1
00:00:07,297 --> 00:00:09,157
Паглядзіце на гэты малюнак.

2
00:00:09,157 --> 00:00:10,657
Што гэта можа быць?

3
00:00:10,657 --> 00:00:12,067
Страшны монстар?

4
00:00:12,067 --> 00:00:13,597
Два добрыя мядзведзі?

5
00:00:13,597 --> 00:00:16,557
Ці нешта зусім іншае?

6
00:00:16,557 --> 00:00:17,957
На працягу амаль стагоддзя

7
00:00:17,957 --> 00:00:20,427
дзесяць такіх чарнільных 
кляксаў служылі

8
00:00:20,427 --> 00:00:23,987
амаль містычным тэстам асобы.

9
00:00:23,987 --> 00:00:27,697
Доўгі час ён захоўваўся ў таямніцы ад
псіхолагаў і іх пацыентаў, з-за чаго

10
00:00:27,697 --> 00:00:33,357
пагаворвалі, што загадкавыя малюнкi могуць
праліць святло на працу чалавечага розуму.

11
00:00:33,357 --> 00:00:35,885
Але пра што сапраўды 
распавядаюць нам кляксы

12
00:00:35,885 --> 00:00:38,425
і як працуе гэты тэст?

13
00:00:38,425 --> 00:00:43,205
Вынайдзены ў пачатку 20-га стагоддзя 
швейцарскім псіхіятрам Германам Роршахам,

14
00:00:43,205 --> 00:00:47,645
тэст Роршаха на самой справе менш 
тычыцца канкрэтных рэчаў, якія мы бачым,

15
00:00:47,645 --> 00:00:50,920
а больш распавядае аб нашым 
агульным падыходзе да ўспрымання.

16
00:00:50,920 --> 00:00:53,958
Будучы мастаком-аматарам,
Герман захапляўся тым,

17
00:00:53,958 --> 00:00:56,670
як візуальнае ўспрыманне 
адрозніваецца ў розных людзей.

18
00:00:56,670 --> 00:00:59,997
Цікавасць да тэмы ён не страціў і 
паступіўшы ў медыцынскi ўніверсітэт,

19
00:00:59,997 --> 00:01:03,367
дзе ён даведаўся, што ўсе нашы 
пачуцці глыбока звязаныя.

20
00:01:03,367 --> 00:01:08,087
Ён вывучаў, як працэс ўспрымання не 
проста рэгіструе сэнсарныя сігналы,

21
00:01:08,087 --> 00:01:09,868
а пераўтварае іх.

22
00:01:09,868 --> 00:01:13,898
І калі ён атрымаў месца ў псіхіятрычным
шпіталі на ўсходзе Швейцарыі,

23
00:01:13,898 --> 00:01:17,308
то пачаў ствараць серыю 
загадкавых малюнкаў,

24
00:01:17,308 --> 00:01:21,358
каб лепш зразумець гэты
таямнічы працэс.

25
00:01:21,358 --> 00:01:23,578
Выкарыстоўваючы свае карткі 
з кляксамі,

26
00:01:23,578 --> 00:01:26,688
Роршах пачаў апытваць
сотні здаровых людзей

27
00:01:26,688 --> 00:01:29,788
і пацыентаў псіхіятрычнай клінікі, 
задаючы адно і тое ж пытанне:

28
00:01:29,788 --> 00:01:31,648
"На што гэта падобна?"

29
00:01:31,648 --> 00:01:36,278
Аднак, тое, што бачылі падыспытныя, 
не мела такой значнасці для Роршаха

30
00:01:36,278 --> 00:01:39,102
у параўнанні з тым,
як яны падыходзлі да задачы.

31
00:01:39,102 --> 00:01:42,432
На якіх частках малюнка яны 
сфакусаваліся, а якія праігнаравалі?

32
00:01:42,432 --> 00:01:44,682
Ці бачылі яны рух на малюнку?

33
00:01:44,682 --> 00:01:48,382
Ці дапамагалi ім каляровыя кляксы
на некаторых малюнках адказаць лепш,

34
00:01:48,382 --> 00:01:51,462
ці, наадварот, адцягвалі i 
перагружалі інфармацыяй?

35
00:01:51,462 --> 00:01:54,492
Ён распрацаваў сістэму кадавання
атрыманых адказаў,

36
00:01:54,492 --> 00:01:59,472
звузіўшы шырокі дыяпазон тлумачэнняў да
лічбаў, з якімі можна працаваць.

37
00:01:59,472 --> 00:02:04,124
Цяпер у яго былі эмпірычныя паказчыкі для
колькаснай ацэнкі ўсіх пратэставаных:

38
00:02:04,124 --> 00:02:05,945
людзей творчых і з развітым уяўленнем,

39
00:02:05,945 --> 00:02:08,955
уважлівых да дэталяў, думаючых маштабна

40
00:02:08,955 --> 00:02:12,655
i таксама ўдзельнікаў з гнуткім мысленнем,
здольных адаптаваць свой падыход.

41
00:02:12,655 --> 00:02:14,375
Некаторыя падыспытныя 
захрасалі

42
00:02:14,375 --> 00:02:17,055
i называлi адно і тое ж
на розных малюнках.

43
00:02:17,055 --> 00:02:20,255
Іншыя давалі незвычайныя
і цудоўныя апісанні.

44
00:02:20,255 --> 00:02:23,015
Адказы былі такімі ж разнастайнымі,
як і чарнільныя кляксы,

45
00:02:23,015 --> 00:02:26,035
якія адпавядалі розным
праблемам успрымання ‒

46
00:02:26,035 --> 00:02:28,855
некаторыя было лягчэй 
інтэрпрэтаваць, чым іншыя.

