Do të doja t’ju flisja që tani
për fjalën ndoshta më të tejpërdorur

dhe më të keqkuptuar
të gjuhës angleze: "lirinë."

Liria ka dy anë: liri prej -
liri nga shtypja,

liria nga kontrolli dhe sekuestrimi;
dhe liria për - liri për të zgjedhur.

Por liria për zgjedhje ka ca "por",
ka ca kushte.

Njëri që e lidhim me të
quhet "përgjegjësi personale",

dhe këtu hyn ideologjia.

Dhe ka ca parime bazë

të cilat i lidhim me
përgjegjësinë personale,

domethënë, për të na duhet dije.

Pesëvjeçari që shtie pa dashur mbi
të vëllanë, s’është fajtor,

ngaqë nuk di se ç’bën.

Akses.

Kemi 57 mijë vetë të lënë jashtë
listave të votimeve sot në Amerikë

për shkak të ndryshimit të zonave
elektorale; këta janë pa akses.

Këta s’mund ta kenë përgjegjësinë
personale në votim.

Dhe së fundi, pasja e mundësisë.

Duhet të jeni në gjendje
t’ia dilni zgjedhjes tuaj,

dhe shoqëria të jetë në gjendje
t’ia dalë zgjedhjes tuaj.

Një shembull: në Kaliforni sapo
liruam 100 mijë të dënuar

të cilët janë të varur nga droga.

Dikur thoshim, "Narkomanët
duhen futur brenda."

A e dini çfarë?

Nuk i kemi mundësitë.

Ja, këto janë kleçkat
e përgjegjësisë personale.

Dhe së fundi, e fundit,
vërtet e rëndësishme,

është që veprimet tuaja
të mos i bëjnë keq tjetrit,

se po i bënë, kësaj
i thonë të shkelësh ligjet.

Puna është se,
kemi krizë të shëndetësisë,

dhe të madhe madje.

Në fakt, deri më 2026-n, Medicare
do të jetë i rrënuar.

Nuk kemi para të vazhdojmë
të bëjmë ç’kemi bërë deri më sot.

Dhe kjo krizë e shëndetësisë
s’vjen nga rimbursimet e mjekëve,

nuk vjen nga çmimet e spitaleve,

nuk vjen nga infrastruktura,
apo nga administrata.

Kjo krizë e shëndetësisë vjen
nga sëmundje metabolike kronike.

Paratë po shkojnë për to.

245 miliardë dollarë vitin e shkuar
në Amerikë për diabetin.

200 miliardë për çmendjet,
një tjetër sëmundje kronike.

Obamacare na premton se
do të jemi në gjendje

të përfshijmë 32 milionë
të sëmurë në fatura,

dhe do ta bëjmë duke
ofruar shërbime parandaluese.

Por, ama,

për këto sëmundje kronike metabolike
s’ka shërbime parandaluese.

Nuk ekzistojnë të tilla.

I vetmi që bën punë është parandalimi,
dhe ne parandalim s’kemi.

Ç’do të thotë kjo?

Do të thotë që e kemi pisk.

(Të qeshura)

Është fakt se s’i kemi mundësitë.

Nga na erdhi e tëra kjo?

Na vjen nga kjo gjë që quhet
epidemi dhjamosjesh, apo jo?

Të tërë thonë, "Sikur këta të hanin ca
më pak dhe të ushtroheshin më shumë,

do ta kishim problemin të zgjidhur;
vetë e kanë fajin."

Prej andej na vjen.

Besoj keni dëgjuar për shtatë
mëkatet kapitale.

Kemi falur pesë prej tyre.

Kemi falur zilinë, kopracinë, zemërimin,
mendjemadhësinë, dhe epshin.

Në fakt, kemi emisione në
televizion që i ngrenë lart këto.

Dy të vetmit që s’i kemi hequr dot qafe,

dy të vetmit që ende janë në këmbë,
janë grykësia dhe përtacia.

Faji është i juaji.

Hmm, e dini çfarë?

Jam pediatër,
dhe kujdesem për fëmijët.

E kam të vështirë të pranoj përgjegjësi
personale për dhjamosjen e tyre.

Në fakt, kemi një epidemi 
të sapolindur të dhjamosur.

Të sapolindur të dhjamosur.

A mund t’u kërkohet atyre
përgjegjësi personale?

