Dünyanın herhangi bir yerinde,
her iki saniyede bir inme geçiriliyor.
Her altı kişiden biri
hayatının bir döneminde inme geçirecek.
İnme beyin hücrelerini
oksijenden yoksun bırakır,
en yaygın ölüm nedenlerinden birisidir
ve önlenebilir engelliliğin
başlıca nedenidir.
Biri inme geçirdiğinde
acil tıbbi müdahale çok önemlidir
ve genellikle
kalıcı beyin hasarını önleyebilir.
Peki inmelerin nedeni nedir?
Doktorlar tedavi için ne yapabilir?
Beyin vücut kütlenizin
sadece %2'sini oluşturur
ancak kandaki oksijenin
%20'sinden fazlasını tüketir.
Oksijen beyne bir arter sistemi
vasıtasıyla taşınır.
Karotid arterler beynin
ön bölümünün beslenmesini sağlarken
vertebral arterler arka bölümünün
beslenmesini sağlar.
Bağlantılı olan bu damar sistemleri
küçük ve daha küçük damarlara bölünerek
milyarlarca nöronun ihtiyacı olan
oksijeni taşırlar.
Kan dolaşımı engellenirse, oksijen
sağlanması durur ve beyin hücreleri ölür.
Bunun oluşması için iki durum vardır.
Hemorajik inme, yırtılan bir damardan
kanın sızması nedeniyle meydana gelir.
İskemik inme daha yaygın görülen tiptir,
damar içerisine yerleşen bir pıhtının
kan akımını engellemesiyle oluşur.
Bu pıhtılar nereden geliyor?
Nadiren, kalp ritminde ani bir değişiklik
kalbin kulakçıklarının normal şekilde
kasılmasını önler.
Dolayısıyla kan akımı yavaşlar,
trombositler, pıhtılaşma faktörleri
ve fibrin birbirine yapışır.
Pıhtı
beyni besleyen arterlere
ve venlere doğru taşınabilir,
ta ki sığamayacağı bir alana gelene kadar.
Buna emboli denilmektedir
ve akış yönündeki tüm hücrelerin
oksijen tedarikini keser.
Beyinde ağrı reseptörleri yoktur,
bu nedenle tıkanıklığı hissetmezsiniz.
Oksijen yoksunluğu
beynin işlevini yavaşlatarak
ani ve fark edilir sonuçlara
neden olabilir.
Örneğin, etkilenen alan
konuşmadan sorumluysa
kişi kelimeleri bozuk telaffuz eder
ya da söyleyemez.
Eğer felç beyindeki kas hareketini
kontrol eden bir bölümü etkilerse
genellikle vücudun tek tarafında olan
kas güçsüzlüğüne neden olabilir.
Vücut bu durumu hemen
telafi etmeye çalışacak,
etkilenen bölgeye
kan akışını yöneltecektir
fakat bu yeterli bir çözüm değildir.
Sonuçta, oksijenden yoksun hücreler
ölmeye başlayarak
ciddi ya da kalıcı olabilecek
beyin hasarına neden olurlar.
Tıbbi yardımı olabildiğince hızlı almak
bu nedenle önemlidir.
Tedavide ilk seçenek
Doku Plazminojen Aktivatörü denilen
intravenöz ilaçlardır;
bu ilaçlar kan pıhtısını dağıtarak
tehlike arz eden arterde kan akımının
yeniden başlamasını sağlarlar.
Birkaç saat içerisinde verilebilirse
bu ilaç, felçten sağ kalma şansını
büyük ölçüde artırır
ve kalıcı hasarları engeller.
Eğer Doku Plasminojen Aktivatörü
hastanın kullanmakta olduğu
bazı ilaçlar,
ciddi kanama öyküsü varlığı,
veya büyük bir pıhtı nedeniyle verilemezse
doktorlar, endovasküler trombektomi
denilen bir yöntem uygulayabilir.
Floresan boya ile kan damarlarını
görüntüleyen güçlü bir röntgen altında,
doktor kateter adı verilen
uzun, ince, esnek bir tüpü
bacaktaki atardamar içine yerleştirir
ve tıkanıklığa kadar tüm yol boyunca
manevra yaparak ilerler.
Bir pıhtı tutucu stent
bu kateterden geçirilir.
Stent açılarak pıhtıyı damarın içinde
yakalayıp bağlar.
Kateter ayrıldığında pıhtı da
dışarıya çıkar.
Bu tedavilerin beyin fonksiyonunu
korumak için
en kısa sürede yapılması gerekmekte,
Bu da birisi inme geçiriyorsa
hızlı düşünmek gerekiyor demek.
Peki nasıl anlarsınız?
İşte denemek için üç hızlı şey:
1. Kişiden gülümsemesini isteyin.
Eğri bir ağız veya yüzde sarkma,
kas güçsüzlüğünü gösterebilir.
2. Kollarını kaldırmasını isteyin.
Eğer bir kol aşağıya doğru eğilirse
o kolun zaafiyeti felç işaretidir.
3. Onlara basit bir kelime
veya cümle tekrarlamalarını isteyin.
Eğer konuşmaları bozuk
veya garip geliyorsa
Bu beynin dil alanının oksijenden
yoksun olduğu anlamına gelebilir.
Buna bazen FAST test denir
ve T zaman demektir.
Eğer bu işaretlerden herhangi birini
görürseniz hemen acil servisi arayın.
Yaşamlar buna bağlı olabilir.