1
00:00:06,549 --> 00:00:07,989
၁၉၉၂ ခုနှစ်တွင်

2
00:00:07,989 --> 00:00:12,211
ရေချိုးရာတွင် သုံးရန်ကစားစရာတွေ တင်ဆောင်
လာတဲ့ ကုန်တင်သင်္ဘော မုန်တိုင်းမိသွားတယ်။

3
00:00:12,211 --> 00:00:14,647
သင်္ဘောပေါ်က ကွန်တိန်နာတွေ
ရေထဲ မျောပါသွားကြလို့

4
00:00:14,647 --> 00:00:19,457
လှိုင်းတွေဟာ ရော်ဘာ ဘဲ ကောင်ရေး ၂၈၀၀၀ ကို
မြောက်ပစိဖိတ်သို့ တွန်းပို့ခဲ့တယ်။

5
00:00:19,457 --> 00:00:22,167
ဒါပေမဲ့ ၎င်းတို့ဟာ အတူတူ
တစ်နေရာတည်းမှာ မဟုတ်ခဲ့ကြပါ။

6
00:00:22,167 --> 00:00:23,977
ပြောင်းပြန် ဖြစ်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုရပါမယ်-

7
00:00:23,977 --> 00:00:26,707
အဲဒီ ဘဲကောင်တွေဟာ တစ်ကမ္ဘာလုံး
အဝမ်းကို မျောပါသွားကြတယ်။

8
00:00:26,707 --> 00:00:29,557
အဲဒါနဲ့ သုတေသီတွေဟာ ၎င်းတို့ရဲ့
လမ်းကြောင်းကို အသုံးပြုပြီး

9
00:00:29,557 --> 00:00:33,337
သမုဒ္ဒရာ ရေစီးကြောင်းတွေကို ပိုကောင်း
မွန်စွာ နားလည်ရန် ဇယားကို ရေးဆွဲခဲ့ကြတယ်။

10
00:00:33,337 --> 00:00:36,493
သမုဒ္ဒရာရေစီးကြောင်းတွေကို
မောင်းနှင်ပေးတဲ့ ရင်းမြစ်တွေ စုံလှပါတယ်-

11
00:00:36,493 --> 00:00:40,043
လေ၊ ဒီရေများ၊ ရေရဲ့ သိပ်သည်းဆ မတူခြင်း၊

12
00:00:40,043 --> 00:00:43,073
ပြီးတော့ ကမ္ဘာကြီး လည်ပတ်မှုလဲ ပါတယ်။

13
00:00:43,073 --> 00:00:47,733
သမုဒ္ဒရာကြမ်းပြင်ရဲ့ မြေမျက်နှာသွင်ပြင်နဲ့
ကမ်းခြေလိုင်းတွေကလည်း ရေစီးကြောင်းတွေကို

14
00:00:47,733 --> 00:00:48,790
အရှိန်ပိုရလာစေသလို၊

15
00:00:48,790 --> 00:00:52,070
နှေးကွေးလာစေခြင်း သို့မဟုတ်
ဦးတည်ချက်ကို ပြောင်းလဲသွားနိုင်ပါတယ်။

16
00:00:52,070 --> 00:00:55,150
သမုဒ္ဒရာရေစီးကြောင်းတွေ
အဓိက အမျိုးအစား နှစ်မျိုး ခွဲရနိုင်တယ်-

17
00:00:55,150 --> 00:00:58,280
မျက်နှာပြင် ရေစီးကြောင်းနဲ့
သမုဒ္ဒရာ အနက်ပိုင်း ရေစီးကြောင်းတွေပါ။

18
00:00:58,280 --> 00:01:01,700
မျက်နှာပြင် ရေစီးကြောင်းတွေဟာ သမုဒ္ဒရာ
ရေအားလုံးရဲ့ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းကို

19
00:01:01,700 --> 00:01:03,430
ထိန်းချုပ် ထားတယ်လို့ ဆိုနိုင်ပြီး၊

20
00:01:03,430 --> 00:01:06,950
နက်ရှိုင်းတဲ့ သမုဒ္ဒရာရေစီးကြောင်းတွေ
ကျတော့ ကျန် ၉၀ ရာခိုင်နှုန်း ပါပါတယ်။