Kujdesem për fëmijë me tumore në tru.

Këtu mund të shihni këtë shigjetë
që tregon këtë marifetin

mu në mes të shtegut të balancës
së energjisë së këtij pacienti.

Tumor në tru që
shkakton trashje masive.

Le t’ju tregoj për dy nga këta pacientë.

Kjo është një paciente për të cilën
u kujdesa shumë vite më parë.

Pati një tumor në tru dhe
hipi 75 kg në peshë.

Mund ta shihni këtu, 110 kg.

E vumë në mjekim eksperimental
për ulje të nivelit të insulinës.

Kujtoni, insulina është hormoni i diabetit
edhe i depozitimit të energjisë.

Është hormoni që u thotë qelizave tuaja
të dhjamit të depozitojnë energji ekstra.

Pa insulinë nuk ka hipje në peshë.

E dinim që këta pacientë kishin
nivele shumë të larta të insulinës.

Ndaj në formë eksperimenti i dhamë
një medikament për ulje të insulinës.

Një javë më vonë, e ëma më telefonon, 
e bija ende nuk ka humbur në peshë,

dhe më thotë,
"Doktor Lustig, diç po ngjet."

Ia kthej, "Ç’doni të thoni?"

"Po ja, kur shkonim në Taco Bell,

ajo hante pesë tako
dhe një Enchirito,

dhe prapë ish e uritur.

Sot që shkuam në Taco Bell

hëngri vetëm dy tako,
dhe u dend.

Madje fshiu edhe shtëpinë!"

(Të qeshura)

I përgjigjem,
"Vërtet? Interesante, apo jo."

Në fakt, këtë e bëmë mjaft herë,
dhe ndodhte saktësisht e njëjta gjë.

Dhe ja ku është, një vit më vonë,
pasi ra në peshë me 24 kg,

dhe me ndjesi shumë më të mira
për veten, siç mund ta përfytyroni.

Pacienti tjetër që do t’ju tregoj
s’është pacient i imi.

Kjo është një çupkë e hijshme
13 vjeç që banon në Havai.

Shihni zambakun në flokët e saj.

Një muaj pasi u bë kjo foto,
i ndodhi një aksident me makinë,

në të cilin ajo goditi hipothalamin,

zonën e trurit ku gjendej
tumori te pacienti ynë tjetër.

Dhe ja ku është, një vit më vonë.

A del njeri të më thotë se këtu
bëhet fjalë për përgjegjësi personale?

Që fajin këtu e kish kjo vajzë e re?

Pra, po mbaja biseda 
në Kaiser, Honolulu,

dhe më thanë që ndoshta mund të përdorej
i njëjti medikament edhe për këtë vajzë.

Dhe ja ku jam me të.

E ëma më tha,
"Po, vazhdoni me provat."

Dhe ja ku është pas një viti e gjysmë
ditën e diplomimit në të mesmen.

A ka njeri që do vërtet të mbrojë

tezën se është faji i kësaj fëmije?

Unë vetë e kam të vështirë.

Ajo çka mësuam nga këto eksperimente

është që sjellja vjen në plan
të dytë, pas biokimisë.

Po ndreqët biokiminë,
përmirësohet dhe sjellja,

dhe tani e kemi vënë re
edhe te të rriturit.

Pra, gjithkush thotë se
problemi është sjellja jonë.

Jo, nuk është ajo.

Problemi është biokimia nën të.

Tani mund të më thoni,

"Po ne të tjerët?

Ne, që s’kemi tumore në tru."

Në fakt, është saktësisht
po i njëjti problem.

Pa asgjë ndryshe.

Tërë ne kemi nivele insuline
tri herë më të lartë se sa dikur.

dhe pyetja, sigurisht,
është prej nga dreqin?

A ka diabetikë në sallë?

Ka ndonjë?

Duhet të jeni ndoca, sepse diabeti
është problem shumë i madh këtu.

Ja problemi:
shtatë në çdo tetë nga ju,

shtatë në çdo tetë vetë me diabet

as që e dinë se kanë.

Nuk e shihni diabetin,
deri ditën që nuk shihni nga diabeti.

Pra, ende as që e dini se keni probleme.

Ja se si duhet parë.

Kjo është popullata e Amerikës;
30% të dhjamur, 70% peshë normale.

