هر دو ثانیه، کسی در جایی از دنیا دچار سکته مغزی می شود. و یک نفر از هر شش نفر در طول زندگی با آن مواجه میگردد. سکته مغزی مانع از رسیدن اکسیژن به سلولهای مغز میشود و یکی از مهمترین دلایل مرگ است و دلیل اصلی معلولیتهای قابل پیشگیری. وقتی کسی دچار سکته مغزی می شود، سرعت در رسیدگی پزشکی حیاتی است، و اغلب موجب میشود تا از آسیبهای مغزی دائمی جلوگیری شود. اما اصلا چه چیزی موجب سکته مغزی می شود؟ و پزشکان برای درمان آن چه میکنند؟ مغز تنها ۲٪ از وزن بدن شما را تشکیل میدهد اما بیش از ۲۰٪ از اکسیژن خون شما را مصرف میکند. این اکسیژن توسط ساختاری از شریانها به مغز منتقل میشود. شریان کاروتید جلوی مغز را تغذیه میکند، و شریان وِرتبرال پشت مغز را تغذیه میکند. اینها به یکدیگر متصل هستند، و به رگهای کوچکتر تقسیم میشوند که اکسیژن مورد نیاز را به میلیاردها نورون میرسانند. اگر جریان خون دچار وقفه شود، اکسیژن رسانی متوقف و سلولهای مغز میمیرند. این مسئله میتواند به دو دلیل پیش آید. سکته مغزی هموراژیک زمانی پیش میآید که رگی سوراخ شده باعث خونریزی شود. اما بیشتر مواقع سکته مغزی از نوع ایسکِمیک است، وقتی که یک لخته خون باعث توقف جریان یک رگ میشود. این لخته از کجا میآید؟ خیلی به ندرت، تغییری یکباره در ضربان قلب از انقباض معمولی دهلیزهای بالایی قلب جلوگیری میکند. و این باعث کند شدن جریان خون میشود. در نتیجه پلاکتها، عاملهای ایجاد لخته، و فیبرین به هم میچسبند. و این لخته میتواند به رگهای تغذیه کننده مغز حرکت کند تا به محلی برسد که نتواند عبور کند. و به این انسداد رگ میگویند و مانع از انتقال اکسیژن به تمامی سلولهای ادامه مسیر میشود. مغز دارای گیرندههای درد نیست، پس این انسداد را حس نمیکنید. اما کمبود اکسیژن فعالیتهای مغز را کند میکند و میتواند، اثرات یکباره و قابل توجهی داشته باشد. مثلا، اگر ناحیهای که دچار مشکل شده مسئول تکلم باشد، کلمههای آن شخص نامفهوم میشود. اگر بخش مسئول حرکات عضلانی مغز تحت تاثیر قرار گیرد، میتواند باعث ضعف، معمولاً در یک سمت بدن گردد. وقتی این اتفاق میافتد، بدن سعی میکند تا با انتقال جریان خون به نواحی دچار مشکل، آن را جبران کند، اما این راه مناسبی نیست. نهایتا، سلولهایی که اکسیژن نمیگیرند شروع به مردن میکنند. این منجر به آسیب مغزی میشود که ممکن است شدید یا دائمی باشد. و به این دلیل است که باید خدمات پزشکی در اسرع وقت به بیمار برسد. اولین مسیر درمانی داروهای تزریق وریدی است که فعال کنندههای بافتی پلاسمینوژن نام دارند، که لخته خون را تجذیه میکنند و باعث میشوند تا خون دوباره در شریانی که دچار مشکل شده جاری شود. اگر دارو ظرف چند ساعت اول استفاده شود، این دارو تا حد زیادی شانس درمان بعد از سکته و جلوگیری از مشکلات دائمی را افزایش میدهد. اگر نتوان از فعال کنندههای بافتی پلاسمینوژن استفاده کرد بدلیل اینکه بیمار داروهای خاصی را مصرف میکند، یا سابقه خونریزیهای شدید داشته، یا لخته خیلی بزرگ است، پزشکان میتوانند عمل اِندورسکیولار ترومبکتومی را انجام دهند. با کمک یک رنگ فلورسنت که رگهای خونی را زیر اشعه ایکس نشان میدهد، پزشکان یک لوله بلند و نازک را، که کَِتتر نامیده میشود در داخل شریان پا فرو میکنند و آن را به سمت ناحیه انسداد هدایت میکنند. یک دریافت کننده که از طریق کتتر وارد میشود. وقتی که از لخته عبور کرد باز میشود و خود را به آن محکم میکند. سپس کتتر در زمان بیرون آمدن لخته را بیرون میکشد. این درمانها باید در سریعترین زمان ممکن انجام شود تا از عملکرد مغز حمایت کند، و این یعنی اینکه به سرعت بفهمیم که آیا کسی سکته مغزی کرده است. از کجا میشود فهمید؟ این سه کاری است که میشود سریعاً انجام داد: ۱. از شخص بخواهید که لبخند بزند. دهان کج و آب دهانی که میریزد نشان دهنده ضعف عضلانی است. ۲. از آنها بخواهید که بازوهایشان را بلند کنند. اگر یکی به سمت پایین متمایل شد، این ضعف بازو نشان دهنده سکته مغزی است. ۳. از آنها بخوانید تا یک جمله یا عبارت ساده را تکرار کنند. اگر بیانشان نامفهوم یا عجیب بود، میتواند به معنی آن باشد که ناحیه کلامی دچار کاهش اکسیژن شده. به این کار آزمایش FAST میگویند و T به معنی زمان است. اگر شما هر کدام از این علامتها را مشاهده کردید به سرعت اورژانس را خبر کنید. ممکن است زندگی افراد به آن وابسته باشد.