1
00:00:00,053 --> 00:00:01,479
Missouri'de büyürken

2
00:00:01,503 --> 00:00:04,155
bizi ormana götürürlerdi

3
00:00:04,179 --> 00:00:07,172
ve bize bir harita
ve bir de pusula verirlerdi,

4
00:00:07,172 --> 00:00:08,887
evimizi kendimiz bulmak zorundaydık.

5
00:00:08,911 --> 00:00:10,583
Pusula olmadan

6
00:00:10,607 --> 00:00:12,089
haritayı bile okuyamazdık.

7
00:00:12,113 --> 00:00:13,739
Bunu size anlatmak için buradayım.

8
00:00:13,739 --> 00:00:14,972
Pusula anahtar.

9
00:00:14,996 --> 00:00:16,228
[Küçük şey.]

10
00:00:16,252 --> 00:00:18,124
[Büyük fikir.]

11
00:00:20,559 --> 00:00:25,256
Pusula, en basit hâliyle
mıknatıslanmış bir metal parçası,

12
00:00:25,280 --> 00:00:28,729
Dünya'nın manyetik kutbuna
doğru dönüyor.

13
00:00:28,753 --> 00:00:31,655
Aklımıza gelen şey cep pusulası.

14
00:00:31,679 --> 00:00:33,200
Tıpkı bir saat gibi, değil mi?

15
00:00:33,224 --> 00:00:34,639
Elinizde tutabiliyorsunuz

16
00:00:34,663 --> 00:00:38,595
ve kuzeyi bulana kadar
küçük iğnesinin dönüşünü izliyorsunuz.

17
00:00:38,620 --> 00:00:42,618
Manyetizm hâlâ fizikçiler için
oldukça gizemli bir konu

18
00:00:42,642 --> 00:00:44,705
ama bildiğimiz bir şey var ki

19
00:00:44,705 --> 00:00:48,071
o da pusulanın işe yarama sebebinin
Dünya'nın dev bir mıknatıs olması.

20
00:00:48,095 --> 00:00:49,757
Bir pusula kullandığınızda

21
00:00:49,781 --> 00:00:53,435
gezegenimizin merkeziyle
iletişim halindesiniz,

22
00:00:53,459 --> 00:01:00,125
sürekli dönen ve manyetik alan yaratan
erimiş demir küresiyle.

23
00:01:00,259 --> 00:01:03,035
Masanızın üstünde
oynadığınız bir mıknatıs gibi,

24
00:01:03,059 --> 00:01:04,931
kuzey ve güney kutbu var

25
00:01:04,955 --> 00:01:08,165
ve bu sebepten biz pusulaları
kuzey yönümüzü bulmada kullanıyoruz.

26
00:01:08,743 --> 00:01:13,798
Bilinen en eski pusula
M.Ö. Çin'den geliyor.

27
00:01:13,822 --> 00:01:16,167
Yerden çıkan metalin bir kısmının

28
00:01:16,167 --> 00:01:18,334
doğal olarak manyetik
olduğunu fark ettiler.

29
00:01:18,358 --> 00:01:22,976
Bu manyetik metali
kepçe görünümüne soktular,

30
00:01:22,983 --> 00:01:24,490
pirinç bir düzleme koydular

31
00:01:24,490 --> 00:01:25,926
ve kuzeyi gösteriyordu.

32
00:01:25,950 --> 00:01:28,730
Feng shui'yi geliştirmek üzere
kullanılmış görünüyor,

33
00:01:28,754 --> 00:01:34,051
yaşam alanlarındaki enerji akışını
en iyi şekle sokabilmek amacıyla.

34
00:01:34,068 --> 00:01:39,208
Daha taşınabilir versiyonlarını
ilk benimseyenler muhtemelen denizcilerdi

35
00:01:39,208 --> 00:01:40,932
çünkü güneş nerede olursa olsun,

36
00:01:40,956 --> 00:01:43,152
yıldızların durumu ne olursa olsun,

37
00:01:43,176 --> 00:01:45,042
her zaman kuzeyi gösterebiliyorlardı.

38
00:01:45,066 --> 00:01:46,811
Çok daha sonra Avrupalılar

39
00:01:46,811 --> 00:01:50,418
inovasyon yaparak
pusula gülü şeklini yarattı.

40
00:01:50,442 --> 00:01:54,359
Temel olarak kuzey, güney,
doğu ve batıyı gösteriyordu

41
00:01:54,359 --> 00:01:57,795
ama ayrıca yeni yönler
yaratmamızı da sağladı;

42
00:01:57,819 --> 00:02:00,916
kuzeybatı, güneydoğu gibi.

43
00:02:00,940 --> 00:02:03,648
Ve ilk defa nereye
gittiklerini biliyorlardı.

44
00:02:03,672 --> 00:02:05,239
Bu büyük bir şey.

45
00:02:05,263 --> 00:02:10,586
Bir de sanırım Avrupa biliminin
yeniden dirilişinde de rol oynuyor.

46
00:02:10,589 --> 00:02:12,385
Bunu rönesans olarak biliyorsunuz.

47
00:02:12,409 --> 00:02:14,685
Çok sayıda yeni araç geliştirildi,

48
00:02:14,709 --> 00:02:16,635
teleskoptan mikroskoba kadar.

49
00:02:16,659 --> 00:02:19,176
Haritalar, pusulalar sayesinde
daha iyi oldu.

50
00:02:19,200 --> 00:02:22,450
Çünkü hangi yönün
nerede olduğunu anlamak

51
00:02:22,450 --> 00:02:23,784
çok daha fazla detay demek.

52
00:02:23,808 --> 00:02:27,847
Bu da bir bakıma insanın
dünyayla olan ilişkisini değiştiriyor.

53
00:02:27,879 --> 00:02:30,555
Haritası olan bir pusula
adeta bir süper güç.

54
00:02:30,579 --> 00:02:33,305
Dünya tarihi adına bildiğimiz hiçbir şey

55
00:02:33,329 --> 00:02:35,909
pusula olmadan gerçekleşemezdi:

56
00:02:35,933 --> 00:02:39,812
keşif çağı, Macella'nın dünyayı dolaşması,

57
00:02:39,836 --> 00:02:41,945
hatta Dünya'nın yuvarlak oluşunu bilmemiz.

58
00:02:41,969 --> 00:02:45,400
Pusula tüm diğer eşyalara eklenebiliyor

59
00:02:45,424 --> 00:02:47,767
çünkü çok işlevsel bir nesne.

60
00:02:47,791 --> 00:02:50,455
Çok araçlı kitinize eklenmiş olabilir,

61
00:02:50,479 --> 00:02:52,412
telefonunuza da.

62
00:02:52,436 --> 00:02:53,692
Pusula her yerde

63
00:02:53,716 --> 00:02:57,555
çünkü Dünya üzerinde
yönünüzü bulmanın asıl yolu.

64
00:02:57,579 --> 00:02:59,275
Pusula sayesinde keşfe çıkabilir,

65
00:02:59,299 --> 00:03:03,673
bir sonraki tepede,
ufukta ne olduğunu görürsünüz

66
00:03:03,697 --> 00:03:06,681
ama evinizin yolunu da bulabilirsiniz.