Sipas mantrës standarde,

"Është faji i personave mbi peshë që
80% e tyre janë të sëmurë.

Janë me diabet të llojit 2;
janë me hiperlipidemi;

janë me sëmundje kardiovaskulare;
janë me hipertension;

janë me kancer; janë me marrosje;

dhe po na kushtojnë shumë.

Ah këta 80%, këta 57 milionë njerëz,

sikur t’i futnim në dietë dhe ushtrime,

do ta zgjidhnim këtë problem."

Kjo është mantra standarde;

kjo është e pasaktë.

Pasi 20% e këtyre personave të dhjamosur
në fakt janë metabolikisht të shëndetshëm.

Do të rrojnë një jetë plotësisht normale,
do të vdesin në moshë plotësisht normale,

pa i kushtuar një qindarkë taksapaguesit.

Thjesht janë të dhjamosur.

Nga ana tjetër, deri 40%
e popullatës në peshë normale

kanë saktësisht të njëjtat sëmundje.

Diabet të llojit 2, hipertension,
dislipidemi, sëmundje kardiovaskulare.

Dhe e dini çfarë?

As që e dinë që janë me probleme.

Po të shtohen edhe këta, bëhen më shumë
se gjysma e popullatës së ShBA-s.

Me fjalë të tjera, bëhet fjalë për
krizë të shëndetit publik.

Ja një shembull se si është kjo punë.

Ja dy vetë të të njëjtës peshë;
njëri i shëndetshëm, tjetri i sëmurë.

Si jua ha mendja, cili është i sëmuri?

E gjeni dot?

Unë po.

Ai poshtë është i sëmuri; pse?

Tipi sipër, ka vetëm belin të dhjamur.

Tipi poshtë ka dhjamë gjithandej
përreth organeve të tij,

dhe kjo e bën të sëmurë.

I thonë HPDhB; H,P,Dh,B.

I hollë përjashta, i dhjamur brenda.

Mund të shkoj më tej dhe të them që
edhe në këtë sallë ka ca HPDhB,

dhe mendoni se jeni në rregull,
por ja që s’jeni.

Ndaj le të flasim rreth krizës së fundit
të shëndetit publik që po përjetojmë.

HIV-i; a mbani mend HIV-in?

1979; Patient Zero.

1981; termi "AIDS" sapo u sajua.

1986, Everett Koop tha,
"E dini? Kemi një problem."

Kur u bë HIV-i një krizë
e shëndetit publik?

1991.

Pse?

Sepse Magic Johnson
u diagnostikua me HIV.

Dhe gjithkush tha, "Punë m____,
mund të më ndodhte dhe mua."

Kjo është vërtet diçka që rrezikon këdo.

Sepse s’është punë huqesh,
është punë ekspozimi.

Kështu që pyetja është,
si ta zgjidhim?

Ja dhe problemi; 
e kemi në këtë diapozitiv, mu këtu.

Kjo është fushata e Coca Cola-s
"të mundim dhjamësinë", "Coming Together."

"Fitorja mbi dhjamosjen kërkon
veprim nga krejt ne,

bazuar në një fakt të rëndomtë:

Krejt kaloritë luajnë rol,
pavarësisht se nga i marrim,

përfshi Coca-Cola-n,
dhe gjithçka tjetër me kalori."

Një kalori është një kalori,
dhe mund t’i merrni nga karrotat,

ose kaloritë mund t’i merrni nga pastat,

ose nga Coca Cola,

ose nga çfarëdo tjetër me një "C" te emri.

Nuk luan rol se nga vijnë kaloritë,

pra, "një kalori është një kalori",
kështu na thonë.

Por a e dini çfarë?

Nuk i zë besë gjykimit të përciptë.

Unë besoj te të dhënat.

Dhe të dhënat pohojnë diçka krejt tjetër.

Të dhënat thonë se disa kalori shkaktojnë
sëmundje më shumë se të tjerat,

sepse kalori të ndryshme
metabolizohen ndryshe,

sepse një kalori 
s’është thjesht një kalori.

Kur besoni se një kalori s’është thjesht
një kalori, ju hapet një botë e tërë përpara

dhe, më në fund, bëhet fare
e qartë se si të zgjidhet ky problem.

Krejt kjo na vjen 
nga të ushqyerit tonë të ri.

