WEBVTT

00:00:07.297 --> 00:00:09.157
Паглядзіце на гэты малюнак.

00:00:09.157 --> 00:00:10.657
Што гэта можа быць?

00:00:10.657 --> 00:00:12.067
Страшны монстар?

00:00:12.067 --> 00:00:13.597
Два добрыя мядзведзі?

00:00:13.597 --> 00:00:16.557
Ці нешта зусім іншае?

00:00:16.557 --> 00:00:17.957
На працягу амаль стагоддзя

00:00:17.957 --> 00:00:20.427
дзесяць такіх чарнільных 
кляксаў служылі

00:00:20.427 --> 00:00:23.987
амаль містычным тэстам асобы.

00:00:23.987 --> 00:00:27.697
Доўгі час ён захоўваўся ў таямніцы ад
псіхолагаў і іх пацыентаў, з-за чаго

00:00:27.697 --> 00:00:33.357
пагаворвалі, што загадкавыя малюнкi могуць
праліць святло на працу чалавечага розуму.

00:00:33.357 --> 00:00:35.885
Але пра што сапраўды 
распавядаюць нам кляксы

00:00:35.885 --> 00:00:38.425
і як працуе гэты тэст?

NOTE Paragraph

00:00:38.425 --> 00:00:43.205
Вынайдзены ў пачатку 20-га стагоддзя 
швейцарскім псіхіятрам Германам Роршахам,

00:00:43.205 --> 00:00:47.645
тэст Роршаха на самой справе менш 
тычыцца канкрэтных рэчаў, якія мы бачым,

00:00:47.645 --> 00:00:50.920
а больш распавядае аб нашым 
агульным падыходзе да ўспрымання.

00:00:50.920 --> 00:00:53.958
Будучы мастаком-аматарам,
Герман захапляўся тым,

00:00:53.958 --> 00:00:56.670
як візуальнае ўспрыманне 
адрозніваецца ў розных людзей.

00:00:56.670 --> 00:00:59.997
Цікавасць да тэмы ён не страціў і 
паступіўшы ў медыцынскi ўніверсітэт,

00:00:59.997 --> 00:01:03.367
дзе ён даведаўся, што ўсе нашы 
пачуцці глыбока звязаныя.

00:01:03.367 --> 00:01:08.087
Ён вывучаў, як працэс ўспрымання не 
проста рэгіструе сэнсарныя сігналы,

00:01:08.087 --> 00:01:09.868
а пераўтварае іх.

00:01:09.868 --> 00:01:13.898
І калі ён атрымаў месца ў псіхіятрычным
шпіталі на ўсходзе Швейцарыі,

00:01:13.898 --> 00:01:17.308
то пачаў ствараць серыю 
загадкавых малюнкаў,

00:01:17.308 --> 00:01:21.358
каб лепш зразумець гэты
таямнічы працэс.

NOTE Paragraph

00:01:21.358 --> 00:01:23.578
Выкарыстоўваючы свае карткі 
з кляксамі,

00:01:23.578 --> 00:01:26.688
Роршах пачаў апытваць
сотні здаровых людзей

00:01:26.688 --> 00:01:29.788
і пацыентаў псіхіятрычнай клінікі, 
задаючы адно і тое ж пытанне:

00:01:29.788 --> 00:01:31.648
"На што гэта падобна?"

00:01:31.648 --> 00:01:36.278
Аднак, тое, што бачылі падыспытныя, 
не мела такой значнасці для Роршаха

00:01:36.278 --> 00:01:39.102
у параўнанні з тым,
як яны падыходзлі да задачы.

00:01:39.102 --> 00:01:42.432
На якіх частках малюнка яны 
сфакусаваліся, а якія праігнаравалі?

00:01:42.432 --> 00:01:44.682
Ці бачылі яны рух на малюнку?

00:01:44.682 --> 00:01:48.382
Ці дапамагалi ім каляровыя кляксы
на некаторых малюнках адказаць лепш,

00:01:48.382 --> 00:01:51.462
ці, наадварот, адцягвалі i 
перагружалі інфармацыяй?

NOTE Paragraph

00:01:51.462 --> 00:01:54.492
Ён распрацаваў сістэму кадавання
атрыманых адказаў,

00:01:54.492 --> 00:01:59.472
звузіўшы шырокі дыяпазон тлумачэнняў да
лічбаў, з якімі можна працаваць.

00:01:59.472 --> 00:02:04.124
Цяпер у яго былі эмпірычныя паказчыкі для
колькаснай ацэнкі ўсіх пратэставаных:

00:02:04.124 --> 00:02:05.945
людзей творчых і з развітым уяўленнем,

00:02:05.945 --> 00:02:08.955
уважлівых да дэталяў, думаючых маштабна

00:02:08.955 --> 00:02:12.655
i таксама ўдзельнікаў з гнуткім мысленнем,
здольных адаптаваць свой падыход.

00:02:12.655 --> 00:02:14.375
Некаторыя падыспытныя 
захрасалі

00:02:14.375 --> 00:02:17.055
i называлi адно і тое ж
на розных малюнках.

00:02:17.055 --> 00:02:20.255
Іншыя давалі незвычайныя
і цудоўныя апісанні.

00:02:20.255 --> 00:02:23.015
Адказы былі такімі ж разнастайнымі,
як і чарнільныя кляксы,

00:02:23.015 --> 00:02:26.035
якія адпавядалі розным
праблемам успрымання ‒

00:02:26.035 --> 00:02:28.855
некаторыя было лягчэй 
інтэрпрэтаваць, чым іншыя.