21
00:01:06,950 --> 00:01:09,010
၎င်းတို့ဖြစ်ပေါ်လာပုံ 
အကြောင်းတွေ မတူပေမဲ့၊

22
00:01:09,010 --> 00:01:11,780
မျက်နှာပြင်နှင့်အနက်ပိုင်း 
ရေစီးကြောင်းတို့ဟာ အပြန်အလှန်

23
00:01:11,780 --> 00:01:15,480
သက်ရောက်မှုရှိပြီး သမုဒ္ဒရာ တစ်ခုလုံးကို
ရွေ့လျားစေနေတဲ့ အကတမျိုးနဲ့ တူပါတယ်။

24
00:01:15,480 --> 00:01:16,655
ကမ်းခြေ အနီးမှာဆိုရင်၊

25
00:01:16,655 --> 00:01:19,635
မျက်နှာပြင် ရေစီးကြောင်းကို
လေရော ဒီရေကပါ မောင်းနှင်ပေးကြတယ်၊

26
00:01:19,635 --> 00:01:24,505
ရေကို နောက်နဲ့ရှေ့ကို လှုပ်ရှားစေလျက်
ရေမျက်နှာပြင်ဟာ နိမ့်လိုက်မြင့်လိုက်ပါ။

27
00:01:24,505 --> 00:01:29,773
တချိန်တည်းမှာ လဟာပြင် သမုဒ္ဒရာထဲမှာ မျက်နှ
ာပြင်ရေစီးကြောင်းအတွက် လေဟာ အဓိကအားပါ။

28
00:01:29,773 --> 00:01:31,517
လေဟာ သမုဒ္ဒရာရဲ့ အထက်မှ တိုက်ခတ်စဉ်၊

29
00:01:31,517 --> 00:01:34,207
၎င်းဟာ ရေရဲ့ အပေါ်ယံအလွှာကို
မိမိနဲ့အတူ ဆွဲယူသွားပါတယ်။

30
00:01:34,207 --> 00:01:37,477
အဲဒီလို ရွေ့လျားနေတဲ့ အလွှာက
အောက်ပိုင်းရှိ အလွှာများကို ဆွဲယူလို့

31
00:01:37,477 --> 00:01:40,097
အဲဒီ အလွှာတွေ ၎င်းတို့အောက်ရှိ
အလွှာကို ဆွဲခေါ်ကြပါတယ်။

32
00:01:40,097 --> 00:01:43,197
လက်တွေ့တွင်၊ မီတာ ၄၀၀ အထိ နက်တဲ့
ရေဟာ

33
00:01:43,197 --> 00:01:47,027
သမုဒ္ဒရာ မျက်နှာပြင်ပေါ်က
လာရဲ့ သက်ရောက်မှုကို ခံရပါတယ်။

34
00:01:47,027 --> 00:01:51,337
တစ်ကမ္ဘာလုံး မျက်နှာပြင် ရေစီးကြောင်းတွေ
စီးဆင်းပုံ ဇယားအဖြစ် ဆွဲကြည့်မယ် ဆိုရင်၊

35
00:01:51,337 --> 00:01:54,820
၎င်းတို့ဟာ gyres ခေါ် ဧရာမပတ်လမ်းတွေနဲ့
တူတာကို မြင်ရပါမယ်၊

36
00:01:54,820 --> 00:01:57,580
အဲဒီ ပတ်လမ်းဟာ ကမ္ဘာ့မြောက်ပိုင်းခြမ်းမှ
လက်ယာရစ် ပတ်နေပြီး

37
00:01:57,580 --> 00:02:00,210
ကမ္ဘာ့ တောင်ပိုင်းခြင်းမှာ ကျတော့
လက်ဝဲရစ် ပတ်နေတတ်တယ်။

38
00:02:00,210 --> 00:02:02,670
အဲဒါရဲ့ အကြောင်းရင်းက ကမ္ဘာကြီရဲ့
လည်ပတ်မှု ဖြစ်ပြီး

39
00:02:02,670 --> 00:02:06,630
အဲဒီ ရေစီးကြောင်းတွေကို
အဲဒီလို ပုံစံမျိုးဖြင့် လည်ပတ်လာစေတာပါ။