Që është 40 vjeç tashmë.
Dhe quhet "të ushqyerit perëndimor",

quhet "të ushqyerit global industrial",

dhe është në fakt të ushqyerit
me ushqim të përpunuar.

Që e konsumon 
gjithë kohën cilido prej jush,

ju pëlqen apo s’ju pëlqen.

Ka tetë gjëra gabim,

jo një, por tetë gjëra gabim me
ushqimet e përpunuara, dhe ja cilat.

Tre gjëra pak,
pesë gjëra shumë.

Fibër jo aq sa duhet, acide yndyrore
omega-3 jo aq sa duhet,

të cilat i merrni nga peshku natyral,
jo ai i rezervateve artificialë,

mikroelementë ushqyes, gjithë vitaminat
dhe të ngjashëm, jo aq sa duhet.

Veç këtyre, shumë yndyrna të përpunuara,
por e dimë që konsumi i tyre po bie,

aminoacide BCAA;

këto janë aminoacide që i merrni nga viçat
e ushqyer me misër, pulat dhe peshku,

acide yndyrore omega-6 nga vajra farash,
alkooli, dhe së fundi, përbindëshi,

ai që i vë poshtë krejt
shtatë të tjerët, sheqeri.

Sheqeri, dakord?

Për të do flasim gjatë kohës që na mbetet.

A shkakton sheqeri diabetet?

Gjithkush thotë,
"Po, por për shkak të kalorive."

"Sheqernat janë kalori të zbrazëta,"
ky është besimi i rëndomtë.

Jo; kjo s’është absolutisht e vërtetë.

Sheqernat janë "kalori toksike".

në fakt, studime në Europë tregojnë se
konsumi i një pijeje të sheqerosur në ditë,

e rrit rrezikun për diabet me 29%,
pavarësisht kalorive,

pavarësisht nga pesha juaj,
pavarësisht nga çfarëdo tjetër që hani.

Është dëshmuar se për çdo
150 kalori që konsumon bota,

prania e diabetit hipën me 0.1%,
që s’është ndonjë gjë.

Por nëse këto 150 kalori vijnë nga një
kanoçe freskuesesh, diabeti rritet me 11 herë.

1.1%, dhe ne s’konsumojmë një kanoçe,

konsumojmë dy e gjysmë.

Ndaj 29% e krejt diabeteve në botë

vijnë nga sheqeri, dhe vetëm nga sheqeri.

Ky studim plotëson si kriterin
shkencor, ashtu edhe atë ligjor

të shkakësisë.

Duhet të jeni në gjendje të tregoni se
diçka shkaktohet nga diçka tjetër,

përpara se të bëni diçka për të.

Ne e kemi provuar, e kemi treguar.

Tregohet edhe këtu, e njëjta gjë.

Tani pyetja është, pse ndodh kjo?

E para: sheqeri shkakton
grumbullim dhjami në mëlçi.

Tërë ai dhjamë përreth
organeve që sapo ju tregova.

E sigurt, ja se ç’shkakton.

Dhe ky s’është dhjamë rreth belit,
ky është brenda jush.

E dyta: sheqeri është adiktiv.

Dobët, por është i kudondodhur,
është si puna e alkoolit.

Dhe rreth 20% e njerëzve janë
të varur nga alkooli,

me gjasë, po kaq edhe nga sheqeri.

Pra nuk ndaleni dot.

Ky diapozitivi këtu tregon
praninë e diabetit

në shkallë botërore sot.

Cilët janë më keq?

Arabia Saudite, Kuvajti,
EBA-të, Katari dhe Malajzia.

Më keq se të gjithë.

Po çne këta?

Ku s’ka alkool.

Por këta i hynë pijeve freskuese
për të mos mbetur prapa modës.

Sepse atje bën vapë, dhe furnizimi
me ujë është një pikëpyetje,

dhe s’ka alkool.

(Të qeshura)

Ja se ç’fituan.

Por e dini se më mirë
do të preferoja alkool?

Sepse mund të bëhesh thumb
vetëm një herë në ditë.

(Të qeshura)

Kurse me pijet freskuese; natë e ditë.

Sheqer në mëngjes, sheqer në mbrëmje,
sheqer në çdo vakt.

Ja se ç’shohim.

Pra, jemi të mbidozuar.

