WEBVTT

00:00:06.583 --> 00:00:10.133
Wszechświat zaczął swoje 
kosmiczne życie od Wielkiego Wybuchu

00:00:10.133 --> 00:00:12.603
prawie czternaście miliardów lat temu,

00:00:12.603 --> 00:00:15.083
i odtąd nie przestaje się rozszerzać.

00:00:15.083 --> 00:00:18.533
Ale w co takiego się rozciąga?

00:00:18.566 --> 00:00:21.186
To złożona kwestia.

00:00:21.186 --> 00:00:22.536
Oto dlaczego.

00:00:23.166 --> 00:00:25.416
Równania Einsteina o ogólnej
teorii względności

00:00:25.416 --> 00:00:28.486
opisują przestrzeń i czas
jako swego rodzaju

00:00:28.486 --> 00:00:31.176
powiązany wewnętrznie materiał kosmosu.

00:00:31.176 --> 00:00:34.906
To oznacza, że to, co wiemy
o przestrzeni i czasie,

00:00:34.906 --> 00:00:38.616
istnieje tylko jako część wszechświata,
nie sięga poza niego.

00:00:38.616 --> 00:00:41.916
Kiedy przedmioty rozszerzają się,

00:00:41.916 --> 00:00:43.986
zajmują więcej przestrzeni.

00:00:43.986 --> 00:00:47.986
Ale kiedy nie ma już przestrzeni,
w której można się rozszerzać,

00:00:47.986 --> 00:00:50.536
co to w ogóle znaczy rozszerzać?

00:00:51.556 --> 00:00:54.936
Obserwacje astronomiczne
Edwina Hubble'a z 1929 roku

00:00:54.936 --> 00:00:57.116
dały nam ostateczną odpowiedź.

00:00:57.116 --> 00:01:00.786
Jego badania nocnego nieba
wykazały, że wszystkie dalekie galaktyki

00:01:00.786 --> 00:01:03.686
oddalają się od Ziemi.

00:01:03.686 --> 00:01:08.246
Co więcej, im dalej jest galaktyka,
tym szybciej się oddala.

00:01:08.246 --> 00:01:10.666
Jak mamy to rozumieć?

00:01:10.666 --> 00:01:14.726
Wyobraźcie sobie bochenek chleba
z rodzynkami rosnący w piecu.

00:01:14.726 --> 00:01:17.466
Ciasto rośnie w takim samym stopniu

00:01:17.466 --> 00:01:19.236
pomiędzy poszczególnymi rodzynkami.

00:01:19.236 --> 00:01:22.736
Jeśli porównamy je do galaktyk,

00:01:22.736 --> 00:01:25.066
a ciasto do przestrzeni między nimi,

00:01:25.066 --> 00:01:28.036
możemy sobie wyobrazić, 
że rozszerzanie się

00:01:28.036 --> 00:01:32.036
przestrzeni międzygalaktycznej
oddali od siebie galaktyki,

00:01:32.622 --> 00:01:37.222
a każda galaktyka bardziej oddali się
od odległych sąsiadów

00:01:37.222 --> 00:01:41.232
niż od pobliskich w tym samym czasie.

00:01:42.582 --> 00:01:46.527
Równania ogólnej teorii względności
przewidują wystąpienie kosmicznego

00:01:46.527 --> 00:01:49.977
"przeciągania liny" między 
grawitacją a rozszerzaniem.

00:01:49.977 --> 00:01:54.597
Jedynie w ciemnej pustce między
galaktykami rozszerzanie wygrywa

00:01:54.597 --> 00:01:56.237
i przestrzeń się rozciąga.

00:01:56.497 --> 00:01:58.117
Oto nasza odpowiedź.

00:01:58.117 --> 00:02:01.007
Wszechświat rozciąga się sam w siebie.

00:02:02.057 --> 00:02:06.157
Kosmolodzy przesuwają granice
matematycznych modeli,

00:02:06.157 --> 00:02:11.187
spekulując, co (jeżeli w ogóle coś)
znajduje się poza czasoprzestrzenią.

00:02:11.192 --> 00:02:14.922
To nie są domniemania, ale hipotezy

00:02:14.922 --> 00:02:18.622
dotyczące zawiłości teorii naukowej 
Wielkiego Wybuchu.

00:02:18.622 --> 00:02:23.802
Według niej materia powinna być
rozłożona równomiernie we wszechświecie,

00:02:23.802 --> 00:02:25.422
niczym rzadki gaz,

00:02:25.422 --> 00:02:28.842
ale wtedy skąd wzięły się
galaktyki i gwiazdy?

00:02:28.842 --> 00:02:32.122
Model inflacji kosmologicznej
przedstawia krótki okres

00:02:32.128 --> 00:02:34.388
niesamowicie gwałtownej ekspansji,

00:02:34.388 --> 00:02:38.028
w której łączy się fluktuacje kwantowe
energii we wczesnym wszechświecie

00:02:38.028 --> 00:02:42.538
z powstaniem chmur gazów,
które dały początek galaktykom.