40
00:02:06,630 --> 00:02:08,280
ကမ္ဘာကြီသာ မလည်ပတ်ခဲ့ပါက၊

41
00:02:08,280 --> 00:02:09,960
အီကွေတာက ဖိအားနည်း ဒေသနဲ့

42
00:02:09,960 --> 00:02:12,260
ဝင်ရိုးစွန်း ဒေသများက ဖိအားများ ဒေသ
တွေ အကြားမှာ

43
00:02:12,260 --> 00:02:14,610
လေနဲ့ ရေတို့ဟာ ရှေ့နောက်သာ
လှုပ်ရှားနေခဲ့မှာပါ၊

44
00:02:14,610 --> 00:02:16,350
ဒါပေမဲ့ ကမ္ဘာကြီးဟာ လည်နေတော့၊

45
00:02:16,350 --> 00:02:20,860
အီကွေတာမှ မြောက်ဝင်ရိုးစွန်းဆီ တိုက်တဲ့
လေဟာ အရှေ့ဘက်ကို ပါသွားမှာ ဖြစ်ပြီး၊

46
00:02:20,860 --> 00:02:23,709
နောက်ကို ပြန်တိုက်တဲ့ လေကျတော့
အနောက်ဘက်ကို ရွေ့ပါသွားမှာပါ။

47
00:02:23,709 --> 00:02:27,389
အဲဒါရဲ့ ထင်ဟပ် မြင်ရနိုင်တဲ့ ပုံစံမျိုးကို
တောင်ပိုင်း ကမ္ဘာခြမ်းမှာ မြင်ရပြီး

48
00:02:27,389 --> 00:02:29,489
လေကြောင့် ပေါ်လာကြတဲ့
အဓိကရ ရေစီးကြောင်းတွေဟာ

49
00:02:29,489 --> 00:02:32,789
သမုဒ္ဒရာ တဝမ်းမှာ ခုနက ပြောခဲ့သလို
ကွင်းဆက်ပုံစံတွေ ပေါ်လာရတာပါ။

50
00:02:32,789 --> 00:02:35,679
အဲဒါကို Coriolis Effect လို့ခေါ်ပါတယ်။

51
00:02:35,679 --> 00:02:40,129
တိုက်တဲ့ လေဟာ ၎င်းတို့အောက်ရှိ သမုဒ္ဒရာကို
ခုနက လည်ပတ်နေတဲ့ gyres ထဲ တွန်းပို့ပါတယ်။

52
00:02:40,129 --> 00:02:43,793
ရေဟာ အနွေးဓာတ်ကို လေထက် ပိုထိရောက်စွာ
ထိန်းထားနိုင်တာမို့လို့

53
00:02:43,793 --> 00:02:47,653
အဲဒီ ရေစီးကြောင်းတွေဟာ အနွေးဓာတ်ကို
ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းသို့ ဖြန့်ဖြူးပေးပါတယ်။

54
00:02:47,653 --> 00:02:49,864
မျက်နှာပြင်ရေစီးကြောင်းနဲ့ မတူဘဲ၊

55
00:02:49,864 --> 00:02:55,014
အနက်ပိုင်း ရေစီးကြောင်းတွေကို မောင်းနှင်
ပေးတာက ပင်လယ်ရေရဲ့ သိပ်သည်းဆပါ။

56
00:02:55,014 --> 00:02:57,326
မြောက်ဝင်ရိုးစွန်းဆီသို့ ရွေ့လျားလာတဲ့
ရေဟာ

57
00:02:57,326 --> 00:02:58,496
ပိုအေးလာပါတယ်။

58
00:02:58,496 --> 00:03:01,036
၎င်းထဲမှာ ပါတဲ့ ဆားဟာလည်း ပိုပြစ်ပါတယ်။

59
00:03:01,036 --> 00:03:05,956
ရေထဲ ပေါ်လာကြတဲ့ ရေခဲပွင့်တွေဟာ ဆားကို
သူတို့ နောက်မှာ ချန်ရစ်ခဲ့ကြလို့ပါ။