Shoqata Amerikane e Zemrës thotë

se do të duhej të konsumonin 6 deri
në 9 lugë kafeje sheqer në ditë;

ne kemi mbërritur te 22.

Dhe 80% e ushqimeve që ofrohen
sot në dyqanet amerikane

janë të dendura me sheqer shtesë.

Dhe kjo për interesat e industrisë,
jo tuajin.

Pra, ndalohet hyrja.

Hyrje e ndaluar… sepse nuk ka hyrje fare.

Ushqimi real është i vështirë të gjendet.

E dyta:

Po fakti që ka 56 emra për sheqerin,

kështu që ju as që e dini 
se po e konsumoni.

Ja ku i keni.

Mungesë informacioni.

Po lidhur me këtë?

Gjithkush e di se ç’është një etiketë
"Fakte Vlerash Ushqyese".

Atje ka një numër në vjollcë.

Quhet "Vlerë Ditore".

Vini re, s’ka asnjë për sheqerin,
dhe kjo është e qëllimtë

sepse nuk duan që ta dini se 
sa shumë është shumi.

Pra, mungesë informacioni.

Programi Kombëtar
për Drekën Në Shkolla?

Gjashtë qindarka më shumë.

Gjashtë qindarka arriti të marrë
Michelle Obama nga Kongresi.

Që s’dalin as për dy kokrra rrush.

Dhe, nëse hani mëngjesin në shkolla,

ju japin Fruit Loops
dhe një gotë lëng portokalli.

Që i bie 11 lugë kafeje sheqer;
e keni kaluar tashmë cakun tuaj.

Doni ta dini pse e kemi problemin?

Ja pse e kemi problemin.

Por gjithkush thotë, "Edukim!"

"Edukoni publikun, edukoni popullatën,
u thoni se ç’bëhet!"

Por ka një kleçkë: edukimi s’ka bërë punë
për asnjë nga substancat me të cilat abuzohet.

A funksionoi "Thjesht i Thoni Jo"
i Nancy Reagan-it?

(Të qeshura)

Apo jo?

(Të qeshura)

Dhe e dini çfarë?

Mund ta provoj që s’bën punë,
ngaqë ja ku kam çmimet e aksioneve

sipas S&P 500
për McDonald's-in, Coke-ën, dhe Pepsi-n,

dhe shihni se ç’ndodhi me
krizën ekonomike më 2008.

Kanë ecur shumë mirë, falë jush.

Në fakt, nëse doni të bëni para,
investoni në një kompani ushqimore.

Pra, ku na shpie kjo?

Na shpie te çështja e lirisë
dhe përgjegjësisë personale.

Ç’do të thotë në të vërtetë
përgjegjësi personale?

Hmm, nëse informacioni mbahet
i fshehtë dhe nuk dini gjë,

nëse hyrja në të është e kufizuar
sepse as që arrini ta gjeni hyrjen,

dhe nëse shoqëria nuk ia del dot,

dhe s’ia dalim as t’u japim fëmijëve tanë
diçka të shëndetshme për të ngrënë,

a bëhet vërtet fjalë
për përgjegjësi personale?

Dhe së fundi, nëse vendimi juaj
për të pirë një pije të sheqerosur

ju shpie në sallën e urgjencës
dhe më kushton edhe mua para,

dhe nëse vendimi juaj
për të qenë i dhjamur dhe i sëmurë

i kushton punëdhënësit tuaj 2750 dollarë

për të punësuar, qofshi i dhjamur apo jo,
e dini se si i thonë kësaj?

Kësaj s’i thonë liri,
i thonë anarki.

Këtë kemi fituar.

Liberalët do të thonë, "Dale një sekondë;
s’do më thuash ti se ç’të ha!"

Hmm, e dini çfarë?
Ju kanë thënë tashmë se ç’të hani.

Ku qetë 40 vjetët e fundit

teksa furnizimi ushqimor ndryshonte
përpara hundës tuaj.

Mos protestuat gjë vallë atëherë?

Liberalët do të thonë,
"Jashtë qeveria nga kuzhina ime!"

E dini që as unë nuk dua
qeveri në kuzhinën time,

veç po qe se në të ka diçka
edhe më të rrezikshme se ajo.

Pra pyetja në thelb është,
kë dreqin doni në kuzhinën tuaj?