47
00:02:28,855 --> 00:02:31,905
Але аналіз агульнага падыходу
падыспытнага да вырашэння задачы

48
00:02:31,905 --> 00:02:34,785
даваў рэальнае разуменне
псіхалогіі яго асобы.

49
00:02:34,785 --> 00:02:37,505
І па меры таго, як Роршах апытваў
усё больш людзей,

50
00:02:37,505 --> 00:02:39,775
пачалі фарміравацца пэўныя патэрны.

51
00:02:39,775 --> 00:02:42,355
Здаровыя падыспытныя з 
аднолькавымі тыпамі асобы

52
00:02:42,355 --> 00:02:44,905
часта выкарыстоўвалі назвычай
падобныя падыходы.

53
00:02:44,905 --> 00:02:47,995
Пацыенты, якія мучыліся ад адных і 
тых жа псіхічных захворванняў,

54
00:02:47,995 --> 00:02:49,845
гэтак жа давалі падобныя адказы,

55
00:02:49,845 --> 00:02:53,045
што рабiла тэст надзейным 
інструментам дыягностыкі.

56
00:02:53,045 --> 00:02:55,425
Тэст мог нават дыягнаставаць
некаторыя станы,

57
00:02:55,425 --> 00:02:59,135
якія цяжка было вызначыць з 
дапамогай іншых даступных метадаў.

58
00:02:59,135 --> 00:03:00,465
У 1921 годзе

59
00:03:00,465 --> 00:03:02,935
Роршах апублікаваў сваю
сістэму кадавання

60
00:03:02,935 --> 00:03:05,205
разам з дзесяццю кляксамі,
якія, на яго думку,

61
00:03:05,205 --> 00:03:09,791
перадавалі самую дэталёвую карціну 
чалавечага падыходу да ўспрымання.

62
00:03:09,791 --> 00:03:11,570
На працягу наступных дзесяцігоддзяў

63
00:03:11,570 --> 00:03:15,860
тэст стаў карыстацца велізарнай
папулярнасцю ва ўсім свеце.

64
00:03:15,860 --> 00:03:17,207
Да 1960-х гадоў

65
00:03:17,207 --> 00:03:21,517
толькі ў ЗША яго афіцыйна
прайшлі мільёны чалавек.

66
00:03:21,517 --> 00:03:24,828
На жаль, менш чым праз год
пасля публікацыі тэсту

67
00:03:24,828 --> 00:03:27,408
Герман Роршах раптоўна памёр.

68
00:03:27,408 --> 00:03:30,408
Без свайго вынаходніка, які метадычна
збіраў неабходныя дадзеныя

69
00:03:30,408 --> 00:03:33,598
і які змог бы пракантраляваць 
правільнасць інтэрпрэтацыі вынікаў,

70
00:03:33,598 --> 00:03:36,548
тэст пачаў выкарыстоўвацца ў
разнастайных спекуляцыях.

71
00:03:36,548 --> 00:03:39,598
Даследчыкі тэставалі
нацысцкіх ваенных злачынцаў,

72
00:03:39,598 --> 00:03:43,288
спадзеючыся раскрыць псіхалагічныя
карані масавых забойстваў.

73
00:03:43,288 --> 00:03:46,538
Антраполагі паказвалі малюнкi
ў аддаленых супольнасцях

74
00:03:46,538 --> 00:03:49,438
як свайго роду ўніверсальны тэст асобы.

75
00:03:49,438 --> 00:03:52,071
Працадаўцы прымалі прадузятыя
рашэнні аб найме

76
00:03:52,071 --> 00:03:54,798
на аснове спрошчаных
схем расшыфроўкі.

77
00:03:54,798 --> 00:03:58,239
Як толькі тэст пакінуў сцены клінік
і стаў часткай масавай культуры,

78
00:03:58,239 --> 00:04:01,609
яго рэпутацыя сярод медыцынскіх
спецыялістаў рэзка пагоршылася,

79
00:04:01,609 --> 00:04:05,279
і кляксы перасталі выкарыстоўвацца
ў клінічнай практыцы.

80
00:04:05,279 --> 00:04:08,009
Сёння стаўленне да тэсту ўсё
яшчэ з'яўляецца супярэчлівым,

81
00:04:08,009 --> 00:04:10,909
і многія мяркуюць, што яго 
дакладнасць была абвергнутая.

82
00:04:10,909 --> 00:04:15,929
Аднак, у 2013 годзе маштабны перагляд 
усіх існуючых даследаванняў Роршаха

83
00:04:15,929 --> 00:04:19,919
паказаў, што пры правільным ужыванні
тэст дае пэўныя вынікі,

84
00:04:19,919 --> 00:04:22,639
якія могуць дапамагчы 
дыягнаставаць псіхічнае захворванне

85
00:04:22,639 --> 00:04:26,349
або дапоўніць псіхалагічны
партрэт пацыента.

86
00:04:26,349 --> 00:04:29,259
Ён наўрад ці з'яўляецца
ключом да чалавечага розуму ‒

87
00:04:29,259 --> 00:04:30,799
ніводны тэст ім не з'яўляецца.

88
00:04:30,799 --> 00:04:34,709
Але яго візуальны падыход і 
адсутнасць адзінага вернага адказу

89
00:04:34,709 --> 00:04:38,379
дапамагае псіхолагам скласці 
больш дэталёвы партрэт таго,

90
00:04:38,379 --> 00:04:40,309
як людзі бачаць навакольны свет,

91
00:04:40,309 --> 00:04:41,976
што дазваляе нам на крок наблізіцца

92
00:04:41,976 --> 00:04:46,189
да разумення мадэляў нашага ўспрымання.