60
00:03:05,956 --> 00:03:08,386
အေးနေပြီး ဆားဓာတ်များတဲ့ 
ရေဟာ ပိုသိပ်သည်းလို့

61
00:03:08,386 --> 00:03:09,866
အောက်ကို နစ်မြုပ်သွားလျက်၊

62
00:03:09,866 --> 00:03:12,616
ပိုနွေးတဲ့ မျက်နှာပြင်ရေက
၎င်းရဲ့ နေရာကို ဝင်ယူခြင်းဖြင့်၊

63
00:03:12,616 --> 00:03:17,076
thermohaline ခေါ် အထက်အောက်
ရေစီးကြောင်းကို ပေါ်လာစေပါတယ်။

64
00:03:17,076 --> 00:03:21,563
Thermohaline အနက်ပိုင်းရေနဲ့ လေက
တိုက်ပေးတဲ့ မျက်နှာပြင် ရေစီးကြောင်းတွေဟာ

65
00:03:21,563 --> 00:03:26,319
Global Conveyor Belt ခေါ် လိမ်ရစ်နေတဲ့
ကွင်းဆက်ကို ဖြစ်ပေါ်စေတယ်။

66
00:03:26,319 --> 00:03:29,486
ရေဟာ သမုဒ္ဒရာ အနက်ပိုင်းမှနေပြီး
မျက်နှာပြင်ဆီကို ရွေ့လျားရင်း

67
00:03:29,486 --> 00:03:32,606
သမုဒ္ဒရာ အစားအစာ ကွင်းဆက်များကို
ဖန်တီးပေးကြတဲ့

68
00:03:32,606 --> 00:03:35,726
အဏုဇီဝကောင်တွေ မှီဝဲကြတဲ့
အာဟာရတွေကို သယ်ပေးလာပါတယ်။

69
00:03:35,726 --> 00:03:39,146
Global Conveyor Belt ဟာ
ကမ္ဘပေါ်က အရှည်လျားဆုံးသော ရေစီးကြောင်း

70
00:03:39,146 --> 00:03:41,306
ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာကြီးကို မြွေလို
ရစ်ပတ်ထားတာပါ။

71
00:03:41,306 --> 00:03:44,906
ဒါပေမဲ့ ၎င်းဟာတစ်စက္ကန့်မှာ စင်တီမီတာ
အနည်းငယ်မျှသာ ရွေ့လျားတာပါ။

72
00:03:44,906 --> 00:03:49,456
ဒီတော့ အဲဒီထဲ ပါလာတဲ့ ရေစက်ဟာဖြင့်
တပတ်လုံး လည်ပတ်ရန် နှစ်ထောင်ချီ ကြာပါမယ်။

73
00:03:49,456 --> 00:03:52,906
ကြည့်ရတာ ပင်လယ် အပူချိန် မြင့်တက်လာမှုက
လည်နေတဲ့ ခါးပတ်ကို

74
00:03:52,906 --> 00:03:54,366
နှေးကွေးလာစေနေတာ ထင်ရှားပါတယ်။

75
00:03:54,366 --> 00:03:57,746
ပုံစံပြုလုပ်ပြီး စမ်းသပ်ကြည့်ရာ အဲဒါက
အတ္တလန္တိတ်ရဲ့ ဘက်နှစ်ဘက်စလုံးမှာ

76
00:03:57,746 --> 00:03:59,616
ရာသီဥတုစနစ်ကို ကမောက်ကမ ဖြစ်စေပြီး

77
00:03:59,616 --> 00:04:02,856
ရေစီးနှုန်းဟာ ဆက်ပြီး နှေးလာပါက
ဘာတွေ ဖြစ်ပျက်လာနိုင်ကြောင်း

78
00:04:02,856 --> 00:04:05,146
ဒါမှမဟုတ် လုံးဝ ရပ်သွားနိုင်တာကို 
ဘယ်သူမှ မသိပါ။

79
00:04:05,146 --> 00:04:09,136
ကျုပ်တို့ မှန်ကန်စွာ ခန့်မှန်းနိုင်ရန်နဲ့
လိုအပ်သလို ပြင်ဆင်ထားနိုင်ရန် နည်းလမ်းမှာ

80
00:04:09,136 --> 00:04:13,826
ရေစီးကြောင်းတွေနဲ့ ၎င်းတို့ဖြစ်ပေါ်စေတဲ့
စွမ်းအင်များကို ဆက်လေ့လာကြည့်နေဖို့ပါပဲ။