WEBVTT 00:00:06.956 --> 00:00:12.525 Co dwie sekundy na świecie ktoś dostaje udaru mózgu. 00:00:12.525 --> 00:00:17.878 Jedna na sześć osób dozna udaru w którymś momencie swojego życia. 00:00:17.878 --> 00:00:20.868 Udar pozbawia komórki mózgowe tlenu, 00:00:20.868 --> 00:00:23.589 jest jednym z najczęstszych powodów śmierci 00:00:23.589 --> 00:00:26.785 oraz główną przyczyną kalectwa, któremu można zapobiec. 00:00:26.785 --> 00:00:31.449 Przy udarze kluczowa jest szybka pomoc, 00:00:31.449 --> 00:00:34.729 która często pomaga uniknąć trwałego uszkodzenia mózgu. 00:00:34.729 --> 00:00:37.588 Ale co powoduje udar? 00:00:37.588 --> 00:00:40.849 I jak wygląda leczenie? NOTE Paragraph 00:00:40.849 --> 00:00:44.520 Mózg stanowi tylko 2% masy ciała, 00:00:44.520 --> 00:00:48.958 ale zużywa ponad 20% tlenu we krwi. 00:00:48.958 --> 00:00:52.751 Tlen dociera do mózgu przez system tętnic. 00:00:52.751 --> 00:00:55.638 Tętnice szyjne zaopatrują w tlen przednią część mózgu, 00:00:55.638 --> 00:00:58.688 a tętnice kręgowe tylną część. 00:00:58.688 --> 00:01:00.719 Połączone ze sobą tętnice 00:01:00.719 --> 00:01:03.369 dzielą się na mniejsze naczynia, 00:01:03.369 --> 00:01:07.380 które dostarczają tlen miliardom neuronów. 00:01:07.380 --> 00:01:11.089 Przerwanie przepływu krwi wstrzymuje dostawę tlenu 00:01:11.089 --> 00:01:13.349 i komórki mózgowe obumierają. 00:01:13.349 --> 00:01:15.490 Może do tego dojść w dwóch sytuacjach. 00:01:15.490 --> 00:01:20.641 Udar krwotoczny występuje na skutek wylewu krwi przez przerwane naczynie. 00:01:20.641 --> 00:01:23.530 Jednak częściej dochodzi do udaru niedokrwiennego, 00:01:23.530 --> 00:01:28.518 kiedy zakrzep blokuje naczynie i zatrzymuje dopływ krwi. NOTE Paragraph 00:01:28.518 --> 00:01:30.690 Jak powstają zakrzepy? 00:01:30.690 --> 00:01:33.591 W rzadkich przypadkach nagłe zaburzenie rytmu serca 00:01:33.591 --> 00:01:37.900 uniemożliwia prawidłowy skurcz przedsionków serca. 00:01:37.900 --> 00:01:39.809 To spowalnia przepływ krwi, 00:01:39.809 --> 00:01:45.382 przez co płytki krwi, czynniki krzepnięcia i włóknik zlepiają się ze sobą. 00:01:45.382 --> 00:01:48.781 Zakrzep wędruje do tętnic i naczyń krwionośnych 00:01:48.781 --> 00:01:50.611 dostarczających krew do mózgu, 00:01:50.611 --> 00:01:54.092 aż dotrze do takiego, przez które nie może się przecisnąć. 00:01:54.092 --> 00:01:56.297 Wtedy dochodzi do zatoru, 00:01:56.297 --> 00:02:00.665 który odcina dopływ tlenu kolejnym komórkom. 00:02:00.665 --> 00:02:05.862 Mózg nie ma receptorów bólowych, więc nie czujemy samego zatoru. 00:02:05.862 --> 00:02:08.672 Ale niedobór tlenu spowalnia czynności mózgu, 00:02:08.672 --> 00:02:11.802 więc może mieć nagłe i zauważalne skutki. 00:02:11.802 --> 00:02:15.593 Na przykład jeśli dotknięty obszar jest odpowiedzialny za mowę, 00:02:15.593 --> 00:02:18.514 słowa chorego mogą brzmieć niewyraźnie. 