00:02:42.538 --> 00:02:46.778
Jeżeli przyjmiemy ten paradygmat,
może to oznaczać, że nasz wszechświat

00:02:46.778 --> 00:02:50.228
przedstawia jeden obszar większej
kosmicznej rzeczywistości,

00:02:50.228 --> 00:02:53.578
która doświadcza nieskończonej,
wiecznej inflacji.

00:02:53.978 --> 00:02:57.088
Nie wiemy nic o tej rzekomej
rozciągliwej rzeczywistości,

00:02:57.088 --> 00:03:01.088
oprócz matematycznych przewidywań,
oznaczających, że ta wieczna inflacja

00:03:01.088 --> 00:03:04.858
może być napędzana niestabilnym
stanem energii kwantowej.

00:03:05.468 --> 00:03:09.358
W wielu lokalnych regionach ta energia
może jednak przypadkowo przejść

00:03:09.358 --> 00:03:15.348
w stan stabilny, zatrzymując inflację
i tworząc wszechświaty - bąble.

00:03:15.348 --> 00:03:18.158
Każdy taki bąbel, 
a my jesteśmy jednym z nich,

00:03:18.158 --> 00:03:21.718
byłby opisywany przez własną teorię
Wielkiego Wybuchu i prawa fizyki.

00:03:21.718 --> 00:03:25.098
Nasz wszechświat byłby częścią
wielkiego multiwszechświata,

00:03:25.098 --> 00:03:29.338
w którym niesamowite tempo
wiecznej inflacji uniemożliwiłoby

00:03:29.338 --> 00:03:31.818
spotkanie z sąsiednim wszechświatem.

00:03:32.118 --> 00:03:36.218
Teoria Wielkiego Wybuchu zakłada, 
że we wczesnym, gorącym wszechświecie,

00:03:36.218 --> 00:03:40.758
podstawowe siły mogły
łączyć się w jedną super-siłę.

00:03:40.758 --> 00:03:44.758
Matematyczna teoria strun
przedstawia opis takiego zjednoczenia,

00:03:44.758 --> 00:03:49.248
obok podstawowych struktur
dla subatomowych kwarków i elektronów.

00:03:49.248 --> 00:03:54.908
W tych modelach wibrujące struny
są elementami budulcowymi wszechświata.

00:03:55.548 --> 00:03:59.788
Rywalizujące modele strunowe zostały
teraz ujednolicone w jeden opis,

00:03:59.788 --> 00:04:02.941
sugerujący, że te struktury 
mogą współdziałać z ogromnymi,

00:04:02.941 --> 00:04:06.141
wielowymiarowymi powierzchniami
zwanymi branami.

00:04:06.471 --> 00:04:09.751
Nasz wszechświat może zawierać się
w jednej takiej branie,

00:04:09.751 --> 00:04:13.411
unosząc się w nieznanym,
wielowymiarowym miejscu,

00:04:13.411 --> 00:04:16.501
dowcipnie zwanym
"cielskiem" lub nadprzestrzenią.

00:04:16.821 --> 00:04:19.801
Inne brany zawierające
inne rodzaje wszechświatów

00:04:19.801 --> 00:04:22.491
mogą współistnieć w nadprzestrzeni,

00:04:22.491 --> 00:04:27.371
a sąsiadujące brany mogą współdzielić 
podstawowe siły, takie jak grawitacja.

00:04:27.371 --> 00:04:31.431
Zarówno wieczna inflacja jak i brany
przedstawiają multiwszechświat,

00:04:31.431 --> 00:04:34.871
ale podczas gdy wszechświaty 
pierwszej teorii są odizolowane,

00:04:34.871 --> 00:04:37.511
w teorii brany mogą na siebie wpadać.

00:04:37.511 --> 00:04:42.001
Echo takiej kolizji może pojawiać się
w mikrofalowym promieniowaniu tła,

00:04:42.001 --> 00:04:44.901
zupie promieniowania 
przepływającej przez wszechświat,

00:04:44.901 --> 00:04:46.971
relikcie wczesnego Wielkiego Wybuchu.

00:04:47.401 --> 00:04:50.771
Jak dotąd nie odkryliśmy takiego echa.

00:04:50.771 --> 00:04:54.191
Niektórzy podejrzewają,
że te różne hipotezy

00:04:54.191 --> 00:04:57.231
mogą kiedyś połączyć się w jeden opis

00:04:57.231 --> 00:04:59.871
albo zastąpi je coś zupełnie innego.

00:04:59.871 --> 00:05:04.551
Jak na razie to tylko spekulacyjne
rozważania modeli matematycznych.

00:05:04.551 --> 00:05:09.261
Te modele zostały zainspirowane
i stworzone na bazie wielu eksperymentów,

00:05:09.261 --> 00:05:11.851
bardzo nieliczne są na tyle obiektywne,

00:05:11.851 --> 00:05:13.601
żeby dokładnie je udowodnić.

00:05:13.601 --> 00:05:15.971
Dopóki nie pojawi się
następny Edwin Hubble,

00:05:15.971 --> 00:05:20.881
naukowcy będą się spierać na temat
elegancji swoich rywalizujących modeli

00:05:20.881 --> 00:05:24.371
i dalej marzyć o tym, co może (lub nie)

00:05:24.393 --> 00:05:26.813
znajdować się poza naszym wszechświatem.