00:02:28.855 --> 00:02:31.905
Але аналіз агульнага падыходу
падыспытнага да вырашэння задачы

00:02:31.905 --> 00:02:34.785
даваў рэальнае разуменне
псіхалогіі яго асобы.

00:02:34.785 --> 00:02:37.505
І па меры таго, як Роршах апытваў
усё больш людзей,

00:02:37.505 --> 00:02:39.775
пачалі фарміравацца пэўныя патэрны.

00:02:39.775 --> 00:02:42.355
Здаровыя падыспытныя з 
аднолькавымі тыпамі асобы

00:02:42.355 --> 00:02:44.905
часта выкарыстоўвалі назвычай
падобныя падыходы.

00:02:44.905 --> 00:02:47.995
Пацыенты, якія мучыліся ад адных і 
тых жа псіхічных захворванняў,

00:02:47.995 --> 00:02:49.845
гэтак жа давалі падобныя адказы,

00:02:49.845 --> 00:02:53.045
што рабiла тэст надзейным 
інструментам дыягностыкі.

00:02:53.045 --> 00:02:55.425
Тэст мог нават дыягнаставаць
некаторыя станы,

00:02:55.425 --> 00:02:59.135
якія цяжка было вызначыць з 
дапамогай іншых даступных метадаў.

NOTE Paragraph

00:02:59.135 --> 00:03:00.465
У 1921 годзе

00:03:00.465 --> 00:03:02.935
Роршах апублікаваў сваю
сістэму кадавання

00:03:02.935 --> 00:03:05.205
разам з дзесяццю кляксамі,
якія, на яго думку,

00:03:05.205 --> 00:03:09.791
перадавалі самую дэталёвую карціну 
чалавечага падыходу да ўспрымання.

00:03:09.791 --> 00:03:11.570
На працягу наступных дзесяцігоддзяў

00:03:11.570 --> 00:03:15.860
тэст стаў карыстацца велізарнай
папулярнасцю ва ўсім свеце.

00:03:15.860 --> 00:03:17.207
Да 1960-х гадоў

00:03:17.207 --> 00:03:21.517
толькі ў ЗША яго афіцыйна
прайшлі мільёны чалавек.

00:03:21.517 --> 00:03:24.828
На жаль, менш чым праз год
пасля публікацыі тэсту

00:03:24.828 --> 00:03:27.408
Герман Роршах раптоўна памёр.

00:03:27.408 --> 00:03:30.408
Без свайго вынаходніка, які метадычна
збіраў неабходныя дадзеныя

00:03:30.408 --> 00:03:33.598
і які змог бы пракантраляваць 
правільнасць інтэрпрэтацыі вынікаў,

00:03:33.598 --> 00:03:36.548
тэст пачаў выкарыстоўвацца ў
разнастайных спекуляцыях.

NOTE Paragraph

00:03:36.548 --> 00:03:39.598
Даследчыкі тэставалі
нацысцкіх ваенных злачынцаў,

00:03:39.598 --> 00:03:43.288
спадзеючыся раскрыць псіхалагічныя
карані масавых забойстваў.

00:03:43.288 --> 00:03:46.538
Антраполагі паказвалі малюнкi
ў аддаленых супольнасцях

00:03:46.538 --> 00:03:49.438
як свайго роду ўніверсальны тэст асобы.

00:03:49.438 --> 00:03:52.071
Працадаўцы прымалі прадузятыя
рашэнні аб найме

00:03:52.071 --> 00:03:54.798
на аснове спрошчаных
схем расшыфроўкі.

00:03:54.798 --> 00:03:58.239
Як толькі тэст пакінуў сцены клінік
і стаў часткай масавай культуры,

00:03:58.239 --> 00:04:01.609
яго рэпутацыя сярод медыцынскіх
спецыялістаў рэзка пагоршылася,

00:04:01.609 --> 00:04:05.279
і кляксы перасталі выкарыстоўвацца
ў клінічнай практыцы.

NOTE Paragraph

00:04:05.279 --> 00:04:08.009
Сёння стаўленне да тэсту ўсё
яшчэ з'яўляецца супярэчлівым,

00:04:08.009 --> 00:04:10.909
і многія мяркуюць, што яго 
дакладнасць была абвергнутая.

00:04:10.909 --> 00:04:15.929
Аднак, у 2013 годзе маштабны перагляд 
усіх існуючых даследаванняў Роршаха

00:04:15.929 --> 00:04:19.919
паказаў, што пры правільным ужыванні
тэст дае пэўныя вынікі,

00:04:19.919 --> 00:04:22.639
якія могуць дапамагчы 
дыягнаставаць псіхічнае захворванне

00:04:22.639 --> 00:04:26.349
або дапоўніць псіхалагічны
партрэт пацыента.

00:04:26.349 --> 00:04:29.259
Ён наўрад ці з'яўляецца
ключом да чалавечага розуму ‒

00:04:29.259 --> 00:04:30.799
ніводны тэст ім не з'яўляецца.

00:04:30.799 --> 00:04:34.709
Але яго візуальны падыход і 
адсутнасць адзінага вернага адказу

00:04:34.709 --> 00:04:38.379
дапамагае псіхолагам скласці 
больш дэталёвы партрэт таго,

00:04:38.379 --> 00:04:40.309
як людзі бачаць навакольны свет,

00:04:40.309 --> 00:04:41.976
што дазваляе нам на крок наблізіцца

00:04:41.976 --> 00:04:46.189
да разумення мадэляў нашага ўспрымання.