Qeverinë, që do t’ju marrë
lirinë dhe portofolin?

Apo industrinë ushqimore,

që ju ka marrë tashmë lirinë,
portofolin dhe shëndetin?

Vetëm këtë mund të zgjidhni.

Tani, pas gjithë sa thamë,

industria ushqimore
përbëhet nga shumë njerëz,

dhe e dini çfarë?

Ata vërtet duan të bëjnë
gjënë e duhur, duan.

Si individë, do të donin
të bënin gjënë e duhur.

Jam takuar me këta njerëz,
dhe në fakt janë njerëz shumë të mirë,

por punojnë për një kompani ushqimore.

dhe ndryshe nga ç’thotë Gjykata e Lartë,

korporatat nuk janë njerëz.

Ngaqë korporatave u është besuar
përgjegjësi kundrejt aksionerëve,

dhe jo njerëzve.

Korporatat punojnë me cikle tremujore
fitimesh, dhe me raporte Wall Street-i.

Dhe këto raporte duan fakte.

Jam takuar me industrinë ushqimore,
dhe do t’ju tregoj një shembull,

pa zënë në gojë emra,

Ma thanë troç, dhjetë shkencëtarë,
dhjetë funksionarë korporatash,

më thanë, "Po, mund të ndryshojmë.

E kemi bërë edhe herë tjetër.

Na u desh të ndryshonim dikur në vitet
’80, kur kaluam te ulja e yndyrnave,

me dy kushte;

s’e bëjmë dot vetëm,
dhe s’mund të humbim para."

Këto janë dy pengesat sot.

Ç’do të thotë kjo?

Kjo do të thotë që atyre
u duhet thënë ç’të bëjnë,

dhe duhet ta bëjnë të gjithë
në të njëjtën kohë,

që askush të mos ketë
epërsi në konkurrence.

Ç’do të thotë kjo?

Kjo do të thotë qeveri.

Por qeveritë janë bashkëfajtore
dhe vetëkënaqen.

Paguhen për këtë.

Më shumë se gjysma e Kongresit
merr para nga industria ushqimore.

Dhe 6% e eksporteve tona janë ushqimore.

Ç’mendoni se do të ndodhte sikur
papritmas t’i thoshim botës,

"E dini se gjithë ai pleh të cilin
hedhim në ushqim,

s’është fare i mirë për ju?."

Ç’ndodhi kur një lopë e ligur u shpu
nga Kanadaja në shtetin e Uashingtonit?

Erdhi fundi për shitjet e mishit në
Britani dhe Kore të Jugut për dy vjet.

Nejse, këta janë matanë.

Por ne na mbetet kriza,
ngaqë s’do të kemi kujdes shëndetësor.

Ja një raport që sapo doli
nga një bankë investimesh,

një bankë investimesh ndërkombëtare,
Credit Suisse,

me titull Konsumi i Sheqerit në Udhëkryq,
dhe ja një citim fill prej këtij vëllimi:

"Besojmë se taksimi më fort i ushqimeve
dhe pijeve me sheqer do të ishte opsioni

më i mirë për të ulur konsumin dhe
financuar kostot e kujdesit shëndetësor

që lidhen me diabetin dhe dhjamësinë."

Një bankë investimesh
bën thirrje për taksim.

Ja pra si madh dhe i rëndë
është bërë ky problem.

Unë besoj se ushqimi duhet
të sjellë shëndet, jo sëmundje,

dhe dikur kështu ka qenë.

Por a e dini çfarë?

Kjo është një krizë e shëndetit publik,

dhe krizat e shëndetit publik nuk
zgjidhen me një person në herë.

Ja një listë sëmundjesh që qenë
të tëra çështje përgjegjësie personale,

hiq shkallën e rëndë për secilën prej tyre,

dhe që u bënë kriza të shëndetit publik.

Pse nuk shtohet sheqeri në këtë listë?

Përgjegjësia personale s’është ideologji.

Është elefant në dhomë,
dhe s’e mbajmë dot.

Ajo çka na duhet është
një politikë e bazuar në biologji.

Dhe ka edhe emër.

Quhet ushqim i vërtetë.

Dhe e vetmja rrugë për ta zgjidhur këtë

është të përzihet ky elefant nga kuzhina.

Faleminderit.

(Duartrokitje)