00:02:18.514 --> 00:02:21.972 Jeśli udar dotyczy obszaru mózgu kontrolującego ruchy mięśni, 00:02:21.972 --> 00:02:26.553 może spowodować niedowład, często tylko jednej strony ciała. NOTE Paragraph 00:02:26.553 --> 00:02:30.435 Kiedy do tego dochodzi, ciało próbuje to zrównoważyć, 00:02:30.435 --> 00:02:33.405 zmieniając kierunek przepływu krwi do dotkniętego obszaru, 00:02:33.405 --> 00:02:35.885 ale nie jest to idealne rozwiązanie. 00:02:35.885 --> 00:02:39.824 W końcu komórki pozbawione tlenu zaczynają obumierać, 00:02:39.824 --> 00:02:43.748 prowadząc do poważnego albo trwałego uszkodzenia mózgu. 00:02:43.748 --> 00:02:48.390 Dlatego tak ważne jest uzyskanie natychmiastowej opieki lekarskiej. 00:02:48.390 --> 00:02:51.370 Terapią pierwszego rzutu jest lek dożylny 00:02:51.370 --> 00:02:54.205 zwany tkankowym aktywatorem plazminogenu, 00:02:54.205 --> 00:02:55.884 który rozbija zakrzep 00:02:55.884 --> 00:02:59.855 i umożliwia ponowny przepływ krwi w zagrożonej tętnicy. 00:02:59.855 --> 00:03:02.015 Lek podany w ciągu kilku godzin 00:03:02.015 --> 00:03:05.415 znacznie zwiększa szanse przeżycia 00:03:05.415 --> 00:03:08.496 i uniknięcia trwałych konsekwencji. NOTE Paragraph 00:03:08.496 --> 00:03:11.646 Jeśli nie można podać tkankowego aktywatora plazminogenu, 00:03:11.646 --> 00:03:13.976 bo pacjent przyjmuje pewne leki, 00:03:13.976 --> 00:03:15.595 ma skłonność do poważnych krwawień 00:03:15.595 --> 00:03:18.336 albo zakrzep jest wyjątkowo duży, 00:03:18.336 --> 00:03:23.605 lekarze mogą przeprowadzić wewnątrznaczyniową trombektomię. 00:03:23.605 --> 00:03:28.694 Kontrast uwidacznia naczynia krwionośne pod wpływem promieni rentgena, 00:03:28.694 --> 00:03:33.146 a lekarz wprowadza długą, cienką i giętką rurkę zwaną cewnikiem 00:03:33.146 --> 00:03:35.375 do tętnicy w nodze 00:03:35.375 --> 00:03:38.508 i manewruje nim, aż dotrze do zatoru. 00:03:38.508 --> 00:03:41.377 Przez cewnik przechodzi stent. 00:03:41.377 --> 00:03:45.867 Po dotarciu do zatoru rozwija się i chwyta go. 00:03:45.867 --> 00:03:50.737 Wraz z usunięciem cewnika zakrzep zostaje wyciągnięty. NOTE Paragraph 00:03:50.737 --> 00:03:53.679 Leczenie trzeba podjąć najszybciej, jak to możliwe, 00:03:53.679 --> 00:03:55.338 żeby zachować czynności mózgu. 00:03:55.338 --> 00:03:59.588 Niezbędne jest więc szybkie rozpoznanie udaru. 00:03:59.588 --> 00:04:01.017 Po czym poznać objawy udaru? 00:04:01.017 --> 00:04:03.869 Oto trzy szybkie sposoby. 00:04:03.869 --> 00:04:06.558 1. Poproś chorego o uśmiechnięcie się. 00:04:06.558 --> 00:04:11.118 Krzywy uśmiech i opadający kącik ust mogą wskazywać na porażenie mięśni. 00:04:11.118 --> 00:04:13.879 2. Poproś o podniesienie ramion. 00:04:13.879 --> 00:04:19.829 Opadnięcie jednego z nich może świadczyć o udarze. 00:04:19.829 --> 00:04:23.919 3. Poproś o powtórzenie prostego słowa albo wyrażenia. 00:04:23.919 --> 00:04:26.788 Jeśli mowa jest niewyraźna albo dziwna, 00:04:26.788 --> 00:04:31.489 oznacza to, że obszar mózgu odpowiedzialny za mowę jest pozbawiony tlenu. 00:04:31.489 --> 00:04:37.281 To tak zwany test FAST, gdzie T oznacza Time, czyli czas. 00:04:37.281 --> 00:04:42.290 Jeśli zauważysz któryś z tych objawów, niezwłocznie zadzwoń po pogotowie. 00:04:42.290 --> 00:04:44.331 Od tego może zależeć życie.