00:03:52,138
Pracodawcy byli uprzedzeni,
decydując o zatrudnieniu

76
00:03:52,138 --> 00:03:54,798
na podstawie wykresów dekodowania.

77
00:03:54,798 --> 00:03:58,239
Gdy tylko test wyszedł z klinik
i zetknął się z kulturą masową,

78
00:03:58,239 --> 00:04:01,609
jego reputacja wśród naukowców zmalała

79
00:04:01,609 --> 00:04:05,279
i zaprzestano go używać
w kontekście medycznym.

80
00:04:05,279 --> 00:04:08,009
Dziś test nadal wzbudza kontrowersje.

81
00:04:08,009 --> 00:04:10,909
Wielu uważa, że został obalony.

82
00:04:10,909 --> 00:04:15,929
Jednak gdy w 2013 roku sprawdzono
dokumentację badania Rorschacha,

83
00:04:15,929 --> 00:04:20,349
okazało się, że jeśli się go prawidłowo
użyje, to wyniki mają uzasadnienie.

84
00:04:20,349 --> 00:04:22,569
Może to pomóc w diagnozie
chorób psychicznych

85
00:04:22,569 --> 00:04:26,349
lub w stworzeniu profilu
psychologicznego pacjenta.

86
00:04:26,349 --> 00:04:29,564
Wprawdzie nie jest kluczem
do ludzkiego umysłu,

87
00:04:29,564 --> 00:04:31,119
żaden test nie jest.

88
00:04:31,119 --> 00:04:34,569
Jednak wizualne podejście
i brak dobrych lub złych odpowiedzi

89
00:04:34,569 --> 00:04:37,419
pomaga psychologom namalować

90
00:04:37,419 --> 00:04:40,399
obraz ludzkiego postrzegania świata.

91
00:04:40,399 --> 00:04:42,129
Dzięki temu jesteśmy o krok bliżej

92
00:04:42,129 --> 00:04:45,399
do zrozumienia wzorów
kryjących się za percepcją.